0368 Dictee woensdag 19 nov 2014 (3): dictee - Groot Brummens Dictee 2014 √

Dictee - dictees [0368]

Groot Brummens Dictee 2014

Politieke hattrick in het Arcadië aan de IJssel

1. Voordat in maart het electoraat zou spreken, besloot de flamboyante burgervader Niels Joosten met zijn aimabele eega af te reizen. De ganse goegemeente zwaaide hen uit. Zag de populaire burgemeester na jaren pais en vree de omineuze bui al aan de Brummense horizon hangen? Interim-burgemeester Alex van Hedel zou zolang in onze contreien de scepter zwaaien.

2. (Even off the record: de volgende ietwat gechargeerde uitspraken zijn niet voor het conto van deze voorlezer!)

3. Na de verkiezingen kon van plucheplakken geen sprake zijn. Twee ex-VVD'ers doken op uit de coulissen en ontpopten zich plots tot lokale coryfeeën. Zij speelden in op het Eerbeekse underdoggevoel en marginaliseerden de representanten van het vermeende Brummense establishment van gesjeesde artistiekelingen, querulanten op geitenwollen sokken, neoliberale duurzaamheidsfetisjisten en ander quasi-intellectueel schorriemorrie.

4. Nee, Lokaal Belang zou in een monstercoalitie met de mastodonten PvdA en CDA en het als een feniks herrezen D66 een virtuoze bestuurlijke quatre-mains ten beste geven! Jongeren moesten voortaan relaxed op hun privéhangplek kunnen vermeien en het gemeenteloket in Eerbeek zou subiet worden heropend. Geschraagd door de middenstand zou het Stuyvenburchplein de allure krijgen die Eerbeek toekwam. Niet langer zou in Brummen worden opgesoupeerd wat in Eerbeek werd verdiend!

5. Toch dreigde een demasqué: ook het nieuwe college bood vooralsnog geen oplossing voor de geurcontourenproblematiek die het Centrumplan Eerbeek in gijzeling hield. Zouden Mayr-Melnhof en consorten zich coöperatief opstellen?

6. En de boer? Hij ploegde intussen spreekwoordelijk voort, behalve op Cortenoever, waar draglines en shovels uit naam van Rijkswaterstaat anderhalve eeuw agrarisch erfgoed verwoestten. ’t Halfvasten is inmiddels gesneefd en met rouwbetoon ten grave gedragen. Nog eenmaal schitterde deze embarcadère met leilinden en hoogstamboomgaard tijdens een Oerolachtige ode en vertwijfeld vroeg men zich af: 'Waarom zijn wij zo defaitistisch geweest?'

7. Het contrast kon niet schriller zijn met het feestgedruis rond het Bronkhorsterveer [internet]. Hotemetoten van alle gezindten vierden eendrachtig de herinrichting, die als sublimatie van het programma Beleef Brummen-Bronckhorst de regio een impuls moest geven. Brandweerkorpsen uit Veluwe en Achterhoek spoten een triomfboog over de rivier, als twee olifanten die dit verhaaltje eclatant uitblazen!
 

 

0367 Dictee woensdag 19 nov 2014 (2): dictee - Tweede Groot Roois Dictee 2014 √

Dictee - dictees [0367]

Tweede Groot Roois Dictee 2014

"Wat nu?", zei Pichegru

[Op de beamer: Pichegru, De Brueijs en Henkenshage]

1. In de nachtelijke uren van 13 september 1794 deed Benjamin de Brueijs geen oog dicht; de notabele bewoner van slot Henkenshage, die wij kennen dankzij zijn historische communiqués, tobde erover of hij en zijn huisgezin überhaupt de troebelen van het kerende oorlogstij zouden doorstaan.

2. Gekleed in zijn brokaten sjamberloek vertrouwde hij zijn kommervolle overpeinzingen, zijn beduchtheid voor de dreigende collisie op Roois territorium tussen de Engelse en Oostenrijkse armeeën enerzijds en de Franse krijgsmacht van maarschalk Pichegru anderzijds, toe aan het papier.

3. Op 30 augustus was het dorp overstroomd door twaalfduizend manschappen van de geallieerde legers; Hannoverse en Hessische cavaleristen, infanteristen, artilleristen en bijbehorende officieren, werden ingekwartierd in de onderkomens van kleinbehuisde burgers, die niettegenstaande dat zij al hutjemutje op elkaar gepakt zaten, een lawine van onverstaanbaar koeterwaals wauwelende fuseliers, grenadiers en ander krijgsvolk over zich uitgestort kregen.

4. De Engelsen hadden weliswaar hun eigen tentenkamp, maar ook zij foerageerden op de akkers en in de tuinen van de goegemeente, waarbij noch prinsessenbonen, haricots verts en savooiekool noch postelein, cichorei en brave hendrik aan de roverij ontkwamen.

5. Daarenboven bleef er geen perzik aan de perziken- en geen pruim aan de pruimenboom, erger nog, ook de bomen zelf, de superbe beukenhaag  rond de slotgaarde incluis, werden door het vermaledijde rapaille omgehouwen om de schier onverzadigbare honger naar brandstof te stillen.

6. Terwijl madame De Brueijs in de kemenade van Henkenshage na virulente barensweeën een zoon ter wereld brengt, die te jong sterft om in de genealogische registers te worden bijgeschreven, redekavelt haar waarde eega met de commandant-majoor, zich onderwijl te sappel makend over de vraag of hij zijn beaujolais en bourgogne wel goed heeft gecamoufleerd, omdat hij in genen dele zijn excellente wijnkelder te gronde wil laten richten.

7. Waar eerst gelamenteerd en gejeremieerd werd over de inkwartiering van de Hessische officieren maakt meester De Brueijs bij de nadering van de Fransen in zijn journaal continu gewag van Hessen en Hannoveranen als 'de onzen', als een gijzelaar die zich volledig identificeert met zijn gijzelnemer: een stockholmsyndroom avant la lettre.

8. Spoedig braken de flamboyant geüniformeerde fransozen door de kordons in een niet-aflatende attaque, zodat de heroïsche verdedigers van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden niets overbleef dan in wanordelijke colonnes crosscountry de aftocht te blazen, een totaal echec en het begin van een achttien jaar durende Franse bezetting.

 

0366 Dictee woensdag 19 nov 2014 (1): dictee - Ditjes en datjes (1) √

Dictee - dictees [0366]

Ditjes en datjes (1)

Onder deze kop zal ik regelmatig wetenswaardigheden over de spelling vermelden.

A. VD heeft 'ditjes en datjes' altijd los geschreven. GB 2005 schreef het echter met twee koppeltekens: 'ditjes-en-datjes'. In het online-GB is dat al gecorrigeerd tot 'ditjes en datjes'. In de volgende papieren oplage (die wel de geheel herziene druk van 2015 zal zijn) zal dit ook rechtgezet worden. Alweer een inconsistentie tussen GB en VD uit de weg geruimd …

B. VD voert te pas en te onpas wijzigingen door. Het is vervelend dat wij daar geen weet van hebben. Zo las ik in de papieren VD: Comédie française = (theater) benaming voor de door de staat gesubsidieerde schouwburg in Parijs (officieel Théâtre français). Echter: in de huidige online-VD staat nu Comédie-Française en Théâtre-Français. Een goede verbetering dunkt me, gezien de semiofficiële bronnen op internet, die ik raadpleegde.

C. In een dictee moest geschreven worden 'Alles sal regkom'. De jury vond dat het 'alles sal reg kom' moest zijn. Ik moest dit wel even zoeken. In de papieren Van Dale van 2005 vond ik de uitdrukking eerst niet, maar omdat deze wel in de online-VD stond, begreep ik na enig piekeren, dat ik in Bijlage I – gevleugelde woorden, titels en citaten – moest zijn. En jawel, hoor, daar stond die uitdrukking. In de online-VD en naar ik aanneem ook in de nieuwe papieren VD van 2015 zijn er geen bijlagen meer, is driekwart van die bijlagen weggelaten en is de rest geïncorporeerd in de 'gewone' VD. Alle items in de bijlage hadden hoofdletters. Bij het overzetten naar de gewone VD zijn sommige hoofdletters gehandhaafd, andere verdwenen. Daarom sluit ik niet uit dat ook dit motto met een kleine letter zou kunnen: alles sal regkom. Ik heb dat in ieder geval aan VD gesuggereerd. 2020: OK

D. In datzelfde dictee moest 'malheureuze' (bnw.) geschreven worden, volgens de jury echter 'malheureuse'. Dat klopt niet: ik zal uitleggen waarom. Het woord staat niet in GB en VD. Als je het als Frans woord wilt handhaven, wordt het malheureux, meer malheureux, meest malheureux. Als iemand dit dan toch per se wil vernederlandsen, moet je naar vergelijkbare gevallen kijken: 'amoureux' was Frans, maar is in het Nederlands 'amoureus' geworden (dat staat wel in de woordenboeken) met vergrotende trap 'amoureuzer' en overtreffende trap 'amoureust' of 'meest amoureus'. Ik ben er dus zeker van dat 'malheureuze' de juiste schrijfwijze is voor het bnw.
!!! Vgl. ook (GB) pretentieus = pretentieuze(r).

 

0365 Dictee woensdag 12 nov 2014 (5): dictee Wezep √

Dictee - dictees [0375]

Negende Groot Wezeper Dictee (auteurs: docenten Agnieten College)

1. Ons onderwijs gaat naar de filistijnen. Een teveel aan kinderen verkommert in openleercentra (op internet meestal: open leercentrum, evt. hoofdletters) of zit achteruitlerend in een ouderwets ingericht lokaal. In lerarenkamers wordt veel gedubd. De bedrijfsvoering is kaduuk, de bleinen staan op de portemonnees. De onderwijsbranche is zo langzamerhand kreupel geworden. Zo hoorde ik laatst iemand jeremiëren.

2. Toch willen didactici niet ten eeuwigen dage blèren over het feit dat onderwijsinnovatie nauwelijks rendeert. Integendeel, het is een kolfje naar de hand van hen, die gespitst zijn op progressie: de
aspirant-innovator, ofwel de leerling.

3. Zij kunnen hun onderwijs heden ten dage zelf inrichten, met utiliteiten als schootcomputers, gsm’etjes en smarthorloges, die onbegrensde mogelijkheden in zich herbergen.

4. De crux is echter, dat voor een enkele docent deze verandering nog een ver-van-mijn-bedshow is. Maar daar wordt hard aan gewerkt.

5. Blijmoedig werken de jongeren nu aan hun ontplooiing en ze kunnen naar hartenlust gebruikmaken van hun nieuwste gadgets, zonder dat superieuren zaniken over het gebruik ervan. Slechts zelden wordt er onvrede geuit, want eenieder heeft het zienderogen naar de zin.

6. Je kunt dus zeggen dat het crescendo gaat. Want hoe je het ook wendt of keert, ze doen in elk geval meer dan vroeger. Toen zaten we vaak als brave hendriken lijdzaam toe te zien hoe de leraar zich uitsloofde om de les zo interessant mogelijk te maken. We hoefden alleen maar te luisteren en dat is nu niet meer voldoende.

7. De economische malaise veroorzaakt een fikse
haal-de-broekriem-maar-aanmentaliteit, dus ook in het onderwijs. We moeten roeien met de riemen die we hebben, de hand op de knip houden en meer van die malheureuze clichés.

8. Maar wat men aan het zaad spaart, verliest men aan de oogst. Daar zijn we ons in Wezep terdege van bewust. Wij bezigen het motto: “Alles sal regkom!” [VD]

9. En dat het hier al goed zit, bewijst vanavond: in groten getale trekt men naar school voor het goede doel. ’s Avonds zitten ouders,
gt-leerlingen (*), havoleerlingen en vwo-leerlingen, gewapend met een blocnote en schrijfgerei, zich in het zweet te werken om als een hbo’er of als academicus uit de verf te komen.
(*) vmbo-gt: gemengde/theoretische leerweg ook apart: vmbo-g en vmbo-t
 
10. Als we in ogenschouw nemen dat we hier massaal bijeengekomen zijn om de kansen op genezing van kinderen met kinderkanker te vergroten, valt er over de participanten aan het onderwijs weinig te meieren.
 

0364 Dictee woensdag 12 nov 2014 (4): dictee - Klein Dictee van Gent

Klein Dictee van Gent

Quatsch!

Het land van La Mancha staat niet alleen bekend om zijn wolfachtigen maar ook om zijn ridder van de droevige figuur. Deze edelman is het zinnebeeld geworden van de naïveteit waarmee een ideaal wordt nagestreefd. De donquichotterieën zijn echter de wereld nog niet uit. Laten we vandaag eens een lans breken voor de klare taal.

Maar voor alle duidelijkheid: hier geen pleidooi voor jip-en-janneketaal of een partijtje poldercatenaccio tegen elke vorm van taalvernieuwing. Dialecten, neologismen en de al bestaande taal moeten vredig kunnen co-existeren. Het probleem ligt vooral bij krom taalgebruik waarvoor Van Kooten en De Bie ooit het porte-manteauwoord ‘krommunicatie’ bedachten.
 
Een eerste voorbeeld hiervan zijn zeker geen windmolens waarheen de donquichot van de zuivere taal in maliënkolder vierklauwens zou kunnen galopperen. En toch maken ze veel wind. Het gaat hier om preëminente zakenlui die denken meer performant te zijn door het veelvuldig gebruik van Angelsaksische uitdrukkingen. Een taskforce om door middel van een roadshow proactief de synergieën van out of the box denken te stimuleren? Hebben ze echt iets geïmplementeerd of zijn ze tot risee geworden geinponems? Geëpibreerd waarschijnlijk! Vooral te kapittelen zijn dus luitjes die weinigzeggende dure woorden hanteren en terzelfder tijd wel hun daarbij behorende ideeëloze mores opdringen.

Anderen hebben wel bepaalde gedachtekronkels maar uiten zich in zodanig bedekte termen dat de boodschap velen siberisch koud laat, soms zelfs zo koud als ter hoogte van de Barentszzee. Het wetstratees is hier een mooi voorbeeld van. Cliché-uitdrukkingen zijn een andere plaag. De top drie hiervan: allereerst het gratuite ‘ik heb zoiets van’ dat het liefst met veel aplomb gedebiteerd wordt. Heeft men het vervolgens dan ook over een verhaal dat ze willen schrijven, wordt meestal geen bellettrie maar een heus businessplan bedoeld. Rock-‘n-roll als non-conformistische levenshouding ten slotte is ook zo’n uitgehold begrip. Om daaraan te voldoen, moest je vroeger minstens als drummer ladderzat en qat kauwend je sportwagen in het zwembad parkeren.

We moeten hiervoor vooral op ons qui-vive zijn in broeihaarden als reality-tv, soapseries en kookprogramma’s et cetera. Denk bijvoorbeeld eens aan populaire mediakoks in onze contreien die onder het bereiden van een entrecoteje of een karbonaadje in hun keuken tekeergaan als brullende beëlzebubs. Toen er uitentreuren over de cuisson gejeremieerd werd, kon je er rattenkruit op innemen dat sommigen het zouden overnemen alsof het linguïstieke twee-eiige tweelingen waren van elkaar. Dit alles laat een weeïge smaak na, als een sliptong die uit een zwaar vervuilde modderbodem is gebaggerd. Hoewel het gastro-enterologisch op een mens inwerkt, en sommigen per se lemmeten zouden beginnen te slijpen, wordt je niet aanbevolen er een moord met voorbedachten rade om te plegen. Dan mag je met een pro-Deoadvocaat ruggespraak houden. Deze aberraties met niet-aflatende ijver via kattebelletjes onder de aandacht brengen, kan wel volstaan. Liefst in klare taal en goed gespeld!

Van dit dictee is geen uitgebreide annotatie beschikbaar!
1. Het is 'Land van Cuijk' en 'Landje van Cadzand', dus lijkt 'Land van La Mancha' eventueel mogelijk.
2. 'Naïviteit' zou kunnen, maar dat wordt anders uitgesproken.
3. Hier 'krom taalgebruik' en geen 'kromtaalgebruik'.
4. Hier 'out of the box denken' (ww.) en niet 'out-of-the-boxdenken' (znw.)
5. Hier 'wel bepaalde' en niet 'welbepaalde'.
6. Populaire mediakoks: de koks zijn populair, niet de media!
 

0363 Dictee woensdag 12 nov 2014 (3): dictee Honderd, duizend en honderdduizend √

Dictee - dictees [0363]

Honderd, duizend en honderdduizend

1. Op een recent dictee moest ik 1614 – ongebruikelijk – in letters schrijven. Ik wist dat zestienhonderdveertien kon en misschien mag zelfs zestienveertien wel. Er werd echter gelezen 'zestienhonderd en veertien', waarvan de jury vond dat je dat los moest schrijven. Ik had 'zestienhonderdenveertien' aaneen. Ik wilde niet al te moeilijk doen over die mogelijk vermeende fout van mij, maar ben natuurlijk wel aan de studie gegaan. GB is op zich strikt duidelijk: we schrijven een getal in één woord, tot en met het woord duizend. 

2. Na het woord duizend volgt een spatie. De woorden miljoen en miljard schrijven we los. Voorbeelden: drie (3), negentien (19), honderddertig (130), tweeduizend achthonderd(en)negen (2809, ook: achtentwintighonderd(en)negen), drieëndertigduizend tweehonderd(en)twaalf (33.212), vierhonderdduizend driehonderd (400.300), acht miljoen zeshonderdduizend negenhonderdtweeënzeventig (8.600.972).

3. Tot zover geen probleem, u begrijpt dat het hem zit in 'en'. Met getallen rond de honderd en duizend gaat het vaak net een beetje anders. We hebben in Nederland een officiële Taaladviesdienst en die zegt het volgende (met als uitgangspunt dat na de honderd alles eraan vast komt en dat na duizend een spatie komt). Wel, die dienst zegt: de getallen 101 t/m 112 mag je op twee manieren schrijven: honderdeen of honderdeneen t/m honderdtwaalf of honderdentwaalf. Vanaf 113 mag 'en' niet meer en moet je honderddertien schrijven. Echter: als iemand dat bewust fout doet en honderdentwintig schrijft, kan dat natuurlijk alleen aaneen. Duizend blijft los, daar geldt net zoiets: 1001 t/m 1012 mogen op twee manieren: duizend een of duizend en een t/m duizend twaalf of duizend en twaalf. Vanaf 13 mag 'en' niet meer, maar als iemand het al dan niet bewust fout doet, moet die wel duizend en veertig schrijven voor 1040 in plaats van het correcte duizend veertig.

4. Mijn slotconclusie: alles achter honderd komt eraan vast, en mijn zestienhonderdenveertien aaneen is dus de juiste schrijfwijze. Een paar nabranders nog. De bekende sprookjesverzameling
Duizend-en-een-nacht heeft een eigen schrijfwijze, net als
duizend-en-een dingen of vragen: dat zijn er niet precies 1.001, maar het betekent gewoon: een bijzonder groot aantal. Ook honderd-en-een problemen slaat op een groot aantal. Ik vond drie twijfelgevallen in VD: bij lemma 'honderd': het is daar honderd en twintig, het is daar hommeles (ik denk dat dit honderdtwintig moet zijn - anders: archaïsche, zeg maar 'vaste' uitdrukking), ook bij lemma 'honderd': iemand uitmaken voor honderd en tien, hem uitschelden voor al wat lelijk is (ik denk: honderd(en)tien - anders: vaste uitdrukking) en bij lemma 'gek': (spreekwoord) honderd schoolmeesters (of kosters), negenennegentig gekken (of honderd en een gekken – ik denk dat dit honderd(en)een moet zijn: het gaat echt om 101 hier - anders: vaste uitdrukking), want er is een dubbele bij (gezegd ter aanduiding van hun pedanterie, waanwijsheid).
 

0362 Dictee woensdag 12 nov 2014 (2): dictee Cuijk √

Dictee - dictees [0362]

Cuijk al zeventig jaar bevrijd

1. De dagen vóór 10 mei 1940 deden voor de Cuijkse bevolking die zelfs toen nog volhardde in het chicaneren over allerlei pietluttigheden, welhaast kafkaësk aan: een pantser- en goederentrein met sardonisch lachende infanteristen reed zonder enige consideratie linea recta door de Maaslinie, waardoor het toch al dilettanterige verzet een compleet echec werd.

2. De reikwijdte van de waargebeurde bronzenklokkenroof in 1942 door het Duitse rapaille, daarbij geassisteerd door een tweetal Cuijkse chantabele schlemielen dat een kat-en-muisspelletje speelde met de slecht uitgeruste bewakers van de vlakbij gelegen rivierenkazemat, mag geenszins gebagatelliseerd worden.

3. Twee Amerikaanse parachutisten, deel uitmakend van het geallieerde leger, werden op 17 september 1944 euforisch begroet door een surveillerende patrouille toen ze per abuis uit hun vliegtuig sprongen en zieltogend landden vlak achter een beganegrondwoning ergens tussen Cuijk en Haps; Cuijk leek bevrijd!

4. In de zestiger jaren werd Cuijk, op voorstel van een gemeenteambtenaar, een pietje-precies die niet hield van
ad-hocbeslissingen, bevrijd van het opzichzelfstaand raadhuisje dat wegens zijn rolstoelonvriendelijkheid weg moest, hetgeen weliswaar niet een-twee-drie, maar op de lange duur toch rigoureus geschiedde.

5. Het was alle hens aan dek toen totaal geshakete jongetjes,
spring-in-‘t-velds nog, die marihuana dealden in het rattenhuis, zich met grote vreze met een delirium meldden bij heilbrengende  boeddhistische monniken, waarna men door het pand ijlings te laten imploderen, Cuijk terzelfder tijd bevrijdde van een aftands gebouw en van een drugsprobleem.

6. Meer dan een decennium geleden zijn we ook bevrijd van de deplorabele restanten van het Homburgcomplex met als resultaat een braakliggend terrein waar fanatieke botanici op zoek gaan naar appetijtelijk guichelheil, gecraqueleerde oeroude herfstbladeren en naar het tot dusver nooit gevonden kruidje-roer-mij-niet.

7. Tot ons aller ontgoocheling zijn we echter nog lang niet bevrijd van het foeilelijke, aaneengeflanste gebouwencomplex van Nutricia in het centrum van Cuijk, van de overlast door de vele hybride auto’s en colonnes emissierijke trucks in het centrum van het altijd weer querulante Haps, van het motorcrossen op het Lomboks circuit en van het naoorlogse hapsnapbeleid met betrekking tot de inrichting van het Louis Jansenplein.

8. En ten slotte zij vermeld dat we ook nog niet bevrijd zijn van het eeuwige raadslid Siroen dat zichzelf en ons zo nodig wilde bevrijden van het in de pittoreske beeldentuin geplaatste scandaleuze sculptuur van een vrouw met een fascinerend voluptueuze façade.