0539 Dictee woensdag 04 mrt 2015 (7): dictee Ditjes en datjes (27) √

Dictee - dictees [0539]

Ditjes en datjes (27)

A. Wist je al, dat VD nu naast lemma 'welbeschouwd' ook het lemma 'goedbeschouwd' heeft? Binnen de artikelen (sub lemma) is alles daarop nog niet aangepast, maar alla. 2020:ook nuance mogelijk tussen welbeschouwd en wel beschouwd.
 
B. Het lemma 'hach' is helemaal verdwenen in de oVD, dus kennelijk mag ik de uitdrukking 'hach noch wach zeggen' niet meer gebruiken. Gelukkig staat de uitdrukking 'heg (of weg) noch steg weten' er nog wel in … Ook hachje.
 
C. Bij 'decalogus' zijn de tien geboden tot kleine letters gedegradeerd; bij de tiengebodenplant was dat natuurlijk allang zo.
 
D. Elke wijziging in het Groene Boekje is te traceren en te dateren, omdat er van de wijzigingen een secure erratalijst is. Bij VD zijn het eigenlijk een stel stiekemerds, want alle wijzigingen worden 'onder het maaiveld' van de lezer uitgevoerd. Dat was eerder ook al zo. Als je in 2005 een eVD gekocht had, en je integreerde daar dan later de Jaarboeken mee, dan bleken er ook inenen door allerlei correcties te zijn aangebracht, waar je niet om gevraagd had. Op zich niet erg, maar wel voor dictees, waar 2005 de norm was, en niet de wijzigingen uit de jaren erna. Dus continu onzekerheid daarover en eigenlijk moest je dus continu in de papieren VD van 2005 kijken, of daar wel stond, wat er stond (in de 'stiekem aangepaste' eVD dan). Na 2015 zijn ook de correcties in oGB niet meer te traceren en een groot probleem: al jaren toegezegd dat je ook het oGB alfabetisch zou kunnen doorlopen: quod non!
 
E. Een mooi voorbeeld daarvan is (VD 2005) 'phylum': elk van de hoofdgroepen waarin het dierenrijk verdeeld wordt, bv. de gewervelde en de ongewervelde dieren, synoniem: stam, meervoud: phyla. Laat dat nu 'fylum' en 'fyla' geworden zijn in de oVD! En dan is het maar raden naar wannéér nu wel die wijziging is aangebracht … Toch een poging: bij mij zijn de Jaarboeken tot en met 2010 geïntegreerd in de eVD en toen was het nog 'phylum'. Het Jaarboek 2010 bevat alle nieuwe woorden die in het jaar 2009 zijn verschenen. Op 1-1-2010 was het geheid dus nog 'phylum'. Maar er is nog iets: in mijn eigen – in heel Breskens – wereldberoemde LIJST stond nog 'phylum'. Op grond daarvan durf ik wel te stellen dat de wijziging in 2014 of 2015 heeft plaatsgevonden, want anders was het me zeker opgevallen. Zo laat VD je maar een beetje voor Sherlock Holmes spelen met je holmespet op, die overigens naar die detective is genoemd …
 

F. De melding over 'fylum' kwam overigens van Johan de Boer, waarvoor dank. Ik zal zijn naam niet continu vermelden bij alles wat hij me aandraagt, want dan zou ik bezig blijven …

 

0538 Dictee woensdag 04 mrt 2015 (6): dictee Noch https://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1247

Dictee - dictees [0538]

Noch

1. Ik wilde het eens over het ouderwets aandoende woordje 'noch' (betekenis: en ook niet) hebben. Dat komt best nog (!) veel voor. Ik maak een vrij willekeurige selectie en kies vooral uitdrukkingen die leuk zijn of erg ingeburgerd: 1) onverzettelijk te zijn in het goede, noch ter rechter- noch ter linkerhand daarvan af te wijken, 2) van boe noch bah weten (niets), ook: boe noch bah zeggen 3) dag noch uur weten (naar Mattheus 24:36), 4) directelijk noch indirectelijk en 5) de bleke dood spaart klein noch groot (spreekwoord)

2. Verder: 6) er is met hem te eggen noch te ploegen, er valt mee te eggen noch te ploegen, 7) zich om God noch gebod bekommeren (een goddeloos leven leiden), 8) gij zult u geen gesneden beeld, noch enige gelijkenis maken (Statenvertaling, uit de tien geboden, de decaloog), 9) ergens heg noch steg (= smalle weg, denk maar aan steeg) weten, 10) van hoeten noch toeten weten = van toeten noch blazen weten, 11) hij weet van hot noch haar: 't is een echte domoor en 12) hulster (omhulsel van wijnfles of bed) noch bulster (zak waarin het bed zit, strozak) hebben = doodarm zijn,

3. Ook nog: 13) dat raakt kant noch wal: dat lijkt er niet op, dat is glad verkeerd, dat is onzin, 14) van klok noch klepel weten: geen erg in de tijd hebben, niet weten hoe laat het is, ook: (figuurlijk) van iets totaal geen verstand hebben, 15) wat hij vertelt, heeft kop noch staart: het is geheel verward, daar is geen touw aan vast te knopen, 16) kosten noch moeite(n) sparen: alles wat in iemands vermogen ligt, doen om een plan e.d. te realiseren, 17) kind noch kraai hebben: geen naaste bloedverwanten hebben, voor niemand te zorgen hebben, 18) daar zit of is kraak noch smaak aan: (eigenlijk, van voedsel, gerechten) is smakeloos, (figuurlijk) van andere zaken waar ‘niets aan’ is, 19) bloemen noch kransen: formule op rouwbrief en 20) kruis noch munt hebben: geen geld hebben.

4. Ten slotte: 21) daar is lezen noch bidden voor: daar is niets aan te verhelpen, 22) ik heb tijd noch lust (zin), 23) noch de een, noch de ander: geen van beiden, 24) vader was noch in de voor-, noch in de achtertuin, 25) hij heeft noch om noch aan: hij is uiterst armoedig gekleed, 26) paal noch perk kennen: geen grenzen weten, 27) ik heb er part noch deel aan: ik ben daaraan helemaal onschuldig, ik wist er niets van, 28) rust noch duur hebben of kennen: nergens kunnen blijven, 29) taal noch teken (van zich) geven, laten horen: niets van zich laten horen, 30) van Teeuwis noch Meeuwis weten: geen duidelijk besef meer hebben, door dronkenschap, een slag op het hoofd enz., 31) vis noch vlees, vlees noch vis: het een noch het ander en 32) wik noch wak zeggen: geen boe of bah. Enfin, als u het nou nog (!) niet weet ...

0537 Dictee woensdag 04 mrt 2015 (5): dictee Ditjes en datjes (26) √

Dictee - dictees [0537]

Ditjes en datjes (26)

A. Ballon d'essai (proefballon) had al geen meervoud in de eVD, maar is nu in de oVD helemaal geschrapt. Zo had avant-corps in de eVD ook nog het meervoud avant-corpsen, maar dat meervoud is nu in de oVD verdwenen … Het lemma zelf staat er overigens nog wel in. 2020: beide mv.-vormen goed!
 
B. De NTU meldde, dat de conclusie 'koffiezetten' wel in GB en 'theezetten' niet – dus moet je 'thee zetten' los schrijven, in het dagelijks leven niet de juiste conclusie is. Naar analogie moet je echt 'theezetten' schrijven, temeer (des te meer) omdat zulks wel in VD staat. Dat bij dictees wellicht andere regels en redeneringen worden gevolgd, staat daar los van. Waarvan akte.
 
C. Was een kadodder vroeger (eVD) een uit het nest gevallen vogeltje, een klein of onbenullig persoontje of (spottend) een klerikaal, nu (oVD) zou het (Belgisch-Nederlands, spottend) een aanhanger van een christendemocratische partij zijn. Raar!
 
D. Sjing-boem, pats-boem en knots-boem zijn tussenwerpsels, met 'rats boem' is het iets anders: daar is 'rats' volgens VD een bijwoord, in dit geval bij 'boem' en daarom schrijven we het los. Let ook op retteketetsjingboem, tussenwerpsel, klanknabootsing van een 
trompet en aanduiding van de fanfare. 2020: rats-boem ook met koppelteken!
 
E. Een heel gemene: ik-weet-niet-wat, ik-weet-niet-waar,
ik-weet-niet-hoe en ik-weet-niet-wie zijn znw. Echter: ik weet niet welke (kant het uitgaat) is 'gewoon' een bnw. en dat schrijven we dus los!
 
F. Er staat een paar schoenen op de gang in het hotel. In dit geval zijn het er beslist twee en wel een linker- en rechterschoen die bij elkaar horen. Er staan een paar schoenen in de keuken. In dit geval gaat het om een aantal schoenen (2 of meer) die niet per se bij elkaar horen!
 
G. Aantal. Het aantal bezoekers was verrassend groot. Zo'n zin met 'het' staat altijd in het enkelvoud. Bij 'een' kan het allebei. Een aantal ouderen ging(en) uit wandelen. In dit geval kun je 'aantal' vergelijken met 'groep'. Als er een bnw. voor staat, meestal enkelvoud: een groot aantal leerlingen was afwezig (nadruk op aantal). Maar ook: een aantal leerlingen waren aanwezig (nadruk op leerlingen). Zie verder ook: https://taaladvies.net/taal/advies/vraag/16 - 2020 OK!
 

H. Wil je ook nog weten hoe het met 'groep' zit, kijk dan op https://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1247 - 2020 OK!

0536 Dictee woensdag 04 mrt 2015 (4): dictee Fall √

Dictee - dictees [0536]

Fall

1, Ik kwam Priapus tegen: volgens VD de god van tuin- en wijnbouw, van vee- en bijenteelt, in het algemeen van de vruchtbaarheid, kenbaar aan een enorme fallus (volwassen stinkzwam, maar hier: voorstelling van een penis in de toestand van erectie). Overigens heeft Priapus ook zijn naam geleend aan het priapisme: (medisch) aanhoudende hinderlijke erectie van de penis door ziekelijke oorzaken (en niet door viagra – erectiepil op basis van sildenafil – dus).

2. Reden om eens te zoeken naar '*fall*'. Eerst de aan het al genoemde verwante zaken, verderop de rest: fallectomie (desbetreffende amputatie), een fallisch symbool = een fallussymbool, fallisme: (antropologie) het geheel van opvattingen en gebruiken in verband met de verering van de fallus, fallocentrisch: betrekking hebbend op, volgens het fallocentrisme = toestand waarin de man in het middelpunt staat, ook: neiging, met name bij psychoanalytici, om alles vanuit het seksuele te verklaren en fallocratie: de als natuurlijk beschouwde (seksuele) mannelijke overheersing.

3. Verder vond ik: fallacia optica = gezichtsbedrog, fallentis semita vitae = een stil, verborgen leven, fallibilisme = de opvatting dat alle (wetenschappelijke) kennis in principe feilbaar en op grond daarvan betwistbaar is, fall-out: radioactieve neerslag, ook: (figuurlijk) neveneffect, met name ongewenst neveneffect, farfalle = pasta in de vorm van vlinders (synoniem: pastastrikjes, strikjespasta, vlinderpasta), huisstofallergie (ziet u 'fall'?) = huisstofmijtallergie, ithyfallie = een ithyfallische voorstelling, ithyfallisch = met lid omhoog en een ithyfallisch vers heeft een zekere ritmevorm (het woord wijst toch weer terug naar de fallus en de Dionysusdienst: Dionysus = de god van de wijn),

4. Ten slotte: jack-of-all-trades (ziet u 'fall'?) = manusje-van-alles, ni(si) fallor = als ik mij niet vergis, of all people: (achter een persoonsnaam) nota bene, uitgerekend, of all places: (achter een plaatsnaam) nota bene, uitgerekend, Politik von Fall zu Fall: opportunistische politiek en popular fallacy: een algemeen verbreid dwaalbegrip. We gaan afsluiten: de fallopische buis = de baarmoedertrompet (trompet van Fallopius, fallopische buis, eileidertrompet) en ten slotte: de tetralogie van Fallot = (medisch) de aangeboren hartafwijking zoals bij ‘blauwe baby's’ bestaat. En dan blijft 'bouwvallig' maar onbesproken. Dat ik dat tegenkwam, is te danken aan het Duits: baufällig (ook daar ziet u 'fall' weer). Let op: baufällig id Duits en geen Nederlands!

 

0535 Dictee woensdag 04 mrt 2015 (3): dictee 820 (deel 3) √

Dictee - dictees [0535]

Oefendictee 820 (deel 3)

Dictee 820, alinea 7 t/m 10.

7. In 1212 vond de Kinderkruistocht plaats. De EFTA is de European Free Trade Association, de Europese Vrijhandelsassociatie [EVA].
Ei-ei, dat is een grote! Elephantum ex musca facere: van een mug een olifant maken. Elocutie [welsprekendheid] is eloquentie. Mijn bovenarm bultte enorm. We kennen de buldog, de bulhond, de bulterriër en de pitbullterriër. Plee komt mogelijk van 'plaît-il'. Zij droeg een C&A'tje: een C&A-jack. Ik heb een buy-and-holdinstelling [aandelen kopen om te houden]. Ze sjansten maar raak, erop los. De term CAD staat onder ander voor computer-aided design. Uit de muziek kennen we cadens, cadensen, cadans, cadansen (GB). Beveelt de cesartherapie [bewegingstherapie] ook caesarsalade aan? Nee. De Passiflora caerulea is de passiebloem. Ze plaatste haar caddy [doos, tas om (in) op te bergen] vol caddy's [lade voor schijfje cd-speler] in een caddie [boodschappenwagentje]. Er zijn proto- en deuterocanonieke Bijbelboeken. In geval van nood: bellen!

8. Is callanetics precies hetzelfde als calisthenics? Zij leed aan een non-hodgkinlymfoom. Dat museum heeft een fraaie canopenverzameling. Ingeval ik het vergeet, herinner me eraan. De 'ndrangheta heeft weer toegeslagen in Midden-Calabrië. Wie kent de Isthmische Spelen nog? Welke beeltenis zie ik daar in die beeldnis? Dat wishfulthinkingidee is wijdverbreid. Vlak bij Santiago de Compostela ligt Kaap Finisterre (zoiets als de 'finish' van Moeder Aarde). Toen we van die kaap naar Kaap de Goede Hoop voeren, hebben we voor Kaap Snert bijgelegen en 's nachts hebben we voor Kaap Kont gelegen. En dat alles onder het toeziend oog van die capo di tutti capi [hoofd maffia, hoogste baas], die onze boot gehijackt had. Zou Ceulemans dat caramboletje maken? Dat was een heerlijk captain's dinner uit die caquelon [kookpotje van aardewerk]. De pieds noirs [mv. - blanke kolonisten Algerije] hadden een pied-de-mouche [alineateken???].

9. Noem de Caricom-landen. De Caraïebse of Cariebse sprak perfect Kalina. De vrucht van de carica lijkt op een vijg. Echt mooie dicteewoorden: carotte, carrousel, carrosserie en carpacciootje. Hij heeft het stuk cassant [scherp] geanalyseerd. De casselerrib is naar Kassel genoemd. Wegens deze cas fortuits [bijzondere omstandigheid schuldenaar] vragen wij surseance van betaling. Carbonkopie, het Engelse carbon copy en cc (Frans: copie conforme) zijn verwante begrippen. Kun je cellofaan met sellotape vastmaken? Dat Carmiggeltverhaal over die carnavalsschlager bracht ons weer helemaal in de carnavalsstemming. De catchy [goed in het gehoor liggend] blueszangeres intrigeerde ons. Is een sexy cargirl [op autobeurs] nodig voor seks à la paradise-by-the-dashboardlight? Wat is het voordeel van een réaumur- naast een celsiusthermometer? 's Zaterdagsmiddags is de CEO [chief executive officer] centrumspits in zijn centrumlinkse team.

10. De N-VA is de Nieuw-Vlaamse Alliantie. We kennen ook nog de Open Vld. Angst voor een vrijdag de dertiende is paraskevidekatriafobie (Grieks: paraskevi – vrijdag, deka – tien, tria – drie en fobie – angst). De afkorting voor numero is no [èhn-oo], no. [èhn-oo] is ook mogelijk. Zie je daar die apsidenlijn (tussen ap- en perihelium)? Sommige dicteeauteurs geven ook alles weg: parcimonie = karigheid, zuinigheid, gierigheid (ezelsbruggetje: denk aan centenbijter, centenvreter), maar parsimonie = eenvoud en begrijpelijkheid bij het verklaren van een fenomeen (ezelsbruggetje: simpelheid en soberheid). Kan een fret [gedomes­ti­ceer­de vorm van de bun­zing] ook een wolf [klompje opgedroogd neusvuil] hebben? Ach, waarom ook niet?

 

0534 Dictee woensdag 04 mrt 2015 (2): dictee 820 (deel 2) √

Dictee - dictees [0534]

Oefendictee 820 (deel 2)

Dictee 820, alinea 4 t/m 6.

4. Ook nog: triatlon (wedstrijd met de onderdelen bandstoten, driebanden en ankerkader 71/2), tripleren, ui (misslag) en de zweepslagdoorschietstoot (een zekere stoot bij het kunststoten). Brood en spelen: panem et circenses. Het chemisch element borium [B] heeft atoomnummer 5, bohrium [Bh] 107. Dixit Caesar: veni, vidi, vici. Een dipswitch is een dual in-line package-switch. Discrediteren is in diskrediet brengen. Lizzy was dizzy, Elsje het dizzyst van al. De essayeerkunst wordt ook wel docimasie [s, z] genoemd. Een doctor designatus is een aanstaand doctor, een doctor ecclesiae een kerkleraar. Doçuur [gedoceerd worden], die onderga je. Wie zijn dit jaar de doctor-honoris-causakandidaten? De doelisten [democratische partij] hoorden in Amsterdam thuis (vergelijk: Kloveniersdoelen). Een dogla is een persoon van gemengd creools-Hindoestaanse afkomst.

5. De dolaar(d) was op dolage [aan het ronddwalen]. Een dirkje is een directoire. Hij heeft dokter Beffie [geslachtsziekte]. Doktor Eisenbart is een onzin verkopende, maar succesvolle kwakzalver. Een donateur begiftigt een donataris. We nuttigden snel een döner-kebabschotel [döner kebab]. Ik mocht naar de koningin. Wat zijn de do's-and-don'ts? Hij was door- en doornat. Zij kent haar pappenheimers door en door. In een dos-à-dos kun je zitten of rijden. Uit dépit [ergernis] bedankte hij voor de eer. Die koffiedrab kan nog nuttig zijn. In middeleeuwse kerken vindt men drôleries [komische beeldjes]. Daar is die halvegare weer! Eén dux [hertog], twee duces. Een dugazon is een karakter (ingénue of soubrette) en stem van bepaalde soort (mezzosopraan) in Franse operettes. Je kent de afwijkingen: KIDD- en KISS-syndroom, DCD [developmental coordination dis­or­der], dysgnosie [defect denkvermogen], dyspraxie [stoor­nis in het ver­mo­gen tot het uit­voe­ren van ge­rich­te han­de­lin­gen].

6. Hij verslond boudweg – na de bouchee [pasteitje] – de konijnenbout alsof het een koninginnenhapje was. Alle b.o.t.'ers hebben een
b.o.t.-contract [beroeps voor onbepaalde tijd]. Uiteindelijk zouden ze hem het bos in sturen. Ze moesten wel botje bij botje leggen om dat
botje-bij-botje, die Amerikaanse picknick, te kunnen organiseren. Op een breugeliaanse kermis gaat het er breugeliaans aan toe. Denk hierbij aan Bruegel. In bouillie (bordelaise: Bordeauxse pap) zit zeker geen bouilli [soepvlees]. Ik werd opgescheept met twee bourgeois, de ene had meer van een bourgeoistje. Quatsch, dat gekibbel over een bratsch [driesnarige altviool, contra, zigeunerviool]  tijdens de kladderadatsch [economische of morele instorting]. Hij heeft een brique [uitspraak: briek = steenrood] briquet [aansteker]. Gebruik toch een eau de toiletteje! Interessant item: eb-en-vloedenergie. Dat oppervlak is écaillé [geschubd]. Hij leeft van de ecart [koersverschil effectenhandel]. Etsen doe je met een echoppe [brede etsnaald - geen 'puh' uitspreken]. Vleermuizen gebruiken altijd echo-oriëntatie.

 

0533 Dictee woensdag 04 mrt 2015 (1): dictee 820 (deel 1) √

Dictee - dictees [0533]

Oefendictee 820 (deel 1)

Dictee 820, alinea 1 t/m 3.

1. Demaquilleren is afschminken. Logenstraffen is loochenen. Het denim dankt zijn naam aan 'serge de Nîmes'. Een depositeur deponeert iets bij een depositaris of dépositaire. De beginwoorden van psalm 130, een van de boetpsalmen, zijn 'de profundis' [uit de diepten]. Met driekoningendag wordt Driekoningen bedoeld. Een doesoen is een desa. In deshabillé [nachtkleding] ben je en déshabillé [ongekleed]. Desktoppublishing wordt afgekort tot dtp en desoxyribonucleïnezuur [DNZ] tot DNA [deoxyribonucleic acid]. Een De Standaardfotograaf zou komen. Kinderen, vandaag oefenen we de developpé [ballet]. Deze zelfde dag nog zal het gebeuren. Een dewarvat [principe thermosfles] past beslist niet in een deweysysteem [decimale classificatie boeken]. Afvalvet heet dégras. Op de dhow [tra­di­ti­o­neel Ara­bisch zeilscheep­je] kreeg hij een douw en gleed uit over de dauw. Digereren is spijs verteren. Op het Oud-Romeinse graf stond D.M.S. [Di­is Ma­ni­bus
Sa­crum = ge­wijd aan de ge­hei­lig­de ge­dach­te­nis].
Dikopermono-ijzertetrasulfostannaat is stannien oftewel tinkies.

2. Een dinch is diner en lunch tegelijk. Castor en Pollux staan bekend als de Dioscuren. Laat hem maar met zijn dinky toys. Ze hebben daar een poolbiljart (lijkt op snooker). Er zijn op onze aardkloot vast geen biljard biljarts. Enkele biljarttermen: acquit(stoot) (beginstoot), amorti (geamortiseerde stoot; amortiseren = de speelbal stilleggen door met deze een aangespeelde bal vol te raken), aramith (kunststof voor biljartballen), bloque (een rechtuit, met forse stoot te maken of gemaakte bal), café billard (biljartcafé), carotte(spel) (uiterst verdedigend), collé(bal) (vast tegen de band), deinzen (een deins stoten: de gespeelde bal kaatst tegen de aangespeelde bal en komt terug zonder de band te raken) en doubleren (een biljartbal zo stoten dat hij na raken van de tweede bal nagenoeg niet van zijn baan afwijkt).

3. Verder: bricoleren (over de band spelen), cadre (kader), fausse queue (stoot waarbij de keu ketst, misstoot), KBBB (Koninklijke Belgische Biljartbond), een keu maken, een biljartje leggen, het libre, lossebandstoot, masqué (door een ervoor liggende bal niet bereikbaar), massé (kopstoot), moyenne (gemiddelde), par bricole (over de band, figuurlijk: achterbaks), par pistolet (uit de losse hand gestoten, zonder op het biljart te steunen), piqué (stoot met ongeveer verticale keu waarbij de bal terugkeert in de lijn van het gegeven effect), piqueren (een piqué maken), pomeransen (een bal stoten onder zijn zwaartepunt, zodat hij terugrolt), raccroc (geluksstoot), rotterdammertje (naam voor biljarderen, de bal tweemaal raken met de keu) en touché (uitroep bij raken speelbal met de keu of anderszins voor men de bal speelt).