0536 Dictee woensdag 04 mrt 2015 (4): dictee Fall √

Dictee - dictees [0536]

Fall

1, Ik kwam Priapus tegen: volgens VD de god van tuin- en wijnbouw, van vee- en bijenteelt, in het algemeen van de vruchtbaarheid, kenbaar aan een enorme fallus (volwassen stinkzwam, maar hier: voorstelling van een penis in de toestand van erectie). Overigens heeft Priapus ook zijn naam geleend aan het priapisme: (medisch) aanhoudende hinderlijke erectie van de penis door ziekelijke oorzaken (en niet door viagra – erectiepil op basis van sildenafil – dus).

2. Reden om eens te zoeken naar '*fall*'. Eerst de aan het al genoemde verwante zaken, verderop de rest: fallectomie (desbetreffende amputatie), een fallisch symbool = een fallussymbool, fallisme: (antropologie) het geheel van opvattingen en gebruiken in verband met de verering van de fallus, fallocentrisch: betrekking hebbend op, volgens het fallocentrisme = toestand waarin de man in het middelpunt staat, ook: neiging, met name bij psychoanalytici, om alles vanuit het seksuele te verklaren en fallocratie: de als natuurlijk beschouwde (seksuele) mannelijke overheersing.

3. Verder vond ik: fallacia optica = gezichtsbedrog, fallentis semita vitae = een stil, verborgen leven, fallibilisme = de opvatting dat alle (wetenschappelijke) kennis in principe feilbaar en op grond daarvan betwistbaar is, fall-out: radioactieve neerslag, ook: (figuurlijk) neveneffect, met name ongewenst neveneffect, farfalle = pasta in de vorm van vlinders (synoniem: pastastrikjes, strikjespasta, vlinderpasta), huisstofallergie (ziet u 'fall'?) = huisstofmijtallergie, ithyfallie = een ithyfallische voorstelling, ithyfallisch = met lid omhoog en een ithyfallisch vers heeft een zekere ritmevorm (het woord wijst toch weer terug naar de fallus en de Dionysusdienst: Dionysus = de god van de wijn),

4. Ten slotte: jack-of-all-trades (ziet u 'fall'?) = manusje-van-alles, ni(si) fallor = als ik mij niet vergis, of all people: (achter een persoonsnaam) nota bene, uitgerekend, of all places: (achter een plaatsnaam) nota bene, uitgerekend, Politik von Fall zu Fall: opportunistische politiek en popular fallacy: een algemeen verbreid dwaalbegrip. We gaan afsluiten: de fallopische buis = de baarmoedertrompet (trompet van Fallopius, fallopische buis, eileidertrompet) en ten slotte: de tetralogie van Fallot = (medisch) de aangeboren hartafwijking zoals bij ‘blauwe baby's’ bestaat. En dan blijft 'bouwvallig' maar onbesproken. Dat ik dat tegenkwam, is te danken aan het Duits: baufällig (ook daar ziet u 'fall' weer). Let op: baufällig id Duits en geen Nederlands!

 

0535 Dictee woensdag 04 mrt 2015 (3): dictee 820 (deel 3) √

Dictee - dictees [0535]

Oefendictee 820 (deel 3)

Dictee 820, alinea 7 t/m 10.

7. In 1212 vond de Kinderkruistocht plaats. De EFTA is de European Free Trade Association, de Europese Vrijhandelsassociatie [EVA].
Ei-ei, dat is een grote! Elephantum ex musca facere: van een mug een olifant maken. Elocutie [welsprekendheid] is eloquentie. Mijn bovenarm bultte enorm. We kennen de buldog, de bulhond, de bulterriër en de pitbullterriër. Plee komt mogelijk van 'plaît-il'. Zij droeg een C&A'tje: een C&A-jack. Ik heb een buy-and-holdinstelling [aandelen kopen om te houden]. Ze sjansten maar raak, erop los. De term CAD staat onder ander voor computer-aided design. Uit de muziek kennen we cadens, cadensen, cadans, cadansen (GB). Beveelt de cesartherapie [bewegingstherapie] ook caesarsalade aan? Nee. De Passiflora caerulea is de passiebloem. Ze plaatste haar caddy [doos, tas om (in) op te bergen] vol caddy's [lade voor schijfje cd-speler] in een caddie [boodschappenwagentje]. Er zijn proto- en deuterocanonieke Bijbelboeken. In geval van nood: bellen!

8. Is callanetics precies hetzelfde als calisthenics? Zij leed aan een non-hodgkinlymfoom. Dat museum heeft een fraaie canopenverzameling. Ingeval ik het vergeet, herinner me eraan. De 'ndrangheta heeft weer toegeslagen in Midden-Calabrië. Wie kent de Isthmische Spelen nog? Welke beeltenis zie ik daar in die beeldnis? Dat wishfulthinkingidee is wijdverbreid. Vlak bij Santiago de Compostela ligt Kaap Finisterre (zoiets als de 'finish' van Moeder Aarde). Toen we van die kaap naar Kaap de Goede Hoop voeren, hebben we voor Kaap Snert bijgelegen en 's nachts hebben we voor Kaap Kont gelegen. En dat alles onder het toeziend oog van die capo di tutti capi [hoofd maffia, hoogste baas], die onze boot gehijackt had. Zou Ceulemans dat caramboletje maken? Dat was een heerlijk captain's dinner uit die caquelon [kookpotje van aardewerk]. De pieds noirs [mv. - blanke kolonisten Algerije] hadden een pied-de-mouche [alineateken???].

9. Noem de Caricom-landen. De Caraïebse of Cariebse sprak perfect Kalina. De vrucht van de carica lijkt op een vijg. Echt mooie dicteewoorden: carotte, carrousel, carrosserie en carpacciootje. Hij heeft het stuk cassant [scherp] geanalyseerd. De casselerrib is naar Kassel genoemd. Wegens deze cas fortuits [bijzondere omstandigheid schuldenaar] vragen wij surseance van betaling. Carbonkopie, het Engelse carbon copy en cc (Frans: copie conforme) zijn verwante begrippen. Kun je cellofaan met sellotape vastmaken? Dat Carmiggeltverhaal over die carnavalsschlager bracht ons weer helemaal in de carnavalsstemming. De catchy [goed in het gehoor liggend] blueszangeres intrigeerde ons. Is een sexy cargirl [op autobeurs] nodig voor seks à la paradise-by-the-dashboardlight? Wat is het voordeel van een réaumur- naast een celsiusthermometer? 's Zaterdagsmiddags is de CEO [chief executive officer] centrumspits in zijn centrumlinkse team.

10. De N-VA is de Nieuw-Vlaamse Alliantie. We kennen ook nog de Open Vld. Angst voor een vrijdag de dertiende is paraskevidekatriafobie (Grieks: paraskevi – vrijdag, deka – tien, tria – drie en fobie – angst). De afkorting voor numero is no [èhn-oo], no. [èhn-oo] is ook mogelijk. Zie je daar die apsidenlijn (tussen ap- en perihelium)? Sommige dicteeauteurs geven ook alles weg: parcimonie = karigheid, zuinigheid, gierigheid (ezelsbruggetje: denk aan centenbijter, centenvreter), maar parsimonie = eenvoud en begrijpelijkheid bij het verklaren van een fenomeen (ezelsbruggetje: simpelheid en soberheid). Kan een fret [gedomes­ti­ceer­de vorm van de bun­zing] ook een wolf [klompje opgedroogd neusvuil] hebben? Ach, waarom ook niet?

 

0534 Dictee woensdag 04 mrt 2015 (2): dictee 820 (deel 2) √

Dictee - dictees [0534]

Oefendictee 820 (deel 2)

Dictee 820, alinea 4 t/m 6.

4. Ook nog: triatlon (wedstrijd met de onderdelen bandstoten, driebanden en ankerkader 71/2), tripleren, ui (misslag) en de zweepslagdoorschietstoot (een zekere stoot bij het kunststoten). Brood en spelen: panem et circenses. Het chemisch element borium [B] heeft atoomnummer 5, bohrium [Bh] 107. Dixit Caesar: veni, vidi, vici. Een dipswitch is een dual in-line package-switch. Discrediteren is in diskrediet brengen. Lizzy was dizzy, Elsje het dizzyst van al. De essayeerkunst wordt ook wel docimasie [s, z] genoemd. Een doctor designatus is een aanstaand doctor, een doctor ecclesiae een kerkleraar. Doçuur [gedoceerd worden], die onderga je. Wie zijn dit jaar de doctor-honoris-causakandidaten? De doelisten [democratische partij] hoorden in Amsterdam thuis (vergelijk: Kloveniersdoelen). Een dogla is een persoon van gemengd creools-Hindoestaanse afkomst.

5. De dolaar(d) was op dolage [aan het ronddwalen]. Een dirkje is een directoire. Hij heeft dokter Beffie [geslachtsziekte]. Doktor Eisenbart is een onzin verkopende, maar succesvolle kwakzalver. Een donateur begiftigt een donataris. We nuttigden snel een döner-kebabschotel [döner kebab]. Ik mocht naar de koningin. Wat zijn de do's-and-don'ts? Hij was door- en doornat. Zij kent haar pappenheimers door en door. In een dos-à-dos kun je zitten of rijden. Uit dépit [ergernis] bedankte hij voor de eer. Die koffiedrab kan nog nuttig zijn. In middeleeuwse kerken vindt men drôleries [komische beeldjes]. Daar is die halvegare weer! Eén dux [hertog], twee duces. Een dugazon is een karakter (ingénue of soubrette) en stem van bepaalde soort (mezzosopraan) in Franse operettes. Je kent de afwijkingen: KIDD- en KISS-syndroom, DCD [developmental coordination dis­or­der], dysgnosie [defect denkvermogen], dyspraxie [stoor­nis in het ver­mo­gen tot het uit­voe­ren van ge­rich­te han­de­lin­gen].

6. Hij verslond boudweg – na de bouchee [pasteitje] – de konijnenbout alsof het een koninginnenhapje was. Alle b.o.t.'ers hebben een
b.o.t.-contract [beroeps voor onbepaalde tijd]. Uiteindelijk zouden ze hem het bos in sturen. Ze moesten wel botje bij botje leggen om dat
botje-bij-botje, die Amerikaanse picknick, te kunnen organiseren. Op een breugeliaanse kermis gaat het er breugeliaans aan toe. Denk hierbij aan Bruegel. In bouillie (bordelaise: Bordeauxse pap) zit zeker geen bouilli [soepvlees]. Ik werd opgescheept met twee bourgeois, de ene had meer van een bourgeoistje. Quatsch, dat gekibbel over een bratsch [driesnarige altviool, contra, zigeunerviool]  tijdens de kladderadatsch [economische of morele instorting]. Hij heeft een brique [uitspraak: briek = steenrood] briquet [aansteker]. Gebruik toch een eau de toiletteje! Interessant item: eb-en-vloedenergie. Dat oppervlak is écaillé [geschubd]. Hij leeft van de ecart [koersverschil effectenhandel]. Etsen doe je met een echoppe [brede etsnaald - geen 'puh' uitspreken]. Vleermuizen gebruiken altijd echo-oriëntatie.

 

0533 Dictee woensdag 04 mrt 2015 (1): dictee 820 (deel 1) √

Dictee - dictees [0533]

Oefendictee 820 (deel 1)

Dictee 820, alinea 1 t/m 3.

1. Demaquilleren is afschminken. Logenstraffen is loochenen. Het denim dankt zijn naam aan 'serge de Nîmes'. Een depositeur deponeert iets bij een depositaris of dépositaire. De beginwoorden van psalm 130, een van de boetpsalmen, zijn 'de profundis' [uit de diepten]. Met driekoningendag wordt Driekoningen bedoeld. Een doesoen is een desa. In deshabillé [nachtkleding] ben je en déshabillé [ongekleed]. Desktoppublishing wordt afgekort tot dtp en desoxyribonucleïnezuur [DNZ] tot DNA [deoxyribonucleic acid]. Een De Standaardfotograaf zou komen. Kinderen, vandaag oefenen we de developpé [ballet]. Deze zelfde dag nog zal het gebeuren. Een dewarvat [principe thermosfles] past beslist niet in een deweysysteem [decimale classificatie boeken]. Afvalvet heet dégras. Op de dhow [tra­di­ti­o­neel Ara­bisch zeilscheep­je] kreeg hij een douw en gleed uit over de dauw. Digereren is spijs verteren. Op het Oud-Romeinse graf stond D.M.S. [Di­is Ma­ni­bus
Sa­crum = ge­wijd aan de ge­hei­lig­de ge­dach­te­nis].
Dikopermono-ijzertetrasulfostannaat is stannien oftewel tinkies.

2. Een dinch is diner en lunch tegelijk. Castor en Pollux staan bekend als de Dioscuren. Laat hem maar met zijn dinky toys. Ze hebben daar een poolbiljart (lijkt op snooker). Er zijn op onze aardkloot vast geen biljard biljarts. Enkele biljarttermen: acquit(stoot) (beginstoot), amorti (geamortiseerde stoot; amortiseren = de speelbal stilleggen door met deze een aangespeelde bal vol te raken), aramith (kunststof voor biljartballen), bloque (een rechtuit, met forse stoot te maken of gemaakte bal), café billard (biljartcafé), carotte(spel) (uiterst verdedigend), collé(bal) (vast tegen de band), deinzen (een deins stoten: de gespeelde bal kaatst tegen de aangespeelde bal en komt terug zonder de band te raken) en doubleren (een biljartbal zo stoten dat hij na raken van de tweede bal nagenoeg niet van zijn baan afwijkt).

3. Verder: bricoleren (over de band spelen), cadre (kader), fausse queue (stoot waarbij de keu ketst, misstoot), KBBB (Koninklijke Belgische Biljartbond), een keu maken, een biljartje leggen, het libre, lossebandstoot, masqué (door een ervoor liggende bal niet bereikbaar), massé (kopstoot), moyenne (gemiddelde), par bricole (over de band, figuurlijk: achterbaks), par pistolet (uit de losse hand gestoten, zonder op het biljart te steunen), piqué (stoot met ongeveer verticale keu waarbij de bal terugkeert in de lijn van het gegeven effect), piqueren (een piqué maken), pomeransen (een bal stoten onder zijn zwaartepunt, zodat hij terugrolt), raccroc (geluksstoot), rotterdammertje (naam voor biljarderen, de bal tweemaal raken met de keu) en touché (uitroep bij raken speelbal met de keu of anderszins voor men de bal speelt).

 

0532 Dictee woensdag 25 feb 2015 (7): Indiaantje spelen √

Dictee - dictees [0532]

Indiaantje spelen

1. Eigenlijk best jammer dat 'indiaantje' hierboven voor in de titel stond, want normaliter schrijf je het met een kleine letter. Het valt in de categorie rassen, verzamelnamen etc. zoals een indiaan(se), een zigeuner, een gipsy, een bedoeïen en een mulat(tin) (persoon geboren uit een zwarte en een blanke). De namen van volken etc. worden met een hoofdletter geschreven: Kelten, Eskimo's, Hunnen, Palestijnen en West-Vlamingen. Overigens worden ook specifieke zigeuners als Roma en Sinti met een hoofdletter geschreven. Dat geldt ook voor specifieke indianen zoals Apachen (ook: Apaches), Cherokees (Cherokee-indianen), Cheyennes (Cheyenne-indianen), Mohawks of Mohikanen ( u weet wel: de laatste der Mohikanen = de laatste van een bepaalde groep of partij; de Mohikanen zijn een uitgestorven indiaanse stam) en Zwartvoet(en) (Zwartvoetindianen).

2. Maar goed, ik wilde eens kijken naar '*indiaan*'. Wat kom je dan zoal tegen? Inderdaad ook (cowboytje en) indiaantje spelen en je uitdossen als een indiaan, maar ook: de Azteken (oud indiaans volk in Mexico met hoge beschaving), caboclo (caboclo-indiaan: halfbloed van een blanke en een indiaan in Brazilië), dondervogel (in de indiaanse mythologie een grote en machtige mythische vogel), hevea (aan een indiaans woord ontleende benaming van een plantengeslacht), hickory (aan een indiaans woord ontleende benaming voor een zekere notenboom met taai hout, o.a. gebruikt voor hamerstelen), kasiri (indiaanse, zwak alcoholische drank uit cassave), marron (ten tijde van de slavernij ontvluchte zwarte dan wel indiaan of een nakomeling daarvan), mesties (ook: metis, afstammeling van een blanke vader en een indiaanse moeder of omgekeerd), piaiman (indiaanse sjamaan = priester-tovenaar bij de indianen), potlatch (indiaans feest, waarbij iedereen geschenken uitdeelt waarvan de grootte bepaald wordt door iemands sociale positie), roodhuid (verouderde, vaak minachtend gebruikte naam voor een indiaan; tegengestelde of antoniem: bleekgezicht), sequoia (reuzenpijnboom, genoemd naar een zekere Cherokee-indiaan), sachem (indiaans opperhoofd), squaw (indiaanse vrouw), tobogan (Canadees-indiaanse slee), terceroon (ook tercerone: West-Indische kleurling, kind van mulatten (blanke en zwarte) en mestiezen (blanke en indiaanse vrouw)), zambo (kind van een zwarte man en een indiaanse vrouw) en zweethut (lage, koepelvormige hut, bv. van met isolerend materiaal bedekte takken, waarin mensen, gezeten om met water besprenkelde gloeiendhete stenen, een oorspronkelijk indiaans reinigingsritueel ondergaan). Voor de volledigheid ook nog op '*indian*' gezocht (zoek zelf de betekenis maar op): all chiefs en no Indians, prairie-indianen en Indian summer(s). Meer smaken heeft VD niet!

 

0531 Dictee woensdag 25 feb 2015 (6): dictee Franse meervouden √

Dictee - dictees [0531]

Franse meervouden

Meervouden van Franse (samengestelde) woorden vormen een onoverzichtelijke en ongrijpbare mêlee. Er zijn nauwelijks regels voor (doet het woord nog Frans aan of is het vernederlandst?). De verwachting is dat er op dit punt in GB en VD 2015 enkele veranderingen zullen plaatsvinden.

Los daarvan heb ik (voor de superspecialisten) een oefendicteetje gemaakt, waar de honden geen brood van lusten. Alles met alleen vormen, waarover VD en GB 2005 niet van mening verschilden!

En met dank aan Johan de Boer, die alles zorgvuldig gecontroleerd heeft!

De onderstreepte woorden zouden in een invuldictee van mij moeten worden ingevuld.

Aanvullingen 2020: in het blauw!

Hier is geen woord Spaans of Frans bij: alles komt uit Van Dale en/of het Groene Boekje.

1. Ik ben met mijn enfants chéris – lievelingetjes – met hun beider coupes soleil (of: coupe soleils) een weekend naar Parijs geweest.

2. Vanwege mijn alzheimer had ik een aide-mémoiretje [mv.
aide-mémoires] bij me hoe beaux garçons zich moeten gedragen.

3. We zagen enkele grand(s) hôtels en ook grand(s) cafés.

4. In een daarvan dronken we pousse-cafés na enkele crêpes suzette [ook: crêpe suzettes] genuttigd te hebben.

5. Ook zijn we naar ballet geweest: de grand(s) pliés en ook de
demi-pliés waren niet van de lucht.

6. We hoorden enkele diseuses à voix en aten diverse filet(s) mignons bij meerdere grande(s) bouffes.

7. Enkele door de wol geverfde maître-chanteurs drongen ons twee dame-jeannes op.

8. Voor thuis kochten we nog twee heerlijke eaux de cologne [ook: eau de colognes] elk in een eau-de-cologneflesje.

9. Ze hadden geen enkel eau de toiletteje! [mv. eaux de toilette of eau de toilettes]

10. Terug hadden we gevieren lits-jumeauxs in een van de wagons-lits.

 

 

0530 Dictee woensdag 25 feb 2015 (5): dictee 819 (deel 3) √

Dictee - dictees [0530]

Oefendictee 819 (deel 3)

Dictee 819, alinea 7 t/m 10.

7. Ik kijk uit naar die moment(s) suprêmes. Vooraf de warming-up, na afloop de coolingdown. Alles chill? Ja, coewl! De moderne vorm van 'cool' is 'coewl'. Die pavlovreactie hadden ze niet verwacht. De
coq-à-l'âne [gedichtje, van de hak op de tak] nam die coq au vin (GB, VD: 2020) behoorlijk op de hak. Een coquette (kokette) kan heel koket zijn. Corduaans leer komt uit Córdoba. Die cordon(s) bleus maken [kok] geweldige cordon(s) bleus [vleesproduct] klaar. Een piston is wel een cornet-à-pistons, een cornet [papieren doosje] niet. Die tennisster behoort tot de top twintig (top 20), zij is een toptwintigspeelster (top
20-speelster). Het coronavirus kan SARS veroorzaken. We konden putten uit een cornua copiae [hoorn des overvloeds, ook: cornucopiae - mv.]. Goeie hemel, corpo di bacco! Onbegrijpelijk, die cosas de España
[ingewikkelde za­ken, voor een buitenstaan­der niet te be­grij­pen]. In die akte vond een coup de théâtre [ommekeer. onvoorziene wending] plaats. Het vlees mist een bite. De tripartite is in België een zekere driepartijenregering.

8. Het journaille trok zijn blocnoteje(s). Chapelure is paneermeel. De magnolia(boom) wordt ook tulpenboom genoemd. De oude man is aan het atrofiëren [wegkwijnen]. De slachtoffers waren door
CO₂-inademing geasfyxieerd. Kom niet weer aan met die crambe bis cocta [oude koek]. Dat is plompe kunst, Crassa Minerva. Wij drinken graag een crémantje. Een cretonnen gordijn is van cretonne [uitspreken mag zonder sjwa] gemaakt. Die overlast is echt een crime. Hij is veroordeeld wegens crimen laesae majestatis. Dat kussen is gevuld met crin végétal. Ze gaven geen acte de présence bij de cérémonie protocolaire. Het muziekblad telde heel wat double croches. Die crux interpretum [tekstplaats] blijft een bottleneck. Een sansculotte was echt wel gekleed. Hij heeft een cummetje gekregen. Een cummerband (GB ook: cummerband, VD alleen cummerbund) is een Indiaas kledingstuk. Het gaat over India's munt.

9. Goed onthouden: de CFA is de Communauté Financière Africaine. Een sitoloog is een voedingskundige, een cytoloog een celbiologiekenner. Hier nog wat '*noom*': cervixcarcinoom (baarmoederhalskanker), hidradenoom (zweetkliergezwel), janoom (lommerd), monoom (eenterm), schwannoom (tumor die uitgaat van de zenuwschede, het buisvormige omhulsel van een neuriet) en theonoom (volgens de theonomie = richting binnen het calvinisme die geen onderscheid maakt tussen de zedelijke en de burgerlijke wetten van het Oude Testament, en meent dat ook de laatstgenoemde onveranderlijk in alle tijden gelden). En op '*loog*': anesthesioloog, assyrioloog, byzantinoloog, gynaecoloog, hydroloog, ichtyoloog, kremlinoloog, labyrintoloog, mytholoog, oftalmoloog, oneiroloog en rinoloog.

10. Verder: thracoloog, thyreoïdoloog, ziganoloog, zoöloog en zytholoog (bierkenner). En eigenlijk verschillen ze niet zoveel: een karyoloog bestudeert celkernen (het hart van de cel) en een cardioloog bestudeert het hart (de kern van een mens). Welke dag- en weekbladen kunnen we opzeggen? Ze reden met een à la Daumont bespannen voiture. Voorbeelden van een defenestratie (uit het raam gooien) waren de Defenestratie van Praag en die van Leuven. De stotteraar genoot van zijn deli deli. De man uit De Lier had een delier. Voor de delta-arm ligt een delta-eiland. Bij demasqué denk ik aan Démasqué der schoonheid (Menno ter Braak).