0841 Dictee zondag 27 dec 2015 (1): dictee Oefendictee december 2015 √

Dictee - dictees [0841]

Oefendictee december 2015

Een dicteeër dicteede en dicteet, soms met een dt-fout, en teat of theet …

1. De specialist met niet als zijn spécialité de la maison het alchemistenlatijn, het Angelsaksisch, de anglicaanse lingua franca – beter: lingua toscana in bocca romana, en niet de creooltalen, Bijbeltaal en Laatgrieks, Provençaals en de Oudprovençaalse dialecten, Misjnaïsch Hebreeuws, het Oost-Middelnederlands, hypenederlands, schoolfrans en het Rotwelsch beheerst, is hier een figurant en niet meer dan een voor-spek-en-bonenfiguur.

2. Mijn naam is niet Ali B, maar Dik T (D.T.) en ik lijd aan de moeilijkewoordenziekte. Mijn linker- en rechterhersenhelft zijn obees van taal. In dat opzicht leidt dat daar dus niet tot anorexia nervosa, ook wel boulimie geheten. Ik heb een gezonde bloed-hersenbarrière, beslist geen muizen- of garnalen-, maar olifantshersenen, mijn hypofyse is oké (OK), ik heb zielsgelukkig geen hersenaneurysma, nooit een attaque of apoplexie (herseninfarct, CVA, cerebrovasculair accident) gehad. Ook lijd ik niet aan hersenverweking (dementia paralytica, encefalomalacie), maar genoeg hierover, al zijn ook mijn middenhersenen (mesencefalon) in orde!

3. Het spraakcentrum van Broca (brocacentrum, een defect daaraan leidt tot allolalie) leidt ertoe dat mijn geuite woorden u ook bereiken en verrijken, tenzij u aan receptieve afasie, afasie van Wernicke, onvermogen tot verstaan, lijdt. Bij u komen de woorden binnen via oorschelp, gehoorgang en trommelvlies, waarna hamer en aambeeld – als in een echte smidse of smederij – hun werk doen. Ook stijgbeugel, buis van Eustachius (eustachiusbuis), slakkenhuis (cochlea) en gehoorzenuw (een aandoening daaraan kan vertigo of draaiduizeligheid veroorzaken) spelen daarbij een rol. Als ik dus dicteer en tot u zeg: "Maak je niet dik, dun is de mode", dan verstaat u apetrots mijn apentaaltje, ook koeterwaals geheten!

4. Tja, en dan nu de thee. Ik sloeg in mijn T-shirt rechts af naar de fermette annex theetuin op een T-splitsing. Daar trof ik een kongsi van theedieven die een Zuid-Koreaanse chaebol van theeayatollahs wilden rippen. Een van hen sprak als een t-dief, een ander had een splaakgebrek (hij kon de tongpunt-r, de uvulaire r niet goed brouwen) en een derde was afatica. We dronken samen paraguay- (maté) en earlgreythee. Er was ook venkelthee, sleeënthee, peccothee en ceylonthee en ten slotte bergthee (gaultheria). Enfin, maanden later werd die misdaadkliek wel veroordeeld, maar het OM en de officier van justitie vingen bot, want van een (kale) kikker moet je geen veren willen plukken: nudo detrahere vestimenta!
 

0840 Dictee donderdag 24 dec 2015 (1): dictee De dicteenorm anno Domini tweeduizend zestien √

Dictee - dictees [0840]

De dicteenorm anno Domini [A.D.] tweeduizend zestien

1. Nieuw jaar, nieuwe kansen. Maar hoe moeten we bij dictees omgaan met de normatieve bronnen in 2016? Het (leuk verhaal, non-dictee) UvA-HvA-dictee en het GDNT van 2015 (leuk verhaal, volgens dicteenormen echter niet zo geweldig) liggen nog vers in ons geheugen. Vooropgesteld zij, dat een dicteetekst verifieerbaar moet zijn aan de hand van normatieve bronnen. Ik kom erop terug. Ook als een organisatie zo nodig een BN'er of BV'se wil inhuren voor het schrijven van een dictee, laat ze dan toch in vredesnaam de tekst laten controleren door deskundigen! Overigens: ik vind een of twee niet-woordenboekwoorden in een dictee nog wel te pruimen … In Den Haag was er een eenmansjury: dat lijkt me beslist onvoldoende. O ja, onze Annemarie – hoewel gekend (= Vlaams!) voorleesster in Almere – en onze Lieve (niet: vrouwe!), de auteur – zaten daar zeker niet als spellingdeskundigen … Bij de dictees die ik zelf mag opstellen, eis ik altijd overleg vooraf met de voorlezer. Want ook daar heeft men vaak BN'sen of BV'ers op het oog, meestal geen garantie voor een punctueel correcte (in dit geval niet: punctueel-correcte) voorlezing! Mijn adagium: het opstellen van een goede en correcte tekst is de ene helft van het verhaal, het goed voorlezen de andere helft. De normatieve tekstuele bronnen zijn meestal GB en VD, maar welke? Bovendien: 1) GB, 2) VD (gebruikelijk), GB en VD gelijkwaardig (komt ook voor) of 1) VD (staan wel veel lemma's in …), 2) GB (vrij ongebruikelijk), maar ja, elke jury mag zijn eigen regels opstellen natuurlijk.

2. Het Groene Boekje
Dat de versie van 2015 nu de richtlijn is, staat niet ter discussie noch dat ook de onlineversie [online versie] een correcte bron is. De argumentatie daarvoor is dat deze laatste bron voor eenieder vrij toegankelijk is via www.woordenlijst.org. Er is echter een nog weinig vermeld probleem: de enige echte Woordenlijst Nederlandse Taal staat op internet, getuige het voorblad van de papieren versie: … op basis van de Woordenlijst Nederlandse Taal online, in opdracht van de Nederlandse Taalunie samengesteld [uittreksel, RL] door de Commissie Spelling in samenwerking met het Instituut voor Nederlandse Lexicologie. Voor niemand erg, behalve voor dicteeërs. Die kunnen de complete lijst nu gewoonweg niet bekijken. Mijn ambitie gaat net niet ver genoeg om te stellen dat het GB er met name is voor dictees. Toch willen ze 'daar' wel luisteren. Toegezegd is dat er (eind januari 2016) een 'bladerfunctie' komt, waarmee je op een normale manier vanaf een bepaald woord vooruit en (met een later op te leveren product) achteruit kunt bladeren. Enfin, voor mij staat vast, dat de onlineversie van het GB voor dictees de toekomst heeft … NB In 2020 nog steeds niet gerealiseerd.

3. De Dikke Van Dale
Ook hier geen twijfel: VD versie 2015 is daarbij de norm. En de papieren versie is eerder gedrukt dan de onlineversie verscheen, maar nu in de beginfase zullen de verschillen gering zijn … Dat 'laisser faire' in de papieren versie nog zonder koppelteken stond, zal spoedig in de onlineversie bijgewerkt zijn! - laisser-faire. Maar dat probleem zal wel groter worden: de discrepantie tussen 'papier' en 'pc' zal steeds uitdeinen [uitdijnen]  (net als het heelal). De verkoop van de papieren VD in 2015 was beduidend geringer dan die in 2005. Of er in 2025 dus nog weer een nieuwe papieren VD verschijnt, valt m.i. zeer te betwijfelen, maar dat in dat geval 'papier' en 'pc' tegen die tijd verre uiteengegroeid zullen zijn, staat buiten kijf. Ik krijg daar niet bij iedereen de handen voor op elkaar, maar pleit toch voor de elektronische versie als norm (de tegenstanders zullen zeggen, dat niet iedereen daarover beschikt), omdat de verschillen op den duur (zoals begin 2015) enorm worden. Als een dicteeorganisatie aangeeft wanneer de oVD is geraadpleegd, is formeel (bij VD) verifieerbaar of een geclaimde spelling juist was. Want hoewel VD naar buiten toe geen correctielijsten bijhoudt, slaan ze wel alles op in hun bestanden. En het is echt niet zo, dat de oVD elke maand gewijzigd wordt. Slechts om de paar maanden wordt het (nieuwe) – zoals ze dat zelf noemen – 'bestand' online gezet.

4. Doe mij maar 1) GB, 2) VD en beide online!

5. Nabrander: woorden die in diverse versies verschillen of recent gewijzigd zijn, moet je in dictees vermijden!

0839 Dictee maandag 21 dec 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (79, slot) √

Dictee - dictees [0839]

Ditjes en datjes (79) 

A. Nieuw bij gojim (niet-Jood): VD heeft als mv. gojim en gojims, GB gojiem en gojem.

B. GB en VD: lemma hogereburgerschool, echter GB bij lemma hbs hogere burgerschool. Rara. Taalunie laat weten, dat het hogere burgerschool gaat worden!!! VD blijft het aaneenschrijven.

C. Geen tegenspraak: GB,VD, hdtv (hogedefinitietelevisie). GB zegt dat hd-tv als samenstelling van hd en tv ook mag!

D. Waarom 'ijzeren eeuw' met kleine letters? Het meest directe dicteeantwoord: het staat bij de lemma's 'ijzeren' en 'eeuw' nu eenmaal zo in VD en het komt niet voor in GB. Een vergelijkbaar geval is 'gouden eeuw': dat schrijft GB en VD (bijna) overal met kleine letter. Dit alles is gebaseerd op regel 16K uit de Leidraad van GB: woorden waarmee we tijdperken of historische perioden benoemen, schrijven we met kleine letter. Alleen is VD nog wel zo eigenwijs om onze 'eigen' (dé Nederlandse) Gouden Eeuw (17e eeuw) met hoofdletters te schrijven. Zij vinden daar dus dat de Nederlandse gouden eeuw = de Gouden Eeuw, waarvan akte. Zoals 'het groene hart van Holland' hetzelfde is als 'het Groene Hart' en 'de lage landen bij de zee' hetzelfde is als 'de Lage Landen'.

E. Rats-boem is nu aan elkaar (VD)!  Althans: met streepje.

F. Let op: megila, Megila, megilla, Megilla, megille, Megille! En dat is: …? Kleine letter: het concrete boekwerk, hoofdletter: de inhoud.

G. GDNT - ook volgend items: het GB heeft alleen linkmiegel (uitspraak: 'mie-chuhl'), VD heeft ook wel linkmichel, en dat spreek je net zo uit, in tegenstelling tot wat ik eerst dacht. 2020 GB/VD: allebei de vormen.

H. Met dank aan Rika Ensing: Kikongo komt wél (slechts 1 keer) voor sub lemma in VD: kijk maar eens bij lemma 'chimpansee'!

I. Het verstaan was op het randje: eerst Jerome (zo zou die dan wel heten …), daarna toch het 'heeroom' opgepakt. Verder ging alles gelukkig wel goed. Alleen 'breliaans' (los van de spelling, uitspraak èh) niet opgepakt: in arren moede maar 'breugeliaans' (ook een beetje Vlaams, dus ik was wel bij de les …) opgeschreven, wetend dat het woord veel te lang en dus fout was. Op internet wel 'breliaans', niet in VD. Het woord 'hegeliaans' is niet te vergelijken (immers: sjwa), het meest lijkt er nog op 'rabelaisiaans' (uitspraak 'éh', en met één s). NB orwelliaans, maar Orwell heeft al ll ...

Ik zou voor brelliaans kiezen ...

J. [Censuur …] Bij het voorlezen denk je: ja, côtelette suisse en in het Nederlands kotelet. En wat schrijf je op? Je raadt het al: jazeker, kotelette [censuur …].

K. Bij 'algauw' heb ik me in de war laten brengen door Onze Taal. Die zeggen dat je 'al gauw' moet schrijven, als je 'al snel' bedoelt. Daar stap ik dus nu maar van af en in mijn lijst staat vanaf nu dat je altijd 'algauw' moet schrijven voor 'spoedig'. VD vindt dat eigenlijk ook wel (lemma), maar sub lemma komt dan nog een aantal malen onterecht 'al gauw' voor, waarvan akte en aldaar gemeld!

L. Dit (nummer 79) was de laatste Ditjes en datjes: taalvragen blijven welkom, maar zullen individueel worden beantwoord! Ik ga nu vooral maar eens wat voor mezelf doen in plaats van voor het dicteecircuit …

M. Nabrander ... kennelijk rekende de jury ook 'linkmichel' en 'al gauw' goed: weer 2 fouten minder, hadden ze in Merelbeke geen weet van ...

 
 

0838 Dictee zondag 20 dec 2015 (1): dictee Voorronde Woerdens Dictee 2016 √

.

Dictee - dictees [0838]

Voorronde Woerdens Dictee 2016

Voor de oplossingen zie blogpost [0844]

Regels: 1 GB, 2 VD.

A.  Zinnen

In de zes zinnen hieronder zijn sommige [m.i. 17] woorden onjuist gevormd of onjuist gespeld. Onderstreep de woorden die volgens u niet correct zijn. Per woord of woordgroep telt u één fout.

Bijvoorbeeld: Jip en Janneketaal (moet zijn jip-en-janneketaal) rekent u als één fout.

 

1. Totaal verfromfaaid arriveerde de accountmanager in het cafétje waar zijn kompaan hem met een high five begroete.
 

2. Na drie cola-tics zwalkte het topmodel kris-kras over de catwalk, tot zij tenslotte over de ballustrade kukelde.
 

3. Word je een rijverbod opgelegd, dan doet de Rijksoverheid er nog een boete boven op.
 

4. De staatssecretaris is een ideeënloze Jan Doedel met een nijging tot hysterisch overdrijven.
 

5. Bij tijd en wijlen crosst de diskjockey door het dorp om een patat-met te scoren bij de swarmatent. 

 

6. Onder de gelouwerde sporthelden bevinden zich hordelopers, triatlonatleten en een oud-curlingkampioen.

B. Woorden (meerkeuzetoets)

 

Hieronder staan tien (twaalf dus …) woorden of woordgroepen, telkens op drie manieren gespeld. Daarvan is er maar een de juiste. Onderstreep de correct gespelde woorden en woordgroepen.

 
1. mayonaise            majonaise            mayonnaise

2. ten allen tijde       te allen tijde         ten alle tijden

3. papparazzi            paparazzi             paperazzi

4. aktetas                  aktentas                actentas

5. hij bevreide mij    hij bevrijde mij    hij bevrijdde mij

6. nochtans               nochthans            nogthans

7. tv serie                  tv-serie                TV-serie

8. ge-e-maild            geëmaild              geë-maild

9. ter grote van         ter grootte van     ter groten van

10. sifyllis                 sifylis                   syfilis

11. gegoogelt            gegoogled            gegoogeld

12. nichje                 nicheje                 nisheje

 
 

0837 Dictee zaterdag 19 dec 2015 (3): dictee GDNT 2015 √

Dictee - dictees [0837]

GDNT 2015

Lang leve het heen-en-weer (auteur: Lieve Joris)

1. Ik was een pensionaatsmeisje met een goeiige nonkel die redemptorist was en 's zondags te allen tijde een soutane droeg. In de Congolese brousse praatte hij Kikongo [in VD bij lemma 'chimpansee'] en dronk palmwijn zo zacht als leguanenhuid.

2. Pontificaal gezeten in mijn bomma's fauteuil, onder de Byzantijnse afbeelding van Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurende Bijstand [niet in wdb.] in haar karmozijnrode gewaad, een drupje Elixir d'Anvers [eigennaam, niet in wdb] op het ovale bijzettafeltje, liet heeroom tijdens zijn congé sigarenrook de kamer in kringelen.

3. Op mijn tweeëntwintigste verliet ik dit sacrosancte, brelliaanse [op internet, Jacques Brel] universum en verkaste naar Nederland, waar een kotelet een karbonade heette, caoutchouc rubber, een froufrou een pony en een brood niet grijs was maar bruin.

4. In Mokum voelde ik me algauw [GB, VD: spoedig] senang. Ik leerde jij-bakken pareren, linkmiegels [GB, VD, ook linkmichel - beide uitspraak: lihnk-mie-chuhl] vermijden en ervoer mijn expatriatie nooit als een collocatie. Allengs maakte ik kennis met hachee, gruttenpap en krentjebrij, maar ook met saté en spekkoek, en at niet alleen halal maar ook koosjer.

5. 'Wordt mijn dochter daarginds niet te astrant?', weifelde mijn moeder. Ze prefereerde inmiddels dat ik Neerpelts sprak – alles beter dan dat gutturale Hollands. Mijn vader fulmineerde tegen het perfide drugsbeleid van de noorderburen en hun promiscuïteitbevorderende [GB, VD: heel veel aaneen!] seksshops, maar hun eloquentie apprecieerde hij en het Groot Dictee miste hij niet één keer.

6. Jeminee, ben ik na al die jaren verkaasd? Vast en zeker, al val ik geenszins van Scylla in Charybdis wanneer ik – om te spreken met de onlangs verscheiden Drs. P – vice versa heen en weer vaar tussen beide taal- en cultuuroevers.

Finalezinnen: het onderstreepte woord uit elke zin moest worden opgeschreven:   

1. Ze gooide een pot bijna kokende tomaten-groentesoep over zijn broek. 

2. Het is geen of-of- maar een en-enverhaal. 

3. Mijn dag begint met een caffè latte en twee pannenkoeken met spek. 

4. Toen ze trouwde met een F-16-piloot wilde haar vader niet aanwezig zijn op het feest. 

5. Ik krijg hier stilaan een déjà-vugevoel. Komen er nog veel van die moeilijke woorden? 

6. We hebben anderhalf uur gequeued en toen we aan de ingang stonden, ging de roetsjbaan dicht.

0836 Dictee zaterdag 19 dec 2015 (2): dictee Oefendictees GDNT Canvas √

Dictee - dictees [0836]

Oefendictees GDNT Canvas 2015

Sport – maandag 14-12-2015

Van schwalbe tot tackle, van catenaccio tot tikitaka, van futsal tot beachsoccer, voetbaltaal is internationaal. Rugbyers spreken over scrums en touchdowns, wielrenners demarreren en remonteren. Rare woorden allemaal. Dan is elfmetertrap toch simpeler dan penalty of penantie. Om uit te spreken tenminste.

Flora en fauna – dinsdag 15-12-2015

Hebt u er al eens bij stilgestaan hoeveel ongewone dier- en plantennamen het woordenboek vermeldt? De galapagosvink - 2020 (VD, maar GB: galapagosschildpad), de zonnebaars, de quokka (oVD, soort kangoeroe), de klarinetvogel, de dennensnuitkever, kent u ze? Of het kooltje-vuur, de muskaathyacint, de sint-jakobslelie, de tiengebodenplant en de winterakoniet? Ik vermoed van niet.

Geschiedenis – woensdag 16-12-2015

De vroegmiddeleeuwse vorsten kregen het in de ijzeren eeuw zwaar te verduren. Lokale gouwgraven vulden het machtsvacuüm en usurpeerden het gezag. Analfabetisme was wijdverspreid en de bevolking werd gedecimeerd door terugkerende pestepidemieën. Met de Karolingische renaissance bloeide de kunst weer op.

Politiek – donderdag 17-12-2015

Vormen van politiek zijn er à volonté en naar hartenlust: blokkadepolitiek, emopolitiek, façadepolitiek, illusiepolitiek, realpolitik, warmwaterpolitiek en zonneschijnpolitiek. Sommige streven naar consensus na uren debatteren en filibusteren, andere naar polarisering, maar alle zijn overgemediatiseerd en gebaseerd op gememoriseerde oneliners.

Jongerentaal – vrijdag 18-12-2015

Heden ten dage lijken die vermaledijde jongeren niets te hebben beleefd, als ze niet hun wedervaren op hun socialemediapagina's geshared hebben. Of dat van anderen geliket. Languit op hun bed in een onesie reduceren ze hun leven tot een paar emoticons of godbetert emoji's. Zo klinkt de gemiddelde oudemannenpraat vandaag.
 

0835 Dictee zaterdag 19 dec 2015 (1): dictee Voorronde Amersfoort 2016 v

Dictee - dictees [0835]

Voorronde Amersfoorts Dictee 2016 - zoek de (m.i. 31 of 32) fouten

Oplossingen in blogpost [0845]

Festival pret in de keistad

1. Onze bruizende stad organiseert jaarlijks een veelheid aan koncerten, kunstkijk routes, theaterprodukties, eetfesteinen en andere druk bezochte activiteiten (zowel binnens- als buitens huis), waar jong en oud zich één van de vrije week-end dagen te goed kunnen doen aan gezelligheid, excuise lieflafjes en niet te versmade drankjes. Een en ander vindt dan bij voorbeeld plaats in het Plantsoen West, in partikuliere huiskamers, op de Hof of aan de voet van de imposante maria-met-het-kind-verbeeldende Onze-Lieve-Vrouwetoren. De meesten van die festieviteiten gedijen het beste bij zomerse tempareturen en droog weer, want niemand staat bijvoorkeur in de regen met z'n vrienden.

2. Als het kouder wordt, dan zijn er gelukkig genoeg alternatieven voorhanden: zo bied een knusse party-tent, of zelfs een gigantische feestent zoals nu op het Eem-plein te zien is, soelaas. De haeters zorgen daar bij niet alleen voor een gezellig verlichtte ruimte, maar vooral ook voor een behagelijke warmte. En dat is toch uiteindellijk ietswat prettiger dan gebibber in kouelijke sferen.