Dictee - dictees [0792]
Groot Papendrechts Dictee 2015
Tienmaal mens-erger-je-niet (auteur: Hans Verzijl)
1. Een decennium geleden vatte de sectie Letteren [eigennaam]
het plan op een dictee te organiseren. Elk jaar vlijden tientallen durfallen,
gestrest of niet, zich achter de in parallelle rijtjes geplaatste krakkemikkige
tafeltjes om op buitenissige woordjes en grammaticale puzzeltjes te zwoegen.
2. Ongetwijfeld werden schielijk schietprevelementjes gedaan
in de hoop op een goede score. Bepaald niet overbodig, want wie had zich ooit
afgevraagd hoe geëchood of ge-e-maild correct gespeld moest worden om van zee-egeltje
en twee-eiige tweeling maar te zwijgen.
3. Menigeen baadde dan ook in het zweet. Heel gênant maar
een reële kans, dat lijdt geen twijfel. Zou zo'n taalproeve, doorgaans niet in
jip-en-janneketaal, uitsluitend voorbehouden zijn aan briljante taalcoryfeeën
en bijdehante pietjes-precies gezegend met stalen zenuwen?
4. Onzin, want nog nooit gelastte de selectie een dictee af.
Men ontwaarde vogels van diverse pluimage. Niet alleen gedweeë AOW'ers en
flamboyante yuppies gaven acte de présence, maar ook geharnaste hobbyisten en
enthousiaste jongvolwassenen.
5. Hoewel het niet altijd [een - pred. bnw!] appeltje-eitje was en
sommigen zelfs een allerbelabberdste uitslag tentoonspreidden, bleef de
geestdrift groot. Van lieverlee lijkt het Papendrechts dictee tot een
authentieke rage te zijn geëvolueerd.
6. Oké (OK), na afloop geen polonaises of goudenmedaillewinnaars.
Voor de drie laureaten is [zijn - meervoud!] er wel te allen tijde eeuwige roem en een
prijsje. Het gros zal het echter moeten doen met de olympische [kleine letter] gedachte
dat het meedoen belangrijker is dan het winnen. Ook leuk.
donderdag 19 november 2015
0792 Dictee donderdag 19 nov 2015 (1): dictee Groot Papendrechts Dictee 2015 √
woensdag 18 november 2015
0791 Dictee woensdag 18 nov 2015 (2): dictee Ditjes en datjes (73) √
Ditjes en datjes (73)
A. Het GB zegt dat naast ICT nu ook ict verdedigbaar is.
'guu-wie' is, en dus klinkerbotsing optreedt, is contiguïteit. En dat geldt ook voor genuïen: ook daar is de uitspraak immers 'uu-wie'. 2020, GB/VD: consanguien, consanguiniteit.
0790 Dictee woensdag 18 nov 2015 (1): dictee Column Elektro √
Dictee - dictees [0790]
Column Elektro
1. In deze tijd draait veel om elektriciteit, denk bijvoorbeeld maar aan de elektronische auto. Het woord 'elektro' komt niet los voor, alleen in samenstellingen en afleidingen. Enfin, ik ga maar eens aan de gang met '*elektro*. Mijn zoeken wordt rijkelijk beloond. Ik begin eerst met zaken uit het dagelijks leven, de termen uit de elektrotechniek kan ik altijd nog toevoegen …
2.
Daar gaat ie: aardelektrode (voor het aarden),
consumentenelektronica, elektroacupunctuur, elektroboot (boot met een
elektromotor, fluisterboot), elektrocardiogram (ecg, hartfilmpje),
elektroconvulsietherapie (elektroshocktherapie, ect), elektrocutie
(terdoodbrenging of dood d.m.v. elektrische stroom),
elektro-encefalogram (langs elektronische weg verkregen curve van de
hersenwerking, eeg), elektrofiets (fiets met elektrische hulpmotor),
elektro-ingenieur (elektrotechnisch ingenieur), elektronica-afdeling,
elektrocutie-instrument, elektrolyse-instrument,
vrije-elektronenlaser, micro-elektronica, elektro-oven, elektrokar
(wagentje dat wordt gedreven door een op accu's lopende
elektromotor), elektromagneet, elektromechanica, elektrometer
(toestel om elektrische spanning te meten), elektromonteur,
elektromotor, elektromyogram (weergave van de elektrische stromen in
een samentrekkende spier door de elektromyograaf), elektronenbuis,
elektronenemissie, elektronenflitser (elektronisch flitsapparaat,
computerflitser), elektronenmicroscoop, elektronica,
elektronicamonteur, elektroplastiek (galvanoplastiek: vervaardiging
van reproducties en clichés door een afdruk resp. een geprepareerde
metalen plaat, langs galvanische weg met een laagje metaal te
bedekken), elektroschok (stroomstoot), elektroshock (door een
elektrische stroomstoot, die door de schedel geleid wordt, verwekte
shock (toegepast als geneeswijze bij sommige psychische storingen),
(elektro)shocktherapie, elektrotechnicus, elektrovissen (vissen met
elektrische stroomdraden die over de bodem slepen waardoor vissen
worden opgeschrikt en makkelijker te vangen zijn), kwantumelektronica
(deel van de fysica, betreffende de lasers en masers) en
opto-elektronica. Dit alles als lemma of binnen lemma's.
3. Verder nog bij de voorbeeldzinnen: elektronisch bankieren, elektronische detentie (elektronisch huisarrest d.m.v. een enkelband), elektronisch dossier (zoals epd: elektronisch patiëntendossier of ekd: elektronisch kinddossier), de elektronische snelweg (internet), de elektronische sigaret en elektronische tolheffing.
4. Ten slotte nog een minimale selectie uit het voorkomen van '*elektro*' binnen artikelen (958 x!): stekkerauto (elektrische auto), balearic (vorm van elektronische dansmuziek, genoemd naar de Balearen), benzinehybride (auto met zowel een benzine- als een elektromotor), chipknip (elektronische portemonnee, chippas, chipper) en nog veel meer …
5. NB Waar zouden we zijn zonder 'elektro'? Nergens!
6. Zoeken naar '*electro*' levert weinig op: doet u dat zelf maar ... VD: electro = electroclash, electrofolk (= folktronica) en electronic data processing [EDP] en electronic publishing. Sub lemma bij: e-business, e-card, e-cash, e-commerce, e-mail, e-ticket, EBS (electronic break system), EDI (electronic data interchange), electroshock, e-zine en e-print, etc.
dinsdag 17 november 2015
0789 Dictee dinsdag 17 nov 2015 (2): dictee Ditjes en datjes (72) √
Dictee - dictees [0789]
Ditjes
en datjes (72)
A. Bij de voorronde van het Groot Dictee 2015 moest je
kiezen tussen onlineveiling, online veiling en online-veiling. De laatste vorm
viel af: in een dicteeomgeving mag je niet zomaar een facultatief koppelteken
toevoegen. Papieren GB geeft 'online' als bnw. en vervolgens een hele rij:
onlinecatalogus t/m onlineverkoop (dat lijkt wel veel op 'veiling') en
onlinewinkel. Het online-GB voegt daar niet zoveel aan toe: naast online bidden
een nog veel langere rij met 'online' aaneengeschreven dan in het papieren GB.
Wel een verwijzing naar Taaladvies, dat vindt dat online winkel en onlinewinkel
allebei mogen. Maar in geschreven teksten hoor je nu eenmaal geen klemtoon …
Ook VD voegt vervolgens niet veel nieuws toe, zij het dat daar wel het woord
'onlineveiling' letterlijk genoemd wordt. De beslissing lijkt dus fiftyfifty,
maar uiteindelijk wint VD 'op punten': in deze wedstrijd schrijven we het
aaneen!
B. Een andere zaak (wat ik hier voor Twitter behandel,
geldt ook voor Facebook en WhatsApp) is de volgende: de merknaam is Twitter,
een werkwoord schrijven we altijd met kleine letters (twitteren), maar zowel
twitteraccount (komt dan van het ww. twitteren) als Twitteraccount (komt dan
van de merknaam Twitter) is correct. VD kiest vrijwel altijd voor de
hoofdletter. Overigens kan 'twitter' ook nog een znw. zijn. In die betekenis is
het een tweet of twitterbericht (o ja, of Twitterbericht).
C. Een laatste omstreden kwestie is 'het Groene Boekje'.
Helemaal voorin GB staat dat 'Het Groene Boekje' als merknaam beschermd is. VD
maakt er een rommeltje van: de groene bijbel wordt omschreven als de
Woordenlijst Nederlandse Taal = het Groene Boekje (over 'het' valt dus te
discussiëren), maar bij 'boekje' wordt vermeld: het
Groene Boekje = de Woordenlijst Nederlandse taal. Op grond van het donorprincipe zou dat 'Het'
moeten zijn, maar bij deze voorronde zullen we toch maar 'het' als 'goed'
moeten laten staan, zo leerde enig spitsvondig researchwerk op!
2020: GB liet (indertijd) weten dat het verschil niet belangrijk geacht wordt ...
D. Nabrander: het Woord
vooraf in GB begint met 'Dit Groene Boekje …', waaruit je zou kunnen
concluderen dat het lidwoord 'het' niet echt bij de (merk)naam hoort. Dat zou
het rechtvaardigen om (behalve aan het begin van een zin) toch maar 'het Groene
Boekje' te schrijven, maar dat gaat wel diep …
E. Er komen steeds meer rare gebreken van het online-GB aan
het licht: kies maar eens V* en je krijgt V&W, V-effect, V-formatie,
V-hals, … , Val van Antwerpen, … , Van Ostaijengedicht, … Tot zover oké
natuurlijk, maar probeer vervolgens eens v*, dan krijg je aanvangen, aanvallen,
aanvaren, aanvatten, etc … Bent u er nog? Snapt u dat nog? Ik niet!
Reactie GB: "Ik denk trouwens dat ik het systeem wel begrijp. Dat zoekt ook in de verbogen en vervoegde vormen en vindt dan bij 'aanvallen' de vormen 'val aan', 'valt aan' etc. Maar dat is natuurlijk niet wat je wilt, althans niet in eerste instantie."
0788 Dictee dinsdag 17 nov 2015 (1): dictee Column Oranje boven! √
Column Oranje boven!
1. Oranje boven is de naam van een Nederlands volksliedje. Het lied benadrukt de band van Nederland met het Nederlandse koningshuis (de Oranjes). Het liedje heeft dezelfde melodie als het kinderliedje We zijn er bijna (een contrafact = tekst op een bekend liedje).
Oranje-Vrijstater (in Zuid-Afrika), Oranjehistoricus, Oranjetrainer (gestoken in fluo-oranje), Oranjeploeg, Oranjeprins (prins uit het Oranjehuis), Prins van Oranje (vermoedelijke troonopvolger, oorspronkelijk: titel van de bezitter van het prinsdom Oranje (Orange) in Zuid-Frankrijk), Oranjeselectie, Oranjespeler (vergelijk ook: jong Oranje), Oranjespruit of Oranjetelg (afstammeling van het huis van Oranje), Oranjestad (zoals Breda en Buren), Oranjeteam, Oranjevaan of -vlag, Oranjevereniging, Oranjeweer en Oranjezon.
4. Tja,
als het hiermee nog geen Oranje boven
is, dan weet ik het ook niet meer!
maandag 16 november 2015
0787 Dictee maandag 16 nov 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (71) √
Dictee - dictees [0787]
Ditjes en datjes (71)
A. Raar, dat naast ADHD ook adhd mag (van GB althans). Dat is alleen te ontdekken via het online-GB. Als je daar op 'details zichtbaar maken' klikt, komt er een verklarende toelichting dat adhd niet fout is …
B. In Leiderdorp hadden ze net als vorig jaar een 'Van Kootendictee'. Naast het opschrijven van het dictee, moest je daarna de spel- en grammaticafouten omcirkelen. In Den Haag was het zelfs zo dol dat je eerst een woord om bepaalde redenen fout moest opschrijven en het daarna als fout moest omcirkelen: de idiotie ten top! In Den Haag waren ze al na een jaar bekeerd, in Leiderdorp kwamen ze ten tweeden male met deze nouveauté. Het was daar een invuldictee, en dan gaat het wel iets beter. Vorig jaar was ik op de gang van zaken nauwelijks geprepareerd. Nu ging het aanzienlijk beter …
C. Ik hoop dat ze hier volgend jaar echt mee stoppen: maak van spellingkwesties gewoon invulwoorden: 1) gebruik maken --- > gebruikmaken, plaatsvind --- > plaatsvindt en 3) meerkamp carrière --- > meerkampcarrière. Voor het overige is de combinatie van een dictee met een taalquiz m.i. erg ongelukkig, waarom ook nog grammaticaopgaven als: 1) kunnen --- > kan, 2) een route dat --- > die, 3) met --- > naar hartenlust en 4) geëquipeerd op --- > voor.
D. In deze laatste categorie ontstaat altijd discussie of dit en dat dan ook niet fout is. Pregnant voorbeeld: op apegapen finishen. Volgens de rekkelijke juryvoorzitter kon dat best, een precieze collega zou dat beslist afkeuren: zowel GB als VD vermelden dat apegapen 'alleen' in de verbinding 'op apegapen liggen' gebruikt mag worden.
E. In het dictee kwam 'budgetoverschrijdend' voor. Moet dat niet los? Neen! Het ww. 'overschrijden' 2 in VD heeft als betekenis: over (iets) heen schrijden, zodat men aan de overkant ervan komt. Daar sub lemma: ook – in de vorm van het tegenwoordig deelwoord – in samenstellingen als de volgende, waarin het eerste lid datgene noemt waarvan de grenzen worden overschreden: brancheoverschrijdend, etc. …
F. Naar mijn bescheiden mening zat er ook nog een foutje in het dictee: hockeydames zouden 'eropuit zijn' om hun titel te prolongeren. Echter, zowel GB als VD geeft bij 'eropuit zijn' als betekenis 'op stap zijn'. Om weer te geven dat je iets als doel hebt, is 'erop uit zijn' correct. Het nieuwe papieren GB geeft de beide betekenissen – met toelichting. Overigens raar: de vorm 'erop uit zijn' is elektronisch niet te traceren [2020: beide wel!] (net zoals je 'apegapen' niet kunt vinden; wel binnen de Leidraad - 2020 wel: op apegapen liggen!). Had de oude VD op sommige plaatsen (koppensnellen, bedacht) nog 'eropuit zijn' in die betekenis, dat is nu aangepast tot 'erop uit zijn'! Dat was dus in het dictee de enig juiste schrijfwijze! Een plaats in (ook de oude) VD, waar het altijd al goed was, is het lemma 'acquisitief'.
De auteur heeft inmiddels de fout erkend.
zondag 15 november 2015
0786 Dictee zondag 15 nov 2015 (1): dictee Groot Leiderdorps Dictee 2015 √
Groot Leiderdorps Dictee 2015
De onderstreepte woorden moesten worden ingevuld.
Olympische Spelen in Leiderdorp, megalomane utopie of realiseerbaar ideaal? (Auteur: Tanneke Schoonheim)
1. De adequate infrastructuur rond Leiderdorp maakt een olympisch avontuur mogelijk, daar hoeven we niet over te bakkeleien.
hink-stap-springen.