0549 Dictee donderdag 12 mrt 2015 (1): dictee 822 (deel 1) √

Dictee - dictees [0549]

Oefendictee 822 (deel 1)

Dictee 822, alinea 1 t/m 3.

1. Met argusogen volgde de penny-a-liner de rabiate [razende] roeland (een soort van hulk), gevoed door zijn feedingfrenzy. Glutamaat is umami of ve-tsin. De Eskimo's gebruiken oemiaks. 'Gouden oorijzers en 'zwarte sneeuw' zijn contradictiones in adjecto. Het meervoud van 'coupe-file' is 'coupe-files' [voorrangskaart]. Hij bezit enkele copes met copaïvabomen. In de oorlog stikt het van de matahari's. De aides de cuisine stuurden regelmatig enkele aide-mémoires aan diverse
aides-ménage. Triest, die enfants perdus [verloren kind, Frans]. Sir Francis Beaufort: hij gaf ons de schaal van beaufort, de beaufortschaal. Daarmee wordt de windkracht aangegeven op een schaal van 1 tot (en met) 12. De beaufort is de eenheid van windsterkte en het symbool daarvoor is de Bft. De Brandaris vind je op Terschelling. Hij is veel te veel en veel te vaak een joris-goedbloed. Het mv. van 'enfant terrible' is 'enfant(s) terribles'.

2. Hij heeft aardig wat in zijn slabbaris geslagen [verorberen]. Mijn genant zorgde voor een gênante vertoning. Met veel crème fouettée [slagroom - geen mv.] in je lijf kun je beter geen fouetté [mv.+ s] (verlengd pirouetje - ook: pirouettetje) uitvoeren. Ik wil geen côtelette suisse [mv. + s s], geef mij maar een gewone Hollandse kotelet. Discrediteren is in diskrediet brengen. Een cremaillère is een heugel of haal. Papier kun je crêpen, haar kan kreppen. Op die zaal liggen patiënten met een cricoïdenkwaal. Een cupel is een kroesje of schaaltje. Mooi, zo'n cuesta [kwèhs-taa]. Cryomeren is een ijskoude lijkbezorging. Sit(i)ologie is des voedings, cytologie des cels. Ergens kan ik daar wel in komen. De gevolgen daargelaten: ik heb mijn auto daar gelaten. Hij zal er wel veel van afweten. Ze zou beter af zijn, als ze daarvanaf is. 'Cubicula locanda' [kamers te huur] adverteren in een hbo-stad [hoger beroepsonderwijs]?

3. Hij rijdt in een Ferrari. De Fenians streden voor een onafhankelijk Ierland. Het was een negentiende- en begintwintigste-eeuwse beweging. Fenolftaleïne kan als laxeermiddel dienen. Zij wonen bucolisch in een fermetje [ook: fermettetje]. Bezielde het feu sacré hem nog steeds? Het woord 'feut' komt van 'foetus'. Een fichu is een halsdoek, dit schilderij is een Halsdoek. De fixer diende zichzelf een fikse fix toe. Op een fixie moet je doortrappen. Dat daar is nou een
fil-à-fil [weefsel met lichte en donkere draad naast elkaar] en dit hier is een fil d'écosse (denk aan Schotland! - glansgaren, Schotse draad). De Dannebrog is de Deense vlag. De abon [Indisch gerecht, apenhaar] was ab omni parte abominabel. De aboma, de anaconda, is een reuzenslang. Hij doet dat à bon droit [met het volste recht]. Is deze talisman een apotropaeïsch [bezwerend] antwoord op dat kwaad? Hij had de zege à portée [binnen bereik]. Welke impressie heb je van die impresario? De Poolse landdag ontaardde in een moesjawara [eindeloze beraadslagingen]. Hij belandde in een letale [dodelijke] lethargie [vergetelheid].

 
 

0548 Dictee woensdag 11 mrt 2015 (1): dictee Hipo, hippo, hypo of hyper √

Dictee - dictees [0548]

Hipo, hippo, hypo of hyper?

1. Zowel hipocras als hippocras is kaneelwijn [VD]. En samen met boerenjongens (en boerenmeisjes) behoort die drank tot de zogenaamde bruidstranen. De eerste drank is genoemd naar Hippocrates, u weet wel: die van de eed van Hippocrates (die artsen afleggen), de artseneed of hippocratische eed. Verder is de hippocampus een deel van de hersenen (anatomie: hoornvormig uitsteeksel in de zijventrikels van de hersenen) en is de hypothalamus (deel van de tussenhersenen onder de thalamus = grijze stof van de tussenhersenen ) dat ook. Vast even terzijde: hypo is meestal onder, weinig en hyper boven, over, veel: hypotensie = verlaagde bloeddruk, hypertensie = verhoogde bloeddruk.

2. Is er enige systematiek aan te brengen in het complex hipo, hippo, hypo en hyper? Een poging!

3. Zoeken op 'hipo*' ('hip*' levert te veel op …) geeft alleen hipo [uitspraak: haai-poo] high potential (jonge, veelbelovende werknemer).

4. Met 'hippo*' vinden we: hippo = overjarige hippie, Hippocreen of Hippocrene = (Griekse mythologie) de aan de muzen gewijde bron op de Helicon, ontstaan door de hoefslag van het gevleugelde paard Pegasus, synoniem: hengstenbron, ook: hoefbron (Als je uit de hengstenbron gedronken hebt, heb je dus veel dichterlijke inspiratie opgedaan!), hippodroom = paardenrenbaan of paardenspel, een hippoloog beoefent de hippologie = kennis van het paard, een hippopotamus is een nijlpaard of (figuurlijk) een log persoon, hippotherapie = fysiotherapie met behulp van paarden om bepaalde bewegingsfuncties van patiënten te oefenen of te behandelen en hippopotomonstrosesquippedaliofobie ten slotte = de angst voor lange woorden (raar, VD heeft ook: sesquipedalia verba = ellenlange woorden!).

5. We zoeken verder naar 'hypo*' (heel veel, een keuze): hypochondrie = zwaarmoedigheid, ziektevrees, hypodermis = onderhuid (onder!), hypomnesie = abnormaal zwak herinneringsvermogen, hypotenusa = in rechthoekige driehoek de schuine zijde, hypotheek = lening van geld met als onderpand (onder!) een registergoed (zoals een huis), synoniem: onderzetting (onder!) en hypothese = veronderstelling (onder!).

6. Zoeken op 'hyper*': hyperactief = overactief (over!), hyperinflatie = buitengewoon grote inflatie, (hyper)link = internet, computerterm: gemarkeerd tekstgedeelte dat een onderliggende verwijzing bevat die leidt naar het document of de locatie waarnaar wordt verwezen, hypermnesie = verhoogd herinneringsvermogen, hyperouder = helikopterouder, overbezorgde ouder en ten slotte hypertekst = computerterm: geheel van voorzieningen voor koppeling van tekst(gedeeltes), geluid, beeld en grafische voorstellingen.

 

0547 Dictee dinsdag 10 mrt 2015 (1): dictee Groot Kromme Rijndictee 2015 √

Dictee - dictees [0547]

Groot Kromme Rijndictee 2015

Weide-uitbreiding

1. Na het Eikenpaddebacle en het Rijsbruggerwegechec dient zich Koeienbruggate aan. Koeienbruggate is de reallifesoap rond de drieëntachtig gedomesticeerde herbivoren van agrariër Van Dijk. Deze op de noordoever van de Kromme Rijn residerende faunistische entrepreneur wil zijn yoghurt, vla, melk en karnemelk producerende quadrupeden graag in de weidse kleiige weilanden op de zuidoever laten foerageren.

2. De melkrobot echter bevindt zich op de noordoever! De huidige koe moet en zal per se stante pede deelnemen aan de eigengereide hyperindividualistische samenleving en kiest dientengevolge haar eigen unieke melkmoment. Vandaar de brug.

3. “Een monstrueuze megalomane moloch”, volgens actiecomité Boe tegen de Koeienbrug, dat mordicus, nee, faliekant tegen is. Men voelt zich beledigd door de weinig coulante houding van de gemeente Utrecht die het volk met deze flagrante uitzichtschending
koeioneert.

4. Tijdens een door cynici als populistisch gekenschetste anti-Koeienbrugmars scandeerden de manifestanten agressieve slogans die men tot op de Koelaan kon horen na-echoën. De activisten droegen plaquettes met koeien in compromitterende posetjes met zich mee en eisten een onverbiddelijk en onmiddellijk einde aan de gemeentelijke treiterijen. Zelfs corpulente representanten van het klerikale gezag waren present.

5. En de koe? Zij kauwde onverstoorbaar op bedauwd, houterig gras, de besognes van de homo sapiens lieten haar koud. Pannenkoeken-met-stroopgeur en cappuccinoaroma woeien haar tegemoet vanuit Theehuis [hoort bij eigennaam - zie hun website] Rhijnauwen. Er werd daar flink gefuifd. De koe inhaleerde en dacht: stay okay! Ze liet haar fecaliën de vrije loop en lachte. C’est la vache qui rit.

 
 

0546 Dictee maandag 09 mrt 2015 (3): dictee 821 (deel 3) √

Dictee - dictees [0546]

Oefendictee 821 (deel 3)

Dictee 821, alinea 7 t/m 10.

7. Chroesjtsjov at graag borsjtsjsoep. Een chrysant wordt ook wel chrysanthemum genoemd. De cisterciënzer monniken houden er een eigen cisterciënzerstijl op na. Butyraat heeft als synoniem butanoaat. We kennen ook het middel GHB: gammahydroxybutyraat (gammahydroxyboterzuur, een partydrug). Exequiën waren kerkelijke uitvaartplechtigheden. Exuviën zijn (weinig gebruikt) afgeworpen omhulsels of aanhangsel van het lichaam. De conveyer [transporteur] huurde vaak een convoyeur [begeleider konvooi] in. Alle dublinclaimanten worden terugverwezen. Soms drinken we rode clairet, soms witte clairette. De handelsnaam voor kokosvezels als stof is coir [uitspraak: koh-juhr]. De koksianen liepen De Cock achterna, de coccejanen Coccejus (Koch). Achter dovemans deur bevinden zich dovemansoren. Die oude stad heeft een faceaanzicht.

8. Een knoert is een knoeper(d). Femisch is een verkorting van ferromagnetisch. Er ontbreken nog enkele comptes-rendus [financiële verslagen] . De rechtbank verklaarde hem non compos mentis. Er was consensus: geen concessies doen! Committeren is zoiets als commitment tonen. Die commère [kletskous] en deze commerçant [gewiekst handelaar] mogen graag commercen, een potje commerce spelen. Daar zaten ze dan met de gebakken conferences [peren]. Een dilettantendictee is voor liefhebbers. Een brahmaan is een brahmapriester. De munteenheid ngultrum van Bhutan [BTN] dankt zijn naam aan het Dzongkha. Hij deed zaken met de [afkorting] fa. List en Bedrog. De list of pardonable sins kan mij niet lang genoeg zijn. Een boerdenvertelling of sprokenverhaal wordt ook wel fabliau genoemd. Een façon-de-venisekaraf is van façon de Venise gemaakt. Is zijn
cinq-à-sept [bezoek aan maîtresse] zijn faculté maîtresse [belangrijkste vermogen]?

9. Een fade-out is het uitfaden. Wie heeft de FA Cup gewonnen? Een stille willie herken je aan faire sans dire. In dat verhaal scheet de faëton [vogel] op een faëton [rijtuig]. Fäh is petit-gris. Ik las: de Faeröerse schrijdt als een nefertiti (haar naamgever – Nefertiti, ook wel: Nefertete, Nofretete – was gehuwd met Achnaton) voort. Die hole is faisabel, te doen. Zij houdt niet van die fait accomplietjes [NL], laat staan van fait(s) diverstjes. Zij leeft in een gefaket fakewereldje. De Falasha-Joden zijn van Ethiopische afkomst. Weet je nog, die Falklandeilanden? Die fama clamosa [schandaaltje] kan er ook nog wel bij. Was 'famam extendere factis' [zijn naam door daden groot maken] het devies van Piet Hein?  Shakespeare zei het al: familiar to our ears as household words, zo vertrouwd, zo bekend in de oren klinkend als dagelijkse gezegden. Een famille-verteschotel is niet van famille rose gemaakt. Die familie-nv staat op springen.

10. Wij spelen nu de fandango van Boccherini. Heb je haar laatste fantasyroman al gelezen? Durf jij in die kooi van Faraday? Een farceur is een farcemaker. De farouche niet-gewilde enakskinderen dronken bij hun farospel een farootje. Die fashionvictim draagt als fashionista fashionable kleding. De fasleutel is de f-sleutel. De fasti et nefasti dies [gelukkige en ongelukkige dagen] wisselden elkaar af. Zijn leraar was exigeant [veeleisend], dat was hoogst fatigant (hoogstfatigant - vermoeiend). Die fausse dévote [mv. + s s] [huichelaarster] liegt dat ze barst. Haar man, faux dévot [mv. + s], is nog een graadje erger. Faute de mieux [bij gebrek aan beter] doen we het met deze fauteuil. Faux amis, false friends, zijn valse vrienden. Hij was altijd al mijn favo [favoriete] voetballer.

0545 Dictee maandag 09 mrt 2015 (2): dictee 821 (deel 2) √

Dictee - dictees [0545]

Oefendictee 821 (deel 2)

Dictee 821, alinea 4 t/m 6.

4. Hij is een beetje traag en komt altijd met een esprit [+ s] de l'escalier (esprit [+s] d'escalier), een treppenwitz [+ en], die dan ook nog esprit gaulois [boertige grappigheid - geen mv.] is. Een essayeur essayeert [gehalte goud of zilver vaststellen] of essaaieert, maar is geen essayist die essays schrijft. EDTA is ethyleendiaminetetra-azijnzuur. Niet om aan te horen: een verhaal in euphuïsme [barokstijl] en dan eufoniumspel [tenortuba] daarbij. Alle eurolanden maken deel uit van Euroland. Een EP'er is een Europarlementslid (Europees Parlementslid). Euville [geen 'luh' uitspreken] is zekere kalksteen. De Bijbelse Eva was in evapak (evakostuum): ze droeg zelfs geen evaatje. Een evangelisch-lutheraan is evangelisch-luthers en lid van de Evangelisch-Lutherse Kerk. Bij de aandelenhandel is exdatum [verhandelen zonder dividendbetaling] een bekend begrip. Een executoir vonnis is uitvoerbaar en een exequatur is een machtiging tot tenuitvoerlegging.

5. Op het toneel betekent 'exeunt': zij gaan af. Om de pauselijke Vaticaanse censuur te passeren moeten achtereenvolgens het approbatur (formule van goedkeuring door de (kerkelijke) censuur) en het evulgetur (verlof tot verspreiding) worden verworven. Die
ex-priester is geëxcommuniceerd (geëxcommunieerd). Excusez-moi: excusez le mot. De afkorting van executeur-testamentair is [voorlezer: vult u maar in …] ex(c). test. Hij heeft een exigeante [veeleisend] schoonmoeder. Een big spender heeft geen expander [spiraalveer om uit te trekken] nodig, een bodybuilder wel. Een experimentum crucis [beslissende proef] is cruciaal. Een expogee is een
ex-politieke-gevangene. XXL is extra extra large. Een achterafverklaring is een ex-post-factoverklaring. Hij is extreem autoritair, extreem conservatief en extreemfascistisch [lemma poujadisme - fout VD?]. Hij is een crimineel met extreme make-over [ingrijpende cosmetische verandering].

6. We gingen chinezen in het Chinese restaurant. Er was veel chinezerij over wat we zouden eten. Een chrismon is een monogram dat is gemaakt van de eerste twee letters van de Griekse naam van Christus, chi (Χ [opschrijven: hoofdletter chi]) en rho (Ρ [opschrijven: hoofdletter rho]). Ook: chi-rho. Er staat echt: christene zielen, wat hebben de christenzielen van de eerste christengemeente hier te lijden gehad in het amfitheater van brood en spelen (panem et circenses) waar de keizer over leven en dood beschikte. Als twee zwaardvechters hun strijd begonnen, groetten zij eerst de keizer met: morituri te salutant, zij die gaan sterven, groeten u. De verdwaalde guppy's werden verzwolgen door de cichlidenschool. Wanneer liep het Chroesjtsjovtijdperk af? De man zou erg van borsjtsjsoep, kaviaar en drank gehouden hebbe

 

0544 Dictee maandag 09 mrt 2015 (1): dictee 821 (deel 1) √

Dictee - dictees [0544]

Oefendictee 821 (deel 1)

Dictee 821, alinea 1 t/m 3.

1. Hier wordt per cassa (contant, comptant) betaald. Het is hier Jantje Contantje, maar een jan-contant betaalt altijd handje contantje. De CHU was de Christelijk-historische Unie. Chloorfluorkoolwaterstof (cfk) heet ook wel chlorofluorocarbon (CFC - Wikipedia). Bij ceremoniën moet je bijvoorbeeld denken aan de cérémonie protocolaire [mv. (s) s GB, VD 2020 alleen s s]. De chappezijde was op de chape [ondervloer] gevallen. Ze was een heuse chaude en chaleureuze chatelaine die op haar chateau vaak châteauneuf-du-pape [mv.: s] schonk. Een chateau migraine [mv. + s] en een chasse-cousin [mv. + s] waren haar vreemd. Die chantillycrème is populair bij het shantykoor. Tifosi houden vaak tifo's [groot doek met afbeelding of tekst]. Die stichting beheert meerdere chateaus. Een tighremt is een lemen Berberkasteel. Hoe schrijf je dat woord overigens in het Tifinagh, het Berberschrift [ook Berbertaal, Tifinagh]? Een Amazigh is een Berber. Een chignon is, zoals bekend, een haarwrong of knoet.

2. Baratta [ook: baratterie: kopen en doorverkopen zonder te betalen]: dat is slim, zeg! Lekker, zo'n chili-con-carneschotel. Was hij nu maar bob geweest, dacht de boa. Embarkeren doe je aan een embarcadère. Embarras wordt ook wel ambras [drukte, herrie, ruzie] genoemd. Een embrasse is een gordijnophouder. Met emo-tv wordt de emocratie [emoties boven gezond verstand] bevorderd. Zullen we dit maar en bagatelle [geen 'luh' uitspreken] beschouwen? Bij de encierro [stieren door de straten] kunnen er doden vallen. We kennen en face, en profil en trois-quarts (alle bijwoorden). Geef hem maar een energydrink. Dat enfant prodige [wonderkind, mv. s s] is nu even enfant prodigue [Bijbeltaal: verloren zoon, mv. s s]. Hij probeerde de zaak en échec [in bedwang] te houden, maar dat werd een echec. Ik prefereer een geheel vrijstaand huis, en ronde bosse [geen 'suh' uitspreken] (vrijstaand). Een ens rationis, dat is nu echt een gedachtespinsel. Heeft 'graue Eminenz' dezelfde gevoelswaarde als 'éminence grise'? Door zijn entrain [aanstekelijke ijver] raakten we helemaal en train [op dreef].

3. Entre la poire et le fromage, het was ook entre chien et loup [terloops], werd het entremetstje nog even verheerlijkt. Een épagneul is een spaniël. Een epicurist is een Epicuri de grege porci [genotzoeker]. Die poëten hebben een episch centrum ingericht. Dat (velours) épinglé is tiré à quatre épingles, als om door een ringetje te halen. Elke equipe heeft een eigen chef d'équipe. Waar dient een equatie-uurwerk toe? We moeten het erasmiaanse gedachtegoed in ere houden. Je wilt je mening erdoor drukken. Je moet je er  maar doorheen slaan. Daar groeit erica in de dop. Dat enakskind, je zou ertegen opzien. Je zult er wel tegenop zien om schuld te bekennen. Prachtig, zo'n escherpatroon van eschscholtzia's. Artsen voeren een esculaap ter ere van Aesculaap. Ga mee naar de staminee, het estaminet. Het gebeurde in de été de la Saint-Martin, de nazomer.

 

0543 Dictee zaterdag 07 mrt 2015 (2): dictee Werkwoorden en zelfstandige naamwoorden √

Dictee - dictees [0543]

Werkwoorden en zelfstandige naamwoorden

Het verschil tussen deze twee lijkt subtiel als ze op elkaar betrekking hebben tenminste, en dat is ook zo, maar soms moet je goed opletten: ik geef een aantal voorbeelden.

1. Lopen, ik loop (de zogenaamde stam), wij lopen, ik liep, zij liepen, we hebben gelopen. Heel normaal allemaal, behalve dan dat het een sterk werkwoord is, dus niet ik loopte, wij loopten, ik heb geloopt. Als je hier znw. mee creëert, is alles normaal: loopgraaf, loopoefening, loopas (van een machine) en looppas, loop-in-'t-lijntje (jonge matroos), looppapegaai (de Nieuw-Zeelandse kakapo kan niet vliegen), looptelefoon (zou dat een gsm'etje zijn?) en looptijd.

2. Douchen wordt gewoon zwak verbogen: ik douch (stam), wij douchen, jij douchte, wij hebben gedoucht (voor die eind-t moet je naar de verleden tijd kijken!). Het znw. is hier niet de stam van het ww. maar 'douche', vandaar: een douche nemen, doucheslang, douchecel en douchecabine.

3. Stressen: ik stres (stam), jij strest, hij streste, wij stresten, jullie hebben gestrest (maar je kunt ook wel gestrest (bnw.) zijn = aan stress lijden). Daarmee is meteen het znw. duidelijk, op zijn Engels, nog met dubbel-s! En dus krijgen we: stresskip, stresssymptoom (!) en stressziekte.

 

4. Ook bij typen moet je opletten: ik typ (stam), zij typen, hij typte, wij hebben getypt (voor die eind-t moet je naar de verleden tijd kijken, het kofschip of wat dies meer zij, is overbodig!) Je zou als znw. wellicht typwerk en typfout * verwachten, maar correct is – vreemd genoeg – typewerk en typefout *, al zou je bij dat laatste veeleer aan een 'een type fout' denken dan aan een fout bij het typen …

* 2020: let op, beide vormen goed!

 
5. Tackelen is vernederlandst (dus niet tacklen of zo): ik tackel, hij tackelt, jij tackelde, wij tackelden, zij hebben getackeld (voor die d naar de verleden tijd kijken!) Het znw. is nog op zijn Engels: een gemene tackel, tackelaar, een bloktackle, een sliding (tackle) en een vliegende tackle.
 
6. Dribbelen lijkt daarop: ik dribbel, hij dribbelt, zij dribbelde, wij dribbelden, zij hebben gedribbeld (kijk voor de eind-d naar de verleden tijd!) Het znw. (Engels: dribble) is vernederlandst tot een dribbel en dus hebben we: dribbelaar en dribbelkoning.
 
7. Smeden, smeedde, gesmeed (d: zie de verleden tijd!) Ik smeed, de smid smeedt, wij smeedden, jij smeedde, zij smeedden, wij hebben gesmeed. Let ook nog op: het gesmede (één d!) ijzer! Let op: bij sleeën en sleden 2 mogelijkheden!
 
8. Een buitenbeentje is ook het werkwoord skiën (net als taxiën): ik ski (stam, misverstand onmogelijk), jij skiet (e vanwege de uitspraak), ski je?, ski (gebiedende wijs), wij skiën, ik skiede, wij skieden, zij hebben geskied, we hebben skiënd de vakantie doorgebracht.
 
9. Nog willekeurig een paar zaken: ik cros (maar de cross), ik volleybal (maar ik paintball – vanwege de lange-oh-uitspraak), ik scoor (maar de score), ik sms'te (sms'en), een sms'je, updaten, geüpdatet [uitspraak 'deet'], upgraden, geüpgraded [uitspraak 'greet' met de g van goal] en ge-e-maild en ge-i-bankierd.
 

10. Soms is het zoeken van voorbeelden als het zoeken van een speld (of naald) in een hooiberg. Maar stel nu eens dat je in een hooiberg naar een speltbrood moet zoeken … Overigens: spelt is van nature een tarwesoort, maar dat vind je niet in VD, wel via Wikipedia! 2020 VD, spelt = grove tarwe.