0372 Dictee woensdag 19 nov 2014 (7): dictee Ditjes en datjes (2) √

Dictee - dictees [0372]

Ditjes en datjes (2)

A. Skuff. Weer zo'n geniepige wijziging van VD. Het was eerst skuf met één f, nu met twee. Het is Nederlandse hasj en het is een samentrekking van skunk (soort van nederwiet) en stuff (verdovende middelen zoals cocaïne, hasj(iesj) of marihuana en heroïne). Ik heb nog even op 'hasj' gezocht: de afghaan komt uit Afghanistan, de rode of gele libanon (lieb) uit Libanon, de marok uit Marokko, de (zwarte) nepal uit Nepal en de paak uit Pakistan. Verder kwam ik nog tegen: blowen, cannabist (gebruikt hasj of weed = wiet) en chillum (deel van een waterpijp voor dat doel). In een hasjshop (niet te verwarren met een hashtag!) worden joints gerookt. Kif of kief is van mindere kwaliteit, nederhasj is in Nederland gekweekt en de roos van Libanon levert hasj. Spacecake is gebak met hasj en een stickie of blowtje is een zelfgedraaide joint. Ik heb ook nog gezocht op '*hasj*': dan vind je bijvoorbeeld Rosj Hasjana (Joods Nieuwjaar, ook: Jom Hazikaron ) en Jom Hasjoa (dag waarop de vervolging en de moord op de Joden in de Tweede Wereldoorlog worden herdacht). Binnen artikelen ook nog: asjeweine (afgeleid van het Jiddische hasjeweine: weg, verdwenen), condoomblowen, hasjgroothandel (what's in a name?) en thuiskweker. Pollum is overigens hasjiesj van in kassen gekweekte nederwiet.

B. Een waargebeurde anekdote (dictee Rooi = Sint-Oedenrode). We moesten opschrijven virulente barensweeën. Er was een deelneemster die schreef: vier uur lentebarensweeën. Zoiets schattigs kun je in redelijkheid toch niet fout rekenen? Eigenlijk zou de betreffende deelneemster bonuspunten moeten krijgen …

C. Bij een dictee moesten we 'fashionaddict' schrijven. Dat werd een hele discussie, waarbij ik mezelf nog weleens te veel wil laten gelden … De jury vond dat je 'fashion addict' los moest schrijven omdat het een leenwoord (leenuitdrukking) uit het Engels was: het staat ook zo in het Engelse woordenboek. Echter mijn repliek: de woorden 'fashion' (mode) en 'addict' (verslaafde) zijn gewoon Nederlandse woorden. Nou ja, ik bedoel: ze staan in VD. Maar dat bekent wel dat een samenstelling ermee (lees: met die znw.!) volgens de Leidraad voorin het Groene Boekje aaneengeschreven wordt. En als dat niet voldoende zou zijn: VD heeft sinds kort ook het woord 'fashionvictim' opgenomen.

D. In hetzelfde dictee rekende de jury 'rood gekleurde' en 'roodgekleurde' beide goed. Ook dat is niet correct, want als je bij lemma 'gekleurd' in VD kijkt, zie je dat 'roodgekleurd', 'blauwgekleurd', etc., aaneen moeten. Wel lastig trouwens dat die woorden zelf geen lemma zijn: je moet echt bij 'gekleurd' kijken, want als je bijv. naar '*gekleurd kijkt', zie je alleen bontgekleurd, felgekleurd, gekleurd, ingekleurd en ongekleurd [2020: veel meer]. Binnen artikelen is het een beetje een rommeltje bij VD, want daar vind je ook 'lichtgekleurd' en 'donkergekleurd', maar vaak ook nog 'groen gekleurd' en 'roze gekleurd'. Het moet dus echt allemaal aaneen! 2020: nog hetzelfde rommeltje!
 

0371 Dictee woensdag 19 nov 2014 (6): dictee Middelharnis 2014 √

Dictee - dictees [0371]

Dictee Middelharnis 2014, auteur: André Kastelein

1 De tatoeage, de tattoo, het tatoeagetje of het tattootje: kunstwerk of slechts een statussymbool van voetballers die, ondanks een ontbloot bovenlijf, de indruk wekken een fluorescerend hawaïshirt te dragen?

2 Tattoos komen in vele vormen voor: van frêle biedermeier cherubijntjes [evt. aaneen] in lichtturquoise of acaciaroze tot vervaarlijke kalasjnikovs in leigrijs of eh [ook: euh, uh] …zwartepietenzwart [ook: Zwarte Pietenzwart].

3 Dan zijn er natuurlijk nog de teksten die in gotische majuskels op zijn elfendertigst door de tatoeëerder met Oost-Indische inkt minutieus op boven- of onderarm, schouder of de knokkels worden geplaatst.

4 Ook Chinese karakters zijn favoriet en menige vermeend confucianistische spreuk blijkt tot hilariteit van de afhaalchinees gekopieerd van zijn menukaart: de naïeve drager blijkt tjaptjoi, kroepoek of babi pangang te propageren.

5 Naast Egyptische hiëroglyfen [ook: hiërogliefen] en tribale uitingen uit de exotische Polynesische samenleving of de Viking- en Maoricultuur zien we in groten getale bij jongedames [evt. jonge dames] – excusez le mot – excentrieke ‘aarsgeweien’, die menige spijtoptante ten langen leste weg zal laten laseren.

6 Uiteraard zijn er ook doe-het-zelvers die, minder hygiënisch werkend, onesthetische konterfeitsels op hun biceps aanbrengen, waarop later, door hun automutilatie, eczeemachtige woekeringen ontstaan die de aangebrachte pin-ups nog meer welvingen geven.

7 Chagrijnige dobermannpinchers op behaarde ruggen, gargouilles op intieme plaatsen, initialen van maîtresses op armen; de tijd schendt je echter: bij het ouder worden blijkt determinatie van de afbeelding door plooiing van de huid steeds problematischer.

8 Eenmaal volgetatoeëerd storten de freaks zich vol enthousiasme met graffitispuitbussen op treincoupés, portakabins, elektriciteitsverdeelkasten, halfpipes en desolate viaducten om daar hun ‘tag’ als geurvlag achter te laten.
 

0370 Dictee woensdag 19 nov 2014 (5): dictee Voorburg 2014 [370]

Groot Voorburgs Dictee (19-11-2014)

Afscheid van een bescheiden inspirator

1. In een tijd waarin religie en religiositeit ter discussie staan, is het emeritaat van dominee Sterrenburg aanleiding tot contemplaties over zowel de vocatie als de uitoefening van het vak 'zielenherder'.
De eerste priesters werden aangewezen. Zij en hun zonen droegen gewaden van getwijnd Egyptisch linnen. De zomen werden afgezet met granaatappels van dieprode wol en gouden belletjes om hen aanzien te geven. Vandaag de dag wordt respect afgedwongen door gekeurde siliconenbandjes met spreuken die de identiteit van de drager accentueren. Idyllische tatoeages geven het geheel een hypnotische illusie. Van de Voorburgse dominee kan niet gezegd worden dat hij een fashionaddict is.
 
2. Hij heeft door zijn eenvoudige dracht authenticiteit behouden. De occupatie waarvan dominee Sterrenburg bijkans een stressstoornis kreeg, is de exegese. Mozes beschikte niet over A4'tjes, noch over moderne tablets.
 
3. Evenmin cirkelden er satellieten rond de berg Sinaï om ge-sms'te Bijbelteksten te verspreiden. De meeste verhalen zijn via mondelinge overlevering in de Bijbel terechtgekomen.
Door de vele vertalingen is de Heilige Schrift voor velerlei uitleg vatbaar. Naast de Hebreeuwse tekst geeft de Septuagint rotsvast vertrouwen bij wankelmoedigheid, ook voor gelovigen van katholieken huize.

4. Veel verhalen uit de Bijbel illustreren de attitude van onze dominee. Bij hem is voor iedereen plek in de herberg. Hij beschouwt de kerk en het geloof als de accommodatie voor alle gezindten om gedeelde waarden te exploreren en verschillen met de mantel der liefde te bedekken.
 
5. Het lied "Blijf mij nabij" leeft hij voor, want hij is continu beschikbaar voor elk mensenkind in nood. De bruiloft in Kana is onderdeel geweest van vele huwelijksinzegeningen, en het avondmaal is vele keren gevierd. Het hele curriculum vitae laten we achterwege en voor de goede orde: de dominee loopt niet over water. In overdrachtelijke zin loopt de klokkentoren van de Oude Kerk wel onder water.
 
6. Hoewel in Exodus 26 de opbouw van de allereerste ontmoetingstent minutieus werd geprescribeerd: kleden met ingeweven engelfiguren, vastgehouden met bronzen haken, afgedekt met roodgekleurde ramsvellen, gestut door planken van acaciahout en zilveren voetstukken, maar zonder een toren, is de klokkentoren van de Oude Kerk het symbool van ontmoeting.
Het luiden van de klokken is tot in de wijde omtrek een uitnodiging om onze gedeelde waarden te herinneren en samen te komen. Echter, een toren dreigt naar de filistijnen te gaan. Laten we als dank aan de dominee, ervoor zorgen dat de klokken nog heel lang luiden.

NB Van dit dictee is geen uitgebreide annotatie beschikbaar.
- 'roodgekleurd' moet aaneen (VD, lemma 'gekleurd')
- 'fashionaddict' moet aaneen: tweeledige samenstelling van de Nederlandse (sic!) woorden 'fashion' en 'addict' (lees: woorden uit VD). De verwijzing naar het Engelse woordenboek met 'fashion addict' is volledig irrelevant. Vergelijk ook 'fashionvictim' in VD.

0369 Dictee woensdag 19 nov 2014 (4): dictee - Oefendictee Brussel √

Dictee - dictees [0369]

Oefendictee Brussel 2014

Ambras in een Brussels café

1. In een donker hoekje van het staminee dat mijn grootmoeder uitbaatte, zaten een rooms-katholieke ruitentikker, een dandyachtige chassied en een melomane mohammedaan met gebogen ruggen emfatisch te mokken rond een biedermeiertafeltje. De geciseleerde konterfeitsels van dit obscurantistische clubje verrieden een ophanden zijnd gechicaneer vanjewelste *.
* GB ook wel: van jewelste, van je welste.

2. Eerst verbrandde de bebaarde aartsvader zich aan een witheet ceylontheetje en ten anderen male, teneinde zijn kekke smartphone op te laden, aan een niet-geaarde stekkerdoos, waarna gensters van het ontbrande gerei oversloegen op zijn chique sjtreimel [bonthoed van chassidische joden] van angorawol. Mijn grootmoeder bluste ogenblikkelijk met haar dagelijkse maderaatje, dat zij steevast dronk uit een volumineus sferoïdaal cognacglas.

3. Luid jeremiërend verkocht de Joodse saletjonker, in een keinijge sajetten spencer met V-hals, de ernaast gezeten efendi [Ottomaanse Rijk: staatsdienaren] een haberdoedas [klap om de oren] op de kinnebak [kin], maar bood voor deze guichelstreek onmiddellijk zijn excuses aan. Immers, de grootmoefti's eerdere carrière als fagottist moest ter wille van een door fijt aangetaste vinger reeds vroegtijdig geheroriënteerd worden, maar nu kon hij door een verwoeste embouchure [vaardigheid met blaasinstrument] ook als amateurmusicus zijn hobby niet meer beoefenen.

4. Eerder die dag werd grootmoes doopceel gelicht door de kleptomane kapelaan, een dantesk  tweederangsfiguur die in zijn pubertijd nog tevergeefs hand-en-spandiensten als zoeaaf trachtte te negotiëren. Rommelend door de secretaire in haar privévertrekken, leerde hij over haar gebrouilleerde latrelatie met een zilverenmedaillewinnaar in het keirin en over een beoogde inderminneregeling met een kozijn [neef] over een geërfde
haflinger‐lipizzanerkruising door een luiogige pro-Deoadvocaat.

5. Maar behalve een vergeelde briefkaart van een Volapükspreker en het bekraste en dus ontwaarde vinyloeuvre van een pseudo-Elvis ontwaarde hij verder geen curieuze of kwestieuze zaken. Gedesillusioneerd stak hij dan maar oma’s messingen gedenkbord van een Eddy Merckxexpositie achter de revers van zijn gummi-jas, en vervoegde zijn consorten in de gelagzaal.

6. Bij het bruusk achteroverslaan van een geïmporteerde meibock viel het bord met veel kabaal op  de vloer. Met merckxiaanse panache klom grootmoeder uit de bierkelder en gaf de gewijde farizeeër fluks een draai om de oren met het gebutste souvenir. Met iets dat leek op een fosburyflop met ebola-achtige spasmen, dook hij in de schoot van onze Mekkaganger, die met een Platturkse vloek het omstoten van zijn mokkalikeur trachtte te bezweren.

7. Om het dreinende drietal en de rest van het cliënteel ter wille te zijn, bood mijn grootmoeder ter traktatie een frisse geuze aan. "Maar oma, eigenlijk mogen die mannen toch geen alcohol drinken van God?" Triomfantelijk tapte mijn grootmoeder nog een glas en motiveerde schouderophalend het hele eiereneten: "IJs en weder dienende leven wij niet van morgen, noch van mogen, wij leven van daden en vandaag." Beduusd door zoveel tegeltjeswijsheid voltooiden de drie zanikende heerschappen hun liquide lucullusmaal en steunend op elkander wankelden zij het café uit, de Brusselse nacht in.
 

0368 Dictee woensdag 19 nov 2014 (3): dictee - Groot Brummens Dictee 2014 √

Dictee - dictees [0368]

Groot Brummens Dictee 2014

Politieke hattrick in het Arcadië aan de IJssel

1. Voordat in maart het electoraat zou spreken, besloot de flamboyante burgervader Niels Joosten met zijn aimabele eega af te reizen. De ganse goegemeente zwaaide hen uit. Zag de populaire burgemeester na jaren pais en vree de omineuze bui al aan de Brummense horizon hangen? Interim-burgemeester Alex van Hedel zou zolang in onze contreien de scepter zwaaien.

2. (Even off the record: de volgende ietwat gechargeerde uitspraken zijn niet voor het conto van deze voorlezer!)

3. Na de verkiezingen kon van plucheplakken geen sprake zijn. Twee ex-VVD'ers doken op uit de coulissen en ontpopten zich plots tot lokale coryfeeën. Zij speelden in op het Eerbeekse underdoggevoel en marginaliseerden de representanten van het vermeende Brummense establishment van gesjeesde artistiekelingen, querulanten op geitenwollen sokken, neoliberale duurzaamheidsfetisjisten en ander quasi-intellectueel schorriemorrie.

4. Nee, Lokaal Belang zou in een monstercoalitie met de mastodonten PvdA en CDA en het als een feniks herrezen D66 een virtuoze bestuurlijke quatre-mains ten beste geven! Jongeren moesten voortaan relaxed op hun privéhangplek kunnen vermeien en het gemeenteloket in Eerbeek zou subiet worden heropend. Geschraagd door de middenstand zou het Stuyvenburchplein de allure krijgen die Eerbeek toekwam. Niet langer zou in Brummen worden opgesoupeerd wat in Eerbeek werd verdiend!

5. Toch dreigde een demasqué: ook het nieuwe college bood vooralsnog geen oplossing voor de geurcontourenproblematiek die het Centrumplan Eerbeek in gijzeling hield. Zouden Mayr-Melnhof en consorten zich coöperatief opstellen?

6. En de boer? Hij ploegde intussen spreekwoordelijk voort, behalve op Cortenoever, waar draglines en shovels uit naam van Rijkswaterstaat anderhalve eeuw agrarisch erfgoed verwoestten. ’t Halfvasten is inmiddels gesneefd en met rouwbetoon ten grave gedragen. Nog eenmaal schitterde deze embarcadère met leilinden en hoogstamboomgaard tijdens een Oerolachtige ode en vertwijfeld vroeg men zich af: 'Waarom zijn wij zo defaitistisch geweest?'

7. Het contrast kon niet schriller zijn met het feestgedruis rond het Bronkhorsterveer [internet]. Hotemetoten van alle gezindten vierden eendrachtig de herinrichting, die als sublimatie van het programma Beleef Brummen-Bronckhorst de regio een impuls moest geven. Brandweerkorpsen uit Veluwe en Achterhoek spoten een triomfboog over de rivier, als twee olifanten die dit verhaaltje eclatant uitblazen!
 

 

0367 Dictee woensdag 19 nov 2014 (2): dictee - Tweede Groot Roois Dictee 2014 √

Dictee - dictees [0367]

Tweede Groot Roois Dictee 2014

"Wat nu?", zei Pichegru

[Op de beamer: Pichegru, De Brueijs en Henkenshage]

1. In de nachtelijke uren van 13 september 1794 deed Benjamin de Brueijs geen oog dicht; de notabele bewoner van slot Henkenshage, die wij kennen dankzij zijn historische communiqués, tobde erover of hij en zijn huisgezin überhaupt de troebelen van het kerende oorlogstij zouden doorstaan.

2. Gekleed in zijn brokaten sjamberloek vertrouwde hij zijn kommervolle overpeinzingen, zijn beduchtheid voor de dreigende collisie op Roois territorium tussen de Engelse en Oostenrijkse armeeën enerzijds en de Franse krijgsmacht van maarschalk Pichegru anderzijds, toe aan het papier.

3. Op 30 augustus was het dorp overstroomd door twaalfduizend manschappen van de geallieerde legers; Hannoverse en Hessische cavaleristen, infanteristen, artilleristen en bijbehorende officieren, werden ingekwartierd in de onderkomens van kleinbehuisde burgers, die niettegenstaande dat zij al hutjemutje op elkaar gepakt zaten, een lawine van onverstaanbaar koeterwaals wauwelende fuseliers, grenadiers en ander krijgsvolk over zich uitgestort kregen.

4. De Engelsen hadden weliswaar hun eigen tentenkamp, maar ook zij foerageerden op de akkers en in de tuinen van de goegemeente, waarbij noch prinsessenbonen, haricots verts en savooiekool noch postelein, cichorei en brave hendrik aan de roverij ontkwamen.

5. Daarenboven bleef er geen perzik aan de perziken- en geen pruim aan de pruimenboom, erger nog, ook de bomen zelf, de superbe beukenhaag  rond de slotgaarde incluis, werden door het vermaledijde rapaille omgehouwen om de schier onverzadigbare honger naar brandstof te stillen.

6. Terwijl madame De Brueijs in de kemenade van Henkenshage na virulente barensweeën een zoon ter wereld brengt, die te jong sterft om in de genealogische registers te worden bijgeschreven, redekavelt haar waarde eega met de commandant-majoor, zich onderwijl te sappel makend over de vraag of hij zijn beaujolais en bourgogne wel goed heeft gecamoufleerd, omdat hij in genen dele zijn excellente wijnkelder te gronde wil laten richten.

7. Waar eerst gelamenteerd en gejeremieerd werd over de inkwartiering van de Hessische officieren maakt meester De Brueijs bij de nadering van de Fransen in zijn journaal continu gewag van Hessen en Hannoveranen als 'de onzen', als een gijzelaar die zich volledig identificeert met zijn gijzelnemer: een stockholmsyndroom avant la lettre.

8. Spoedig braken de flamboyant geüniformeerde fransozen door de kordons in een niet-aflatende attaque, zodat de heroïsche verdedigers van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden niets overbleef dan in wanordelijke colonnes crosscountry de aftocht te blazen, een totaal echec en het begin van een achttien jaar durende Franse bezetting.

 

0366 Dictee woensdag 19 nov 2014 (1): dictee - Ditjes en datjes (1) √

Dictee - dictees [0366]

Ditjes en datjes (1)

Onder deze kop zal ik regelmatig wetenswaardigheden over de spelling vermelden.

A. VD heeft 'ditjes en datjes' altijd los geschreven. GB 2005 schreef het echter met twee koppeltekens: 'ditjes-en-datjes'. In het online-GB is dat al gecorrigeerd tot 'ditjes en datjes'. In de volgende papieren oplage (die wel de geheel herziene druk van 2015 zal zijn) zal dit ook rechtgezet worden. Alweer een inconsistentie tussen GB en VD uit de weg geruimd …

B. VD voert te pas en te onpas wijzigingen door. Het is vervelend dat wij daar geen weet van hebben. Zo las ik in de papieren VD: Comédie française = (theater) benaming voor de door de staat gesubsidieerde schouwburg in Parijs (officieel Théâtre français). Echter: in de huidige online-VD staat nu Comédie-Française en Théâtre-Français. Een goede verbetering dunkt me, gezien de semiofficiële bronnen op internet, die ik raadpleegde.

C. In een dictee moest geschreven worden 'Alles sal regkom'. De jury vond dat het 'alles sal reg kom' moest zijn. Ik moest dit wel even zoeken. In de papieren Van Dale van 2005 vond ik de uitdrukking eerst niet, maar omdat deze wel in de online-VD stond, begreep ik na enig piekeren, dat ik in Bijlage I – gevleugelde woorden, titels en citaten – moest zijn. En jawel, hoor, daar stond die uitdrukking. In de online-VD en naar ik aanneem ook in de nieuwe papieren VD van 2015 zijn er geen bijlagen meer, is driekwart van die bijlagen weggelaten en is de rest geïncorporeerd in de 'gewone' VD. Alle items in de bijlage hadden hoofdletters. Bij het overzetten naar de gewone VD zijn sommige hoofdletters gehandhaafd, andere verdwenen. Daarom sluit ik niet uit dat ook dit motto met een kleine letter zou kunnen: alles sal regkom. Ik heb dat in ieder geval aan VD gesuggereerd. 2020: OK

D. In datzelfde dictee moest 'malheureuze' (bnw.) geschreven worden, volgens de jury echter 'malheureuse'. Dat klopt niet: ik zal uitleggen waarom. Het woord staat niet in GB en VD. Als je het als Frans woord wilt handhaven, wordt het malheureux, meer malheureux, meest malheureux. Als iemand dit dan toch per se wil vernederlandsen, moet je naar vergelijkbare gevallen kijken: 'amoureux' was Frans, maar is in het Nederlands 'amoureus' geworden (dat staat wel in de woordenboeken) met vergrotende trap 'amoureuzer' en overtreffende trap 'amoureust' of 'meest amoureus'. Ik ben er dus zeker van dat 'malheureuze' de juiste schrijfwijze is voor het bnw.
!!! Vgl. ook (GB) pretentieus = pretentieuze(r).