Dictee - dictees [1785]
Alle dagen van de week in een historisch Dimperspectief *
* Dim ®, TM: Dictee-ineenflansmethode
1. De vier adventszondagen [GB, VD geen s]
zijn: de 1e en 2e advent(s)(zondag), (de 3e)
gaudete(zondag) [ook:
zondag gaudete] en (de 4e) rorate. De rooms-katholieke Drievuldigheidszondag (Drievuldigheidsdag,
trinitatis [VD]
– vergelijk de dagtelling erna met p.T. = post Trinitatis) is de eerste
zondag na Pinksteren (het pinksterfeest),
waarop de Heilige Drievuldigheid speciaal herdacht wordt en die ook best
bollenzondag kan zijn. In de veertigdagen- of vastentijd (quadragesima) begint op Aswoensdag (de dag na Vastenavond, die ook mardi gras heet)
ter voorbereiding op het paasfeest (Pasen).
De zondagen worden niet meegeteld en de laatste dag is Stille Zaterdag,
paaszaterdag, de laatste dag van de Stille, Heilige of Goede Week. In de eerste
week: 4 dagen en 6 weken van 6 dagen maakt samen precies 40 dagen! Voor Pasen
kennen we septuagesima [70]: (vroeger) negende zondag voor Pasen, derde zondag
voor de veertigdagentijd (en begin van de zgn.
voorvasten), sexagesima [60]: achtste
zondag vóór, quinquagesima [50]: zevende
vóór, Aswoensdag [46 dagen voor Pasen, je krijgt
dan het askruisje op je voorhoofd – ook: kruisjesdag], Passiezondag,
Palmpasen of Palmzondag (de een-na-laatste zondag –
ook: de op een na laatste – voor Pasen), Schorsel- of Schortelwoensdag (in week voor Pasen), Witte (Groene) Donderdag, Goede Vrijdag en Stille
Zaterdag. Na eerste paasdag of pinksterzondag volgt dan pinkstermaandag of
tweede pinksterdag (ook: pinkster één en pinkster
twee', gevolgd door pinksterdrie). De zondag na Pasen heet beloken Pasen
(ook: quasimodo(zondag)), (zondag)
jubilate: de derde na Pasen, de drie kruisdagen (maandag,
dinsdag en woensdag voor Hemelvaart of Hemelvaartsdag – 39e dag na Pasen en 10
dagen voor Pinksteren, dat is 7 weken na Pasen). Ik hoop trouwens, dat
als je je Pasen en Pinksteren wilt laten zien, je dat zult doen als Pasen en
Pinksteren op één dag vallen. (Dat is toch wel
hypercorrect, of niet soms?) Op rozenzondag [halfvasten.
laetare, laetarezondag] wijdt de paus de gouden roos. De wezenzondag
valt tussen Hemelvaart en Pinksteren. Als onze overbuurman een zondagsbeurt
vervult en onze kinderen wipwappen in de speeltuin, hebben wij een
zondagochtendwip. In de Nederlandse Zondagswet is de zondagsrust geregeld. NB
Altijd is Kortjakje ziek, midden in de week, maar 's zondags niet!
2. Ik heb nog een blauwe maandag gepetanquet. De
koppermaandag, koppertjesmaandag, raasmaandag of verloren [ook: verzworen] maandag is de maandag na
Driekoningen, het driekoningenfeest. Hij houdt veelal luie maandag. Een
maandagauto of maandagmorgenexemplaar (maandagochtendexemplaar,
maandagochtendproduct, maandagproduct) kun je beter niet kopen. Een
maandaghouder doet aan maandaghouden (ook: maandag
houden, niet op het werk verschijnen, maar lummelen – vgl. maandagziekte).
Een maandagse maan is een wilde maan (weerspreuk):
als het op maandag vollemaan is, wordt het slecht weer op zee. De paasmaandag
is de tweede dag van het paasfeest, tweede paasdag. De pinkstermaandag is
tweede pinksterdag. In 1976 is in Genève internationaal afgesproken de maandag
als de eerste [daarvoor: tweede] dag van de
week te beschouwen. Ook in Bijbels opzicht is de zondag de zevende dag van de
week (voltooiing) en niet de eerste (discussie mogelijk: de facto is de sabbat = zaterdag de
zevende dag). Maandag, wasdag (en woensdag:
gehaktdag). 's Maandags eten we kliekjes. De vette maandag (net als
zaterdag, zondag en dinsdag) gaat vooraf aan de vasten. Met zotte maandag wordt
de maandag na Driekoningen aangeduid. Een bankholiday is elke dag waarop de
banken gesloten moeten zijn, beursvakantie (in
Engeland tweede paas-, pinkster- en kerstdag, en de eerste maandag in augustus).
De blue monday is de (een) maandag in
januari die de meest deprimerende dag van het jaar zou zijn. Cyber Monday is de
maandag na Black Friday, waarop onlinewinkels producten tegen gereduceerde
prijzen aanbieden of als koopjes presenteren. Dauwtrappen is op Hemelvaartsdag,
pinkstermaandag of de eerste zondag in mei vroeg naar buiten gaan en zich daar
ontspannen. De Labor Day is een officiële feestdag in de VS op de eerste
maandag in september. De lampengietersavond is een folkloristisch feest in
Veenendaal en omstreken op 17 september (Sint-Lambertus)
of op de dichtst daarbij liggende maandag. Een maandagskind is een
ongelukskind. Mijn madiwodo is mijn agenda. De septemberverklaring is in BE de
verklaring die de Vlaamse regering jaarlijks op de vierde maandag van september
in het parlement aflegt over de maatschappelijke situatie en de begroting. De
Siciliaanse vesper(s) viel(en) in 1282 op paasmaandag. In de VS en Canada is
Thanksgiving Day de tweede maandag van oktober. Enne ... voor de deurwaarder is
elke dag maandag.
3. De blikkendinsdag valt na koppermaandag. Des dinsdags, 's
dinsdags, dinsdags eten we altijd stamppot met worst. Prinsjesdag is de derde
dinsdag (in of van september), met de
troonrede (begin van de gewone zitting der
Staten-Generaal, vgl. derde dinsdag, hoedjesdag). De Dolle Dinsdag was
dinsdag 5 september 1944, waarop de NSB in paniek raakte en de bevolking zich
al voorbereidde op de ontvangst van de bevrijders, aan wier komst echter nog de
Hongerwinter 1944-1945 zou voorafgaan. Op derde pinksterdag, pinksterdinsdag [ook: pinksterdrie] vindt de springprocessie in
Echternach plaats. Afkortingen trouwens: voor maandag: ma. en ma, voor dinsdag:
di. en di, voor woensdag: wo. of woe. en wo of woe, voor donderdag: do. en do,
voor vrijdag: vr. of vrij. en vr of vrij, voor zaterdag: za. of zat. en za of
zat en voor zondag: zo en zo. [hier: geen zinseinde!].
De Openbaarheidsdag is in NL de dag waarop archiefstukken openbaar worden waarvan
de geheimhoudingstermijn is verstreken (de eerste
dinsdag in januari). De dinsdagdip is de geestelijke inzinking zoals
mensen ondervinden enkele dagen na een weekend waarin ze drugs als xtc (ecstasy) hebben gebruikt.
4. Een quatertemper(woens)dag
[ook: gulden woensdag] was een dag van
vasten en onthouden. De biddag voor (het) gewas
en (de) arbeid [protestants]
valt in Nederland op de tweede woensdag in maart. De woensdag voor
Hemelvaartsdag wordt ook wel een blinde zaterdag genoemd. De Nationale
Boomfeestdag wordt in NL jaarlijks op de derde woensdag van maart gehouden = de
dag waarop schoolkinderen bomen planten om bewust te raken van de waarde ervan.
De Vastenavond is de avond (van vette dinsdag)
voor Aswoensdag, tevens einde van het carnaval. De Verantwoordingsdag is in NL
de derde woensdag in mei, waarop het kabinet financiële verantwoording aflegt
aan de Tweede Kamer (= gehaktdag). Op een
visdag eet je geen vlees.
5. Witte, Groene of Vette Donderdag is de donderdag voor
Pasen [met r.-k.: altaarontbloting]. De
Zwarte Donderdag was 24 oktober 1929, de dag waarop in New York de beurskoersen
instortten: Black Thursday. Je bent een donderdagse [weergase]
(kwa)jongen! Verschenen donderdag is
verleden donderdag, jongstleden donderdag, donderdag jongstleden (jl.). Een doza is een jeugdige oproepkracht die
vooral op koopavonden [do van donderdag] en
op zaterdag in de supermarkt werkt, bv. als vakkenvuller. Halfvasten is (rooms-katholiek) het midden van de vasten, vroeger
de donderdag van de derde vastenweek, thans de vierde zondag in de vasten =
laetare(zondag). De Sacramentsdag is de
tweede zondag na Pinksteren (het sacramentsfeest).
De derde donderdag van april is het Secretaressedag. Thanksgiving Day is een
nationale feestdag in de VS (op de vierde donderdag
in november) en in Canada (op de tweede
maandag van oktober). De veggiedag is in BE de dag waarop niet-vegetariërs
vegetarisch eten, m.n. donderdag. De voetwassing door de paus vindt op Witte
Donderdag plaats.
6. De Goede Vrijdag valt voor Pasen: goedevrijdagviering.
Het Goedevrijdagakkoord, ook wel het akkoord van Belfast genoemd, was een
belangrijke stap in het vredesproces in Noord-Ierland. Het werd ondertekend op
10 april 1998 (Goede Vrijdag) door de
regeringen van het Verenigd Koninkrijk en Ierland. De meeste politieke partijen
in Noord-Ierland ondersteunden het akkoord. De vrijdagmiddagborrel is de
vrimibo of vrijmibo. Vandaag krijgt het huis de wekelijkse vrijdagsbeurt (zijn vrouw trouwens ook). Een vrijdagmiddagexemplaar
kan net zo ondeugdelijk zijn als een maandagochtendproduct. Een [grote] vrijdagmoskee wordt door moslims massaal
bezocht voor het vrijdaggebed, vrijdagsgebed of vrijdagmiddaggebed (de vrijdagpreek door de imam heet khutbah). De
vrijdagskost is een maaltijd zonder vlees, vastenspijs. Spreekwoord in de
volksweerkunde: vrijdagsweer (is) zondagsweer: zoals het weer vrijdags is, is
het ook zondags. Ik doe het als Pasen op vrijdag valt, als Pasen en Pinksteren
op één dag vallen: nooit dus, met sint-juttemis. Hoed u voor vrijdag de
dertiende (de ongeluksdag)! De schoonmaak
doen is vrijdag houden. Het is: vrijdag, visdag. Economie: zwarte vrijdag,
vertaling van het Engelse Black Friday: dag van ineenstorting van vele beurskoersen,
bv. 9 mei 1873 of 25 oktober 1929. Black Friday (ook):
a) vrijdag na Thanksgiving (4e donderdag van
november) in Amerika, wanneer de winkelstraten zwart zien van de mensen
die kerstinkopen gaan doen en b) bij uitbreiding de 4e donderdag van november (en de dagen eromheen) waarop retailbedrijven met
koopjes klanten lokken. Op een casual friday zijn werknemers informeel gekleed.
De Dodentocht is een wandeltocht op de tweede vrijdag van augustus, waarbij de
deelnemers binnen 24 uur een parcours van 100 km rond de Belgische gemeente
Bornem moeten afleggen. De houten mis (kruisverering)
is op Goede Vrijdag (als er geen mis is). De
Klaagmuur bij de Tempelberg speelt vooral vrijdags om 4 uur een rol. Do moekim
is in Indië de kring bij het vrijdaggebed. Paraskevidekatriafobie is de onberedeneerbare
vrees voor vrijdag de dertiende, de ongeluksdag. Triskaidekafobie is trouwens
de ziekelijke vrees voor het getal 13, het ongeluksgetal. De sabbat, sjabbat,
sjabbes is bij de israëlieten [joden] de
laatste dag van de week, de aan de verering van God gewijde rustdag, die 's
vrijdagsavonds begint en 's zaterdagsavonds eindigt.
7. De boerenzaterdag is de tweede of derde zaterdag in
oktober, waarop de boerenknechts zich tegen november verhuurden (m.n. in Noord-Holland en in Utrecht; in Utrecht ook
laatste dag van de kermisweek – vgl. boerinnenzaterdag). De paaszaterdag
wordt ook Stille Zaterdag genoemd. Op zwarte zaterdag is het extreem druk op de
weg (met vakantieverkeer). Iets met
zaterdagse steken maken is haastig afraffelen. Zij heeft mij zaterdags (terdege, drommels) gefopt. De Roze Zaterdag is de
jaarlijkse feestdag voor homo's, lesbo's en transgenders (etc.! – lhbtqia!), gewoonlijk op de laatste zaterdag
van juni gehouden. Met Witte Zaterdag en Zondag worden de zaterdag en zondag na
Pasen (= beloken Pasen) bedoeld. De zaterdag
voor Palmzondag heet palmavond. De zevendedagsadventisten (vgl. zevendedagsbaptisten) zijn sabbattariërs (sabbattisten): die houden de wekelijkse rustdag op
zaterdag. TT staat voor Tourist
Trophy (motorraces
die jaarlijks op de laatste zaterdag van juni bij Assen worden gehouden).
Het zondagluiden vindt op zaterdagavond plaats.
