3075 Dictee vrijdag 23-12-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (796) √ x

Dictee – dictees [3075]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 061, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (796)

Ideeëloos, herfsttijloos en de heilloze tocht naar de Heiloose dreven

1. Om de wijsheden uit de ANS, de Algemene Nederlandse Spraakkunst, af te sluiten, volgen hier nog enkele adjectieven: breugeliaans – zo genoemd naar de zestiende-eeuwse schilder Pieter Bruegel, cartesiaanse coördinaten (Cartesius, René Descartes), een freudiaanse vergissing (psychiater Sigmund Freud) , een hooftiaanse stijl (dichter P.C. Hooft), neomalthusiaanse middelen (econoom Thomas Robert Malthus – geboortebeperking), chomskyaanse computertalen – zie het lemma transformationeel in Van Dale: Noam Chomsky, taalkundige en filosoof, het victoriaanse tijdperk (koningin Victoria) met kwezelarijen, utopiaans (droomland Utopia), ambrosiaans (de Heilige Ambrosius) en gregoriaans (paus Gregorius de Grote). Verder: luthers (Maarten Luther), copernicaans (astronoom Nicolaus Copernicus) en ciceroniaans (filosoof Marcus Tullius Cicero), wagneriaanse taferelen (componist Richard Wagner), de franciscaanse (franciscaner monniken) armoede, de juliaanse kalender (Julius Caesar), de Messiaanse profetieën (de Messias - een messiade is een episch gedicht over de Messias), gezelliaans naar Guido Gezelle, erasmiaans naar Desiderius Erasmus en de elizabethaanse [koningin Elizabeth, motto: semper eadem, altijd dezelfde] muziek.

2. Daar was laatst een meisje loos, die wou gaan varen als lichtmatroos. Loos is een bijvoeglijk naamwoord, maar ook een veelgebruikt suffix. Denk maar aan een zoutloos dieet en zouteloze gesprekken, zorgeloos, zedeloos en woordeloos, wezenloos, een vruchtloze boom en een vruchteloos debat, een vorm(e)loze klomp en een tv'loos tijdperk, tandeloze dieren en straffeloos stelen, redeloos, radeloos en reddeloos, nameloze ellende en een naamloze brief, levenloos en laveloos, klasseloos, ideeëloos, herfsttijloos en de heilloze tocht naar de Heiloose dreven.

3. Zijn er woorden van dertien letters, waarvan de twaalfde een u is? De Grote Van Dale [zoek op: ???????????u?] telde er zevenhonderdvijfennegentig in 2007 (eVD). Let op: spaties worden meegeteld als 'letter', streepjes niet. NB Dit zoeken gaat niet meer in oVD 2022: je kunt bij zoeken nog maar maximaal 2 keer een * of ? gebruiken [**, *?, ?* en ?? - maar geen ? aan het begin van een woord]! We geven een uitgebreide bloemlezing van natuurlijk alleen de gemakkelijke, nou ja, woorden: beautyparlour is schoonheidssalon, bearnaisesaus en basilicumsaus, aspergeragout, ascorbinezuur (vitamine C), antipyreticum en antimycoticum respectievelijk tegen koorts en schimmel, à contrecoeur is met tegenzin, beneficiarius [begunstigde], een cavalier seul is een einzelgänger, Madonnafiguur, eensteensmuur, europoliticus, kynologenclub, maître-tambour, opéra comique, paramyxovirus – van de bof, philosophicum [r.-k. opleiding], proterozoïcum [tijdperk tussen archaïcum en paleozoïcum in], psycholyticum of psychedelicum [bewustzijnsverruimend], Rerum novarum (encycliek paus Leo XIII), seignettezout of rochellezout (met 12 letters – zacht laxeermiddel), stafylococcus uit VD [vee-dee] met meervoud stafylokokken uit GB [gee-bee] (zekere bacterie),
terra-aquarium (met groot droog gedeelte), zoösporangium (sporendoosje), yuppiecultuur, ziekentriduüm (driedaagse gebedsoefening voor zieken) en het jus quaesitum is een verworven recht.

Let op: het oGB heeft momenteel - 2025 - een onwaarschijnlijk mooie zoekfunctie, waarin je ? en * in veelvoud en in elke mogelijke situatie kunt combineren, samen met alle gewone letters en tekens!

* Zie ook blogpost 3597!

4. Zoeken binnen artikelen op '*qua*' levert (2007, eVD) 578 treffers op [2021: 745 – 2022: 756] en op '*kwa*' 1121 = gewoon [2021: gewoon 1334, voorbeeldzinnen 1079 en binnen artikelen 3084 – 2022 resp. 1335, 1089 e 3102]. Om het niet te gemakkelijk te maken, krijgt u ze door elkaar: Atlantikwall, choquant (shockerend), azuurkwarts, usquam terrarum – ergens ter wereld, bikwadraat (vierde macht), aqua vitae (brandewijn), blaaskwartet, trois-quarts – de aanduiding van een portret, cellokwartet, jacquard(machine) = zeker weeftoestel, (in)adequaatheid ((on)geschikt voor het beoogde doel), chikwadraattoets (statistiek), taliter qualiter en tale quale – zoals het gaat, gekwalificeerd, lichtquant en leptoquark (theoretisch elementair deeltje), diskwalificatie, squaw (indiaanse vrouw), squatter (kolonist, illegaal occupant) en squash (sport), Grikwa – mengras van blanke mannen en Hottentotse vrouwen (nu: Khoikhoivrouwen),
kapitein-kwartiermeester, remarquabele [opmerkelijk - enige, rest alles -cabele] quatsch [onzin], kwacha – munteenheid van Zambia [historisch ZMK, thans ZMW] en Malawi [MWK], kwadratuur van de cirkel, kwark als ongerijpte kaas en quark als een natuurkundig deeltje, kwadriek (wiskunde: kwadratisch oppervlak), existentiële (er is een ...  ∃) en universele (voor alle ... geldt ... ∀) kwantoren, moquante [schertsend] quakerij (leringen van de quakers: godsdienstige sekte), kwantummechanica, kwartcirkel, limquat – een klein citroentje en broertje van de kumquat, aquarobics, het boekformaat kwarto (afko: qto.), alle ogen zijn gericht op Kwatta, de chocola, en op de kwatta, de zwarte slingeraap.

5. We doen net zo'n exercitie met '*oxi*' – 206 (gewone) treffers [2021: 241 – 2022: 245] – en '*oxy* – 62 (gewone) treffers [2021: 75 – 2022: ook 75], beide in 2007. Bijgaand een aantal resultaten: zirkoniumoxide, proxyserver (computer), ijzeroxidule, oxymoron – een stijlfiguur, een tuingloxinia, münchhausen-by-proxysyndroom, tamoxifen – een geneesmiddel tegen borstkanker, epoxy, pyridoxine of adermine – vitamine B6, orthodoxie (rechtzinnigheid), het hydroxide-ion, desoxyribose, coxitis – ontsteking van het heupgewricht, antioxidant (bederfwerend), glyoxylzuur, carboxymethylcellulose (CMC), amor proximi (naastenliefde), benzoylperoxide en trihydroxybenzoëzuur.

6. Tot slot nog een aantal interessante woorden, die in een dictee zeker niet mogen ontbreken: myiasis – parasitisme vliegenlarven in menselijk of dierlijk lichaam, nimbyisme [not in my backyard], pinyin – omzetting van Chinese karakters in Latijns schrift, puseyisme [ritualisme, anglokatholicisme], stegomyia, kaffiya [+ variant keffiyeh] of arafatsjaal en de munteenheden ouguiya, riyal (Saoe/udie-Arabië - SAR en Qatar - QAR, elders(!) ook: rial in Jemen = YER, Oman = OMR en Iran = IRR) en rufiyaa (in de Malediven = MVR).

 

 

 

3074 Dictee donderdag 22-12-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (795) √ x

Dictee – dictees [3074]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 062, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (795)

1. Juffrouw Vitamientje [niet in wdb.] hebt u al ontmoet. Maar wat voor vitamines (vitaminen) kennen we eigenlijk? Dat zijn er nogal wat: vitamine A staat bekend als retinol, vitamine B1 als thiamine of aneurine, vitamine B2 als riboflavine, vitamine B5 als pantoteenzuur, vitamine B6 als pyridoxine, vitamine B9 als foliumzuur, vitamine B12 als cyanocobalamine, vitamine C als ascorbinezuur, vitamine D als calciferol, vitamine D2 als ergocalciferol, vitamine D3 als cholecalciferol, vitamine E als tocoferol, vitamine H – verouderd – als biotine, vitamine K als naftochinon, vitamine R als relatie (of kruiwagen), vitamine L als liefde en vitamine V als vakantie.

2. Het is niet leuk om na een liefdadigheidsbazaar een bazarretje [bon] te krijgen. Als je wilt montignaccen, moet je niet barbecueën. Je levert in dat geval een herculische strijd tegen de pondjes, de onsjes en de kilootjes. Kan on-Vlaams en on-Hollands toch anti-Amerikaans zijn?

3. Ingeval er iets misgaat, moet u in geval van nood de heilige hermandad [politie] en de brandweer bellen.

4. Bij de étang (hafachtig zoutmeer) stond de undercoveragent. Zou hij gebruikmaken van zijn gsm'etje? En een soesje, een eclair, zou dat er bij hem in gaan als gesneden koek? Het is trouwens interessant om 'in gaan' – twee woorden – en 'ingaan' – één woord – eens te checken 'binnen artikelen' in de online Van Dale. Dan kom je tegen: de boot, het schip, de kast en de dieperik in gaan [voorheen had GB hier 'ingaan'], maar ook de mist, de stad, de wijde wereld of het terrein ingaan. Je moet je jas aan kunnen [trekken], maar ook de strijd aankunnen. Verder kun je erbovenop komen, ergens niet opkomen, het kan erop aankomen en je kunt aankomen in Utrecht, de baby kan te veel aankomen en sommige gerantsoeneerde artikelen, daar kun je niet aankomen, maar je mag nergens aankomen. Ze zien je aankomen! Het is eruitzien, maar eruit gaan, gooien, volgen, komen en trekken. Eropuit!

5. Je schrijft zinspelen, rondspelen, gitaar spelen, vioolspelen, biljart spelen en pianospelen.

6. Vast en los zijn antoniemen. Je kunt loskomen, er zijn losse schulden, losse uitgaven en lossebandstoten [losse band]. Je kunt los in de mond zijn en een los-vaste relatie hebben. Iets kan vaststaan of nogal loslopen. Iets kan vast- of loszitten, je kunt een vijs los hebben [niet goed wijs zijn] of je geliefde vasthebben, haar beetpakken of beetnemen, je kunt vast in het zadel zitten en toch los van God zijn. Je hebt losdoen en vastdoen, losbijten en vastbijten en naast een vast ook een los traktement?

7. De ex-Costa Ricaan, net terug van een blitzbezoek aan Sri Lanka, had een zwart-New Yorkse vriendin, gespecialiseerd in Middelnederlands, Hooghollands en Standaardnederlands. Haar proefschrift ging in op een verhandeling in het Oudfrans over
oud-Franse munten. Zij zat te lezen achter in de tram. Zij zat achterin. Haar vriend stond naast die tram, achteraan in de file.

8. Hij liep er over het ijs. Ook zij liep erover. Het is ervan afzien of ervan uitgaan, erop aandringen en ervan langs [GB aaneen] krijgen. Met een tennisracket tennis je, een raket schiet je af en raketsla is lekker.

9. Met paarden kun je alle kanten uit. Een Trojaans paard kan schade aanrichten in een computer (aan de software). Een yamashita is een turnsprong over het paard. Als op een paard heet ook wel à cheval of schrijlings. Een arabier is een paard van Arabisch ras, het ros Beiaard is van de vier Heemskinderen, een bovenlander is een paard uit Holstein, Oost-Friesland, een cornard is een paard dat aan cornage – kortademigheid – lijdt, een crack is het beste paard van stal, dat anderen een knock-out toedient – onderwerp voor een limerick
[vgl. ook een holstein-friesian]?, ju-ju (VD - juu - juju - dzjoe = rituele magie in West-Afrika) spelen is paardje spelen, een kavalje was oorspronkelijk een oud paard, nu een vervallen gebouw of een onaantrekkelijke vrouw, lipizzaners zijn van een bijzonder ras, met de paarden van Sint-Franciscus betekent: te voet, het Grote Paard – Pegasus – en het Kleine Paard – Veulen – komen uit de astronomie, paard-en-wagen (paard-en-kar) is een staande uitdrukking, een prince charming is de prins op het witte paard en soms zelfs wel steeplechaser [hindernisloop op een baan], tjost is een riddergevecht te paard, een tölt is een van de gangen van een paard en skijøring is het zich op ski's laten voorttrekken door een paard of een auto.

10. Kun je pickles [ook: piccalilly] gebruiken om je grote stock [voorraad] aan pomelo's of shaddocks (soort van pompelmoes) te wecken (inmaken, steriliseren)? Stop maar in de weckfles, iets voor de wicketkeeper [bij cricket] tijdens het teaën? Een nijdas ten slotte is een kwelgeest (en geen sjaal, shawl = das!).

 

 

3073 Dictee woensdag 21-12-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (794) √ x

Dictee – dictees [3073]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 063, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (794)

1. Bij woorden van vreemde herkomst gelden bepaalde spelling(s)regels. Zouden die in alle gevallen hetzelfde uitpakken? A capella (zonder instrumentale begeleiding), a-capellakoor en
a-capella-uitvoering, ad hominem (rechtuit, op de man af) en
ad-hominemdispuut, a posteriori [later, achteraf], a-posteriorioordeel en a-posteriorisch oordeel, a priori [van tevoren, vooraf], a-priorigevoel en a-priorisch, ad hoc [voor dit specifieke doel] een ad-hoccommissie benoemen, een au pair (inwonend bij buitenlands gezin) en een
au-pairmeisje, een avant-gardist die lid is van de avant-garde [jonge generatie kunstenaars] en avant-gardetoneel speelt, eau de toilette [reukwater] met een eau-de-toiletteachtige eau-de-toilettelucht (en eau de toiletteje!), nouvelle-cuisinerestaurant en nouvelle cuisine [zeer licht en mager voedsel, met dure hapjes], een (nog) ad remme(re) opmerking met hoog ad-remgehalte en een fetisjistische [fetisj = levenloos voorwerp van afgodische verering bij heidense volken]
belle-époquearchitect [belle époque = tijd rond 1900].

2. Het huis, waartegenover ik woon, staat leeg. Wij liepen er over de bevroren velden naartoe. Hij debiteerde in zijn redevoering, dat hij niemand op de kast wilde jagen, maar dat daaronder in de kast wel de nodige lijken lagen. En die kast bevond zich daar in de middelbare school.

3. Bij het inrijden van de auto moest hij de eenrichtingsweg inrijden. Ineens kwam het spelende kind tevoorschijn. Bij de rechtszaak moest hij zich tezamen met de rijinstructeur teweerstellen tegen de aanklacht. De advocaat zou hen terzijde staan, temeer omdat die aanklacht onder meer dood door schuld behelsde. Hij voelde zichzelf niet des doods schuldig.

4. Hij kon er tenminste prat op gaan, dat hij ten minste eenendertig
processen-verbaaltjes had uitgeschreven. Dat twee maal twee vier is, hoef je hem geen tweemaal te zeggen. Tenslotte had hij de job maar aangenomen, om ten slotte niet werkloos te zijn. Kan een rode hond ook rodehond krijgen? Koffie kan een sterke drank zijn, dat geldt niet voor elke sterkedrank (ook bijv.: [zeer] sterke drank) (GB ook: sterke drank) (sterkwater is andere koek … – moet aaneen). Deze redenering mist elke logica en is dus niet waar, nietwaar? Zijn allesbehalve slimme broer kon alles, behalve even goed voetballen als hijzelf. Evengoed was er van rivaliteit geen sprake. Kon hij zichzelf scheren?

5. Deze zelfde klaagzang was dezelfde als die van vorig jaar. Hij was ten einde raad. Zijn machtspositie was ten einde en teneinde die te behouden, had hij de intellectuele eigendom verkwanseld. Ingevolge is ten gevolge van, inzake is ter zake van, inzonderheid is in het bijzonder, in zoverre is voor zover, in plaats van de oppositie heeft hij maar de coalitie opgezocht.

6. Met te, ten en ter valt ook heel wat te beleven. Terzelfder tijd (tezelfdertijd) kon hij onverrichter zake terugkeren, want ter linker- en rechterzijde was geen plaats om te parkeren.

7. Was het nu voor de eerste keer, ten tweeden [derden, vierden] male of ten enenmale, dat hij de terdoodveroordeelde bezocht na zijn terdoodveroordeling [ter dood veroordelen]? Maar of dit nu te gelegener plaats en ure was? Te bestemder plaatse en te gepasten tijde leek het toch wel. Was het een tekortkoming [tekortkomen] dat hij de veroordeelde tekortdeed [tekortdoen, tekortdoening]? Was hij vroeger goed te werk gegaan bij die tewerkstelling [tewerkstellen]?

8. Hij was ter plaatse en zelfs ter juister plaatse geweest indertijd. Op de daaropvolgende pinksterdag was er te mijnent een meeting, waarbij ik het tekort van buurman te zijnen bate aanzuiverde. Ik was immers duidelijk tekortgeschoten [tekortschieten, los bij korfbal!]. Ik had hem te kort ondersteund.

9. Teboekstelling is het te boek stellen. Zou hij terug hebben van tien euro? Zou hij terugschrikken voor zijn daad? Teloorgaan is ten onder gaan. Het ondergaan van een terdoodveroordeling als de zon ondergaat, is geen sinecure. De tenlastelegging (telastlegging - ten laste leggen) was aanvechtbaar geweest. De tegeldemaking [te gelde maken] was in feite niet bewezen, daarom ging hij vrijuit.

10. In voce betekent op of bij dat woord in een alfabetisch ingericht boek. Ook t.a.p. [tee-jaa-pee], de afkorting van ter aangehaalde(r) plaatse, heeft een verwijsfunctie. Inachtneming is het in acht nemen, invrijheid(s)stelling is het in vrijheid stellen en overneming is het overnemen.

11. De bezitsvorm is een waardevolle: Mulisch' romans, Rubens' oeuvre, Velázquez' [niet in wdb.] schilderijen, een collector's item, een writer's block, een driver's seat. Verder mogen in dit dictee niet ontbreken: een [in cijfers] 65+'er (vijfenzestigplusser 65-plusser), een CD&V'er, wie a's zeggen, moeten ook b's zeggen, KB's, nv's, een A4'tje (A5’je), een cd'tje, een m'etje, ik gsm'de, sms'te en ik heb
ge-e-maild. En vergeet vooral het writer’s blokprobleem(!) niet.

12. De louwmaand [januari, afko: jan, jan.]was lauw. De rouw viel de van vakantie terugkerenden rauw op het dak.

 

 

 

3072 Dictee dinsdag 20-12-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (793) √ x

Dictee – dictees [3072]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 064, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (793)

1. E, ae, aë of a-e? Cesarisme [alleenheerschappij], mecenaat [kunstbescherming], graecist [beoefenaar van de Griekse taal- en letterkunde], pedagogie, gynaecologie, preses, propedeuse, hetaere [publieke vrouw], zebra-effect [verlichtingsvlekken op wegdek],
va-et-vient [komen en gaan], tetraëder [viervlak], taël [vroegere Chinese munt], taedieus [langdradig], scala caeli – een jakobsladder, saunaën, sabaeïsme [sterrendienst], Reinaert (de Vos), pyjama-etui, anaerobe bacteriën [kunnen zonder zuurstof], paraenese [opwekking tot deugd], palaestra [sportveld], ohaën, maestro [meester] en maestoso [plechtig, majestueus], laetarezondag [vierde zondag in de veertigdagentijd], een dwarslaesie [doorsnijding ruggenmerg], jaegerondergoed [zekere stof], iaën (van de ezel), faëton [een visetende keerkringsvogel] en faex populi (het gepeupel), dies irae (oordeelslied), een baedeker (reisgids), aes alienum – geleend geld, aerobiccen en een lapsus linguae [verspreking].

2. Woorden of uitdrukkingen kun je afkorten. Zo wordt ingenieur ir.
[ie-jèhr], met andere woorden m.a.w. [èh-maa-wee], bijvoorbeeld bijv. [bee-jei-vee] of bv. [bee-vee], nota bene = NB [èhn-bee] en lectori salutem = L.S. [èh-lèhs]. Bibliotheek heeft als verkortingen in Nederland bieb en in België bib. Verder mogen zeker niet ontbreken cao [see-jaa-oo], cao's en cao-achtig, een vzw [vee-zèh-twee] en een vzw'tje, de EG [ee-gee] en de EU [ee-juu], de KBVB [kaa-bee-vee-bee], de NMBS [èh-nèhm-bee-jèhs], VARA [vaa-raa], RTBF
[èhr-tee-bee-jèhf] en VRT [vee-jèhr-tee]. Een paar letterwoorden zijn aids [eets], hobu [hoo-buu], lat (living apart together, denk aan een latrelatie), yup [juhp] (young urban professional, denk aan een
yuppie-echtpaar), Bloso [bloo-zoo], OESO [oe-zoo], Unctad, Unicef (denk aan een Unicef-ambassadrice en een Unicef'er) en Benelux (denk aan een Benelux-land en een Benelux'er). Antigone's broer spaarde haiku's [zeker gedicht].

3. Sommige taaluitingen kun je toetsen aan de BIN-norm – Belgisch Instituut voor Normalisatie. Slechtnieuwsbrieven [slecht nieuws] en dito gesprekken zijn niet leuk. Een slashermovie is een zeer bloederige horrorfilm. Op www.taalunieversum.org – let op: het universum is iets anders! – kun je aan de weet komen hoe de schrijfwijze is van aardrijkskundige namen. Te denken valt aan Eeklo, Oosteeklo, Oost- en Westrozebeke, Sint-Joost-ten-Node, Oostende, Waterloo, de Zuiderzee, Roosendaal en Oudenbosch. Voorbeelden van straatnamen zijn de Blijde Inkomststraat, de Keizer Karelallee en de Koning Albert
II-laan [de tweede].

4. Ik betaalde tussen het minimale en het maximumbedrag als toegangsprijs. Toen de band een stuk in driekwartsmaat speelde, sneed de piccolo in driekwartbroek in één keer drie vierde, driekwart, van de taart aan. Een stuk werd met een ere-escorte naar de eresecretaris-generaal gebracht. De viceadmiraal, de
vice-eersteminister en de vice-mp – jazeker: minister-president – kregen – dank zij de Heer! – dankzij de pedel ook allen een stuk. Zij bedankten bij voorbaat.

5. Een elliptische of onvolledige zin bevat niet ten minste een onderwerp en een gezegde. "Wie heeft de lamp uitgedaan? Willem." "Wat zei de dame? Shit." De dame zei 'shit', is wel weer een volledige zin.

6. Descartes' uitgangspunt was duidelijk, toen hij zei: "Ik denk, dus ik besta." Cogito, ergo sum.

7. Moet je zoiets nu zo nodig zeggen? Het is zowaar zo waar als ik leef. Hoelang vraag ik nu al, hoe lang de gordijnen moeten worden? Zojuist vernam ik, dat het zo juist is. Hoever ben je? Hoe ver is het nog fietsen? We mochten elkaar niet zien, zolang ze ziek was. Zo lang was ze toen toch nog niet? Probeer zo veel mogelijk te rusten en je zo min mogelijk in te spannen.

8. Een eufonisch – verwar dit woord niet met euphuïstisch! (in gekunstelde lit(t)eraire barokstijl - doe in dictee 1 t!) – gedicht is een welluidend, goed klinkend en spetterend stuk poëzie.

9. Het was een spectaculair spektakel toen de kassier en de caissière (kassière) werden overvallen. Achteraf vertelde de in acryl geklede intendant met aktetas, dat het slechts om een act ging. In het stuk at de cadet een kadetje. De akoestiek was heel slecht, zeker op het balkon. Het studentencorps had het eigen muziekkorps gestuurd. De werken stonden ook op een compact disc [cd]. Met een cd-speler kun je ze beluisteren. De kornetblazer nuttigde een ijsco in een cornet [doosje, zakje].

10. Is het kant-en-klare maaltijden of kant-en-klaarmaaltijden? Onderwerp voor een anekdote?

11. Een koninklijk besluit [VD: K B – fout! – 2022 k b! - oké] wordt ook wel KB [kaa-bee] genoemd. Heb je pijn aan je linkerarm of aan je rechterknie? Heeft het volbloedpaard dat gedaan? De rat was een albinootje. Hij vrat de pluchen beer met huid en haar op. De kakibroek (ook: kaki broek) stond vervolgens op 's rats exquise menulijst.

12. Verba dicendi zijn zeggen, vragen, roepen en schreeuwen. Het zijn dus 'zeg'-werkwoorden.

13. Ze heeft, om een lang verhaal kort te maken, het einde niet gehaald. In de beknopte bijzin 'om een lang verhaal kort te maken', een vaste uitdrukking, is sprake van een zogenaamd geïmpliceerd onderwerp, namelijk 'men' (als men een lang verhaal kort maakt).

14. De volgende dicteewoorden mogen u niet onthouden worden: kabas [reismandje met hengsel] en kabbala [geheime leer en mystiek van de joden in de middeleeuwen], kobalt (atoomnummer 27 – Co) en kobold (boze kabouter, aardmannetje), labbekak (sul, kwaadspreker, etc.), lobbes [goedsul], nabob (vorst, schatrijke), tabbaard (tabberd, toga), tobogan [Canadees-indiaanse slee], een vacante vakantiejob en chrisma ((zalving met) wijolie).

15. Het is beter uw eigen fouten te verbeteren dan die van een ander (Democritus).

 

 

3071 Dictee maandag 20-12-2022 (2) – dictee Oefendictee december 2022 (1) √ x

Dictee – dictees [3071]

Oefendictee december 2022 (1)

1. Hij heeft een lelijke knauw opgelopen. Het kol nidree (VD ook: nidrei) is een Kol Nidreegebed (VD ook Nidrei – naam feest). Een
lady’s-avond is een ladies’ night. Ook lansiers [lansdragers] dansen weleens de lanciers. Bovenaan de brief betekent L.S. Lectori salutem (den lezer heil). Met *manibus*: 4 x di(i)s manibus (sacrum) = gewijd aan de zielen der gestorvenen (D.M.S.), illotis manibus = onvoorbereid, illotis pedibus et manibus ingredi = zonder de vereiste eerbied binnenkomen, junctis manibus = in alle bescheidenheid, manibus pedibusque = uit alle macht, met hand en tand, manibus sacrum = gewijd aan de schimmen van de genoemden en pius manibus = aan de zalige schim, de nagedachtenis (van de genoemde).

2. De litas was vroeger betaalmiddel in Litouwen (LTL). Hoewel de ij dan formeel geen klinker moge zijn, vind ik dat de Leidraad in GB [7.1.] toch aandacht aan de ij zou moeten schenken: a + ij is 'klinkerbotsing', vb. cassata-ijs, e + ij idem, vb. vanille-ijs, i + ij idem, vb. kiwi-ijs, o + ij idem, vb. choco-ijs u + ij idem, vb. milieu-ijveraar – samengevat is dit dus: * + ij. Apart geval: ij + ij, geen ‘klinkerbotsing’, vb. snijijzer. Verder: ij +a geen ‘klinkerbotsing, vb. zijarm, ij + e idem, vb. specerijeilanden, ij + i idem – die wel in Leidraad 7.1! – vb. zijingang, ij + o idem, vb. rijopleiding, ij + u idem, vb. zijuitgang – samengevat: ij + *. Ovoviviparen zijn eierlevendbarend. Een oxymeter meet zuurstof, oxiden/s zijn verbindingen van zuurstof met een ander chemisch element. H₂O dus? Nee! Dat is water.

3. Tja, pyrrool is azool. Rypofobie is smetvrees. Een kritiekleveraar, kritiekleverancier, commentaarleveraar of commentaarleverancier is een criticus of criticaster, die zijn kritiek spuit, dus. De Woo is de
Wet open overheid (VD, 2022, het jaar van de tijger overigens – legende, Boeddha - 12 dieren bij zijn sterfbed). De critical path method is overigens de CPM. De critical race theory (VD, 2022) is de kritieke rassentheorie. Een aar is het bo­ven­ste deel van de halm bij gras- en graan­ge­was­sen - mv. aren. Je kunt iemand een aâr/aar [ader] laten, of meer mensen zelfs aâren/aren [ze afzetten]. Een a priorietje is
a-priorisch. Bij het tête-à-têteje had ze een eau de toiletteje op. Een voorbeeld van het singulare [mv. singularia] tantum is chocola(de) [ook: ijs, vee, antoniem plurale – mv. pluralia – tantum,
vb. hersenen]. Bnw.: chocolade of chocoladen.

4. Diminutief, verkleinwoord: chocolaatje [van chocola, niet van chocolade!, vgl. karbonade en karbonaadje, karbonadetje]. DNA is deoxyribonucleic acid. Ook, SR: De Nationale Assemblee. Vergeet ook cDNA (complementary, dubbelstrengig) niet, noch hoedna (wapenstilstand met niet-islamitische vijand). GB heeft ook nog mtDNA (mitochondriaal). RNZ is ribonucleïnezuur, synoniem met RNA, ribonucleic acid [GB]. Bij RNA hebben we ook nog mRNA
[messenger-RNA, boodschapper-RNA], tRNA [transfer-] en rRNA [ribosoom-RNA]. DNZ ten slotte is desoxyribonucleïnezuur [= DNA] Gezocht op *one [VD]: 30 kilometerzone, 30km-zone, abalone
(zeeoor, + n) en absque causae cognitione (zonder kennis van zaken).

 5. Verder: absque ulla conditione (onvoorwaardelijk), agone (+ n)
(lijn getrokken over plaatsen waar de declinatie [hoek met meridiaanvlak] van de magneetnaald = 0), all-in-one (computer, randapparaat), amazone (strijdbare vrouw), arpeggione
(+ s/’s, strijkinstrument), backbone (deel netwerk met snelle basisverbindingen), calandrone (+ s/ ‘s, houten blaasinstrument), calzone (+ s/‘s, dubbelgevouwen pizza), canzone (+ s/’s, gedicht, compositie), cassone (bruidskist, mv. s/’s of cassoni), chitarrone
(+ s/’s, zekere luit), cicerone (+ s/’s, gids voor toeristen),
con espressione (muziek: met gevoel), con precisione
(m.b.t. beweging, schakering, uitdrukking) en cortisone
(+ n, ook cortison = hormoon uit bijnierschors).

6. Ook nog: côtes du Rhône (zelfde mv. of + s, rhônewijn), Decamerone (boek Boccaccio), dumbphone (weinig functies,
t.o. - t.g.o.v. - smartphone), duotone (drukwerk in twee kleuren), ecdysone (hormoon insecten), regenzone, flegmone (+ s/ ‘s weefselontsteking met etter), hole-in-one (golf, ace), icone (+ n, icon, icoon, vlak beeld Christus, Maria of heiligen), in agone (in het uiterste geval), interpolitiezone (BE, IPZ), Kanaalzone (5 km naast Panamakanaal), kerbstone (stenen band racecircuit), ladyphone, lazzarone (Napolitaanse bedelaar, mv. -ni), leone (munt Sierra Leone, SLL, + s/’s), lithopoon = lithopone (dekwit, geen mv.), mascarpone
(+ s/’s, Italiaanse roomkaas) en matrone (n/s, deftige gehuwde vrouw)

7. Verder: minestrone (n/s, groentesoep), mixed zone
(+ s, voor sporters en pers), nafkone (+ s, nafke, + s, meisje, prostituee), no-flyzone, no-gozone, none (+ n, negende toon van de grondtoon af), not done (ongepast), nulla ratione (op generlei wijze), obione (+ n, ganzenvoetachtige planten), octorone (+ n, = octoroon, kind quarteroon en blanke), overdone (overdreven), panettone
(+ s/‘s, Italiaans brood, Kerstmis), pari ratione (volgens overeenkomstige redenering), pro continuatione (als vervolg,
ten vervolge), provolone (+ s/’s, Italiaanse kaassoort), quadrone
(+ n, quadroon, quarteroon, quarterone , +n, kind van blanke en tercerone), rhinestone (rijnsteen, glittersteentje), ringbacktone (beltoon), sacra conversazione (Maria, Christuskind, heiligen).

8. Ten slotte: salva approbatione (behoudens goedkeuring), salva ratificione (behoudens bekrachtiging, s.r., salv. rat.), salva remissione (onder voorbehoud van terugzending, s.r., salv. rem.), salvo errore et omissione (behoudens vergissingen en weglatingen, s.e. et o.), Schengenzone, scone (+s, sconetje, brood), silicone
(+ n, silicon, chemie, bnw. silicone(n)), sine causae cognitione (juridisch: zonder onderzoek), sjablone (+ n, sjabloon, mal), softtone (bnw., van gloeilamp), standalone (computer, t.o. = t.g.o.v. netwerkcomputer), steppingstone (+ s, stapsteen), stone
(+ s, Engels gewicht van steenkool en van jockeys - 15 kg), sub conditione (op voorwaarde), tenzone (strijdgedicht, + n/s/’s), tercerone
(+ n, terceroon, kind mulat/mesties).

9. Voor mesties mag ook metis. Ook: to(f)felemone (bnw., Bargoens: rooms), trombone (+ s, bazuin), well done (goed doorbakken rood vlees), bien cuit (antoniem - rare, medium), zabaglione
[+ s/’s, sabayon, zabaione + s/’s).

 

 

 

3070 Dictee maandag 19-12-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (792) √ x

Dictee – dictees [3070]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 065, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (792)

1. U was toch op zoek naar nog wat encyclopedische kennis? Een siccatief is een middel om de oxidatieve droging van verf te versnellen, staccato is hortend en stotend, een succulent is onder andere een vetplant, een succursale is een hulpkantoor en een toccata is een compositie.

2. Verder is een acrostichon een lettervers [beginletters, eind = telestichon, midden = mesostichon - dat ook met woorden], zoals het Wilhelmus, een chalcograaf is een kopergraveur, chijl is vet bevattende lymf(e), chiromantie is handwaarzeggerij, chrysant is hetzelfde als chrysanthemum, met een sacharimeter meet je het suikergehalte, sacharine is leugensuiker oftewel zoetstof, Tsjechisch komt van Tsjecho-Slowakije en plons is ho.

3. Choqueren (shockeren – shocking, choquant) is aanstootgevend aanstoot geven, een polichinel is een hansworst, krambamboeli of punch is een drank, een Chiromeisje (van: chi-rho, X + P, chrismon, christogram, Christusmonogram – katholieke jeugdbeweging in Vlaanderen) is aardig en lief, kasjmier is een fijne, zachte, wollen stof [uit Kasjmir], een poesjenel is een marionet – met name in Antwerpen [vgl. poesjenellenkelder/theater] , een sjabrak is een paardendekkleed, een sjako is een militair hoofddeksel, sjiek is (ook) pruimtabak en het sjoelbakken is een leuk spelletje.

4. De vroegere naam van een radiogolf is marconigolf, een Damascener komt uit Damascus, geacclimatiseerd ben je in een goed klimaat, critici en criticasters uiten altijd, ook nu, als criticus kritiek, sexy sexappeal hebben zonder seksshop, compact disc en floppydisk, prediken over perziken.

5. Parcours [pahr-koer(s) – uitspraak met of zonder s – parcourtje] kun je ook schrijven als parkoers [pahr-koers – uitspraak met s – parcoursje]. Het met de helikopter gearriveerde octet speelde in de oktober-, dus niet in de krokusvakantie. Bij hun optreden in de kursaal was de scheiding tussen kunst en kitsch moeilijk aan te brengen. Meestal wordt iets op iemands credit geschreven als hij al veel krediet heeft. De gekonfijte vruchten en de sint-jakobsschelpen gingen erin als koek. De sneltekenaar maakte konterfeitsels van het achttal. Een van hen droeg een korset. Het traktement werd met tact in de coulissen verrekend.

6. We hebben nogal wat woorden uit het Engels overgenomen en eventueel aangepast: businessclasszitje [businessclass], latenightshowpresentator [latenightshow], sciencefictionromanschrijver [sciencefiction], kick-offmeeting [kick-off], push-upbehaverkoop
[push-up, ook:push-up-bh-verkoop], diepte-interview, minimalmusicconcert [minimal music, vgl. minimal movie],
drive-inbioscoopbezoeker [drive-in], tearjerker – tranentrekker, all clear [niet in wdb.] en all right [prima, in orde], allseason (bnw.: geschikt voor alle jaargetijden – allseasonjas), allspice (piment, jamaicapeper) en allrisk (m.b.t. alle mogelijke schade), up-to-date, whisky-soda, reality-tv [reality-teevee ...], i-banking [internet], Dow-Jonesindex [beurs New York - ook: Dow-Jones], rock-'n-rollparty, drive-in [men blijft in auto] en hold-up [roofoverval].

7. Soms geeft de spelling van uit het Engels afkomstige voltooide deelwoorden problemen, soms niet: gebasketbald, gebaseballd, gefocust, gecalld, gestrest, bij het voetbal wordt geyeld en gepasst, gelay-out, geëarmarkt, geëdit, geëgotript, gescrabbeld, gerecycled [gerecycleerd], gechookt, gequoot en gescoord, ge-gsm'd, ge-sms't,
ge-i-bankierd, geshaket, gedeletet, getimed, gesampled (gesampeld - ww. samplen of sampelen) en geüpdatet.

8. Hij viel van de graat, toen het een graadje kouder werd. Tegen het rattenkruit was geen kruid gewassen. Het was een teken aan de wand, dat hij vanwege de kou met aan elke hand een want het kraaiennest in moest. Goede raad was duur, toen de raat met honing naar beneden viel. Er zat een loot aan de boom, die uit het lood stond. Hij maakte van de nood een deugd en at meer dan één noot. Al te boud verenigde hij bout en moer. De aandoening aan zijn milt was mild. Hij verorberde een pond snoep op de pont. De zak spelt was met een speld vastgemaakt. Door de vorst hadden ze het koud bij hun aangename kout. Een manicheeër kan ook een schuldeiser zijn.

9. Hij was een bezig baasje: hij bingode, frisbeede, shampoode [shamponeerde] zijn haar, powerliftte, teade met tante, kickte af, clashte, crickette, editte, promootte en teleshopte dat het een lieve lust was.

10. De first lady bodybuildde. Big brother designde na een second opinion en close reading. De leading lady puzzelde. De coming man freewheelde. En de dicteefreak stencilde – van stencilen – een lijst met moeilijke woorden: softporno en software, humanresourcesmanagement [hrm] van human resources [hr],
nine-to-fivejobadvertentie, negen-tot-vijfbaantje [9-tot-5-baantje] en
state-of-the-artoverzicht (state of the art).

11. Blij at hij een blei. Het was een feit: hij had fijt. De schedel met voormalig brein lag in het brijn. Ze waren zo geil als bier in het gijl. De prij haatte prei. Voor de reidans stonden ze in de rij. Het zeil moest neer in de zijl [sluis]. De meid genoot in de hooimijt. Pas op voor de vijl: heb uw leven veil! De lijs zong een leis. Hij neigde ertoe te glimlachen en neeg (van het werkwoord nijgen – buigen) heel vriendelijk, toen de zon ter kimme neigde.