0742 Dictee maandag 05 okt 2015 (1): dictee Presentatie nieuwe Van Dale √

Dictee - dictees [0742]

Presentatie nieuwe Van Dale (05-10-15)

1. Deze vond plaats in het Muntgebouw in Utrecht. In het trottoir daarvoor zitten leuke siertegels, met (koperen) vergrote afbeeldingen van de eencentsmunt, etc. Leuk! Het programma begon (filmpje!) met een door Sluis wandelende Johan Hendrik van Dale, die zijn voettocht beëindigde in het Belfort [eigennaam]. Daarna heette Maurice Kneppers, VD-directeur, ons welkom. Vervolgens was er een filmpje over 'the making-of' van de nieuwe VD. Daarna hield hoofdredacteur Ton den Boon de hoofdrede, met heel veel wetenswaardigheden uit het verleden en het heden. Aanrader: "Waarom staat kikkervet niet in de Dikke Van Dale?", 5 euro, met allerlei leuke achtergrondinformatie, ondertitel "Alles wat je altijd al wilde weten over de Dikke Van Dale", 123 pp.

2. Grafisch ontwerper Joost Grootens legde uit hoe ze 4 jaar bezig geweest zijn om tot de huidige lay-out (ook van de website) te komen (ik hoop de nieuwe DVD morgen thuisbezorgd te krijgen …). Na afloop konden we zien, hoe de box en de 3 boeken eruitzien: het geheel is een juweeltje geworden. Daarna een spetterende show van Wim Daniëls over 'de fiets in VD van 1864 tot heden', van draisine en vélocipède tot rijwiel en fiets en uiteindelijk e-bike. Ik was heel vereerd dat hij mij terloops nog noemde. Weet je trouwens wat een openluchtboekhouder is? Dan moet je bij tallyklerk kijken!

3. Je had vast al vernomen, dat VD ook (online) een Van Dale Wiki krijgt. Daarin kunnen gebruikers hun bijdragen kwijt. Indien relevant zal de VD-redactie met die bijdragen haar voordeel doen! De nieuwe oVD stond – dat heb je gemerkt natuurlijk – zaterdag al online. Tip: als je de 'oude' lay-out hebt, kun je door rechtsboven op 'Dikke Van Dale' te klikken, overschakelen naar de nieuwe lay-out! Zomaar een paar nieuwe woorden: dataslurper, naamglossy, zelfscankassa, boerenjaar, oplijsten en trado.

4. Daarna kreeg Bart Chabot het eerste papieren exemplaar uitgereikt, hij verbond daar weer een prachtige act aan. Tip: tot 14 oktober staat DVD Online en VD Wiki voor iedereen open op dikke.vandale.nl. Enkele wetenswaardigheden: 6,4 kg, 4896 pagina's, 241.558 trefwoorden, nieuwe (sinds 2005): 18.175, spreekwoorden en uitdrukkingen: 43.240, aantal illustraties: 500 en vierkleurendruk. Eerste oplage 25.000, kilo's papier: 222.630, aantal meters papier: 1.910.200, gedrukt in km/h: ca. 50 en geen leeslinten meer in de papieren VD. Vrijdag 2 oktober had de PZC een groot artikel over (veel) VD en (terecht weinig) mij. 

5. Tot mijn verwondering blijkt dat ook in AD, De Telegraaf, De Limburger (en mogelijk nog veel meer Wegener kranten) gestaan te hebben. En vanmiddag zat ik heerlijk nog op een bankje t.o. De Munt sudoku'tjes op te lossen, toen een vertegenwoordiger van de Volkskrant een halfuurtje naast me aanschoof. Zal dinsdag wel verschijnen, ik ben benieuwd. Ten slotte vanmiddag nog verslag gedaan op Omroep Zeeland (radio). Ook op tv en Teletekst was er aandacht voor de nieuwe VD en het feit dat ik in het colofon vermeld sta, wegens grootleverancier zijn van opmerkingen en verbeteringen.
 

0741 Dictee zondag 04 okt 2015 (1): dictee Groot Hillegoms Dictee 2015 √

Dictee - dictees [0741]

Elfde Groot Hillegoms Dictee

1. Tussen 1901 en 1910 was op landgoed Woestduin de belangrijkste draf- en renbaan van Nederland. Langs weelderige landouwen streden pikeurs – dit zijn dus geen jockeys – in sulky's en sjezen om felbegeerde trofeeën.

2. In 1905 werd de Harddraverij Vereeniging Hillegom opgericht en op 13 september werd een wedstrijd voor aangespannen hitten gehouden. Het werd een ware nek-aan-nekrace. Het bestuur, heren met garibaldi's en Karel I-sigaren, gaf in vol ornaat acte de présence, waarbij de heren menig tête-à-tête hielden.

3. In het Nieuwsblad van het Noorden valt te lezen dat in 1910 de heer P. Bolt uit Hoogemeeden met zijn paard Mondragon de tweede prijs behaalde. Veel gegevens uit de eerste jaren zijn overigens verloren gegaan. Er werd uiteraard nog niet
ge-e-maild.

4. Op 25 september 1913 verschenen er 18 paarden aan de start. Het paard Adelina heeft van de gelegenheid gebruikgemaakt om de eerste prijs in de wacht te slepen. De eigenaar heeft geen gebruik gemaakt van de kans om een dankwoord uit te spreken. Dit laatste berust op apocriefe berichten.

5. Het eerste eeuwfeest werd in 2005 uitbundig gevierd. Circus Renz was er met equilibristen, trapezeacrobaten en Milo de clown in een minuscuul sloopwagentje. Tijdens een olifantenlunch smikkelden deze slurfdieren van exquise hapjes; alles was vers, niets was au bain-marie bereid. Het feestelijk 12-daagse [ook: twaalfdaagse] najaarsfeest werd traditiegetrouw geopend met een taptoe door o.a. Show- en Marchingband Reflection uit Rijswijk. De leden van de band bewogen als echte rockers op ritmische muziek van onder meer een eufonium. Ook het eerste Groot Hillegoms Dictee werd in 2005 gehouden.

6. Vorig jaar wilde ik naar de stand-upcomedy, maar lou loene, het was al uitverkocht. In arren moede ben ik maar tv gaan kijken, maar ik had me zo verheugd op een tv'loze avond. Ik had harder moeten draven.

7. Nieuwe leden zijn overigens van harte welkom bij de Harddraverij Vereniging! En het is echt geen club van maffia-achtige figuren of yuppieachtige bobo's, maar het is ook niet voor mama's-kindjes of mensen die liever macrameeën. Bent u het aerobiccen zat, word lid van de vereniging. Voelt u niets voor de harddraverij, dan kunt u wellicht overwegen om te gaan mennen, rijdend in een tilbury, een landauer, een fiaker [ook: fiacre] of nog veel chiquer in een vigilante. Overigens ook geen bezigheden voor achenebbisje types. Van harte gefeliciteerd! Een vereniging die al 110 jaar bestaat, dan moet je die wel gelukwensen. O jee, de vorige zin is een anakoloet.

 

0740 Dictee zaterdag 03 okt 2015 (3): dictee Voorronde Baarns Dictee 2015 √

Dictee - dictees [0740]

Voorronde Baarns Dictee 2015

Later (na passeren inzenddatum) te publiceren, op aanvraag verkrijgbaar: leentfaar@zeelandnet.nl - niet meer van toepassing - [Zie 0743]!

A. Kies het juiste antwoord

1       kakketoe               kakkatoe                kaketoe   

2      Curaçaoënaar        Curacaoënaar         Curaçao-enaar 

3      trukendoos             trucendoos             truquendoos 

4      nekaannekrace       nek-aan-nek-race   nek-aan-nekrace 

5      tweeëiig                 twee-eiig                twee-eiïg 

6      aktetas                   actentas                  actetas   

7      impresario             impressario            inpressario 

8      konsensus              consensus              concensus 

9      dislektisch             dislectisch             dyslectisch 

10    entre-acte               entreacte               entr'acte 

11    diners                     dinés                      diné's 

12    kabballa                  kaballa                  kabbala 

13    plusminusteken      plus-minusteken    plus-minus-teken 

14    Nietscheaan           Niezscheaan           nietzscheaan  

15    crapaudje                crapaudtje             crapeautje 

16    baccil                      bacil                       basil 

17    in spé                      in spae                    in spe 

18    gecrosst                  gecrossed                gecrost 

19    prinsessenboon      princessenboon       prinsesseboon 

20    caleidoscoop          kaleidoscoop           kaleidoskoop

Beschrijf per zin de spelfout(en)

1) De meeste vwo'ers zijn geslaagd voor hun Citotoets, sommigen van hen zelfs met mooie cijfers.   

2) Wie beweerd alle regels van het Nederlands te kennen, zal er bekaaid vanaf komen.   

3) Wie kent bij voorbeeld alle ins en outs van de svarabhaktivocaal in het Standaardnederlands?   

4) Soms kan de drankduivel, uw aller vriend, soelaas bieden; met slivovitsj is voorzichtigheid echter ten enen male geboden.   

5) De aan lager wal geraakte opa, danste tot diep in de nacht de cha cha cha, terwijl zijn dulcinea zich vermeidde met een man in bonus. 

6) Terwijl opa zich uitleefde op de dansvloer, fakete zei een appelflauwte ten einde haar beoogde amant te verlijden tot een mond-op-mond-beademing.   

7) Zeg hem maar eens flink de waarheid, anders wordt hij nog in zijn halstarrige houding gestijfd.   

8) De staatsmedia beëindigde de speculaties met een foto waar op Kim Jong-un met een stok loopt.   

9) Het tot de grond toe afgebrandde huis, werd afgerasterd met een palisade van vijgeboomhout.   

10) Tijdens het tête-à-tête spraken de attachés over de toe te passen procédés.  
 

0739 Dictee zaterdag 03 okt 2015 (2): dictee Amsterdam-Noord √

Dictee - dictees [739]

Van Holle Aa-sloot tot mobile phone [titel niet op te schrijven]

1. Woeste wateren domineerden hier tijdens het tertiair; zeearmen met weidse beelden bedreigden permanent wat nu Noord is. Het was beslist geen eldorado; nooit ofte nimmer was je zeker van droge voeten. Holysloot heeft niks met heiligen te maken, maar is afgeleid van Holle Aa, holle sloot, die u wel kent van de feeërieke Aeën en Dieën-route het best bewaarde geheim is het nimmer voltooide Goudriaankanaal.

2. Onze tocht start bij volkstuincomplex Rust en Vreugd en voert over de Waalenburgsingel, Savelsbos, Gare du Nord, Spyridon Louisweg en Kadoelen naar de Perseusstraat. Als een razende roeland trappen we zegge en schrijve anderhalf uur over B-wegen, waarbij we door U-bochten vliegen en T-splitsingen vermijden. Onderweg passeren we oud-Hollandse woninkjes aan eenbaanswegen, wij gaan rechttoe rechtaan van oost naar west.

3. Wie kent niet de damestrojka in het Stadsdeelhuis (stadsdeelhuis); B en W van Noord ontvangen preadviezen van milieuambtenaren, die schooltuintjes in scène zetten en ventre à terre door paparazzi worden achtervolgd en door Parooljournalisten. Soms ontpopt een van hen zich als clairvoyante die dan sans gêne mannetjesputters faket, stommeriken overrulet en tandakkend naar rust de raadsvergaderingen stillegt.

4. Waren vroeger de meeste Noorderlingen nog van protestantsen en katholieken huize, die van Godswege steil dan wel belijdend
rooms-katholiek waren en bij wie de vox populi vox Dei was en weesgegroetjes het dagritme bepaalden. Jaarlijks werd de Matthäuspassion opgevoerd alsof dat een wet van Meden en Perzen was en apocriefe boeken werden versleten. Altijd was er een handvol joden, die in Ivriet zongen, Chanoeka vierden, joodse gezangen en hebraïsten voortbrachten.

5. Dan het Buikslotermeerplein met de grote V&D, die zijn
verlies-en-winstrekening maar niet op orde krijgt, waar puistige pubers de ware jakob hopen te vinden, waar huiseigenaren kankeren op WOZ en ozb en waar het leeuwendeel van het lerarenkorps het woord 'dyslexie' een gotspe vindt. Waar de Noord/Zuidlijn eindigt en waar klerewijven en ander rapaille het OM overwerkt maken en waar je de mooiste liederen in het Sranan(g)tongo hoort.

6. De oorlogsjaren van hongerlijden, baileybruggen en beter blo Jan, dan dô Jan waren voorbij en in de jaren [letters!] vijftig werd massaal afscheid genomen van de antimakassar. De blitse sixties braken aan – een decennium van stencilen, T-shirts en jeans, en Johnny the Selfkicker, die woonde in Plan van Gool. Dames deden hun
deux-pièces, demi-saisons en montycoats in de mottenballen en werden dolle mina. Met enig dedain keek men naar cornedbeef en men ging massaal fonduen. Jimi Hendrix en Keith Richards werden bejubeld, net als de elpees (lp's) en singletjes (singeltjes) van Leonard Cohen. Rhythm-and-blues vonden ze reuzeleuk. We werden massaal lid van de ANWB, keken Teleac/NOT, reden in leaseauto's, maakten 1 aprilgrappen (eenaprilgrappen), vierden Sinterklaas (sinterklaas) en 's avonds maar yahtzeeën en mahjong spelen of limericks en haiku's schrijven. We lieten tussendoor de yorkshireterriër uit, reden de VW total loss en kankerden op R&D (Research and Development). Het nimbysyndroom, de prepaid kaart en nulzesjes (06'jes) waren nog ondenkbaar.

 
 

0738 Dictee zaterdag 03 okt 2015 (1): dictee Column Zeeland (nieuw GB) √

Dictee - dictees [0738]

Column Zeeland

1. Ook bij de presentatie van het nieuwe Groene Boekje in Den Haag op 12 oktober mag ik aanwezig zijn. Als ode aan Zeeland ook nog maar even gezocht op 'Zeeland' (*zeeland*) … Nog wel in de 'oude' elektronische van Dale … 

2. En gevonden: 1) Nieuw-Zeeland, 2) nieuwzeelander: zeker ras van konijnen, 3) Oostzeeland: de landen die aan de Oostzee gelegen zijn (de Baltische staten Litouwen, Letland en Estland), 4) zeeland (kleine letter): aan of in zee gelegen land, vergelijk: kustland, 5) de begroesde schorren van Zeeland: met een 'groeze' bedekt, dat is: begroeid, 6) Zeeland bewester Schelde, synoniem: Zeeuws-Vlaanderen, 7) de Nieuw-Zeelandse dollar, 8) toen hebben ze heel Zeeland geïnundeerd …, 9) de steurgarnaal wordt aangetroffen in de Noordzee, de Schelde en de brakke wateren van Zeeland, synoniem: glasgarnaal, steurkrab (tienpotig schaaldier dat sterk lijkt op de garnaal, met een lengte tot 5 cm (Palaemon squilla) en 10) Beatrixvloed: (weinig gebruikt) grote stormvloed waardoor op 31 januari (de verjaardag van prinses Beatrix) en 1 februari 1953 grote delen van Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Brabant overstroomden.

3. Verder: 11) Deltaplan: het plan tot versterking van de dijken en de gedeeltelijke afsluiting van de riviermonden in Zeeland en bij de Zuid-Hollandse eilanden, 12) Eerste Edele: vroegere vertegenwoordiger van de adel in de Staten van Zeeland, 13) HZ: Hogeschool Zeeland, 14) K: (in Nederland, historisch, vroeger op nummerborden van auto's) Zeeland, 15) luctor et emergo: ik worstel en ontzwem (devies in het wapen van Zeeland), 16) meekrap: soort van overblijvend kruid van de sterbladigenfamilie, vroeger vooral in Zeeland in het groot verbouwd om de in de wortelstokken vervatte kleurstof en thans nog wel in kruidentuinen als medicinale plant (Rubia tinctorum), 17) met: landmaat in Zeeland, 18) oorijzer: kap of beugel van edelmetaal onder de vrouwenmuts, in sommige streken, bv. in Zeeland, gedragen, synoniem: hoofdijzer, 19) penninggeld: omslag in sommige waterschappen van Holland en Zeeland van de dijkplichtigen geheven en 20) selbarnen: middeleeuwse methode van zoutwinning in Holland en Zeeland.

4. Ten slotte: 21) klein slijkgras: grassoort die in Zeeland op de slikken gevonden wordt en ook langs de Waddenkust wordt aangeplant (Spartina maritima), 22) stelle: opgeworpen hoogte of heuvel, vroeger op schorgronden in Zeeland, waar het vee bij opkomend water een goed heenkomen zocht, synoniem: stelberg, 23) vliedberg: kunstmatige heuvel waarop men bij overstromingen kon vluchten (m.n. in Zeeland), synoniem: vliedheuvel, 24) (in Zeeland) wit op wit: het verbouwen van twee graangewassen direct na elkaar op hetzelfde perceel en 25) ZL: Zeeland.

5. Ten slotte nog een uitsmijter: wist u dat ze op Zuid-Beveland een inwoner van Zeeuws-Vlaanderen een 'poep' (kennelijk als scheldwoord bedoeld) noemen? Ik in ieder geval niet!
 

0737 Dictee woensdag 30 sep 2015 (1): dictee Column Zeeuw (nieuwe VD) √

Dictee - dictees [0737]

Column Zeeuw (nieuwe VD)

1. Op 5 oktober 2015 wordt in Utrecht de nieuwe VD gepresenteerd. Ik mag daarbij zijn. Vooruitlopend hierop besteedt de PZC daar op vrijdag 2 oktober uitgebreid aandacht aan (lezen dus!). Op verzoek heb ik in de nog niet aangepaste online-VD maar eens gezocht naar Zeeuw – zeeuw – *zeeuw*.

2. Bezeeuwen is gewestelijk bezwijmen (oorspronkelijk: door de zee (!) bedorven zijn). Verzeeuwd is (gewestelijk) zeeziek en ook: misselijk, katterig. We hebben Zeeuwse mosselen en oesters en Zeeuwse wateren (de Ooster- en Westerschelde etc.). Een Zeeuwse eg is een kweekeg: soort van eg met zeer lange schuin staande tanden om kweek uit te roeien. NB Kweek = een lastig onkruid dat veel wortelstokken vormt die als veevoer gebruikt worden (Elymus repens, Agropyron repens, Elytrigia repens), synoniem: kruipende tarwe, tarwegras. De Zeeuwse muts en de Zeeuwse zilveren knopen behoeven geen verdere toelichting. Hij is het beeld [toonbeeld] van een Zeeuw betekent: in hem komt het karakter van de Zeeuw sterk uit.

3. Een Zeeuw(se) is geboren in de provincie Zeeland, maar een zeeuw is een oude Zeeuwse rijksdaalder van 52 stuivers = ƒ 2,60. Een pietje is de volksnaam voor een oude zilveren munt, t.w. 1/8 van een Zeeuwse rijksdaalder, reken maar na: 260/8 = 32,5 cent. In het Bargoens heet deze munt ook wel zevend'halfje, een term die vroeger aangaf dat er van de zevende eenheid maar de helft aanwezig was, m.a.w. dat is zesenhalf. En jawel: 6,5 x 5 cent is inderdaad ook 32,5 cent!

4. De uitdrukking 'goed Zeeuws, goed rond' ('goed rond, goed Zeeuws' mag ook) betekent: a) rond en gul en b) zonder omslag. Wel opvallend dat VD ook nog het woord 'goedrond' (aaneen!) kent met als betekenis: 1) openhartig, rondborstig op het ruwe af, synoniem: ongeveinsd en 2) (in diezelfde betekenis) oprecht.

5. Zeeuwse zuinigheid of zunigheid. Dat staat in VD maar het woord 'zunigheid' staat niet in de alfabetische lijst van VD, wel binnen artikelen. Dat vind je dus nooit in de papieren VD, wel in de elektronische. Daar zoek je naar 'zunigheid' en dat vind je dan binnen het lemma (trefwoord) 'Zeeuws'.

6. Zeeuws meisje (toe maar!): prototype van iemand die heel zuinig is, naar een tv-reclame voor een margarinemerk, waarin een in Zeeuwse klederdracht uitgedoste boerin haar adagiums 'ons bin zunig' en 'geen cent te veel, hoor' uitte om het product prijstechnisch aan te prijzen.

7. Een Zeeuwse beuzeling is een leugen, Zeeuwse blauwen zijn aardappelen met een blauwe schil, Zeeuwse heide is lamsoor, Zeeuwse rotjes zijn platte beschuitjes of stukjes door en door geroosterd brood, de Zeeuwse zeepissebed (een schaaldier) is de Idotea phosphorea.

8. Meteen nog maar drie kleine ongenoegens uiten: a) VD heeft Zeeuws-Vlaanderen, GB schrapte dit, omdat volgens sommige inwoners de historische schrijfwijze 'Zeeuwsch-Vlaanderen' zou zijn: ik zou dat in onze toeristenfolders maar niet doen, b) De gemeente Sluis en de ANWB schrijven als plaatsnaam 'Nummer Eén'. Dat accent aigu is voor de uitspraak niet nodig (je kunt hier niet 'uhn' lezen). Weg ermee dus (gewoon: Nummer Een) en c) de ANWB schrijft op de bruine borden als je onze streek binnenrijdt 'West Zeeuws-Vlaanderen'. De spellingregels eisen echt nog een koppelteken, gewoon
'West-Zeeuws-Vlaanderen' dus. NB 2020 op borden: Nummer Een.

 

0736 Dictee dinsdag 29 sep 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (61) √

Dictee - dictees [0736]

Ditjes en datjes (61)

A. Bij zwemschimmel is de aanduiding epidermofytie verdwenen.

B. Het Bargoens (volkstaal) voor oetlul, onnozele hals, t.w. setepelul is nu geschrapt als lemma.

C. Ook verdwenen: 'ignota nulli cupido' = onbekend maakt onbemind. 2020 wel: e causa ignota = (medisch) met onbekende oorzaak.

D. In vorige edities van VD was kinderage nog: (gewestelijk) 1. kinderachtigheid, 2. kinderachtige meid of jongen. Nu dus niet meer.

E. Konzenielje als volksnaam  voor 'cochenille' (o.a. cactusschildluis) is geschrapt in VD.

F. Inmiddels (20-09-2015) zijn aan belangstellenden verzonden de (door Johan de Boer en mij) naar de situatie 2015 van GB en VD gereviseerde oefendictees 501 t/m 600, los én als verzameldocument. Ooit volgt het (voorlopig) ultieme verzameldocument met alle dictees 000 t/m 850. Bij 1000 stop ik er echt mee … Dat is 856 geworden, later toch vervolgd.

G. Verdwenen uit VD: het gewestelijke 'keiken' voor duizendschoon.

H. In wording: 1000 dictees, rijp en groen, wel of niet voorkomend in bestaande verzamelingen, alle uit mijn privéarchief, verzameld in 1 verzamelbestand. Handig om op woorden etc. te zoeken. Johan de Boer en ik zullen alle dictees nakijken op de situatie GB en VD 2015. Aan het eind zal ik een register op plaatsnaam toevoegen. Bij de inhoudsopgave zijn de titels bijv. '0245 Alphen a/d Rijn 2012'. Als je via het register achteraan (Alphen a/d Rijn en 2012) dat nummer (0245) achterhaald hebt, spring je met 'zoeken' in het document direct naar '0245'. Het wordt wel een immens bestand …

2020: afgerond naar situatie 2020.

I. Het schertsend gebruiken van kredisis voor kredietcrisis heeft VD weer fluks laten varen.

J. De alternatieven kaks en askaks voor kwansuis gebruikt VD niet meer.

K. Ook de termen kwapert, kwapits en kwapoets (ondeugende streek, snaak, kwajongen) hebben het veld moeten ruimen.

L. Ook de veilrank = klimoprank (lemma: rank!) is uit VD verdwenen.

M. Gewestelijk kon je zo zat als een pinneke zijn. Van VD mag dat niet meer …

N. De lidrus (moeraspaardenstaart) mocht je vroeger van VD ook oneet noemen, nu niet meer. 2020 wel: kwadenaard.

O. De nevennaam van melkwied (mellewijt) heeft ook het loodje gelegd.

P. Molferds zijn (gewestelijk) mensen die een grote mond hebben, mensen die onbeschoft spreken en handelen, maar niet meer in VD 2015.

Q. Ook sommige Duitse uitdrukkingen zijn geschrapt: 1) Wem der große Wurf gelungen … hem die de grote gooi gelukt is … (F. Schiller, An die Freude) en 2) Der bestirnte Himmel … de sterrenhemel boven mij (als onderdeel van een uitgebreidere zinsnede).