2771 Dictee maandag 20-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (610) √

Dictee – dictees [2771]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 247, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (610)

Het grote wijndictee (2), edelstenen en het dagelijks brood

1. De samos is een zoete, Griekse wijn van het eiland Samos. De sancerre [Franse stad Sancerre] wordt bereid, bereidt men uit de sauvignon blanc. Sangria is van Spaanse oorsprong. De saupiquet is een saus met onder andere wijn. De sauternes is een zeer fruitige wijn uit de Gironde. De wijnstok sémillon vind je in een sauternesomgeving. Sekt is Duitse champagne. Drink je silvaner bij forel? De slivovitsj is een pruimenbrandewijn uit het voormalige Joegoslavië. Een wijnsnob moet je niet au sérieux nemen. Spätlese is wijn van laat geplukte druiven. In een tamezaan kan wel [cijfers:] 16 liter wijn. Met een
taste-vin proeft en keurt men wijn. De tempranillo is een wijnstok uit Spanje die vroegrijpe blauwe druiven oplevert.

2. Een thyrsus is een bacchusstaf. Deze wijn tintelt in het glas. De toeak is in Indië een soort van palmwijn. De valpolicella is een Italiaanse, licht mousserende rode wijn, geperst van onder andere de corvina [blauwe druif]. De vendémiaire was in de Franse Revolutie de wijnmaand. Bij de bereiding van vermout wordt alsem [plant] aangewend. De bacteriën hebben die wijn doen verschalen. Vinaigre is een eau de toilette met azijnzuur voor na het scheren. De vinho verde is een Portugese wijn. De vinsanto is een dessertwijn uit Santorini. Kwaliteitsaanduidingen zijn onder andere: VO [vee-joo], XO [ihk-soo], VS [vee-jèhs], VSO [vee-jèh-soo], VSOP [vee-jèh-soo-pee] en VVSOP [vee-vee-jèh-soo-pee] met betekenissen: very old, extra old, very special, very superior old, very superior old pale en very, very superior old pale. De vouvray [Vouvray: gemeente in Frankrijk] is een witte wijn uit de Loirestreek. Ook Dionysus is een wijngod. Wijnmoer is wijndrab (wijndroesem).

3. De whip [warme drank met witte wijn] en de whist [samengesteld uit thee, suiker, citroensap en rode wijn] slaan we over. De wijngaardrank (geen drank!) zit aan de wijnstok. De xereswijn is een verouderde naam van sherry, genoemd naar Jerez (de la Frontera), de plaats van herkomst. De yquem is een wittewijnsoort en een bordeauxwijn, genoemd naar een kasteel [Château d'Yquem]. De zinfandel is een wijnstok die blauwe druiven voortbrengt. Een acidimeter is een zuurmeter. Na de wildezwijnenjacht was er zwijmelwijn [bedwelmend]. Tapwijn kopen is net zoiets als aardbeien kopen bij de tuinder. Een rodewijnvlek [rode wijnvlek] kan in je kleren zitten. Ten slotte: één druppel wijn kleurt tenslotte [per slot van rekening] heel de oceaan, onder druk wordt immers ook alles vloeibaar … De dourowijn, dat is port.

4. Gezocht binnen artikelen op '*edelsteen*'. Een halfedelsteen die uit zirkoon bestaat, wordt jargon genoemd. De toermalijnkatoog en -steen zijn edelstenen van toermalijn. Een saffiernaald werd bij een grammofoon gebruikt. Een maansteen is een edelsteen van adulaar [kaliumveldsteen]. Kulassen zijn delen van ingezette edelstenen. Diamantspaat is Chinees korund. Kornalijn heet ook wel carneool (corneool). Een intaglio (tornatuur) is een ingesneden beeldwerk in een edelsteen. Hyacint wordt ook zirkoniumsilicaat genoemd. Een ferronnière is een voorhoofdssieraad. Een chrysoberil is goudgroen. Een chatoyant is een licht weerspiegelende edelsteen.

5. Gezocht op '*brood*': treffers (hits) genoeg. Eens kijken, wat er aan interessants bij is … Een abraham is een pop van brooddeeg die mannen met hun vijftigste verjaardag krijgen (bij vrouwen is dat een sara). Een beschimmeld brood wordt afgeschrabd. Een aleurometer gebruik je bij [meten van geschiktheid van] meel voor brood. Diabetici eten aleuronaatbrood. Aliena vivere quadra is klaplopen, van andermans brood leven. Het allinsonbrood [volkorenbrood dat zonder vet en met relatief weinig gist is bereid] is genoemd naar een Britse arts. Een amanda is een puntig toelopend krentenbroodje met amandelspijs en -snippers. Een bagel [ee] is een hardgebakken broodje met een gat in het midden. Een baguette is een stokbrood. Wittebroodbakker is een mooi beroep, net als het vak van banketbakker uitoefenen, banketbakken dus. Een baobab is een apenbroodboom.

6. Geef hem een bete broods, liefst een bestel, een masteluinbroodje. Ik lust geen boekweitebrood. De botervlinder is een soort luxebroodje [luxe broodje] van bladerdeeg. Zalm in brioche zit in bladerdeeg. We hebben in de aanbieding: kerstbrood, cassavebrood, maisbrood (maïsbrood), roggebrood, speltbrood, vijfgranenbrood, sukadebrood, tarwe-roggebrood, gerstebrood, paasbrood (matse) en mueslibrood. Geef het volk brood en spelen, panem et circenses. Broodjenuchter vertelde hij het broodjeaapverhaal. Bij duurder of te weinig brood komt er een broodoproer. Bruschetta [bruus-kèh-taa] is geroosterd brood met knoflook en olijfolie.

7. Cacciucco [kah-tsjoe-koo] is een vissoep en wordt geserveerd op oud brood. Een carobeboom is een johannesbroodboom. Daaronder zittend smaakt de johannisberger (een rijnwijn) voortreffelijk. Een casinobrood (net als lampignonbrood – ook: lampionbrood – gebakken in een bus met deksel) moet je vooral niet vergokken. Cataplasma's zijn kompressen met een brijachtige substantie zoals brood. Granen worden ook cerealiën genoemd. De challe [ch als in lach] is een gevlochten brood voor de sabbat. Plat Indiaas brood heet chapati [sj]. Een ciabatta [tsjaa-bah-taa] is een langwerpig Italiaans brood gebakken van nat deeg. Commiezen [ambtenaren] aten meestal geen commiesbrood [soldatenkost].

8. De broodjescorner verkocht croissants. Crostini zijn met olijfolie besprenkeld. Croutons worden ook soldaatjes genoemd. De pane lucrando (niet meer in VD: om aan de kost te komen) acteerde hij. Een deuvekater (duivekater) is een kerstbrood. Tijgerbrood is van Duitse oorsprong. In de Arabische dukkah (mengsel) [doe-kaa] dip je brood. De focaccia is een platte Italiaanse broodsoort, maar een francala is een breed Turks stokbrood. Een fijntje is een pain de luxe. In volkorenbrood zit fytinezuur. Sommige suikerziektelijders moeten glutenbrood eten. Het grahambrood wordt bereid van grofgemalen graan. Een groevebol [bij begrafenis] is gewestelijk een nogal droeve bol. In de Grub Street (thans: Milton Street) vond je de broodschrijvers. Een broodje gyros bevat vaak lams- of rundvlees. Manna is hemel(s)brood.

9. Tegen hondsdolheid eet je (gewijd) hubertusbrood. Ze serveerden huisbakken brood. Het Kaas-en-Broodvolk [de boerenpartij] voerde de Kaas-en-Broodoorlog tegen de burgerpartij en at kaasburgers en verse kadetjes. Het kaiserbrötchen heet inmiddels (ook) kaiserbroodje. Het knäckebröd komt uit Zweden. Een koekeboterham wordt gemaakt van koekebrood. Ik zweer bij kokosbrood en anders komijnbrood, liefst van de koosjere bakker. Wat is dat korstje krokant! Kropbrood is
krop-uit-de-zak. Zij kuchten en nuttigden hun kuchen [boterham] op het werk. De lavash [zeer dun rond brood] wordt vooral in Syrië en Libanon gegeten. Zij brachten hun lune de miel (wittebroodsweken) door in Palermo.

10. Ook kumquatmarmelade is broodbeleg. Het moermandieet – een niet-reguliere kankertherapie – zou tegen kanker helpen. Het moutse is een zegenspreuk bij het brood, moutse challetjes zijn kleine gevlochten broodjes. Oordjesbrood kostte een oortje. Tijdens het opruimen wilde hij het brood oppruimen. Dat is ouwe-jongens-krentenbrood, dat is dikke mik. Wat doet een oveniste? Bij het maken van de panade [bindmiddel van melk en broodkruim] rookte hij een panatella [lange dunne sigaar]. Een panettone is een luxe Italiaans kerstbrood. Een panino is een plat, langwerpig Italiaans broodje. Een pantry [èh] was oorspronkelijk een broodkast.

11. Een pide is een luchtige Turkse broodsoort. Pirosjki's zijn pasteitjes of gevulde broodjes uit de Russische keuken. Een pistolet [knapperig broodje] is geen pita(broodje) (dat is met shoarmavlees gevuld). Een pompernikkel is een Westfaals zwart roggebrood. Een ragoutbroodje is een pasteitje. Een broodje ros bevat rosbief. Sandwichspread smeer je makkelijk op sandwichbrood. Een saucisse de Boulogne is een dikke gerookte worstsoort. Een saucijzenbroodje wordt ook saucijs genoemd. In saupiquet [pittige saus] zit geroosterd brood. De schildpadplant is het hottentottenbrood. Men eet dat op de hottentottententententoonstelling. Een scone [uitspraak: skoon] is een rond Engels broodje van gegist deeg. Het sint-antoniusbrood is een aalmoes ter ere van Sint-Antonius. Smörrebröd (VD, GB ook: smørrebrød) is van huis uit Deens.

12. Een stadslegende is een broodje aap en ingrediënt voor broodjeaapverhalen. Ken je de termen 'sub una specie' en 'sub utraque specie', het ene is brood zonder, het andere met wijn [bij de mis]? Wat koop je in een broodtiek en wat in een shoetiek [schoenen]? Met toast en het glas in de hand toostten zij. Een tostitoaster is een tosti-ijzer. Bij het Griekse gerecht tzatziki [saus van yoghurt, etc.] eet men brood. De vlade [koek van ongezuurd deeg] was cultuurhistorisch de voorloper van het brood. Er was een bed-bad-broodvoorziening. Een waldkorn is een Duits brood. Een krentenwegge kan heel groot en zwaar zijn, een Weense snijder is een zekere broodsoort. De xerofagiën waren zeer strenge vastendagen in de oude christelijke kerk. Geef mij maar een lekker Surinaams broodje zoutvlees-kousenband. De deux-pièces verkochten(!) als warme broodjes. Wiens brood men eet, diens woord men spreekt …

 

2770 Dictee zondag 19-06-2022 (3) – dictee Oefendictee juni 2022 (2) √

Dictee – dictees [2770]

Oefendictee juni 2022 (2)

1. Het caravaggisme [schilderstijl met licht en donker] verwijst naar Caravaggio. Waar is de aloëveragel [NL – zie verder]? Die Braziliaanse muziek, dat is batucada. Na de free kick haalde de centrumspits uit met een bicyclekick [voetbal: omhaal]. De bielsen perkomranding lag er goed bij. Cajons en bodhráns zijn Ierse resp. Spaanse handtrommels. De CABG is een coronary artery bypass grafting (bypassoperatie). Laatste bericht VD en GB: beter is aloë-veragel [niet ‘echt’ Nederlands ...]! B&B, bed and breakfast schrijf je los! In deshabillé is en déshabillé [nachtkleding], toch? IADM, insulineafhankelijke diabetes mellitus = jeugddiabetes. Het dikkedruppelpreparaat dient om te diagnosticeren [vgl. prognosticeren en pronostikeren].

2. Voor poly- en perfluoralkylstoffen mag je pfas [mv.] schrijven. Maar dat is VD, GB heeft PFAS! Aan het WNT, het Woordenboek der Nederlandsche Taal is tot ca. 2000 gewerkt. Subtiel verschil: een millésime = een wijnjaar, millésimé = znw.: champagne gemaakt van druiven van één oogstjaar. De godswoorden, woorden van God, vindt je geliefde in Gods Woord, het Woord Gods, de Bijbel, de Heilige Schrift (H.S.). Jazeker: gris de lin is de kleur van grain de lin
(de vlasbloem). Deze jan-contant is het neefje van dat Jantje Contantje, die betaalt dus alles à contant, handje contantje. Zij zit op de gymnasiumbèta-afdeling. Zou je een kol-nidreetekst (gebed) terug kunnen vinden als Kol Nidreetekst (vgl. Bijbeltekst). Het Latinospaans is een latino-Spaanse taal.

3. Geef mij maar labneh, lekkere yoghurt. Achelen = hachelen, eten: je kan me de bout hachelen. Ook: (achteruit)kachelen, ontsjachel/ren: afhandig maken, rachelen = betengelen met rachels, sjachelen = sjacheren, vernachelen = beetnemen (ook: vernoggelen) en versjacheren = versjachelen. Met *aggelen: afwaggelen, baggelen (baggeren), braggelen (knoeien, talmen), daggelen = daggeren
(zwaar, moeizaam stappen), gaggelen (gakken van ganzen), maggelen (slecht schrijven), naggelen = eten, de bout naggelen, (over)waggelen (van de weg, ganzen), paggelen = onzeker en waggelend gaan, ten slotte: nawaggelen en voortwaggelen. Hij is meimus, kassie-zes, dood. Het peronisme is à la Perón. PGP-telefoon: pretty good privacy.

4. Kan phubben [tijdens het gsprek gewoon doorgaan met je smartphone] ook met een phablet? Jazeker. Ken je de cocktail pisco sour [au]? Met limoen- of citroensap, en een laagje geklopt eiwit erbovenop! Poculeren = de beker rond laten gaan. In poculus is bij een drinkgelag en inter pocula is bij het drinken van een glas. Wat is het verschil tussen glas- en loepzuiver? De counselor keek naar de propeller. De redneck had een apprug of -nek. Je zal op je raceplee (GB) of reesplee (VD) maar racekak hebben … In de refuge [wijkplaats, toevluchtsoord] konden hij, refugié, en zij, réfugiee, terecht. De kas van het Rijk is ‘s rijks kas. Het röntgenium (Rg, 111) heette vroeger unununium (Uuu). De afkorting van Heilige Roomse Rijk is H.R.R. Zabben is regionaal sabbelen. Een segerring beschermt een wiel tegen verschuiving over de as.

5. In dat warenhuis hebben we een bijouterieënshop-in-shop. Een sinterklaas speelt voor Sinterklaas. Een trawler is een treiler. Het telomerasevaccin verzekert mij van een eeuwige jeugd. Een rajap is in Indië een termiet. Kennen jullie rajayogabeoefenaars? Driemaal daags is t.d.d. = ter de die. Het waren er tig duizend, wel drieduizend. ‘Morgen aan de dag’ is archaïsch: ‘morgen aan den dag. Er kan iets aan de dag komen en je kunt ijver aan de dag leggen. Accoucheren is (helpen) bevallen. Gevangen vissen moet je bovenhalen en daarna binnenhalen. Ken je de pangeran(g) adipati [ti­tel van de troon­op­vol­ger in de vor­sten­lan­den - Java, ook: pangeran] en de raden adipati
[ti­tel van de rijks­be­stuur­der in de vor­sten­lan­den - Java] ? Je hebt a priori (vooraf), a posteriori (achteraf) en a forteriori (des te beter). Ik moet alaan datzelfde liedje aanhoren.

6. Het meervoud van allel is allelen. Een ana, een anorectica, lijdt aan anorexia [dwangmatig niet eten]. Hij leed aan de ziekte bechterew(!) [reamatische aandoening wervelkolom]. Kijk, een derwisje [bedelmonnik]! Apud novercam queri is aan het verkeerde adres zijn. Bagna cauda [geen mv.] is een zekere dipsaus, een birmaan is een burmees [kat]. Bonu [oe] is witte magie, vgl. bonuman en -vrouw, een bonus is een gratificatie en in de bonus zijn, is in de aanbieding. Een man of vrouw in bonis is gegoed, welgesteld. Een buxus is een buksboom. Rebuilt, rebuilding, remanufacturing is groot onderhoud. een pupiter is een lessenaar of muziekstandaard. Een puppy is een jonge hond. De camber [slijtage autoband] kom je bij auto’s tegen, de cambré [basisbeweging bovenlichaam] bij ballet. Je mag cambric ook chambray [batist, chambree = slaapzaal kazerne] noemen. Mexicaanse straatmuzikanten bespelen mariachi’s [ook naam voor henzelf].

7. Met lait russe wordt koffie verkeerd bedoeld, montagne-russe is vanillevla met puddingbiscuits en charlotte-russe is room(ijs)pudding met gelei en een rand van biscuits. Een choker of ascot is een zijden sjaaltje. Een sporter kan choken (blokkeren). Niet verwarren:
Congo-Kinshasa en Congo-Brazzaville! Een consilium abeundi is de raad om te vertrekken (onderwijs) en consilium ante rem is raad voor daad. Moeilijk woord: cremaillère (heugel, haal, geen i voor de è). Wat bedoel je nou: een dalísnor of Dalí’s snor? Met een drinkbeker kun je poculeren. Jee, jeetje, tjee. is me dat wat: playbacken op de plee, is dat oké? Hooikoorts is een allergische ziekte: pollinose, pollinosis. Een geneesmiddel daarvoor (daartegen) is amfetamine, benzedrine, speed.

8. De duglérésaus maakt de vis heerlijk. DNA [deoxyribonucleic acid, desoxyribonecleïnezuur (in de chromosomen aanwezige stof die de drager is van alle erfelijke eigenschappen)] is er in alle soorten en maten: [VD – *DNA] cDNA, complementary deoxyribonucleic acid (dubbelstrengig DNA – ook: dubbelstrengs-DNA), hoedna (!)  – wapenstilstand met niet-islamitische vijand), junk-, paleo- en recombinant-DNA, donor-DNA, muizen-DNA, etc., [GB] mt-DNA, mitochondriaal DNA, afval-DNA en chemisch DNA. Niet te verwarren: Ecclesiasticus [apocrief boek] en Ecclesiastes [Prediker]. Eenmaal, andermaal, derdemaal. … Ten tweeden, derden, vierden male moet je niet verwarren met: ten enenmale. In BE zijn vierdenationalers zekere sportploegen.

 

 

2769 Dictee zondag 19-06-2022 (2) – dictee Wekelijkse dicteetest 211 RL √

Dictee – dictees [2769]

Wekelijkse dicteetest 211 RL [elke zondag]

Welk van de 3 antwoorden is juist?

Oplossingen: hieronder!

 

Bron: Oefendictee (oud) 711

 

1. De ………. is de vrij dikke, ……….. verflaag van een schilderij.

a. pâté                                          smeuige

b. pâte                                          smeuïge

c. paté                                          smeuïge

2. Een ………. is een bloedzuiger, een ………. is een toonladder.

a. eggel                                          échelle

b. echel                                          echelle

c. échel                                          echel

3. Met een …………... succes kun je …………. maken

a. éclatant                                       éclat

b. eclatant                                       éclat

c. eclatant                                       eclat

4. Een ………… is geen …………….

a. emigrant                                   emigré

b. émigrant                                   emigré

c. émigrant                                   émigré

5. …………. is overbluffen, ………… le bourgeois is overdonderen.

a. Epateren                                     epater

b. Epateren                                     épater

c. Épateren                                      épater

6. Een …………. is een gebouwdeel en de ……….. is de hiphopstijl.

a. avantcorps                                avanthop

b. avant-corps                               avant-hop

c. avant-corps                               avanthop

7. Je schrijft: bête, bêter, ………… en oké, ………., okést.

a. bêtest                                     okéër

b. bêtst                                       okéer

c. bêtst                                       okéër

8. De ……….. is een voorrangskaart en de ………. een kapsel.

a. coupe-file                                coupe soleil

b. coupe file                                coupe soleil

c. coup-file                                  coup soleil

9. Een ……….. is een genadeslag en een …………. is een pedaaltred.

a. coup de grâce                           coup de pédale

b. coupe de grâce                         coupe de pédale

c. coup de grace                           coup de pedale

10. ………… is ……….. vervaardigen.

a. Macrameeën                                        macramé

b. Macrameeën                                        macramé

c. Macrameeën                                         macramee

Oplossingen [211]: zie hieronder.

--------------------------------------------------------------------

Oplossingen [211]

1b 2b 3b 4a 5b 6c 7a 8a 9a 10b

Contact: leentfaarrein@gmail.com

2768 Dictee zondag 19-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (609) √

Dictee – dictees [2768]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 248, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (609)

Filosofie en wetenschap

1. Gezocht op '*filosofie*' (binnen artikelen). Het zingen van de operadiva Nada Niente was net zo naatje pet als het naadje van haar nylonkous. De yoga is een Indiase filosofie. De Wiener Kreis was een groep filosofen die zich in de jaren [cijfers:] 20 van de twintigste eeuw manifesteerde in Wenen en met de publicatie van het manifest 'Wissenschaftliche Weltauffassung' het logisch positivisme initieerde. De waardefilosofie (bestudeert die ook het
normen-en-waardenstelsel?) is een kritische wetenschap. Vocalisme en nominalisme zijn synonieme begrippen [zekere richting in de scholastiek]. Het transcendentalisme gaat uit van een kantiaanse [Kant] opvatting [alleen het transcendente is werkelijk].

2. Het TQM [tee-kuu-wèhm], het total quality management, is een managementfilosofie [ook: ikz, integrale kwaliteitszorg]. Het tai chi is een zekere Chinese bewegingsleer, het erbij behorende werkwoord is tai-chiën. De wetenschap der wetenschappen, de filosofie, is de scientia scientiarum. Retorqueren is iemand in de filosofie met zijn eigen woorden bestrijden. De Stoa poikilè (letterlijk: ‘bonte zuilengaanderij’, waar de sekte der Stoici werd opgericht) was de leerplaats van Zeno te Athene. Prolepsen [geen 'n' voorlezen!] zijn grondwaarheden. Een practicus gaat in de praktijk nogal praktisch met de vele premissen om: hij hield er een hele premissenverzameling op na (T.adv.: opna). De film was een reflectie van de werkelijkheid. Postmodernisme huldigt een principieel eclecticisme [het beste uitkiezen]. Poëzie is de vakantie van de filosofie (J. Hanlo).

3. De pantjasila is de staatsfilosofie van Indonesië (met vijf (5) grote principes). Het opzoomeren is naar een hoogleraar filosofie genoemd. Ontisch is betrekking hebbend op het zijn als filosofische categorie. Nil mirari (ook: nil admirari, mèden thaumazein) is zich over niets verwonderen. Het neothomisme bestudeert Thomas van Aquino. De natura naturata is de geschapen natuur, in tegenstelling tot de natura naturans, de uit zichzelf werkende natuur. De mu [muu] is in de Japanse filosofie de toestand die positief noch negatief is. De monopsychiet gaat uit van slechts één wereldziel.

4. De monade [ondeelbaar onderdeel van stof of ziel] komt voor in de opvattingen van Leibniz. De moksa is in de Indische filosofie de bevrijding uit de kringloop der aardse bestaansvormen. Het materialisme is de laag-bij-de-grondse gezindheid, gericht op geld en bezit. Lippenstiftfeminisme (lipstickfeminisme) is jarretelfilosofie [met seksuele aantrekkelijkheid de positie van de vrouw verbeteren]. Kunst en filosofie hebben een liaison dangereuse [riskante combinatie]. De I [ie] Tjing is het orakelboek met hexagrammen uit de Chinese filosofie. De categorische imperatief komt uit de zedenleer van Kant. De ideeënassociatie is niet ideeëloos. De hypostase (hypostasis) is een opzichzelfstaande substantie. De hegelarij is irreëel gefilosofeer zogenaamd op basis van de filosofie van Hegel. De geestesfilosofie treedt op in het hegelianisme. Het gaullisme is genoemd naar De Gaulle. Een filosoof is een wijsgeer.

5. Het fascisme is een politiek systeem berustend op ultranationalistische, corporatistische, autoritaire en onverdraagzame (met name anticommunistische) beginselen. De esthetica is de schoonheidsleer. De epistemologie wordt ook wetenschapsfilosofie genoemd. Het tegengestelde van empirisch (proefondervindelijk) is ab initio [van het begin af]. De ectropie is de toename van de orde in de natuur (antoniem: entropie). Een doctor philosophiae (afkorting: dr. phil.) is een doctor in de filosofie. Consecutieve ziekten spruiten uit andere voort. Compossibiliteit is het tegelijk kunnen bestaan van twee dingen. De grondstelling van Descartes luidt: cogito, ergo sum (ik denk, dus ik besta). Met als variatie: cogito ergo computer sum, ik denk, dus de computer bestaat. Zijn wijsbegeerte heet het cartesianisme. De
bio-ethiek geeft morele richtlijnen voor biologisch onderzoek. Behaviorisme beperkt wetenschappelijk psychologisch onderzoek tot het waarneembare gedrag.

6. Een astrosoof houdt zich bezig met de filosofie van de astrologie. Een apodictisch bewijs is onweerlegbaar (voldingend). De antithese vormt samen met de these de synthese, maar is bij de antirevolutionairen de door Kuyper geponeerde tegenstelling christendom-paganisme (heidendom). De anamnese is de platoonse leer [Plato] dat alle verstandelijke kennis herinnering is. Het agnosticisme is de vooral door Spencer en Huxley ontwikkelde leer, dat we geen kennis kunnen hebben van een boven onze ervaring uitgaande orde. Eunjers zijn aardgeesten.

7. Gezocht op '*wetenschap*'. Er zijn heel wat wetenschappen: de zijnswetenschappen, de zoöfarmacognosie (medicinaal gebruik van planten), de toxicologie, de tektologie, stilistiek (stijlonderzoek), de sovjetologie, de sinologie, de sindonologie (de Sindone is de lijkwade van Turijn), de scandinavistiek, de reologie (stromingsleer), de religiologie, de radiopathologie, de onechte pseudowetenschap, de orognosie (gebergtekunde), de oncologie (bestudeert kwaadaardige gezwellen), de narratologie (de verhalenverteltheorie), de metallografie (bestudeert metalen en legeringen), het lepidopterologie (de vlinderkunde), de heresiologie (bestudeert ketters), de hepatologie (leverziekten), de gynaecologie (vrouwenziekten), de glaciologie (gletsjerkunde), de gastro-enterologie (ziekten van maag en darm, de maag-darmziekten), de fytofarmacie, de fysicotheologie, eugenese (erfelijke factoren), de egyptologie, de didaxologie (onderzoekt de didactiek) en de creolistiek (creoolse talen).

8. Een wewi is in Nederland een wetenschapswinkel. Piet Vroon typeerde het Nederlands wetenschappelijk onderwijs als het zulo
[zuu-loo], het zeer uitgebreid lager onderwijs. Een vulgarisator brengt de wetenschap onder het vulgus, het volk. Tuber is de wetenschappelijk benaming voor knol. In de archiefwetenschap is een transsumpt een gewaarmerkte kopie. De thw [tee-haa-wee] was in Nederland de opleiding toegepaste huishoudwetenschappen (dus niet hoe je huis moest houden, maar hoe je moest huishouden), de tew [tee-jee-wee] daarentegen in België de opleiding toegepaste economische wetenschappen. Een technicus beoefent de techniek.

9. Het taxon (meervoud: taxa) is de naam voor categorieën als variëteit, soort, geslacht, familie enzovoorts. Een student-assistent assisteert bij de uitvoering van een wetenschappelijk project. De Scientology Church is een reliwetenschappelijke beweging (stichter: Ron Hubbard). Hij gaf een populairwetenschappelijke uitleg. Een paxzalver is een vredeswetenschapper of -demonstrant (beoefent die ook de irenologie?). De Nobelprijs voor de Economie ging naar X. Bij non-fictie kan de wetenschap een rol spelen. Laïciseren is een synoniem van seculariseren. De kwantumchemie en -fysica zijn als broer en zus. De KNAW [kaa-èh-naa-wee] is de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. De incunabulistiek [studie van de incunabelen] lijkt een bijster interessant vak.

10. Spreek toch geen gogentaal! De term 'global village' komt van McLuhan. De faillite (banqueroute) de la science is nabij. Welke einstein heeft nu de Erasmusprijs weer ontvangen? Onze Corrie was een echte coryfee. Een compendium is een samenvattend handboek. Een coassistent werkt in een ziekenhuis. Een colloquium is een wetenschappelijke vergadering. De christian scientists (TA) hangen de leer christian science aan (de beweging zelf heet Christian Science). Een center of excellence is een vooraanstaande wetenschappelijke instelling. De cancerologie bestudeert kanker en de cariologie cariës [tandbederf]. De braindrain naar boeddhistische landen moet gestopt worden. De bètawetenschappen zijn de harde wetenschappen. Arcane wetenschappen zijn alleen toegankelijk voor ingewijden. Assyriologie [Assyrië] en astronautiek [ruimtevaart] zijn zeer gewilde studies.

11. De anesthesiologie is de narcoseleer. Wat bestudeert de altaïstiek [Altaïsche talen]? Bij de acroamatische [streng wetenschappelijk publiek, niet: het vulgus] leerwijze heeft de leerling slechts te luisteren naar een onafgebroken voordracht. Aforismen zijn zinspreuken. Die hooggeleerde was een vat vol geleerdheid. De workshop zat vol whizzkids. De trichologie is de wetenschap der haarziekten. Wat doet de thracologie [de Thracische oudheid bestuderen]?

12. Een specificum [geneesmiddel] werkt op een bepaald orgaan. Softa's zijn leerlingen van de medresse [ook: madrassa] op de islamitische hogeschool, softies hebben daar niets te zoeken. Kosmologie [bouw en evolutie van het heelal] en kosmografie [bewegingen hemellichamen, etc.] zijn wezenlijk verschillend. Een lexicon is een woordenboek of encyclopedie. Als je jus of jura [uitspraak voor beide: oe] studeert, studeer je rechten. Een pseudowetenschap wordt ook wel flutkunde genoemd.

 

2767 Dictee zaterdag 18-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (608) √

Dictee – dictees [2767]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 249, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (608)

De wereld

1. Gezocht op '*wereld*'. In de christenwereld kent men een aantal al dan niet christelijke feest- of gedenkdagen (die worden door Jan en heel de wereld gevierd): op de Wereldgezondheidsdag wordt het stichten ([cijfers:] 7 april) van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO [wee-gee-oo], ook: WHO [wee-haa-oo], World Health Organization) herdacht, de laatste zondag in januari is het Wereldlepradag, op [cijfers:] 5 juni is het Wereldmilieudag, de Wereldspaardag valt op [cijfers:] 29 oktober, de Wereldtheaterdag op [cijfers:] 29 maart, de Wereldvoedseldag op [cijfers:] 16 oktober en de Wereldvrouwendag op [cijfers:] 8 maart. Met de oude of antieke wereld wordt de
Grieks-Romeinse bedoeld. Met de Oude Wereld worden Europa, Azië en Afrika bedoeld, met de Nieuwe Wereld Amerika (en Australië). Speciaal voor de Vlamingen: Antwerpen is de wereld niet uit. En voor de Fransen: Parijs en Lyon, dat is een wereld van verschil. De Wereldbank is een wereldinstelling.

2. In welke wereldhaven is het Wereldhandelscentrum gevestigd? De Wereldraad van Kerken (afgekort: WvK [wee-vee-kaa], de WCC
[wee-see-see], de World Council of Churches) is in [cijfers:] 1948 in Amsterdam opgericht. De Wereldbibliotheek (afgekort: WB [wee-bee]) geeft vertaalde buitenlandse literatuur (GB ook: tt) uit. De wonden van de Eerste en de Tweede Wereldoorlog zijn nog duidelijk voelbaar. De Wapenstilstand is de officiële Belgische feestdag, op [cijfers:] 11 november, waarop de doden van de beide wereldoorlogen herdacht worden. Hij was een hele bram in de internationale spionagewereld. In een derdewereldland heb je derdewereldsteden, maar geen derdewereldwinkels. De middeleeuwse gedachtewereld is de moeite van het bestuderen waard.

3. De gieren van de Nieuwe Wereld vormen een afzonderlijke familie. Hij had afgestemd op de Wereldomroep (verkorting van RNW
[èhr-èhn-wee] – Radio Nederland]. Zijn donker en zwart Afrika nu wel of niet synoniemen? Ad inferos is in of naar de onderwereld. Abraxas (Abrasax, beide niet meer in VD) is de gnostische naam voor de jaargod en demiurg (wereldschepper). Een abel spel is een Middelnederlands wereldlijk toneelspel. Een abbé is een wereldlijk rooms-katholiek geestelijke in Franssprekende landen. De wereld wordt ook aardkreits genoemd. A mundo condito (afkorting: a.m.c.
[aa-èhm-see]) betekent: vanaf de schepping der wereld. De uitdrukking 'all the perfumes of Arabia' is een hyperbolische formule met de waarde 'niets ter wereld'. Aliens zijn buitenaardse wezens. Een armageddon is een wereldbrand (een wereldwijde catastrofe), het Armageddon is een Bijbelse plaats, waar demonen zich verzamelen.

4. De d van wereld staat in de auslaut [eindklank]. De Verenigde Naties kennen een assemblee, met name: de Assemblee. De avifauna is de vogelwereld. De babyboomgeneratie is van na de Tweede Wereldoorlog. De dikke bertha was een mortier van het grootste kaliber van de Kruppfabriek. Kent u de uitdrukking 'daar is booi baas' [de omgekeerde wereld: de ondergeschikten regeren]? De bushbush is de rimboe. Rome wordt ook de caput mundi [hoofdstad van de wereld] genoemd. Een catweazle is een wereldvreemde excentriekeling. Met de charonsboot werden zielen vervoerd [door Charon over de Styx voor een (één) obool – muntstuk]. Met contemptus mundi (wereldverachting) ging de vorst zijn gang. In de copernicaanse wereldbeschouwing is de zon het middelpunt. Ziedaar: de crème van de Nederlandse jazzscene.

5. De halve demi-monde hing het deïsme [op de rede berustend geloof in een transcendente god] aan. Op dierendag worden onze chihuahua's verwend. De disneyficatie [naar: Disneyland] schrijdt verder voort. Een drôle de guerre is een vreemde oorlog (synoniem: schemeroorlog, phoney war). El Niño is een periodiek optredende opwarming van het zeewater. Met fair trade wordt eerlijke handel tussen rijke landen en derdewereldlanden bedoeld [organisatie: Fair Trade]. De FIFA is de Fédération Internationale de Football Association, de Wereldvoetbalfederatie. Hoe was dat godsterwereld [Gods ter wereld] mogelijk? In de grotemensenwereld is geen plaats voor kleinekinderendromen. Met frumona werd namaakslagroom aangeduid [tijdens WO II] en om te snoepen is er – nu, 2022 – fruittella. De furor teutonicus is de teutoonse(!) razernij, reeds in 1819 gebruikt ter aanduiding van antisemitische uitspattingen in Duitsland. De gay twenties zijn de tijd tussen [cijfers:] 1920 en 1930. Het geitenwollensokkentype is een wat wereldvreemde,
non-conformistische sociale hervormer.

6. We hebben nu een globale economie (global economy). Een glyptodon(t) is een tandeloos dier uit de voorwereld. Gnosis is de kennis van een hogere wereld. Met het IJzeren Gordijn sloot men een deel van Europa van de wereld af, het Bamboegordijn (Zijden Gordijn) vervulde elders een soortgelijke functie. Het (de) groensteen is in de bouwwereld de verzamelnaam voor groene dioriet, gabbro en diabaas. De haute finance regelt grote en ingewikkelde transacties. De hawala is een informeel banksysteem in de moslimwereld. De jihad is de heilige oorlog(!). Op Jom Hasjoa worden de vervolging en de moord op de Joden in de Tweede Wereldoorlog herdacht. Een juggernaut is een gevaarte dat alles wat het op zijn weg aantreft, platwalst.

7. Het jus circa sacra (antoniem: jus in sacra) is het recht van de staat tot regeling van de wereldlijke aangelegenheid der kerken. Op klaproosdag [Poppy Day] wordt de Tweede Wereldoorlog herdacht. Een beetje staatshoofd houdt een kersttoespraak. Een kosmopoliet is een wereldburger (een ubiquist). Het laatste oordeel is (op) de laatste dag van de wereld. Een libertyschip is een vrachtschip. Erasmus had als bijnaam lumen mundi [licht der wereld, grote geest], Wessel Gansfort lux mundi [licht der wereld]. De macrokosmos is de wereld in het groot. Een mappemonde is een wereldkaart.

8. De radio- en tv-wereld zit bij ons in Nederland in het Gooi. De wereld gaat aan mcdonaldisering ten onder. Geef mij maar zo'n
McDonald's-maaltijd. De man had een messiascomplex. Een minor poet [minder belangrijke dichter] produceert minor poetry. Een Caïroot is een inwoner van Caïro. Mondaine [toonaangevend met luxe en mode] vrouwen lijden aan mondaniteit. Een nerdy knul is wereldvreemd. De nouveau roman [motief: vervreemding – meervoud: x s] is ontstaan in Frankrijk. Het Occidental is een kunstmatige wereldtaal. De oemma is de wereldwijde islamitische gemeenschap. Een opprobrium medicorum is een ziekte waartegen de medische stand niets vermag. De orbis pictus is de wereld in beeld. Een
oud-strijder is een oorlogsveteraan. Paleozoën zijn voorwereldlijke dieren.

9. Het pantheïsme [de wereld en God zijn identiek] is een wijsgerige leer. Een prins-bisschop heerst mede over een wereldlijk gebied. De rock-'n-roll is wereldmuziek. Met savoir-faire heb je de nodige wereldkennis. Het Bijbelse scheppingsverhaal is vrij bekend. Sisyfisme in de economie is het op hoge prijs stellen van de arbeid om de arbeid zelf, zonder op de resultaten te letten. Een sjoera is een islamitische raad van wijze mannen. Het soefisme is een mystieke stroming in de islam. Sophistication is wereldwijsheid. Stupor mundi is de bijnaam van keizer Frederik II. In de moslimwereld is de sukuk [2 x oe] een gangbare vorm van financiering. De teratogenese is het ontstaan van de misvormingen in de planten- en de dierenwereld, teratologie de bijbehorende leer.

10. De theodicee is een theologisch begrip. The world according to Rein Leentfaar is er een van dicteeproducties. Met een transceiver ontvang je [wereldwijd] het hele aardse tranendal. 1935 [in cijfers] was een tussenoorlogs (interbellair) jaar. De paus gaf de zegen urbi et orbi [aan de stad (Rome) en de (hele) wereld]. Usquam terrarum is ergens ter wereld. De viermeiviering (4 meiviering) is de nationale dodenherdenking. Een vishagedis is een ichtyosaurus. Het WFP
[wee-pee-jèhf] is het World Food Programme (het wereldvoedselprogramma van de VN [vee-jèhn]). De WTO
[wee-tee-joo] (vergelijkbaar is de GATT [letterwoord] – General Agreement on Tariffs and Trade) is de World Trade Organization (WTO, de Wereldhandelsorganisatie, ). De Yggdrasil is in de Noord-Germaanse mythologie de wereldboom. Het onbekende zuiden was het gedeelte van de wereld, zuidelijk van Amerika en het voormalige Nederlands-Indië, dat nog lange tijd terra incognita [niet in kaart gebracht gebied] was. Het rexisme was een vorm van fascisme in België (Wallonië). De résistance was het Franse ondergrondse verzet in WO II. Puriteinen hebben strenge zedelijke normen. Het Ido is een kunstmatige wereldtaal. De Rotary wordt bemenst door Rotarians. Een sweatshop [werkplaats, fabriek] heeft vaak zeer jonge werkkrachten.