0597 Dictee zondag 12 apr 2015 (1): dictee 826 (deel 1) √

Dictee - dictees [0597]

 Oefendictee 826 (deel 1)

Dictee 826, alinea 1 t/m 3.

1. Ook dat moet je weten: kiesjeliesj is gefrituurd dun deeg in ruitvorm dat bij Poerim wordt gegeten (synoniem: hamansoren) en gremzelisj is bij joden een bepaald pesachgebak. Hij speelt goezla, die eensnarige viool. Wat staat er in artikel 8 van de Grondwet van het Koninkrijk der Nederlanden? Het groengevlekte [VD] vogeltje zat op de groengeverfde [GB] plank. De groupie mocht meeliften met de groepage. Ik mocht in grootmoes stoel zitten, een hele eer. Ik kreeg een boeketje guernseylelies. Toedeledokie, daar kun je naar fluiten. De akoestiek is heel erg exquis. Wij beoefenen een Chinese qi-gongvariant. Een sint-bernardshond wordt ook wel sint-bernard genoemd. Een LETS'er (Local Exchange Trading System, Lokaal Economisch Transactie Systeem) maakt deel uit van een ruilnetwerk. Ze was chiquer dan chicst gekleed.

2. Hij had een tête-à-têteje met zijn maîtresse. Ze zijn met paard-en-kar gekomen. Het was toen nog geen eigen partij, die groep-Wilders. Niet alle goochelaars zijn googelaars. Naar verluidde, krijgen we een nieuw B en W. De paarden moesten een loodzware steeplechase afleggen. Het is drie uur ante meridiem (a.m.). We bulderden van het lachen om zijn haarlemmerdijkies. Naast Ben & Jerry's vind ik die Häagen-Dazs [beide niet in wdb.] ook erg verrukkelijk. Een haik is kleding, een kaïk een boot. Vreemd, in de hakkenbar stond een hakkebord. Het jongetje leed aan de hamburgerziekte, het hemolytisch uremisch syndroom. Dat hamansfeest [schoonmaak] is geen Poerim. De halvegare, de halvezool, werd op 1 april om een nieuwe halvezool gestuurd. Na het halloumi eten gingen we halsoverkop halmaën. Het was zoeken als naar een speltbrood in de hooiberg.

3. Tijdens de hagenpreek werd hij op de hagenbank gezet. Hadt ge niks beters kunnen doen dan hach noch wach [niet meer in wdb.] zeggen, toen ik heg noch steg wist? Dit welkomthuis heb ik voor je meegebracht. Is er een vakbond voor gerants en chef-koks? Een trojka neemt nu de zaken waar. Hij appelleerde aan een minuscuul voorvalletje tijdens de paasviering. Tot de Cito-toets behoort niet hoe je een reverence maakt. Hadden ze in de doe-het-zelfzaak een complot gesmeed met betrekking tot het fierljeppen? Deze passage wordt all'unisono (op dezelfde toon) gezongen. Laten we van die bedorven hangop nu maar geen hang-up maken. Nee joh, dat is geen notch- maar een hatchback. Die hearsay moet je maar niet geloven. Kun je hardmaken dat je haar niet zal hardvallen? Je moet niet om de hete brij heen draaien.

 
 

0596 Dictee zaterdag 11 apr 2015 (2): dictee Oudewater 2015 √

Dictee - dictees [0596]

Dictee Oudewater 2015

Aperçu van de festiviteiten rond Oudewater 750 jaar stad

1) Oudewater bestaat 750 jaar en dat wordt groots gevierd met een jaar lang volop entertainment, livemuziek et cetera, waarvoor op het voormalig terrein van de bibliotheek een speciaal voor dit memorabele jaar gesitueerd evenemententerrein is ingericht, dat voorzien is van nieuw plaveisel.

2) Bij het openingsspektakel, dat plaatsvond bij de Kleine Gracht, verwachtte men om en nabij vijfduizend driehonderddrieëndertig bezoekers, waardoor men genoopt was om voldoende dranghekken, hifiapparatuur, een x-aantal videoschermen en lichtmasten te plaatsen en omdat het een herrie en een drukte vanjewelste [GB ook: van jewelste, van je welste] was, gingen diverse inwoners onverrichter zake naar huis.

3) Hoewel op de volgende dag ’s middags de hemelsluizen opengingen en eenieder door- en doornat werd, was de oudeambachtenmarkt in het centrum van de stad Oudewater een groot succes; hierbij werden onder anderen een enigszins excentrieke chirurgijn, een exorbitant geklede voddenboer en een minutieus goed voorbereide hoefsmid door onder andere de lokale bevolking uitgebeeld.

4) In de wintermaanden arrangeerde de organisatie een kerstmarkt, Radio Ooievaarsnest en een oer-Hollandse ijsbaan, van tevoren aangelegd in de pastorietuin bij de historische Franciscuskerk door mensen met veel knowhow, waar gracieus gezwierd werd, een curlingcompetitie werd gehouden en kinderen op doordeweekse dagen kosteloos konden schaatsen.

5) Ook de luxueuze Brasserie Joia laat zich van zijn beste kant zien door de menukaart steeds weer bij te stellen al naargelang de attracties van Oudewater 750; zo kan men voor een paar eurootjes een earlgreythee met schwarzwalderkirschtaart of een cappuccinootje met een petitfour bestellen en degene die later op de dag aanschuift, hoeft geen genoegen te nemen met een coca-colablikje, maar kan genieten van een met prosecco gevuld champagneflûteje.

6) In de Theatermaand hebben vrijwilligers gezamenlijk zeer consciëntieus gewerkt aan een fenomenale, fascinerende musical, opgevoerd in Sportzaal de Eiber [internet: Sporthal De Eiber]; voor die gelegenheid was deze accommodatie gemetamorfoseerd in een exuberant theater, daarbij een gezellige foyer waar men na het applaudisseren met elkaar toostte op een eclatante avond.

7) Te uwer informatie: voor de organisatie is het een hectische en stressvolle periode waarbij niet veel gerelaxt wordt; er is veel over en weer ge-e-maild door flamboyante mensen die verre van ideeëloos zijn, maar zij zijn blij te kunnen annonceren dat er nog de nodige festiviteiten volgen, waarbij iedereen van heinde en ver welkom is.

 

0595 Dictee zaterdag 11 april 2015 (1): dictee Lopikerwaard 2015 √

Dictee - dictees [0595]

Dictee Lopikerwaard 2015

1. Veilig achter de sterke Lekdijk ligt de bekoorlijke Lopikerwaard, een gebied met een rijke flora en fauna waar leeuweriken, grutto's, smienten, patrijzen, kleine plevieren en kieviten foerageren in de waterrijke uiterwaarden. Maar ook de Vlaamse gaai laat zich er regelmatig zien. De waard was oorspronkelijk een venig moerasgebied dat vanaf de elfde eeuw werd ontgonnen. De copeverkaveling [rechthoekige kavel] met langgerekte sloten en weteringen dateert uit de middeleeuwse tijd en is nog steeds manifest.

2. In de 15e [15de] eeuw was het drooggelegde veen door oxidatie dusdanig ingeklonken dat het noodzakelijk werd om water weg te malen. Zo ontstond in de loop der eeuwen een ingenieus watersysteem met molens, polders en later gemalen, beheerst vanuit de oudste democratische bestuursvorm die ons land rijk is: het waterschap.

3. Voorzitter van het waterschap is de dijkgraaf. Vroeger een man met adellijke titel, tegenwoordig meestal een man of vrouw die zijn of haar sporen in de politiek verdiend heeft bijvoorbeeld in het college van Gedeputeerde Staten van een provincie. Een dijkgraaf wordt net als een burgemeester bij koninklijk besluit [wel: KB], voor zes jaar door de Kroon * benoemd.

* lemma 'contrair': de Kroon is contrair gegaan.

4. Alle molens en gemalen ten spijt, was er tot in de zeventiger jaren van de vorige eeuw dikwijls sprake van wateroverlast. Met een grootschalige ruilverkaveling is de waterhuishouding echter verreikend veranderd. Zestien verschillende bemalingsgebieden werden samengevoegd tot vier, bemalen [niet: bemaald] door evenzoveel grote gemalen. Het [niet: de – dat is een echtgenoot] grootste, gemaal De Koekoek, uitgerust met twee schroefcentrifugaalpompen met elk een capaciteit van 5,6 kubieke meter per seconde, bemaalt maar liefst de helft van de landstreek en loost het overtollige water op de Lek.

5. In dezelfde periode werden de waterpeilen structureel verlaagd. Dat kon echter niet overal. De veelal houten funderingspalen van de oude boerderijen moesten nat blijven, om paalrot te voorkomen. Daarom werden plaatselijk hoogwatervoorzieningen aangelegd: langs de karakteristieke boerderijstroken wordt het waterpeil in de sloten met behulp van inlaten, stuwen en dammen hooggehouden [altijd aaneen]. In de polders erachter is het peil veel lager.

6. Inmiddels hebben de vier grote gemalen alweer groot onderhoud achter de rug. De elektrische installaties werden geremplaceerd, daarbij geëquipeerd met frequentieregelaars, waarmee de gemalen toerengestuurd kunnen draaien, met een variabel debiet. De bijbehorende kroosreinigers zijn gepoedercoat in onze eigen RAL-kleur saffierblauw.

7. Begin juli 2007 was er voor het laatst wateroverlast in de Lopikerwaard, nadat er meer dan honderd millimeter regen viel. Bij de hevige regenval van juli vorig jaar waren er in deze contreien geen problemen. Op een steenworp afstand, in het pittoreske dorpje Kockengen, was dat heel anders. Daar klotste het water enige etmalen door de straten. Net als in 2007 in de Lopikerwaard zette het waterschap hoofdpompen in, maar tegen de exceptionele regenval was geen kruid gewassen.

8. Klimaatverandering noopt ons tot robuuster maken van het watersysteem, zodat we minder afhankelijk zijn van de pompcapaciteit. Zoals in de Hooge Boezem achter Haastrecht, waar een oud boezemgebied in ere is hersteld en waar water tijdelijk kan worden opgeslagen. Waterberging, cultuurhistorie en natuur gaan hier hand in hand.

9. Maar hoe goed je de waterhuishouding ook op orde hebt, ook dijkgraaf en hoogheemraden kunnen de weergoden niet temmen!

 

 

0594 Dictee vrijdag 10 apr 2015 (1): dictee Papendrecht 2015 √

Dictee - dictees [0594]

Dictee Papendrecht

Een recalcitrante filmrecensent (auteur: Hans Verzijl)
 
1. Gepreoccupeerd vlijde hij zich, moeër [moe-wuhr] dan ooit, in een van de in parallelle rijtjes geplaatste sleetse lila-achtige pluchen fauteuils [oo, ui] van de op een amfitheater gelijkende cinema.

2. De kritische beoordelaar veinsde fascinatie voor de sneakpreview van een suikerzoete en feeërieke tranentrekker. Hij verafgoodde nu eenmaal gewelddadige Hollywoodfilms.

3. Met name de snoeiharde spaghettiwesterns boeiden hem enorm. Niet deze rolprent van likmevestje. In feite verfoeide hij alle andere genres en leidde zo een simplistisch leven.

4. Collega-recensenten kapittelden hem herhaaldelijk en verwonderden zich over zijn rigide houding. Compromistjes [GB, dan wel [ie]] * sluiten deed hij echter nooit ofte nimmer, hij was dus onvermurwbaar [muhrf].

* Ook: compromisjes [uitspraak: ih].

5. Zijn confrères vonden hem een cynicus die zich Oost-Indisch doof hield voor hun kritiek. Het liet hem echter siberisch. Stoïcijns en enigszins hautain legde hij hun grieven terzijde.

6. Zo wuifde hij met weidse, bijna majesteitelijke, gebaren alle commentaar weg en vermeide zich in zoetgevooisd gezang. Dus geen scheldkanonnades, het liet hem compleet blauwblauw.

7. Hoewel onverbiddelijk en tegendraads, was een jansaliegeest hem volstrekt vreemd. Hij deed nooit iets op z'n [niet: zijn *] janboerenfluitjes, noch maakte hij zich er met een jantje-van-leiden van af.

* Wel: op zijn elfendertigst. [ezelsbrug: z ij n - 11]

8. Nochtans werd hij meesmuilend door Jan en alleman continu een jandoedel genoemd, terwijl hij zeker geen janhen of janklaassen was en een Jan Modaal al helemaal niet.

9. Na afloop van de vertoning concipieerde hij node, doch minutieus zijn tendentieuze recensie op een A4'tje en e-mailde het haastje-repje naar de eindredactie van het lokale sufferdje.

10. Eenmaal thuis downloadde hij schielijk een spectaculaire lowbudgetfilm. Logischerwijs een cowboyfilm met door- en doorslechte tendensen, zulke spektakels adoreerde hij tenslotte.

11. Ten slotte savoureerde hij een meibock, een gruyèrekaasje, Engelse drop, froufrou [GB: geen mv.] en legio glaasjes madera. Als dessert trakteerde hij zichzelf op een cassata-ijsje en een espressootje.

12. Door dit soupertje werd hij een beetje weeïg op de maag. Maar na een x-aantal minuten was dit weer weggeëbd. Hij roetsjte zijn bed in en belandde fluks in Morpheus' armen.

 

0593 Dictee donderdag 09 apr 2015 (2): dictee Tabak √

Dictee - dictees [0593]

Tabak

1. Krijgt of hebt u er ook weleens tabak van? VD heeft uiteraard een lemma 'tabak': 1) de gedroogde en bewerkte, fijngesneden bladeren van enige soorten van het plantengeslacht Nicotiana, m.n. Nicotiana tabacum, die als genotmiddel gebruikt worden, vooral om te roken – tabak roken, pruimen, (verouderd) tabak drinken = roken – lichte tabak = met een laag teergehalte – zware tabak = met een hoog teergehalte – gesausde tabak = waaraan smaakstoffen zijn toegevoegd – Turkse tabak = zachte, zoete, geurige tabak – een pijp tabak – dat is andere tabak (dan knaster (= slechte tabak)) = dat is iets geheel anders of beters – dat is mij geen pijp tabak waard = het is mij niets waard, ik geef er niet om – (informeel) er tabak van hebben (krijgen) = er genoeg van hebben (krijgen) – er bálen tabak van hebben (krijgen) = er meer dan genoeg van hebben (krijgen) – (informeel, gewestelijk) dat is straffe, zware tabak– dat is een moeilijk karwei, dat is kras, sterk – (informeel, gewestelijk) tabak geven, krijgen = slaag geven, krijgen – ook als tweede lid in samenstellingen als de volgende, waarin het eerste lid de plaats van herkomst noemt: brazieltabak (Braziliaanse tabak), deli(tabak), havanna(tabak), javatabak, makubatabak, manillatabak, marylandtabak, sumatratabak, virginiatabak, 2) plant die tabak (onder 1) oplevert, m.n. Nicotiana tabacum, als gewas, 3) plantengeslacht waartoe behalve de tabaksplant die tabak levert, ook enige als sierplanten bekende soorten behoren (Nicotiana), 4) cultuur van de tabaksplanten en handel in het product – hij zit in de tabak. 

2. Dat was al een hele mondvol. Het werkwoord 'tabakken' heeft 2 betekenissen: tabak verbouwen of slaag geven (zie eerder). Ik kwam ook nog tegen Virginische tabak, maar dat is de eerdergenoemde virginiatabak. En wie een zak tabak is, is een – excusez le mot – klootzak of zakkenwasser. Een amerikaan = Amerikaanse tabak. Een kees of pruim(pje) tabak wordt als pruimtabak gebruikt. Minderwaardige Russische (soldaten)tabak heet machorka. Ook amersfoorder (amersfoort) is slechte tabak: grappig, machorka is een verbastering van de Nederlandse plaatsnaam Amersfoort. Een pafpaal is een rookzuil. Snuiftabak wordt niet gerookt en een stripmeid is niet wat u waarschijnlijk denkt, maar een meisje dat of vrouw die tabak van de stelen aftrekt. Op Sumatra geteelde tabak heet zoals eerder gemeld sumatra(tabak) en je hebt ook nog sumatrabinnengoed. Tabacologie is de leer van … en een tabagie was vroeger een soort café voor tabakrokers. In een tjilm kun je tabak roken. Een toscaner is een sigaar van Toscaanse tabak. Varinas en venushaar zijn beide soorten van een fijne tabak. Tabak kan ook geveild worden.

3.Nou luitjes, aju, ajuus, tabee, ik stop ermee, ik heb er (de) bálen tabak van!

 

0592 Dictee donderdag 09 apr 2015 (1): dictee Groot Roparun Dictee Breda 2015 √

Dictee - dictees [0592]

Groot Roparun Dictee 2015 (Breda, auteur: Otto Knitel)

Breda Nassaustad

1. Ons fier en grootsteeds Breda heeft zich, onder meer met plaquettes of neogotische gedenktekens in bas-reliëf, het predicaat Nassaustad waardig toegeëigend.

2. Uitentreuren zocht de familie van Johanna van Polanen, een puissant rijke poppedeine van 11 jaar een adellijke huwelijkskandidaat. Een Duitse kanunnik, graaf Engelbrecht van Nassau, was ten slotte de gelukkige.

3. Hun zoon Jan van Nassau, marketingmanager en lobbyist avant la lettre, haalde het Sacrament van Niervaert [eigennaam] naar Breda. In een geciseleerde monstrans werd de wonderouwel naar de Onze-Lieve-Vrouwekerk gebracht.

4. 80 jaar later kreeg zijn zoon Engelbrecht II in deze kerk een dramatisch geënsceneerd grafmonument. Aanschouw zijn albasten konterfeitsel. Hoe uitgemergeld en afgepeigerd ligt hij daar, postuum gediagnosticeerd als een van Europa's eerste syfilislijders.

5. Zijn voluptueuze opvolger Hendrik III was allesbehalve een moeë, larmoyante of ideeëloze Heer [van een heerlijkheid] van Breda. Na knoertharde koeliearbeid van velen kreeg de stad een hypermoderne omwalling en Nederlands eerste renaissancistisch kasteel.

6. Zelfs van bosaanleg wist Hendrik het naadje van de kous. Eerder dennenzaad was naatje gebleken. Maar gerenommeerd Beiers plantgoed groeide uit tot de bosschages van ons 500-jarig Mastbos.

7. Fameuze bourgondische exuberante banketten werden voor gasten van Willem van Oranje op het kasteel aangericht. Menig copieus lucullusmaal vormde een aanslag op het maag-darmstelsel van de genodigden: een tournedostje met saffraansaus of soufflés met sliptong en cantharellen.

8. Zijn zoon Maurits trouwde nooit, maar mogen we hem, met 8 kinderen bij 6 vrouwen, niet rechttoe rechtaan een promiscue casanova noemen? Na Maurits' mythische turfschiplist plantte hij – bijna gênant ijzerenheinig – zijn banier in de stad: Breda is en blijft een Nassaustad!

Shoot-outzin

De paloeter [bedrieger, deugniet] mat allolalie [zekere spraakstoornis] palulde [leuterde - niet meer in VD] onder de paloeloe [zekere grote plant] dat uit de praseodymiumkleurige [chemisch element, zeldzame aarde, atoomnummer 59] ornithopter [door Leonardo da Vinci ontworpen vliegmachine] een illiciet [ongeoorloofd, verboden] pamflettistisch palimpsest [zeker stuk papyrus of perkament] op de pangolin [schubdier] in het collenchymrijke [steunweefsel in planten] orseillemos [soort van korstmos] geworpen was.

 

 

0591 Dictee dinsdag 07 apr 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (34) √

Dictee - dictees [0591]

Ditjes en datjes (34)

A. Ik kom nog even terug op Hoogeveen (met dank aan Jeroen). Waarschijnlijk moest het toch 'Cecilia' zijn. De auteur refereert naar alle waarschijnlijkheid – gezien de tekst – aan een oud kinderliedje met als beginregel: "Ik zag Cecilia komen langs eenen waterkant." En dan gaat het dus niet om de Heilige Caecilia (Sinte-Caecilia). Waarvan akte. Maar: beide niet in GB of VD.

B. Op verzoek: 'twee en een half' is een woordgroep, daarom: we zijn twee en een half (tweeënhalf) jaar getrouwd; dat is al twee en een halve maand geleden. In een samenstellende afleiding: het
twee-en-een-halfjarig bestaan, een twee-en-een-halvecentstuk. De enige uitzondering is m.i. bij een rapportcijfer: ik had een
zes-en-een-half op mijn rapport. Denk ook aan 'driekwart minuut' (bnw.) * en 'drie kwart van de bevolking' (rangtelwoord, ook: drie vierde).
Seyss-Inquart heette spottend Zes-en-een-kwart.

* Ook wel: driekwartminuut.

C. Mijn laatste titel was 'dicteekoning' (www.dictees.nl). Dus nog één stap te gaan: dicteetsaar, daarna stop ik misschien wel … Alleen, mind you: die titel alleen toekennen óm mij te doen stoppen, dat lukt dus niet …

D. GB: op een hoofdletter geen klemtoonteken: 'Eén keer wil ik het wel toestaan.' Volgens de TH mag het wel, gezien de huidige techniek van de tekstverwerking: 'Één keer wil ik het wel toestaan.' Bij dictees zou ik het vooralsnog maar niet doen. De TH is daarbij geen norm.

E. Net zoiets is er aan de hand met de nadruktekens op de 'ij'. Kwam er vroeger – wegens technische beperkingen – alleen zo'n nadrukteken op de i, nu mag het ook op de j, dus híj́ (nadruk) heeft het gezegd, en niet die ander. Geschreven gaat dat sowieso – en is dat volgens Taaladvies correct, met de tekstverwerker is het wat lastiger en voor niet in de grafische wetenschappen ingewijden, bijna ondoenlijk. Hel lukt (in Word!) als volgt: 1) typ een j, 2) kies tabblad 'Invoegen', 3) kies (rechts) 'Symbool', 4) kies 'meer symbolen', 5) zorg dat in 'Tekencode' 0301 staat en in 'van' Unicode (hex), 6) klik op 'Invoegen' en je hebt daadwerkelijk een j́.

F. B en W met twee hoofdletters, maar 'burgemeester en wethouders' met kleine letters. In de oVD kwam 'Burgemeester en Wethouders' nog op één plaats voor (lemma voornoemd), maar volgens VD is het daar nu ook met kleine letters. Maar (nog) niet in de gepubliceerde versie van de oVD dus! 2020: OK!

G. Wat komt er voor het achtervoegsel -rijk? Even zoeken op '*rijk': bloemrijk, bloemenrijk, beeldrijk, beeldenrijk etc. Het wordt dus nooit 'bloemerijk', 'ideeërijk' etc.

H. Bij achtervoegsel -loos is dat anders: daar luidt de regel dat het ideeëloos (idee), belangeloos (belang) is – de meervouds-n komt daar dus niet – tenzij het grondwoord die n al had: wezenloos (wezen).