Dictee - dictees [0868]
0. Toen ik oefendictee 721 controleerde op de spelling 2015. vond ik dat wel een grappig dictee. Dus daarom maar apart op de blog. Met name die dicteedeelnemer die de juryruimte binnenliep, sprak me wel aan ...
Het dictee
1. De of het idee
Plato's
ideeënleer zou je kunnen parafraseren als de tweewereldenleer. Enerzijds is
daar idealiter de 'idea' (de geesteswereld, de idee in de zin van Plato, een
categorie die divien en stereotiep is, met de anamnese: de platoonse leer dat
alle intellectuele kennis memorie is) en anderszins de empirie, de ervaring als
de bron van kennis – volgens Plato dus ideeëloos. Het verband tussen de twee
werelden wordt gelegd doordat de continu veranderlijke afbeelding uit de
waarneming deelheeft aan het oerbeeld, maar ook dat zo'n oerbeeld aanwezig is in
die veranderende dagdagelijkse werkelijkheid. Het bijbehorende Griekse begrip
parousie komt in die betekenis niet in Van
Dale voor, wel de (Bijbelse) betekenis: verwachte terugkeer van Christus op
aarde. Dit alles speelde door onze breinen, toen onze filosofische
studievereniging het idee opvatte om ook eens een dictee te organiseren. Voor
sommigen onzer is dat inmiddels een idee-fixe geworden, maar inmiddels blijkt
het een idée reçue te zijn in ons filosofenkorps. Met deze idées de derrière la
tête, gedachten die uit de achtergrond van het bewustzijn opkomen – geheel in
de geest van Plato – wil ik maar duidelijk maken dat ons ideetje echt werkelijkheid
geworden is.
2. De auteur
Primo,
ten eerste, heb je dan een (liefst niet zoveelsterangs)auteur nodig. De rector
magnificus wilde niet, evenmin de decaan en de pedel (ja, die van 'hora est'). Dan
kom je vanzelf buiten de faculteit terecht. We hebben een rij hotemetoten
afgewerkt: de dichter des vaderlands, de risee van de vaderlandse tv-elite, de
éminence grise van de Hoge Raad, de preses van de Tweede Kamer, de
adjunct-hoofdredacteur van 'de
Volkskrant', het meest lucide dochtertje van Zijne Majesteit koning Willem-Alexander en Hare Koninklijke Hoogheid, koningin Máxima: allemaal tevergeefs.
Goede raad was duur. We hebben ons toen maar via Jeroens website tot de
dictee-elite gewend. En zo hebben we onze ideale auteur toch gevonden. En wel
niemand minder dan de in binnen- en buitenland als taalpurist bekendstaande
gehuwde penny-a-liner Janneke Schrijf-Correct, die haar wenkbrauwen wel eerst
moest fronsen alvorens ze op ons niet af te slane aanbod wilde ingaan. Maar
eenmaal aan het idee gewend, gaat ze er vol voor. Ze broedt nu al twee en een
halve maand op een tekst en meldt – ze is doctor designatus – dat ze het
schrijfproduct zal afleveren als haar academische proefschrift, haar thesis,
door de promotor is goedgekeurd.
3. De tekst
We
hebben moeten negotiëren, maar over het kader zijn we het eens geworden. De
tekst mag niet godslasterlijk zijn, moet back to basics gaan en voor de
deelnemers achteraf een peace with honour mogelijk maken. Geen instinkers dus
en geen vakjargon. Houd het maar bij
dt-fouten, eind-e- en tussen-n- en -s-problemen.
Werkwoorden verdienen de volle aandacht: van infinitief en participium tot
conjunctief, tegenwoordige tijd en reflexieve pronomina. Diminutieven als
'aloëetjes' zijn gewenst, net als feminiene 'dégénéréetjes'. En vooral niet
allerlei vreemdtalige ismen zoals een wellerisme (zeispreuk), een spoonerisme
(zoals een 'blaasje gier' in stede van 'glaasje bier'), ook vooral geen
soloecisme of solecisme – taalfout – in het dictee, geen neologisme als
'goudenbergenbelover' en geen Duitstalige uitdrukking als 'zum Tode betrübt',
geen Engelstalige uitdrukkingen als 'up-to-date' en 'face to face' (vis-à-vis).
Nee, houdt u het maar bij een aangepaste oer-Middelnederlandse tekst, wat ons
betreft over 'Van den vos Reynaerde' of wat dies meer zij. Kortom, we hebben de
auteur op- en afgescheept met een praktisch imprakticabele dicteemissie.
Mevrouw Schrijf echter staat haar vrouwtje wel en we hebben er fiducie in dat alles
tekstueel en contextueel im grossen ganzen goed komt.
4. Het voorlezen
We
hebben geprobeerd om een opera-ariazangeres à la Maria Callas te strikken, maar
dat werd een fiasco. Iemand met donaldduckstem wilde wel, maar dat wilden wij
weer niet. Ook een castraat, eventueel op de achtergrond een Cetti's zanger (en
anders Blyths rietzanger wel), een wereldberoemde singer-songwriter, een dj-aficionado (deejayaficionado), een haute contre, meerdere mezzosopranen, een
van het Eurovisiesongfestival bekende folksinger, een crooner, diverse
tv-idols, een jordaanvibrato- en een leadzanger, een troubadour, een bard, een
minnezanger, een reggaezangeres, een jazzzangeres, een blueszanger en een
flamencozanger – eminent vertolker van duende, fado en flamingogerelateerde
liederen, ze lieten het allemaal afweten. Dan kom je algauw terecht bij
RTL-nieuwslezers, staatssecretarissen van Justitie of Defensie,
(ex-)ministers-presidenten, iemand met argusogen en een stentorstem, een logo-
of akoepediste, een t-dievegge of iemand die graag hiaatdelgers ('toen
wilde-n-ie') hanteert. Maar we hebben 'het' gevonden: een transgender, tevens
travestiet, die in letterlijk allerlei toonaarden en -soorten thuis is. Beetje
macabere zoektocht, want we vonden de heer Piet Correct, achteraf gewoon broer
van, toch?
5. Het nakijken
Als
we veine hebben, is het onze pietjes-precies en jantjes-secuur gelukt om een
foutloos dictee te produceren en hebben de criticasters en jantjes-contrarie
geen schijn van kans met hún pietluttigheden over vermeende lapsus linguae van
Correct. Alles was keurig in lingua franca. Of het nu juryrechtspraak wordt of
een rodepotloodsessie met zelfcorrectie, het correctiesjabloon is uitgedeeld en
de rode turfjes kunnen geplaatst worden. Alle puntkomma's en dubbelepunten zijn
keurig voorgelezen, ze moeten er dus ook staan, want anders is het fout. Wat,
of 'sectie callgirls' ook goed is naast 'sexy callgirls'? Nee, natuurlijk niet,
want de context leert dat het hier niet om een bedrijfsafdeling gaat. Ook is
het een tweeënhalf (of twee-en-een-half) voor je proefwerk, vier je een twaalf-en-een-halfjarig
jubileum (25-jarig in cijfers schrijft prettiger!) en kun je al vier en een halve maand
werkloos zijn. Enfin, na nog wat gejeremieer van de scribenten en wat onderling
geheibei kan de stapel proefwerken in het juryonderkomen worden afgeleverd.
Daar gaan ze fijntjes nog een keer eroverheen. Die ene dictee-eigenwijze die
zelfs de juryruimte nog binnenloopt om zijn (eigen)wijsheden nog even te
spuien, wordt er fluks weer uit gebonjourd.
6. De prijsuitreiking
Wie
zouden de laureaten zijn? Hoe is het afgelopen? Eerst wordt de
derdeprijswinnaar naar voren gehaald. Hij heeft tig fouten, een tigtal, maar ja,
hoeveel is tig? Dat blijkt zeventien te zijn. Op zijn elfendertigst komt hij
uit dépit langzaamaan naar het podium met de katheder. Sneu voor hem, maar het is
niet anders. Dan had hij 'katafalk', 'janboerenfluitjes', 'labyrint', 'Jan met
de korte achternaam' en
'oer-Hollands' maar goed moeten schrijven. Ja, hij
staat nu een beetje voor Jan Lul, maar is daarmee natuurlijk nog geen janlul.
De tweede prijs, het overduidelijke accessit (met maar veertien fouten!) ging
naar de kandidaat-makelaar. Had die nu maar minstens twee van de woorden 'maître-chanteur', 'bolleboos' en 'amphigouri' goed geschreven, dan was hij
eerste geweest. De uiteindelijke winnaar maakte maar 13 fouten tenslotte. Die
wist dan weer niet hoe je 'een babylonische spraakverwarring', 'Trojaans
paard', 'Trojan horse', 'dribbel' en 'gerecycled' moest schrijven. Uiteindelijk
mocht de vicevoorzitter van de organiserende plaatselijke Rotaryclub, tevens
algemeen adjunct van de dicteeorganisatie en overigens gerespecteerd
adjunct-accountant de avond afsluiten. Hij hoopte dat de deelnemers veel
bijgeleerd hadden en hij zag ze D.V. volgend jaar allemaal graag weer terug.
