0785 Dictee zaterdag 14 nov (3): dictee Ditjes en datjes (70) √

Dictee - dictees [0785]

Ditjes en datjes (70)

A. Ik kreeg de vraag, waarom hocus-pocusachtig (en shish-kebabtent) met een koppelteken geschreven moeten worden. Driedelige samenstellingen schrijf je immers in het Nederlands en Engels aaneen, in andere talen met een koppelteken: kleinekinderenbedtijd, grandslamtoernooi (maar: grand-prixwedstrijd, Frans). Nu is 'hocus pocus' wel schertslatijn en 'shish kebab' niet echt Turks (daar schrijven ze 'kebap'). Dat alles is echter geen reden om die uitdrukkingen meteen maar tot 'goed Nederlands' te verklaren. Taaladvies heeft me doen weten, dat je in samenstellingen met deze uitdrukkingen wel degelijk een koppelteken dient te zetten.

B. Reactie van de auteur op sommige zaken uit Gent die ik aan de orde stelde: in de gauwigheid kon ik niet meer vinden dan een Van Dale uit 1992. Zegt genoeg, dunkt me.

C. Vraag van een lezer: is het HEMA-spullen, hemaspullen of nog anders? Antwoord: HEMA-spullen is juist (koppelteken wegens de hoofdletter). Volgens het donorprincipe moeten we eigennamen schrijven zoals de eigenaar ervan dat doet. Dus Philipslamp (geen koppelteken nodig) en PvdA-lid (daar wel). Op de website noemt HEMA zichzelf HEMA en zo moeten we het dus ook schrijven!

D. In Gent kwamen enkele woorden voor in het dictee, die er niet in zouden moeten staan, immers niet in de wdb.: 1) déclic (gewoon een klik), 2) een gilberke (paaltje, amsterdammertje, zelfs op internet nauwelijks te vinden) en 3) de Ig Nobelprijs (een schertsprijs voor literatuur, alleen bij de lit(t)erair onderlegden bekend).

E. In het Gentse dictee kwam ook fijten (meervoud van fijt) voor. Maar VD 2015 vermeldt bij dat woord nadrukkelijk 'geen meervoud' en het online-GB 2015 alleen 'enkelvoud'. Dat was dus niet goed. Verwijzing naar WB (Witte Boekje) is natuurlijk uit den boze!

F. Ook niet goed was, dat 'orvietaan' (zeker tegengif) als 'ohr-vie-taan' werd uitgesproken. Volgens VD is de juiste uitspraak 'ohr-vie-jee-taan'. Misschien raar, dat dit woord geen trema krijgt, maar het is nu eenmaal een van origine buitenlands woord (het komt van de plaatsnaam Orvieto, de geboorteplaats van de uitvinder ervan).

G. Een ander foutje: Pathébioscoop [eigennaam] moet echt met een hoofdletter, in tegenstelling tot pathefoon, dat wel een soortnaam geworden is.

H. Allemaal best jammer, want het was heel gezellig en de tekst op zich was ook heel leuk! Voorbeeld van een aardige vondst: iets wat jaarlijks werd bijgehouden, gebeurt door annalisten en niet door analisten, hoewel … 100% hardmaken lukt hier ook niet echt.

I. Zo, bij de audicien geweest en begin december naar de kno-arts. Dus begin 2016 hoop ik wel een goed hoorapparaat te hebben. Dan mag iedereen z'n borst weer natmaken, temeer daar ik dan ook mijn lijst na lange tijd weer eens ga doornemen (daar staat terracottakleurig echt wel in, hoor!).
 

0784 Dictee zaterdag 14 nov 2015 (2): dictee Groot Cuijks Dictee 2015 √

Dictee - dictees [0784] 

Groot Cuijks Dictee 2015
(auteurs: Louk Hombergen, Karel Janssen & Harrie Vullings)

Van oude dictees, de zinnen, die voorbijgaan …

1. Uit het oeuvreoverzicht van vijftien jaar Cuijks Dictee blijkt dat we indertijd startten met een zin over een Sint-Nicolaasactie in het toen nog feeëriek verlichte Tuigleerstraatje waar diverse neringdoenden onder het toeziend oog van een Curaçaose sinterklaas op een geleasete pick-uptruck en een ex-locoburgemeester in de rol van zielenpiet, hun expansiedrift naar hartenlust botvierden.

2. Over Cuijkse festiviteiten schreven we dat tijdens de Nijmeegse Vierdaagse ontiegelijk veel supporters naar ons Maasstadje tijgen om zich achter de balustrades te vergapen aan de tienduizenden diehards die vlak bij de door de genietroepen aangelegde pontonbrug met veel bravoure een hartstochtelijk appel doen op het onderdehand vermoeide en apathisch toekijkend klapvee in ruste.

3. In 2004 zeiden we dat een somtijds zeer balorige, altijd fors gepiercete en getatoeëerde, maar met de dag sexyer ogende woordvoerster van een Cuijkse professor zonder enige gêne verklaard had dat de rooms-katholieke kerk ook in onze illustere kerkdorpen de beschaving had gebracht, getuige de vele ascetische kanunniken op het staatsieportret in het kruisherenklooster van Sint Agatha.

4. Ook passeerden diverse toeristische attracties de revue waarbij destijds abusievelijk werd vergeten te vermelden dat een geëxalteerd Hapsburger [Haps is dorp in Cuijk!] laconiek billenkoek in het vooruitzicht werd gesteld toen die categorisch weigerde mee te gaan barbecueën bij de honk- en softbalclub in het devote pelgrimageoord Katwijk.

5. En in 2009 bracht het heel wat reuring teweeg toen een hautaine, sikkeneurige en onder invloed van ecstasy verkerende Boxmeerse portefeuillehoudster in een wufte peignoir zich permitteerde onbeschaamd te palaveren over een groep in extase verkerende fans van de voetbalclub JVC.

6. In een voorgaand jaar berichtten wij over tenhemelschreiende en laag-bij-de-grondse verhalen van een Cuijkse carnavaleske buutreedner die, voor zover wij weten, na zegge en schrijve twaalfenhalve zin zijn tekst kwijt was en daardoor slechtgehumeurd raakte: wat een naïviteit!

7. Ook hebben wij u kond gedaan, en doen dat nu ten tweeden male, van het feit dat u alert moet zijn omdat in Cuijk-Zuid te pas en te onpas ongelukken vanjewelste [GB ook: van jewelste, van je welste] gebeuren omdat allesbehalve oplettende scootmobilisten geüploade en vervolgens ge-e-mailde spellen spelen tijdens een dollemansrit.

8. November jongstleden, ten slotte, meldden wij dat het zeventig jaar na de bevrijding nog steeds geen wet van Meden en Perzen is dat geëscaleerde conflicten omwille van de lieve vrede beslecht worden met een kant-en-klare, voorhanden zijnde fiftyfiftyoplossing, zodat de zwartepiet achterwege blijft.
 

0783 Dictee zaterdag 14 nov 2015 (1): dictee Groot Aalsmeers Dictee 2015 √

Dictee - dictees [0783]

Groot Dictee Aalsmeer 2015

Meneertje Nooitgenoeg (auteur: Ronald Ganzeboom)

1. Laat mij u verhalen over een week uit het leven van een protagonist, een aartsluie, tot de naoorlogse bourgeoisie behorende maar kleinburgerlijke hobbyist, die verantwoordelijk is voor deze geserreerde, onappetijtelijke dicteetekst.

2. Op maandag bemoeide hij zich met het kortetermijnherstelplan van zijn pensioenfonds, dat de illiquide niveaus van de instellingen waarin het belegt placht af te zwakken door effecten te emitteren op
pan-Amerikaanse handelsbeurzen.

3. Na de door zijn eegaatje geïnitieerde aanschaf van panelen voor zonne-energie te hebben gevetood, kon hij door een slecht getimed, geappt berichtje over haar striae op dinsdag de nacht doorbrengen in de eclectisch ingerichte salon.

4. Onze hoofdpersoon behaalde op woensdag een pyrrusoverwinning door ten gevolge van een aanvaarde uitnodiging mee te lopen in het cortège van zijn in ordinair corduroy gestoken oom, die een apologetische oratie over orthodox-protestantse welzijnswerkers hield.

5. Op donderdag mijmerde hij over de lievelingsfagot van zijn jeugd, die samen met zijn terracottakleurige luit indertijd kakofonieën voortbracht; een era waarin de rook van kreteksigaretten droombeelden op witgepleisterde muren toverde.

6. Aan de Churchilllaan verloor onze mythomaan zichzelf op vrijdagavond in een welles-nietesspel met zijn amices van de roomsgezinde jongensbond, niet te verwarren met ouwelijke corpsballen, met wie hij in een ouwe-jongens-krentenbroodsfeertje al snel in de lorum was.

7. Katterig stond hij zaterdag met een smoothie langs de lijn te kijken naar de dansende paardenstaarten van kortgerokte blondines en zag verbaasd dat de puberdochter van de vaderlandse schout-bij-nacht de kunststofbal [ook: kunststof bal] in het net gepusht had.

8. Verbazing was het evenwel niet: net toen hij in het gevlij van de ook aanwezige, enigszins gecraqueleerde hockeymoeders trachtte te komen, begon namelijk het geëtter van de dociele applausmachine op de authentieke staantribunes.

9. Hoe dan ook, op zondagmiddag lag hij op apegapen, maar verplichtte zijn bonhomie hem ertoe zich te kwijten van deze tekst waarin gekunstelde zinnen als verroeste mitrailleurs zijn lit(t)eraire aspiraties aan gruzelementen schoten.

10. 's Anderendaags herlas hij het Groot Aalsmeers Dictee, oefende het hardop, jeremieerde wat en concludeerde er zelf geen jota van te hebben begrepen. Had hij het als eersteklasfeestje [ook: eersteklas feestje] geclassificeerde evenement van Constantijn nu voorgoed versjteerd?

11. [Specialistenzin] Later luisterde hij in een Delfts oudkatholiek kerkgebouw naar de door de apostolische nuntius gewijde transeunt diaken, een Curaçaoënaar, die een eschatologische fantasiewereld schetste die hem nochtans antropomorf voorkwam en bijna de antipapist in hem losmaakte.
 

0782 Dictee vrijdag 13 nov 2015 (1): dictee Groot Dictee Baarn 2015 - fouten Rein √

Dictee - dictees [0782]

Groot Dictee Baarn 2015
 
Geweldig dictee van Bert met 100 invulwoorden. Helaas zeer matig voorgelezen (via videoverbinding). Daardoor ging er (bij mij) weer het nodige mis, mede door het krampachtige pogen alles goed te verstaan. Uitslag: Pieter, Huib, Rein 12 fouten, René 11 fouten en Robert 6: klasse.

Ik heb in deze dicteeweek geen puf om het nu helemaal over te typen: het zal wel ergens verschijnen!
Ik volsta met mijn 12 fouten (tussen [ en ] wat Rein schreef):

1. sociaal geograaf [sociaalgeograaf] – staat gewoon in lijst, ga ik vanaf januari maar weer eens doorploegen!

2. oma's fiets [opa's fiets] – niet slim, maar zo verstond ik het nu eenmaal. Uiteraard in lijst.

3. kraprode [krabrode] – van meekraprood, staat gewoon in lijst!

4. papier-maché [papier maché] – staat gewoon in lijst

5. hands-oncursus [ … cursus] – als ik het verstaan had, had ik dat goed gehad …

6. kabbala [carvalha] – ik verstond 'kaa-vahl-laa'. Het woord kabbala ('kah-baa-laa') ken ik uiteraard. Het staat in mijn lijst.

7. scrolt [skold] – was een woord zonder context, daarom extra lastig. Niet goed verstaan.

8. oud-leaoleerling [oud-wao-leerling] – geen enkele keer iets verstaan, dat in de buurt kwam … Op zich uiteraard geen probleem.

9. ervan aftrekken [aftrekken] – doordat dit aan het begin van een nieuwe, omgeslagen bladzijde moest, realiseerde ik me niet, dat ook 'ervan' opgeschreven moest worden.

10. sceptische [sceptisch] – vrij dom, ja.

11. Gods Woord [Gods woord] – nu in lijst ook maar bij 'ouderling' opgenomen.

12. blijeindend [blij eindend] – was nog onbekend …

Treurig … Alleen blijeindend nieuw in mijn lijst opgenomen. Over vermijdbare fouten gesproken ...

0781 Dictee donderdag 12 nov 2015 (1): dictee Groot Dictee Voorburg 2015 √

Dictee - dictees [0781]

Groot Dictee Voorburg 2015

11 novemberfeestelijkheden (auteur: José Stijntjes)

1. Op 11 november is het sint-maartensfeest en start het carnavalsseizoen.

2. 11 november is de dag waarop Martinus van Tours is begraven.

3. Elf is ook het getal van gekken en dwazen, vandaar de start van het carnaval op de elfde dag van de elfde maand.

4. Tijdens Sint-Maarten lopen kinderen al of niet in een lampionnenoptocht langs de deuren en zingen ze een lied in de hoop op wat lekkers. Zo kunt u opendoen voor een hollebolle gijs die met veel bravoure een liedje over koeien en staarten zingt in de hoop op Engelse drop, snoep met veel E-nummers en chocolaatjes. Of voor een ADHD-achtig [GB ook wel: adhd] kruidje-roer-me-niet dat, net gestruikeld over het snoer van een hybrideauto, als B-acteur meestottert achter de bosschages.

5. Maar ook voor een gedweeë dreumes met gazelleogen die met een haantje-de-voorste meezingt om een stracciatella-ijsje. Kinderen met coeliakie zijn blij met een granny smith, goudrenet of juttepeer en komen dan het hele jaar niet meer.

6. Mocht u tandarts zijn of anderszins geen trek hebben in het falderappes en besluiten de deurbel te negeren, dan wordt u door het rapaille bespot met liedjes als "Hier woont juffrouw Kikkerbil, die ons nooit wat geven wil".

7. Als de moeë kinderen na de misselijkmakende exercitie huiswaarts keren in Morpheus' armen, start om elf minuten over elf het carnavalsseizoen met de proclamatie van Prins Carnaval.

8. De carnavalsprins, in de regel geen fashionaddict is op zijn chicst gekleed in een jasje en een bijpassende cape. De steek met fazantenveren geeft het geheel extra cachet. Echter van een carnavalsprins wordt verwacht dat hij regelmatig rondjes geeft: de spiritualiën vloeien rijkelijk op dit Bacchusfeest; geen breezertjes, maar gewoon bier. Het alcoholpromillage in het bloed van de carnavalsgangers is genoeg voor een levercirrose.

9. Een ecstasypil hebben ze niet nodig voor caleidoscopische beelden, en aan het eind van de avond lijken ze beland in een lowbudgetfilm. De drank werkt allang niet meer als afrodisiacum en toch is het meest carnavaleske woord oliebollenfantenbaby: een baby'tje dat geboren is in Oeteldonk op de zaterdag voor carnaval.

10. Alaaf!
 

0780 Dictee woensdag 11 nov 2015 (1): dictee Klein Gents Dictee 2015 √

Dictee - dictees [0780]

Klein Dictee Gent 2015

In eigen naam (auteur: Peter Catrie)

1. De herkomst van veel eponiemen is in een oubliëtte terechtgekomen. Nochtans zijn vele ervan geen fremdkörper in ons dagelijks taalgebruik.

2. De aficionado's van het culinaire worden op dit vlak verwend: denken we maar een reine-claude of een kant-en-klare tompoes. Zolang er zich maar geen beyoncévlieg op neervlijt! Dan toch liever een spécialité als de cajunkeuken of een chateaubriand met stroganoffsaus. En dat allemaal in tijden van mcdonaldisering zum Kotzen waarin er gesonjabakkerd wordt of waar men naarstig aan het wiiën is om af te vallen!

3. En nu een typisch Vlaams woord om geen babylonische spraakverwarring te veroorzaken en te vermijden dat onze noorderburen bevoordeeld worden: bij ons in Gent heeft het amsterdammertje zijn tegenhanger in het gilberke [niet in wdb.]. Nee, echt geen Belgenmop.

4. Veel woorden uit Rusland hebben een pejoratieve bijklank, denken we maar aan een kalasjnikov en molotovcocktail. Mogelijke oorzaken: het koudeoorlogsdenken [maar: Koude Oorlogretoriek!] en de antipropaganda in Pathécinema's [echt P! - eigennaam] destijds. Ook misschien het uitgavenpatroon op ballistiek gebied zoals elk jaar door annalisten (! nn moeilijk afdwingbaar) bijgehouden toentertijd. Alles wat niet in de regimepers stond, werd beschouwd als een paskwil, een vorm van anti-etatisme tegen Vadertje Staat of een samenzwering van quislings en iezegrims. De ex-ossi's zullen daar echter wel anders over denken. De huidige politieke situatie aldaar met die gribus van likmevestje lijkt trouwens niet meteen voor een déclic [niet in wdb.: klik] te zullen zorgen. Je mag als dissident al blij zijn dat je niet vergiftigd wordt met polonium of een ander rattenkruit(!) waar geen orvietaan [uitspraak: ie-jee!] tegen opgewassen is.

5. Maar wie goeddoet, ook goed ontmoet, zeker in de kunsten: stendhalsyndroom, petrarkisme en jeroenboschachtig. De dame naar wie de tantebetjestijl genoemd is, kon dan weer niet goed schrijven, hoewel ze zeker geen dégénérée was.

6. Veel syndromen met een eigennaam lijken uitgevonden te zijn door een practical-joker. Eerder dan bij pijnlijke fijten (! maar fijt heeft geen mv.!) bijvoorbeeld waarvan je het einde met sterkwerkende middelen verbeidt, gaat het over alom bekende psychische aandoeningen zoals het syndroom van Münchhausen by proxy en het syndroom van Gilles de la Tourette. Het korsakovsyndroom is dan weer bekend bij menige liefhebber van Bordeauxs wijnen en Bacchusfeesten.

7. Uit een Bijbelse context kennen we het kaïnsteken om iemands fieselemie aan te duiden. Ook wie in de sportwereld speurt, zal niet onverrichter zake komen: cruijffiaans voor sibillijnse orakeltaal en merckxiaans wordt nu evengoed in de kranten gebuzd [vroeger: zz!] bij een ruime overwinning van een Eritreeër op de lange afstand. En kennen hooligans die tekeergaan met rekwisieten als bats, zonder overigens ooit gebaseballd te hebben, de oorsprong van hun geuzennaam? Waarschijnlijk hebben ze het te druk tijdens het bekijken van een scrimmage of panna's op het voetbalveld.

8. Dan blijf je beter vereeuwigd in de Queen Annestijl of als jakobakannetje. Laat ik nu ophouden: met deze inventaris van eponiemen wil ik geen Ig Nobelprijskandidaat [niet in wdb.: parodie op Nobelprijs voor Litteratuur, schrijfwijze onzeker] worden of mij aan Opperlandse linguïstiek bezondigen. Ammehoela!

0779 Dictee dinsdag 10 nov 2015 (1): dictee Groot Brummens Dictee 2015 √

Dictee - dictees [0779]

Brummen recyclet minutieus en met bravoure
(auteur: Laurens Hoevenaren)

1. Wil de gemeente Brummen met de annoncering van de
milieu-inspanningen vooroplopen en in het gevlij komen bij het electoraat? Men pakt het immers niet op z'n janboerenfluitjes aan: ieder huishouden ontvangt een mini-emmer in mondriaankleuren voor plastic, metaal en drankpakken, of men nu in een
twee-onder-een-kapwoning, semibungalow, eengezinswoning of in een quasiauthentiek chaletje bivakkeert. En dat alles ter wille van Moeder Natuur. Het langetermijneffect is onzeker. Een beetje brave hendrik houdt zich ongetwijfeld consciëntieus aan de protocollaire voorschriften, maar in een huishouden van Jan Steen blijft het ten enenmale een gênant zootje.

2. Wellicht zal ook de rooms-katholieke Sint-Andreaskerk ten prooi vallen aan hergebruik. Het Vaticaan verhoede dat, ook al ziet een gemêleerd gezelschap van agnosten, boeddhisten en
Nederlands-hervormden nog een baaierd aan multifunctionele mogelijkheden voor dit gebouw. 'Maar liever dat nog,' verzuchtte een geëngageerde buurtbewoner tijdens een enquête, 'dan dat een godverloochenende oud-projectontwikkelaar met ongebreidelde expansiedrift het godshuis verkwanselt ten dienste van de mammon! Daarom hebben we kortgeleden actiegevoerd!'

3. En de recycledrift reikt verder: naar verluidt wordt door de schuttersvereniging een deel van het verzekeringsgeld gerecycled omwille van een langverbeide brug, wordt het Stuijvenburchplein gereviseerd en gaan Eerbeekse grootindustriëlen en hun kompanen de CO₂-emissie spectaculair reduceren door een ingenieus afvalwatersysteem.

4. Zelfs onkruid ontkomt niet aan de vigerende milieueisen: men zet quads in met detectieapparatuur opdat men niet zomaar in het wilde weg het onkruid tenietdoet.

5. In deze context is het niet verwonderlijk dat Brummen vierde is in de toptiennotering van gemeenten in de Stedendriehoek. Zo is het veelgeroemde coulisselandschap voor een x-aantal inwoners een mekka voor pseudofilosofische retraites bij vollemaan. Ook appreciëren de geprivilegieerde inwoners in groten getale de saamhorigheid die in deze gemeente welzeker stereotiep is.

6. Maar wees in dat verband gewaarschuwd: hoed u straks voor stiekeme buren die onder het mom van naoberschap malicieus en ongegeneerd hun gft-afval in uw minicontainer dumpen!

7. En beeldt u zich ten slotte niet in dat het Brummens Dictee aan deze hype meedoet. Helaas, nooit ofte nimmer zullen eerdere versies en gedachtegangen ten tweeden male worden gebruikt voor een caleidoscopisch mozaïek van oudbakken zinsneden.