Dictee - dictees [0291]
Oefendictee 782 (deel 1)
Hier volgen de zinnen 1, 2 en 3 van dictee 782.
1. Het was een bijna-botsing, een near miss. Is een VPN een Virtual Private Network, de VR is de virtual reality. Hij is door- en doorslecht, in- en ingemeen. Bij deze nepwebshop kun je een nepopenhaard [open haard] kopen. Rekruten worden gerekruteerd via rekrutering. Dat onlangs afgetreden PvdA-Tweede Kamerlid heeft nu een andere baan. Op fietsenplaatsen kun je fietsen plaatsen. Een chertepartij is een charte-partie (een scheepsvrachtovereenkomst). De Vrede van Münster [Munster ligt in het Munsterdal in de Elzas] betekende het einde van de Tachtigjarige Oorlog, de Vrede van Versailles van de Eerste Wereldoorlog. De godsvrede wordt ook wel treuga Dei of pax Dei genoemd. De zegenwens aan het einde van een kerkdienst luidt: pax vobiscum [vrede zij met u]. Een vredesdemonstrant is een paxzalver. Bekende vredessymbolen zijn het V-teken en het
ban-de-bomteken.
2. De zeven vreugden van Maria zijn aanbidding der koningen, annunciatie (herdacht bij de Annunciatie of Maria-Boodschap), geboorte (kerstfeest), hemelvaart (herdacht op Hemelvaart of Hemelvaartsdag) en drie andere, wisselende momenten, onder andere bezoek aan Elizabeth (herdacht op de Onze-Lieve-Vrouwevisitatie) en terugvinding van Jezus in de tempel. De Vreugde der Wet is de israëlitische feestdag in oktober (Simchat Thora) ter herinnering aan het herstel van de godsdienst na de Babylonische ballingschap. Hij kwam langs, Vriend Hein. Valse vrienden zijn faux amis of false friends. Een amicus curiae is letterlijk een vriend van het hof (juridisch). De Vrije Gemeente was in Amsterdam gelokaliseerd. De vrijdagpreek in de islam is de khutbah. Is het mare liberum een vrijplaats voor kapingen? Vrijmad is etgroen. Maçon: freemason [alleen Engels: vrijmetselaar].
3. Bekende vrijplaatsen waren Culemborg en Vianen. Koen, je moet je vrijspelen! Dat mensje is vroegoud, haar kleinzoon vroegwijs. Hij is tweeds [uitspraak: twees] geworden bij het hardlopen. Vroeger zat ze bij de Rooie Vrouwen. Vrouwe Justitia heeft gesproken. Jaarlijks op 8 maart is de Internationale Vrouwendag. Vuilakken zijn viezeriken. Als het vulgus zich vereent, berg je dan maar. Die autobanden zijn gevulkaniseerd. Dat is een besmettelijke ontsteking van de oorspeekselklier, vulgo de bof. Van vulgate teksten mag je niet afwijken. Met Vulcanus (Vulcaan) werd een fictieve planeet binnen de baan van Mercurius bedoeld. De afkorting W3C staat voor world wide web consortium (www). De Waadi is de Wet Allocatie Arbeid door Intermediairs. De rode Walen, dat zijn de Teuten. Er waren Frans- en Waalsgezinden.
vrijdag 26 september 2014
0290 Dictee woensdag 24 sep 2014 (7): dictee 781 (deel 3) √
Dictee - dictees [0290]
Oefendictee 781 (deel 3)
Hier de zinnen 7, 8, 9 en 10 van dictee 781.
7. Sinds De Gaulle (1958) is er sprake van de vijfde Franse Republiek, maar dat vind je niet (meer) terug in de oVD. De derde was trouwens van 1870-1940. Ik heb die uitzending gevod, gevodcast [VOD = video on demand] . Een voddenjood is een (Joodse) voddenkoopman. Lijden lekkerbekken aan voedisme (niet te linken aan voodoo)? Polsvoelen is iemand de pols voelen. Dat moeten we eens organiseren: een wedstrijd tussen voetbalnederlanders en -belgen. Een voerman moet op een helling soms voeten. We zullen moeten voeteren, op de apostelpaarden (per pedes apostolorum) gaan. Floreert die vogelaarwijk nu? Zie je die vogeltjes-op-de-kruk [helmbloem!]? Helpen die moliken [vogelverschrikker] nou? Voor het voguen heb je wel een oude Vogue nodig. Hij is een volbloed Europeaan. Dat is een te voldingen feit. Ik kom, volente Deo (V.D., ook: Deo volente, D.V.). Dit zijn volgefourneerde, volgestorte aandelen.
8. Het Duitse volk is een Volk der Dichter und Denker. De volkspot zal niet snel onderwerp van volksspot worden. Wanneer vond de Grote Volksverhuizing plaats? Een Volkswagenbus [2020] is van het merk Volkswagen. Vroeger had je te Amsterdam het Paleis voor Volksvlijt. Geef mij maar producten van de vollegrond en dus niet uit een warenhuis. Hij is strandvonder, geen strandjutter. Op deze voltaire kun je zitten. Die partij heeft een flinke volte-face gemaakt. Aan volubiliteit [welbespraaktheid] mankeert hem niets. Hij zal bij het declameren wel weer gaan vondelen [verzen zeggen à la Vondel]. Ik zou je wel von Kopf bis Fuss op willen eten. Zij woont tweehoog-voor en hij
driehoog-achter. Ze konden met een voordewind zeilen. Voordezen [vroeger] ondertekende men een gemandateerde brief vaak met 'voor dezen' [ook wel: voor dit tijdstip]. Hij heeft ook nog een geëcht kind. Mamma mia, wat een joekel.
9. Mijn tante is op bedevaart naar Santiago de Compostela [VD - Spaans, NL: ll]. Een succès d'estime kun je geen echt succes noemen. Een voorkristal is een fenocryst. Je krijgt van mij een voornietje voor het circus. We zullen het gevogelte vast kleinsnijden. Het kind van de waarzegster droeg een voorspelddoek. Een voorstem is een ja-stem. We stonden voor tjoema op de staantribune. Tjoema is Maleis voor tjomme. Het is tjomme, het is tevergeefs, het is gratis. Gouverner, c'est prévoir: regeren is vooruitzien. Als versiering hebben zij een voorwant aan de voorwand van het huis. Zo'n alles-in-eenapparaat is heel handig: je hebt dan alles in een. Aan deze pc is een all-in-one gekoppeld. Sommige ex-DDR'ers worden nog boos bij een
Vopo-herinnering. Vorrei e non vorrei (It. - letterlijk: ik zou willen, maar ook niet, gezegd ter uitdrukking van twijfel). Met de Vorstendommen worden de Vorsten van een van de 9 engelenkoren bedoeld.
10. Bouwvakkers kunnen een vorst- of winter-WW krijgen. Zekere tabak uit Soerakarta en Djokjakarta wordt vorstenland genoemd. Djizja is protectiegeld dat dhimmi's (niet-moslims) moeten betalen. Op de dhow [schip] zaten enkele dholes [alpenhonden]. De Vos (met de Gans) is een klein sterrenbeeld aan de noordelijke hemel. Een voscursus was een cursus Vrouwen Oriënteren zich op de Samenleving (VOS). Een vox clamantis in deserto is iemand van wie de woorden in de wind worden geslagen (letterlijk: de stem van een roepende in de woestijn). Een beetje tv-programma doet aan voxpoppen [mening gewone man vragen]. Een voyeur [gluurder] kan beter geen voyante [opzichtig] kleding dragen.
Oefendictee 781 (deel 3)
Hier de zinnen 7, 8, 9 en 10 van dictee 781.
7. Sinds De Gaulle (1958) is er sprake van de vijfde Franse Republiek, maar dat vind je niet (meer) terug in de oVD. De derde was trouwens van 1870-1940. Ik heb die uitzending gevod, gevodcast [VOD = video on demand] . Een voddenjood is een (Joodse) voddenkoopman. Lijden lekkerbekken aan voedisme (niet te linken aan voodoo)? Polsvoelen is iemand de pols voelen. Dat moeten we eens organiseren: een wedstrijd tussen voetbalnederlanders en -belgen. Een voerman moet op een helling soms voeten. We zullen moeten voeteren, op de apostelpaarden (per pedes apostolorum) gaan. Floreert die vogelaarwijk nu? Zie je die vogeltjes-op-de-kruk [helmbloem!]? Helpen die moliken [vogelverschrikker] nou? Voor het voguen heb je wel een oude Vogue nodig. Hij is een volbloed Europeaan. Dat is een te voldingen feit. Ik kom, volente Deo (V.D., ook: Deo volente, D.V.). Dit zijn volgefourneerde, volgestorte aandelen.
8. Het Duitse volk is een Volk der Dichter und Denker. De volkspot zal niet snel onderwerp van volksspot worden. Wanneer vond de Grote Volksverhuizing plaats? Een Volkswagenbus [2020] is van het merk Volkswagen. Vroeger had je te Amsterdam het Paleis voor Volksvlijt. Geef mij maar producten van de vollegrond en dus niet uit een warenhuis. Hij is strandvonder, geen strandjutter. Op deze voltaire kun je zitten. Die partij heeft een flinke volte-face gemaakt. Aan volubiliteit [welbespraaktheid] mankeert hem niets. Hij zal bij het declameren wel weer gaan vondelen [verzen zeggen à la Vondel]. Ik zou je wel von Kopf bis Fuss op willen eten. Zij woont tweehoog-voor en hij
driehoog-achter. Ze konden met een voordewind zeilen. Voordezen [vroeger] ondertekende men een gemandateerde brief vaak met 'voor dezen' [ook wel: voor dit tijdstip]. Hij heeft ook nog een geëcht kind. Mamma mia, wat een joekel.
9. Mijn tante is op bedevaart naar Santiago de Compostela [VD - Spaans, NL:
Vopo-herinnering. Vorrei e non vorrei (It. - letterlijk: ik zou willen, maar ook niet, gezegd ter uitdrukking van twijfel). Met de Vorstendommen worden de Vorsten van een van de 9 engelenkoren bedoeld.
10. Bouwvakkers kunnen een vorst- of winter-WW krijgen. Zekere tabak uit Soerakarta en Djokjakarta wordt vorstenland genoemd. Djizja is protectiegeld dat dhimmi's (niet-moslims) moeten betalen. Op de dhow [schip] zaten enkele dholes [alpenhonden]. De Vos (met de Gans) is een klein sterrenbeeld aan de noordelijke hemel. Een voscursus was een cursus Vrouwen Oriënteren zich op de Samenleving (VOS). Een vox clamantis in deserto is iemand van wie de woorden in de wind worden geslagen (letterlijk: de stem van een roepende in de woestijn). Een beetje tv-programma doet aan voxpoppen [mening gewone man vragen]. Een voyeur [gluurder] kan beter geen voyante [opzichtig] kleding dragen.
0289 Dictee woensdag 24 sep 2014 (6): dictee 781 (deel 2) √
Dictee - dictees [0289]
Oefendictee 781 (deel 2)
Hierbij de zinnen 4, 5 en 6.
4. Op een expeditie heb je vivres [levensmiddelen] nodig. Die Vlaam houdt vlamen [vlaam = Vlaamse reus, konijnenras]. De Blue Peter [vlag] was al gehesen. Wat wordt door de vlagsurtaksen bevorderd? Hij woont vlak bij de kerk, vlakbij dus. Mocht je die vlamingen nu nog wel tot de doopsgezinden rekenen? Wist je dat f.a.s. hetzelfde is als v.l.b.? De rosse vleermuis komt veel voor. Vandaag eten we fondue bourguignonne. Mag ik de vleesjus [vlee-sjuu]? Guarana [stimuleren middel] kun je met guarani's [Paraguay, PYG] betalen. Ik heb dat vleespaleis [bonk spieren, kleerkast] op de vleesmarkt [ook: plaats om partner te vinden] ontmoet. We zijn toen naar de vleesschuur [royaal vleesrestaurant] gegaan. Een sycofant is een vleier. Iemand als ik wordt niet zo gauw opgewonden. De mens is gehuld in een vlezen kleed. In Zeeland klonk zoiets niet raar: de boer, hij vliedt met zijn vee naar een vliedberg. De drone vloog onder de Vlieg. 'Vlieg-' en 'haalbijen' zijn synoniemen. Vliegerarts of arts-vlieger [ook zelf!]?
5. Als je de duiven nog een keer laat uitvliegen, zul je eruit vliegen. Werden op de Vliegende Hollander ook vliegende hollanders [zekere kamerplant] gekweekt? Die vliegende vis vloog onder de Vliegende Vis [sterrenbeeld]. Vliegtuigtrombose is het economyclasssyndroom. Vliegden(!), wat is dat nu weer voor een begrip? Ik zou dat fleecejack maar aantrekken. Het snelvlietende water voerde het plastic mee. Ik vlei me gelukkig met die vlij [vlasband, strook vezels]. Die toelage vlijt me bijzonder goed. Je zult maar (de familie) Lepidoptera [vlinders] in je buik hebben. De buddleja trekt vlinders aan. In een vloedbos vind je rizoforen [luchtwortelboom, mangrove bv.]. Ik draai mijn shagjes (sjekkies) nog met vloe. Vloei-ijzer is gewoon staal. Dat ding is puce [puus] gekleurd (VD ook: pucegekleurd). De zilveren vloot heet ook wel Zilvervloot.
6. Het schip werd vlot getrokken. De afkortingen bb, gl, kbl en tl komen uit het vmbo. Ik noteerde de volgende kwaliteitsaanduidingen: f, ff en superfijn (algemeen), rood-, zilver- en goudmerk (koffie), FDC (fleur du coin) en unc. (uncirculated) van munten. Let wel: fdc staat voor first day cover, eerstedagenveloppe. Verder: high fidelity (hifi voor geluidsapparatuur - vgl. ook: lofi), made in …, Michelinster (voor restaurants), premier cru (de op een na hoogste kwaliteitsaanduiding van bourgogne), grand cru (hoogste kwaliteitsaanduiding van sommige Franse wijnen zoals bourgogne en bordeaux), van cognac op volgorde van minder goed naar goed: VS (very special), VSO (very superior old), VSOP en VO (very old), VVSOP (very, very superior old pale) en XO (extra old) *. De cvr is de cockpitvoicerecorder.
* NB IPA = India pale ale.
Oefendictee 781 (deel 2)
Hierbij de zinnen 4, 5 en 6.
4. Op een expeditie heb je vivres [levensmiddelen] nodig. Die Vlaam houdt vlamen [vlaam = Vlaamse reus, konijnenras]. De Blue Peter [vlag] was al gehesen. Wat wordt door de vlagsurtaksen bevorderd? Hij woont vlak bij de kerk, vlakbij dus. Mocht je die vlamingen nu nog wel tot de doopsgezinden rekenen? Wist je dat f.a.s. hetzelfde is als v.l.b.? De rosse vleermuis komt veel voor. Vandaag eten we fondue bourguignonne. Mag ik de vleesjus [vlee-sjuu]? Guarana [stimuleren middel] kun je met guarani's [Paraguay, PYG] betalen. Ik heb dat vleespaleis [bonk spieren, kleerkast] op de vleesmarkt [ook: plaats om partner te vinden] ontmoet. We zijn toen naar de vleesschuur [royaal vleesrestaurant] gegaan. Een sycofant is een vleier. Iemand als ik wordt niet zo gauw opgewonden. De mens is gehuld in een vlezen kleed. In Zeeland klonk zoiets niet raar: de boer, hij vliedt met zijn vee naar een vliedberg. De drone vloog onder de Vlieg. 'Vlieg-' en 'haalbijen' zijn synoniemen. Vliegerarts of arts-vlieger [ook zelf!]?
5. Als je de duiven nog een keer laat uitvliegen, zul je eruit vliegen. Werden op de Vliegende Hollander ook vliegende hollanders [zekere kamerplant] gekweekt? Die vliegende vis vloog onder de Vliegende Vis [sterrenbeeld]. Vliegtuigtrombose is het economyclasssyndroom. Vliegden(!), wat is dat nu weer voor een begrip? Ik zou dat fleecejack maar aantrekken. Het snelvlietende water voerde het plastic mee. Ik vlei me gelukkig met die vlij [vlasband, strook vezels]. Die toelage vlijt me bijzonder goed. Je zult maar (de familie) Lepidoptera [vlinders] in je buik hebben. De buddleja trekt vlinders aan. In een vloedbos vind je rizoforen [luchtwortelboom, mangrove bv.]. Ik draai mijn shagjes (sjekkies) nog met vloe. Vloei-ijzer is gewoon staal. Dat ding is puce [puus] gekleurd (VD ook: pucegekleurd). De zilveren vloot heet ook wel Zilvervloot.
6. Het schip werd vlot getrokken. De afkortingen bb, gl, kbl en tl komen uit het vmbo. Ik noteerde de volgende kwaliteitsaanduidingen: f, ff en superfijn (algemeen), rood-, zilver- en goudmerk (koffie), FDC (fleur du coin) en unc. (uncirculated) van munten. Let wel: fdc staat voor first day cover, eerstedagenveloppe. Verder: high fidelity (hifi voor geluidsapparatuur - vgl. ook: lofi), made in …, Michelinster (voor restaurants), premier cru (de op een na hoogste kwaliteitsaanduiding van bourgogne), grand cru (hoogste kwaliteitsaanduiding van sommige Franse wijnen zoals bourgogne en bordeaux), van cognac op volgorde van minder goed naar goed: VS (very special), VSO (very superior old), VSOP en VO (very old), VVSOP (very, very superior old pale) en XO (extra old) *. De cvr is de cockpitvoicerecorder.
* NB IPA = India pale ale.
0288 Dictee woensdag 24 sep 2014 (5): dictee 781 (deel 1) √
Dictee - dictees [0288]
Oefendictee 781 (deel 1)
Hier de zinnen 1, 2 en 3 van dictee 781.
1. Als je de vibe [goed gevoel] hebt, ga je gemakkelijk viben [dansen op muziek, onderlichaam draaien]. Bij het ov kom je soms vics
[veiligheid, informatie en controle] tegen. De vicaris apostolicus en de vicaris-generaal ontmoetten elkaar recent. De ex-viceadmiraal is nu al enige tijd vice-eersteminister. Ook in de victoriaanse tijd dronken ze al victoriawater. Vitamine V is vakantie en V is victorie. Het woord 'vicuña' (vigogne, lama(wol)) schrijf je met of zonder tilde, maar doe het wel goed. De Nijmeegse Vierdaagse is een vierdaagse afstandsmars. De verloren zoon werd gefêteerd. Wie heeft die 24 uursrit (die 24-urige tocht) gewonnen? Bij het vierlandenpunt was ook Moresnet betrokken. De viermeiviering [4 meiviering] is de nationale dodenherdenking. Wie weet er nog van de Vietcong en de Vietminh? Dat nieuwtje is vieux jeu. De Maya's hadden het vigesimale stelsel van tellen. Met viezevazen houd ik me niet bezig. Lucebert was de keizer der Vijftigers.
2. Een vihuela [vie-wèh-laa] is een soort middeleeuwse Spaanse gitaar. Wordt vijgetouw echt nog gebruikt? Wat deden de vincentianen? In de Indiase keuken vindt men vindaloo. De uitvoering zal vanavond plaatsvinden: hopelijk kunnen we daar nog een plaats vinden. Een knaagmaki is een ayeaye. De rozenvingerige dageraad diende zich aan. De vinho verde is een frisse, licht mousserende Portugese wijn. De vinsanto is een dessertwijn uit Santorini. Van de violenwortel (de welriekende wortelstok van de Florentijnse lis) maakt men poudre de riz (d'iris). De eersteviolengroep speelde de sterren van de hemel. Een godswoord is een Bijbeltekst en dat komt uit Gods Woord, de Bijbel. Hoe werkt een viral? Virginische tabak is virginiatabak. Mooi om te zien, zo'n Virgo inter Virgines (schilderij van de Maagd Maria * met kind en 3 andere heilige maagden). De viri docti [geleerde heren] zullen het wel weten.
* NB VD schrijft meestal maagd Maria en Heilige Maagd (Maria), maar niet consequent.
3. Welk verhaal hoort er bij de naakte waarheid (nuda veritas)? De waarheid zal die fides Punica [valsheid, verraad] wel achterhalen. Aeneas had in de fidus Achates een trouw metgezel. De leus van de stad Gent is 'hou en trouw' (Fides et Amor). Het Leidse studentencorps heeft als zinspreuk 'deugd, eensgezindheid, trouw' (Virtus, Concordia, Fides), het Groningse 'wederzijdse trouw' (mutua fides) of volgens een andere bron 'Vindicat atque polit' (niet meer in oVD). Een oeioeimachine is een hoeihoutje. Hij barst van de vis vitalis, de levenskracht. Vita ante acta is een juridische term voor een soort van cv? Een vita sedentaria kun je moeilijk een vita vitalis noemen. Zo'n éminence grise hoef je echt geen nieuwe vitamine R toe te dienen. Zo'n vitium originis [fout ten gevolge van verkeerde opzet] komt meestal niet meer goed. Met explantatie wordt vitrocultuur [kweken levende weefsels buiten lichaam] bedoeld.
Oefendictee 781 (deel 1)
Hier de zinnen 1, 2 en 3 van dictee 781.
1. Als je de vibe [goed gevoel] hebt, ga je gemakkelijk viben [dansen op muziek, onderlichaam draaien]. Bij het ov kom je soms vics
[veiligheid, informatie en controle] tegen. De vicaris apostolicus en de vicaris-generaal ontmoetten elkaar recent. De ex-viceadmiraal is nu al enige tijd vice-eersteminister. Ook in de victoriaanse tijd dronken ze al victoriawater. Vitamine V is vakantie en V is victorie. Het woord 'vicuña' (vigogne, lama(wol)) schrijf je met of zonder tilde, maar doe het wel goed. De Nijmeegse Vierdaagse is een vierdaagse afstandsmars. De verloren zoon werd gefêteerd. Wie heeft die 24 uursrit (die 24-urige tocht) gewonnen? Bij het vierlandenpunt was ook Moresnet betrokken. De viermeiviering [4 meiviering] is de nationale dodenherdenking. Wie weet er nog van de Vietcong en de Vietminh? Dat nieuwtje is vieux jeu. De Maya's hadden het vigesimale stelsel van tellen. Met viezevazen houd ik me niet bezig. Lucebert was de keizer der Vijftigers.
2. Een vihuela [vie-wèh-laa] is een soort middeleeuwse Spaanse gitaar. Wordt vijgetouw echt nog gebruikt? Wat deden de vincentianen? In de Indiase keuken vindt men vindaloo. De uitvoering zal vanavond plaatsvinden: hopelijk kunnen we daar nog een plaats vinden. Een knaagmaki is een ayeaye. De rozenvingerige dageraad diende zich aan. De vinho verde is een frisse, licht mousserende Portugese wijn. De vinsanto is een dessertwijn uit Santorini. Van de violenwortel (de welriekende wortelstok van de Florentijnse lis) maakt men poudre de riz (d'iris). De eersteviolengroep speelde de sterren van de hemel. Een godswoord is een Bijbeltekst en dat komt uit Gods Woord, de Bijbel. Hoe werkt een viral? Virginische tabak is virginiatabak. Mooi om te zien, zo'n Virgo inter Virgines (schilderij van de Maagd Maria * met kind en 3 andere heilige maagden). De viri docti [geleerde heren] zullen het wel weten.
* NB VD schrijft meestal maagd Maria en Heilige Maagd (Maria), maar niet consequent.
3. Welk verhaal hoort er bij de naakte waarheid (nuda veritas)? De waarheid zal die fides Punica [valsheid, verraad] wel achterhalen. Aeneas had in de fidus Achates een trouw metgezel. De leus van de stad Gent is 'hou en trouw' (Fides et Amor). Het Leidse studentencorps heeft als zinspreuk 'deugd, eensgezindheid, trouw' (Virtus, Concordia, Fides), het Groningse 'wederzijdse trouw' (mutua fides) of volgens een andere bron 'Vindicat atque polit' (niet meer in oVD). Een oeioeimachine is een hoeihoutje. Hij barst van de vis vitalis, de levenskracht. Vita ante acta is een juridische term voor een soort van cv? Een vita sedentaria kun je moeilijk een vita vitalis noemen. Zo'n éminence grise hoef je echt geen nieuwe vitamine R toe te dienen. Zo'n vitium originis [fout ten gevolge van verkeerde opzet] komt meestal niet meer goed. Met explantatie wordt vitrocultuur [kweken levende weefsels buiten lichaam] bedoeld.
woensdag 24 september 2014
0287 Dictee woensdag 24 sep 2014 (4): dictee bolleboos √
Dictee - dictees [0287]
Bolleboos
1. De Dikke van Dale bestaat 150 jaar. De bezoekers van de VD-site hebben tot woord van de afgelopen anderhalve eeuw gekozen: 1) bolleboos (1886, een bijzonder knap mensch(!)), 2) regelneef (bedenksel in jaren 80 van Koot en Bie), 3) bekokstoven (1900, toevallig ook regelen, maar dan heimelijk), 4) selfie (zelfportret, vaak gemaakt met de camera op armlengte en gepubliceerd op sociaalnetwerksites e.d.) en 5) prima (1868, van de hoogste klas(se) of soort).
2. Bij 'bolleboos' moet je niet denken aan 'Hé, bolle, (wat) ben je boos!'. Een bolleboos is volgens de huidige Van Dale 1) iemand die zeer begaafd is, bijzonder in iets uitblinkt (synoniem: uitblinker) en 2) (in Bargoens, dieventaal) baas, burgemeester. Verder zoeken naar 'bolleboos' levert op: 1) (Bargoens, zie ook verderop) balbes = huisbaas (ook afgeleid van bolleboos), 2) hij is een baas in het rekenen, een bolleboos, 3) het Arabische woord kaïd betekent ook uitblinker, bolleboos, 4) hij is een kei in natuurkunde, een bolleboos, 5) hij is een absolute uitblinker, een bolleboos en 6) hij is geen overvlieger (ik zou zeggen hoogvlieger), geen bolleboos.
3. Komt 'bolleboos' veel voor? Wel, de Grote Spellinggids van Van Dale geeft bij alle woorden die daarin staan (veel minder dan in de complete VD) aan, of ze 1, 2 of 3 sterren hebben. Eén ster betekent zeldzaam, twee sterren betekent gangbaar en drie sterren frequent (voorkomend). De kwalificatie van 'bolleboos' is **, het wordt dus wel gebruikt, maar zeker niet door iedereen en/of iedere dag. Maar wat betekent nu 'bolleboos'. Van Dale verwijst voor de etymologie (woordafleidkunde) naar bollebof (niet met de betekenis 'Hé bolle, bof jij even', maar wel 1) grote meneer (baas, rijkaard, vrouw: bolleboffin), 2) directeur van een gevangenis en 3) (bollebof van de bazaar:) commissaris van politie. Waar komt 'bollebof' vandaan? Van het Jiddische (Jiddisje mag ook en Jiddisch = Jodenduits) bal(le)boos en dat is weer ontleend aan het Hebreeuwse ba'al (denk aan de god Baäl uit de Bijbel) ha-bajith (de baas van het huis). En zo is het kringetje weer rond: huisbaas, balbes. Maar waarom is 'bolleboos' nu zo'n leuk woord? Nou, toch ook wel vanwege die alliteratie met die b's, l'en en o's.
Bolleboos
1. De Dikke van Dale bestaat 150 jaar. De bezoekers van de VD-site hebben tot woord van de afgelopen anderhalve eeuw gekozen: 1) bolleboos (1886, een bijzonder knap mensch(!)), 2) regelneef (bedenksel in jaren 80 van Koot en Bie), 3) bekokstoven (1900, toevallig ook regelen, maar dan heimelijk), 4) selfie (zelfportret, vaak gemaakt met de camera op armlengte en gepubliceerd op sociaalnetwerksites e.d.) en 5) prima (1868, van de hoogste klas(se) of soort).
2. Bij 'bolleboos' moet je niet denken aan 'Hé, bolle, (wat) ben je boos!'. Een bolleboos is volgens de huidige Van Dale 1) iemand die zeer begaafd is, bijzonder in iets uitblinkt (synoniem: uitblinker) en 2) (in Bargoens, dieventaal) baas, burgemeester. Verder zoeken naar 'bolleboos' levert op: 1) (Bargoens, zie ook verderop) balbes = huisbaas (ook afgeleid van bolleboos), 2) hij is een baas in het rekenen, een bolleboos, 3) het Arabische woord kaïd betekent ook uitblinker, bolleboos, 4) hij is een kei in natuurkunde, een bolleboos, 5) hij is een absolute uitblinker, een bolleboos en 6) hij is geen overvlieger (ik zou zeggen hoogvlieger), geen bolleboos.
3. Komt 'bolleboos' veel voor? Wel, de Grote Spellinggids van Van Dale geeft bij alle woorden die daarin staan (veel minder dan in de complete VD) aan, of ze 1, 2 of 3 sterren hebben. Eén ster betekent zeldzaam, twee sterren betekent gangbaar en drie sterren frequent (voorkomend). De kwalificatie van 'bolleboos' is **, het wordt dus wel gebruikt, maar zeker niet door iedereen en/of iedere dag. Maar wat betekent nu 'bolleboos'. Van Dale verwijst voor de etymologie (woordafleidkunde) naar bollebof (niet met de betekenis 'Hé bolle, bof jij even', maar wel 1) grote meneer (baas, rijkaard, vrouw: bolleboffin), 2) directeur van een gevangenis en 3) (bollebof van de bazaar:) commissaris van politie. Waar komt 'bollebof' vandaan? Van het Jiddische (Jiddisje mag ook en Jiddisch = Jodenduits) bal(le)boos en dat is weer ontleend aan het Hebreeuwse ba'al (denk aan de god Baäl uit de Bijbel) ha-bajith (de baas van het huis). En zo is het kringetje weer rond: huisbaas, balbes. Maar waarom is 'bolleboos' nu zo'n leuk woord? Nou, toch ook wel vanwege die alliteratie met die b's, l'en en o's.
dinsdag 23 september 2014
0286 Dictee woensdag 24 sep 2014 (3): dictee sliptong √
Dictee - dictees [0286
Sliptong
Sliptong
1. Heel principieel: als ik in Breskens een restaurant zie met
'slibtong', dan ga ik daar niet (meer) eten. Het moet echt met een p. Zie
verderop. Eerst de tong maar. Volgens VD 1) een spierachtig lichaamsdeel in de
mond: op zijn tong bijten, zijn tong hing hem op zijn schoenen, niet het
achterste van zijn tong laten zien, met zijn tong uit zijn mond (honden, buiten
adem), 2) smaakorgaan: de tong strelen (iets is tongstrelend), een fijne tong
hebben, 3) een Hollandse tong (in zijn mond) hebben, heb je je tong verloren?,
liever zijn tong afbijten, een gladde of fluwelen tong, een scherpe of bitse
tong, de tongen komen los, de tongen in beweging brengen, het ligt mij (voor)
op de tong, het (woord) ligt op het puntje van mijn tong en: je hebt toch een tong
in je mond?
2. Verder: 4) kwade tongen (lasteraars), 5) in vreemde tongen spreken (Bijbel, met Pinksteren), 6) vlees van de tong: gerookte tong, 7) wat op een tong lijkt, o.a. landtong, lipje in de schoen, de tong van een orgelpijp en het platte deel voor aan een steekwagen, 8) provincie van de Soevereine Orde van Malta en 9) platvis, zeetong. Aan 'tong' binnen artikelen komen we echt niet toe, wel een heel kleine selectie: tong picasso, tong (sole) à la meunière (voor het bakken door het meel gehaald), een chowchow heeft een blauwe tong en tongue in cheek (meesmuilend, letterlijk: tong in de wang).
3. Wat vinden we bij slip (alleen het znw.)? Wel: de slip(pen) van een jas of hemd, de slippen van een das en de slippen van een lijkkleed. Verder: een slip als sluitnota (met iemands schulden of vorderingen), een bos stro gedrenkt met mest uit een vossenhol, gebruikt bij de slipjacht, met een auto in een slip komen, een onderbroekje zonder pijpen en (bij vissers) een ondermaatse (zee)tong. Daarmee is het probleem ook meteen opgelost: slip is dus ook een verkorting van sliptong. En daarvan is de verklaring (VD geeft die niet): dat zijn tongetjes die door de mazen van het net geslipt (zouden kunnen) zijn. Op de vraag die iemand me onlangs stelde: maar hoe komt die visser er dan aan, heb ik helaas nog geen passend antwoord. Ja, toch, Taaladvies geeft dat: sliptongetjes worden met een sleepnet gevangen – in dit verband zou 'slippen' ook etymologisch van 'slepen' kunnen komen! Maar het heeft niets met slib, slijk, slik te maken, dat staat vast. Lekkere sliptongetjes, eet smakelijk!
2. Verder: 4) kwade tongen (lasteraars), 5) in vreemde tongen spreken (Bijbel, met Pinksteren), 6) vlees van de tong: gerookte tong, 7) wat op een tong lijkt, o.a. landtong, lipje in de schoen, de tong van een orgelpijp en het platte deel voor aan een steekwagen, 8) provincie van de Soevereine Orde van Malta en 9) platvis, zeetong. Aan 'tong' binnen artikelen komen we echt niet toe, wel een heel kleine selectie: tong picasso, tong (sole) à la meunière (voor het bakken door het meel gehaald), een chowchow heeft een blauwe tong en tongue in cheek (meesmuilend, letterlijk: tong in de wang).
3. Wat vinden we bij slip (alleen het znw.)? Wel: de slip(pen) van een jas of hemd, de slippen van een das en de slippen van een lijkkleed. Verder: een slip als sluitnota (met iemands schulden of vorderingen), een bos stro gedrenkt met mest uit een vossenhol, gebruikt bij de slipjacht, met een auto in een slip komen, een onderbroekje zonder pijpen en (bij vissers) een ondermaatse (zee)tong. Daarmee is het probleem ook meteen opgelost: slip is dus ook een verkorting van sliptong. En daarvan is de verklaring (VD geeft die niet): dat zijn tongetjes die door de mazen van het net geslipt (zouden kunnen) zijn. Op de vraag die iemand me onlangs stelde: maar hoe komt die visser er dan aan, heb ik helaas nog geen passend antwoord. Ja, toch, Taaladvies geeft dat: sliptongetjes worden met een sleepnet gevangen – in dit verband zou 'slippen' ook etymologisch van 'slepen' kunnen komen! Maar het heeft niets met slib, slijk, slik te maken, dat staat vast. Lekkere sliptongetjes, eet smakelijk!
zondag 21 september 2014
0285 Dictee woensdag 24 sep 2014 (2): dictee onderwereld
Onderwereld
Aan een overzicht met 'onder' waag ik me niet. Er zijn maar liefst (onder*) 953 woordenboekingangen bij VD die met 'onder' beginnen. Het kale 'wereld' levert één treffer op, 300 voorbeeldzinnen en binnen artikelen (binnen lemma's, sub lemma) komt dat woord 623 keer voor. Daarom gaan we zeker maar niet op zoek naar *wereld* (overigens levert dat 257 trefwoorden op). Enfin, wereld: het heelal (of de wereld verging), deel van de schepping (iemand naar de andere wereld helpen), het aardse bestaan (een betere, een hogere wereld, de kinderen der wereld), de mensen in een bepaalde cultuur- of levenskring: oude of antieke wereld, eerste wereld (de westerse), de tweede (de communistische), de derde (ontwikkelingslanden), de vierde (nog armer), de vijfde (zonder eigen grondstoffen), de vrije wereld, de financiële wereld, de insectenwereld, een kind ter wereld brengen, iemand uit de wereld helpen, de Oude Wereld (Europa, Azië en Afrika), de Nieuwe Wereld (Amerika en Australië), de wijde wereld ingaan, een witte wereld, het grootste gelijk van de wereld hebben, alleen op de wereld zijn, aan het eind van de wereld, groot complex: een wereld van gedachten, de wereld gaat voor je open, een wereld van verschil en ook nog het aardoppervlak: tegen de wereld gaan = in onmacht raken. Maar nu echt de onderwereld. De eerste betekenis van VD is: wereld van de misdadigers, synoniem: penozewereld en antoniem: bovenwereld, de gewone niet-criminele wereld. De tweede betekenis in interessanter: (mythologie) verblijf van de gestorvenen (ook: Erebus), synoniem: schimmenrijk, rijk der schimmen. Reden om ook binnen artikelen (lemma's) nog even te speuren naar 'onderwereld': Yggdrasil, wereldboom, wortelend in de onderwereld, het Stygisch wed, de Styx (de doodsrivier): voornaamste van de 7 (?) rivieren in de onderwereld, Pluto = Romeinse en Hades = Griekse god van de onderwereld, het Amsterdamse milieu, de onderwereld, die van de prostitutie, Lethe: rivier in de onderwereld, waaruit de schimmen dronken om het verleden te vergeten, Erinyen: de drie wraakgodinnen (ook: furies of furiën), Elysium of Elysese velden: paradijselijk deel van de onderwereld, de helleschipper Charon bracht de schimmen (zielen van de doden) met Charons boot (de charonsboot) voor een obool (muntstuk) over de Styx naar het schimmenrijk, iemand ad inferos = naar de hel wensen en de Acheron: een van de 5 (?) rivieren in de onderwereld. Nog niet genoemd: Tantalus en de tantaluskwelling, Sisyphus en de sisyfusarbeid, Orpheus en de Orpheusmythe (bijvoeglijk naamwoord: orfisch) en Cerberus (bewaker van de in- en uitgang van de onderwereld, vandaar: een cerberus = nors portier, waakzaam oppasser). Van de uitgebreide bijlage over de Griekse en Romeinse mythologie in de papieren Van Dale 2005 is trouwens maar een heel klein gedeelte overgenomen in de huidige (online) Van Dale!
Aan een overzicht met 'onder' waag ik me niet. Er zijn maar liefst (onder*) 953 woordenboekingangen bij VD die met 'onder' beginnen. Het kale 'wereld' levert één treffer op, 300 voorbeeldzinnen en binnen artikelen (binnen lemma's, sub lemma) komt dat woord 623 keer voor. Daarom gaan we zeker maar niet op zoek naar *wereld* (overigens levert dat 257 trefwoorden op). Enfin, wereld: het heelal (of de wereld verging), deel van de schepping (iemand naar de andere wereld helpen), het aardse bestaan (een betere, een hogere wereld, de kinderen der wereld), de mensen in een bepaalde cultuur- of levenskring: oude of antieke wereld, eerste wereld (de westerse), de tweede (de communistische), de derde (ontwikkelingslanden), de vierde (nog armer), de vijfde (zonder eigen grondstoffen), de vrije wereld, de financiële wereld, de insectenwereld, een kind ter wereld brengen, iemand uit de wereld helpen, de Oude Wereld (Europa, Azië en Afrika), de Nieuwe Wereld (Amerika en Australië), de wijde wereld ingaan, een witte wereld, het grootste gelijk van de wereld hebben, alleen op de wereld zijn, aan het eind van de wereld, groot complex: een wereld van gedachten, de wereld gaat voor je open, een wereld van verschil en ook nog het aardoppervlak: tegen de wereld gaan = in onmacht raken. Maar nu echt de onderwereld. De eerste betekenis van VD is: wereld van de misdadigers, synoniem: penozewereld en antoniem: bovenwereld, de gewone niet-criminele wereld. De tweede betekenis in interessanter: (mythologie) verblijf van de gestorvenen (ook: Erebus), synoniem: schimmenrijk, rijk der schimmen. Reden om ook binnen artikelen (lemma's) nog even te speuren naar 'onderwereld': Yggdrasil, wereldboom, wortelend in de onderwereld, het Stygisch wed, de Styx (de doodsrivier): voornaamste van de 7 (?) rivieren in de onderwereld, Pluto = Romeinse en Hades = Griekse god van de onderwereld, het Amsterdamse milieu, de onderwereld, die van de prostitutie, Lethe: rivier in de onderwereld, waaruit de schimmen dronken om het verleden te vergeten, Erinyen: de drie wraakgodinnen (ook: furies of furiën), Elysium of Elysese velden: paradijselijk deel van de onderwereld, de helleschipper Charon bracht de schimmen (zielen van de doden) met Charons boot (de charonsboot) voor een obool (muntstuk) over de Styx naar het schimmenrijk, iemand ad inferos = naar de hel wensen en de Acheron: een van de 5 (?) rivieren in de onderwereld. Nog niet genoemd: Tantalus en de tantaluskwelling, Sisyphus en de sisyfusarbeid, Orpheus en de Orpheusmythe (bijvoeglijk naamwoord: orfisch) en Cerberus (bewaker van de in- en uitgang van de onderwereld, vandaar: een cerberus = nors portier, waakzaam oppasser). Van de uitgebreide bijlage over de Griekse en Romeinse mythologie in de papieren Van Dale 2005 is trouwens maar een heel klein gedeelte overgenomen in de huidige (online) Van Dale!
Abonneren op:
Posts (Atom)