0281 Dictee woensdag 17 sep 2014 (20): dictee eigennaam of eigen naam √

Dictee - dictees [0281]

Eigennaam of eigen naam?

1. Van Dale definieert een eigennaam (klemtoon op 'ei') als: (taalkunde) naam waardoor men een zelfstandigheid, in 't bijzonder een persoon, ook geografische grootheden, van andere zelfstandigheden van dezelfde soort onderscheidt. We schrijven dus (natuurlijk persoon) Piet Paaltjens, (plaats) Breskens en (rechtspersoon) het Rode Kruis. Afleidingen van een persoonsnaam en voorwerpen krijgen een kleine letter: freudiaans (Freud), een bintje (aardappel, naar Bintje Jansma) en een diesel (naar Rudolf Diesel).

2. Als de persoon iets zelf gemaakt heeft, denk aan boeken, kleding, voertuigen, etc. dan houden we de hoofdletter: een DAF, een Ford, een Amstel, een Armani (kleding) en een Amati (viool). Het syndroom van Down wordt in verkorte vorm gewoon down. Als een eettent 'De Pannekoek' heet, dan is het jammer voor de spelling, maar zoiets is een eigennaam en via het zogenaamde donorprincipe mogen we daaraan niet tornen. We mogen daar dus niet 'De Pannenkoek' van maken …

3. Soortnamen als planten en dieren (in niet-vaktaal!), burgemeester, plein en stadhuis schrijven we met kleine letter. Ik kijk nog even in VD naar 'eigennaam'. Een boek van Cicero noemen we 'een Cicero'. 'Chesterfield' (begin van de zin!), 'molière' en 'praline' zijn net als colbert(je) zo gewoon geworden dat we die in principe met een kleine letter schrijven. Je kunt iets op z'n Achterbergs schrijven. De tgv heeft als eigennaam TGV en een verzonnen eigennaam voor een simpel iemand is Simpelmans. 

4. De hoofdreden voor dit stukje is echter dat 'eigen naam' (met de klemtoon op naam) ook los geschreven (let op: aaneenschrijven is wel aaneen!) voorkomt. Dan ligt de nadruk dus meer op naam dan op eigen. Ik zoek even op 'eigen naam': iemand met pseudoniem staat niet onder zijn eigen naam bekend. De eigen naam van een getrouwde vrouw is haar meisjesnaam (voor Pieters-van Vught dus Van Vught – al kun je daar bij de huidige wetgeving niet meer 100% zeker van zijn …) Egosurfen is zoeken naar je eigen naam op internet. De vroegere kascheque stond op je eigen naam. Elk van de twaalf maanden heeft een eigen naam. En deze rubriek heet (eigennaam) Van Dalia, of u dat nou leuk vindt, of niet.
 
 

0280 Dictee woensdag 17 sep 2014 (19): dictee 780 (deel 3) √

Dictee - dictees [0280]

Oefendictee 780 (deel 3)

Hier is dictee 780, deel drie, alinea's 7, 8, 9 en 10.

7. Monsieur Calicot heeft veel calicot verkocht. Verlammend is lam makend. Zij behoren tot de godvergetenste heidenen. Alzo zijn de paden aller die God vergeten. Het schreit ten hemel, 't is God geklaagd (godgeklaagd). Een godloochenaar is een atheïst. De verlorenwastechniek is de cire perdue. Mijn geduld is tenden. In het vuur verguld zilver wordt vermeil genoemd. Voor jullie geldt: houd het doel in het oog! Ze drinkt graag een vermout [oe]. Een vernier is een zekere nonius. Vero distinguere falsum: de leugen van de waarheid onderscheiden. Hij bestudeert Veronese beroemdheden (dus niet: Goereese). Ze won die ereprijs, een veronica. Qui s'excuse, s'accuse. Willem de Veroveraar: eerst hertog van Normandië, later koning van Engeland. Sinds wanneer kennen we de paktaks? Zo wordt de afbeelding sterk verpixeld.

8. Zij is sociaalpsychiatrisch verpleegkundige. Moet ik dáár mijn tijd verpleisteren? Dat campingveld wordt verreind. Wat is een
verre-muraille precies? De kok heeft de verrine verrinneweerd. Vers een is nu om gezond te worden. Ik heb hem verscheidenlijk proberen te bereiken. Je lijkt Iwan de Verschrikkelijke wel. De gevangenen worden vershanghaaid. Een versifex is een rijmelaar. Zoek maar eens op: 'versijzing' en 'sleisijzer'. Voor schut gaan is verschut gaan. Verslaggeven is beroepshalve verslag doen. Hij zweert bij het
vers-librisme. Mozes zond twaalf verspieders uit om het Beloofde Land te verkennen. Een fehlleistung is in de freudiaanse psychologie een freudianisme, een freudiaanse verspreking, een gewone verspreking is een lapsus linguae, slip of the tongue. Hij heeft dat welteverstaan wel verstaan.

9. Je moet er maar verstajem (verstajes, verstajing - verstand) van hebben. Hij heeft ons feestje helemaal verstierd (versjteerd). De verstrooiing van de Joden is de diaspora of galoet. De versus leonini [= mv.] hebben een middenrijm. Vertebrate vertebraten is wel erg dubbel dubbelop. Zou jij 'vertu héroïque' zó schrijven? Dat is een knappe Mona Lisavervalsing: de monalisaglimlach is sprekend. De synchysis is een aandoening van het oog. Niet alleen Zeeuwen kunnen verzeeuwd [zeeziek, misselijk, katterig] raken. Een verzekerbank is een
bank-verzekeraar. Zijn verzuchte boutade trok nogal de aandacht. Op de Maas in Limburg gebruikten ze de vesaan [soort visnet].  De listeria [bacterie] veroorzaakt listeriose. Tot hiertoe en niet verder: vestigia nulla retrorsum, geen stap terug. Een vesting à cheval [aan twee zijden van de rivier] lijkt moeilijk verdedigbaar. Ik vind dat joch erg onvervroren. Wanneer valt Vette Donderdag [laatste donderdag voor de vasten] dit jaar?

10. Het is weer pais en vree [vaste uitdrukking - anders ook: peis]. Gaat dat zomaar, dat jij-jouen? Piet, op bezoek in de Vesuviusstad, rookt als de Vesuvius. Zit er nog een 'g' (g) bij de vetjes [BE: vette drukletter]? Met een g-snaar breng je een g voort en een Z-profiel heeft de vorm van een Z. Hoeveel WO II-veteranen zijn er nog? Veteren is vetoën: Rusland heeft het voorstel gevetood. Die VD is de Veterinaire Dienst. Heeft u ook vetiverolie [parfumerie]? De Vetkopers stonden tegenover de Schieringers. Glutamaat is ve-tsin, een vetstaartschaap is een karakoelschaap, een bobèche is een vetvanger, een stacker is een vetverbrander, een guacharo is een vetvogel en een obese juffer lijdt aan vetzucht. Het groenerwtenstro wordt als veevoer gebruikt. Is de oog-handcoördinatie in orde?
 

0279 Dictee woensdag 17 sep 2014 (18): dictee 780 (deel 2) √

Dictee - dictees [0279]

Oefendictee 780 (deel 2)

Hier is dictee 780, deel 2, alinea's 4, 5 en 6.

4. Het Verre Oosten en het Verre Westen liggen ver uit elkaar. Wat was de slogan van de Bond zonder Naam? Die Franse woorden heeft men verbeulemanst (vergelijk: Beulemans Frans). Wat hield het Verbond der Edelen in? Het Hof van Cassatie heette vroeger verbrekingshof. De bpm is de belasting van personenauto's en motorrijwielen. In Nederland en België kan de verbrusseling iets anders betekenen. Flexie en inflectie zijn in de taalkunde verbuiging. Deze staaf is gecadmeerd. Verchinezen is sinificeren. Het Germaanse joelfeest is ten dele verchristelijkt tot kerstfeest [Kerstmis]. Die delfstof is geheel vercookst. Divide et impera: verdeel en heers. Als je iemand iets diets maakt, herinnert dat nog aan de Dietse taal. Wel verdijd, hij verdijt het om te gaan. Verdju, alweer niet gelukt! Bij verdraven van de gouden zweep moeten paarden ver draven.

5. De CCD (colony collapse disorder) is de verdwijnziekte bij bijen. Handel maar naar vereis van zaken. Wanneer was de laatste verenigde vergadering der Staten-Generaal? Verenpikken is elkaar in de veren pikken. Je moet dat niet veresthetiseren. Veretteren is abcederen. Ook 'verfoliën' lees je gemakkelijk verkeerd, net als 'verfrest'. Wat kan mij dat verfukken! In 1651 vond de Grote Vergadering (van de Staten-Generaal) plaats. Hij voelde zich vergauweloosd. De Remunerator is Christus de vergelder. Oog om oog en tand om tand: jus talionis. Hoe luidt de vergelijking van Arrhenius? Dat wil je niet weten ... Vergeme (vergimme) nog an toe! Glazuur is verglaassel. Verbeid de tijd, want de tijd verglijdt. Vergratisering [gratis worden ...] heeft niets met graten van doen. Wat is vertragingssas [pyrotechnisch mengsel ...]?

6. De vergriekste naam van Schwarzerd is Melanchthon. Wat houdt de Verhaalswet [over alimentatie] in? De Verhoging van het Kruis is de Kruisverheffing. Veridiek is oprecht. Hij verkondigt vérités de Monsieur de la Palisse, waarheden als koeien. Hij geertte als vorm van verkeerdjassen. Een verket is een eetvork. Het vrouwtje dacht: was ik maar een verkleurmannetje. De pot-au-feu, een stoofpot van vlees met bouillon en groente, wordt niet boven een pot à feu klaargestoofd. Een pot-de-vin is een fooi. Een pot de chambre of vase de nuit is een nachtspiegel. Het was een gemêleerd gezelschap. Een scrimmage heeft ook wel wat van een mêlee van spelers. Leidt een gemankeerde dominee een vie manquée, en lijdt hij daardoor? De gevreesde peshmerga's zijn leden van een Iraaks-Koerdische strijdmacht die op verzoek van Turkije de Koerdische guerrillero's bevecht in het
Turks-Iraakse grensgebied.
 
 

0278 Dictee woensdag 17 sep 2014 (17): dictee 780 (deel 1) √

Dictee - dictees [0278]

Oefendictee 780 (deel 1)

Bijgaand het eerste deel van dictee 780, alinea's 1, 2 en 3.

1. Een V.D.M. is een Verbi Divini minister (bedienaar van Gods Woord, predikant). Drie- en vierlingen zijn veellingen. Veemmoorden waren met veel geheimzinnigheid omgeven. Veenmos is sfagnum (wetenschappelijke naam: Sphagnum). Veense bonen komen uit de Veenstad, niet uit het dorp Veen (gemeente Aalburg). Mag ik mijn vechtgenote aan u voorstellen? Een vechtmonnik is goed in de shaolin kungfu. Zou zijn voicemail aanstaan? Zijn aanstaande is ziek. Zo'n klus, ga daar maar eens aan staan! Een veertigplusser is veertig plus. Een lastminutevakantie boek je last minute. Baanvegen is de baan vegen en schoorsteenvegen is de schoorsteen vegen. Sinds hoelang ben jij veggie [vegetariër]? Wie spreekt er in één keer (snel en goed) 'veeras' uit? Dit is een vei regentje. Hei, 't was in de mei, zo blij. Bij hem is het altijd hei of fij (hollen of stilstaan).

2. Tussen Israël en Palestina bevindt zich de Veiligheidsmuur. De Arbeidsomstandighedenwet is niet de AOW, maar de Arbowet of de ARAB in België. Een eclaireur moet het veld verkennen. De veliten [lichtbewapende soldaten] trof je aan in Romeinse en napoleontische legers. Een velocipedist rijdt op een vélocipède. Quovis modo, à bis ou à blanc: het moet gebeuren, desnoods vel prece, vel pretio (voor geld en goede woorden). Soms moet je naar jezelf kijken: veluti in speculum, tamquam in speculo [als in een spiegel]. Zijn Vendéese verblijf beviel hem goed. Hij liet zijn vena poetica [dichtader] rijkelijk stromen. Het moest ventre à terre [op stel en sprong] gebeuren. Gezocht op '*ikel*' (een selectie): artikeltwaalfgemeente, aurikel (soort van sleutelbloem), caoutchoucartikel (zeer rekbaar), cotillonartikelen, doe-het-zelfartikel, eikel (!), emailartikelen, fascikel (aflevering), follikel (van De Graaf), karikel (licht tweewielig rijtuig), partikel (deeltje) en perikel (gevaar).

3. Verder: sanikel (heelkruid), stikels [uitspraak!], vehikel (voertuig), ventrikel (hersenholte, hartkamer), vesikel (ook: vesicle – chemie),
zee-eikel (knapper) en zeikel (of zekel: sikkel). Likes zijn vind-ik-leuks. Gezocht op '*icle*': epiclese (aanroeping), giclee (piëzografie), multipurpose vehicle (MPV, ruimtewagen) en ophicleïde (koperen blaasinstrument). Gezocht op '*icel*' (een selectie): carbicel (rookspons), hemicellulose (koolhydraat dat als reservestof in de celwand van planten is opgeslagen), inserviceleerling, lenticel (oogwratje), micel (opzoekwoord - deeltje met grote moleculen, meestal mv.), ponticello (kam op strijkinstrumenten), sul ponticello (dicht bij de kam gestreken, om een scherpe toon voort te brengen), tunicel (tunica), valpolicella (Italiaanse, licht mousserende rode wijn – zie de corvina), varicellen (waterpokken) en vermicelli.
 
 
 

0277 Dictee woensdag 17 sep 2014 (16): dictee steendruk √

Dictee - dictees [0277]

Steendruk

1. Welke betekenissen heeft 'steendruk'? Antwoord verderop. Laten we maar eens met het kale 'steen' beginnen want met achtervoegsels geeft dit 375 treffers en met voorvoegsels maar liefst 497 (peiling september 2014), dus daar is geen beginnen aan. De meeste betekenissen kent u wel: (harde delfstof:) steen en been klagen, een hart van steen, Doornikse steen, (baksteen:) een steentje bijdragen, geen steen op de andere laten, de eerste steen leggen, de steen der wijzen (lapis philosophorum, die de alchemisten zochten om goud van te maken), wie zonder zonde is, werpe de eerste steen, zo hard als steen, een steen om iemands nek, stenen voor brood geven en een steen in de vijver gooien.

2. Verder: molensteen, het Steen in Antwerpen (gevangenis), edelsteen, hagelsteen, galsteen, dobbel- en dominosteen. Al moet de onderste steen boven komen, … - dat staat alleen bij het werkwoord 'moeten', VD zou dat ook best bij 'steen' kunnen zetten!

3. Vervolgens (kaal) 'druk', eerst het zelfstandig naamwoord: de druk uit de natuurkunde (opwaartse druk), de druk is van de ketel, een druk op de knop, belasting: collectieve druk, morele druk, het werk van de drukpers: in druk verschijnen, derde (herziene) druk, vervolgens het bijvoeglijk naamwoord, (veel werk:) het druk hebben, een drukke straat, druk verkeer, een druk gesprek, drukke kinderen en een drukke stof (onrustig).

4. Ten slotte dan toch 'steendruk'. Allereerst denk ik bij steendruk (bnw.) aan heel erg druk, maar dat vermeldt VD niet *. Wat ik ook mis, is: door de steendruk (druk van de opgelegde steen) werd het karton weer een beetje vlak. Er is één betekenis die wel in VD staat voor steendrukken (lithograferen). De lithografie (met als synoniem steendruk) is 1) het vervaardigen van afdrukken van op een geprepareerde poreuze kalksteenplaat getekende of daarin gegraveerde voorstellingen en 2) een daardoor verkregen afdruk (litho). Zonder dat synoniem betekent het bij uitbreiding ook: vlakdrukprocedé waarbij niet van steen wordt afgedrukt (bijvoorbeeld offset). Ziezo, en nu maar hopen dat deze in de vijver geworpen steen ook nog wat kringen veroorzaakt.
* Bij lemma 'steen' wel: steendood en steengoed! 
 
 

0276 Dictee woensdag 17 sep 2014 (15): dictee 779 (deel 3) √

Dictee - dictees [0276]

Oefendictee 779 (deel 3)

Hierbij deel 3 van dictee 779, alinea's 7, 8, 9 en 10.

7. Onherroepelijk verloren zijn, naar de vaantjes zijn, naar de haaien zijn. Met een vaartje holde hij naar zijn vaartje. Hij heeft die studie vaarwelgezegd. Geef de vadoek even aan. Het nagerecht is vacherin [Zwitserse roomkaas]. De Vaddahs stammen oorspronkelijk uit Sri Lanka. De Heilige Vader is de paus. De Drie-eenheid of Triniteit bestaat uit God de Vader, God de Zoon en God de Heilige Geest. De opsteller van dit dictee is niet Vader Rijn. Een vadersvader is iemands vaders vader. Wat zijn benwa- of geishaballen [vaginaal]? Wat moeten we met zulke vago's? Dat vakbargoens zegt me niks. Wat wordt met 'de val van Urk' [het diep­ste ge­deel­te van de voor­ma­li­ge Zui­der­zee ten wes­ten van het ei­land Urk] aangeduid? 'Falconet' is vernederlandst tot 'valkenet'. Dit is een valse Vermeer van Van Meegeren. Uit de corvina [blauwe druif, Italië] worden onder andere bardolino en valpolicella geproduceerd. Waartoe dient een valreepsscepter? De valserik spande snel een valstrik.

8. Het vroegere ‘ad valvas’ heeft nu plaatsgemaakt voor e-valven. Bora en mistral zijn koude valwinden, chinook (warme wind - Wikipedia ook: snow eater - vandaar) en föhn warme. Een Chinook is [Wikipedia] een tandemrotor-transporthelikopter. Waar ligt het Groot Gemeneland van Arkel? Hun tegenwens was: van 't zelfde, van 's gelijken. Ons Wilhelmus is genoemd naar Wilhelmus van Nassouwe. Reeds acht jaar na het begin van de Tachtigjarige Oorlog werd de Pacificatie van Gent gesloten. 297 jaar later vond de pacificatie van Atjeh plaats. In de Van Dale staat dat de Vandalen in 455 Rome plunderden, daarom spreken wij nu nog steeds van vandalenwerk. Dit lijkt in niets op Reins leuke Van Dalewerk. Hoe werkt de vang van Prony [mechanische arbeid meten]? Ze speelden vangeman. Hij kreeg ervanlangs, vanjewelste [GB ook: van jewelste, van je welste]! We zullen de boel aan kant maken. Willen ze hem van kant maken? Waar betaal je met vatu's? Vanuatu! Zijn focus ligt van negen tot vijf: hij is een
van-negen-tot-vijftype. Wat moet ik met die vaporware [nog te verschijnen soft- en hardware]? Die variétéartiest heeft een grote variëteit aan acts.

9. Wie scheep is, moet varen; wie a zegt, moet ook b zeggen. Voor de beschrijving van varicose (varicosis, varicositas) heb je varikeuze begrippen nodig. De scheldnaam voor Prins Hendrik was varkensheintje. Het staat vast dat hij een man van stavast, een
jan-stavast is. Een expert moet die zaakjes goed kunnen inschatten. Ze wensten me waarachtig nog wel slaapwel. Beware (ook: Engels, vergelijk: Beware the Ides of March, Shakespeare, Julius Caesar) de paparazzi! Gaan jullie maar vast lopen, want de motor is vastgelopen. In het Liedboek (voorheen: voor de Kerken) luidt het vijfde couplet van lied 217 als volgt: "Aan U ons loflied: glorie aan de Vader, dank aan de Zoon die ons bestaan aanvaardde, zijn Geest geleide ons en onze aarde naar de voltooiing." Hij werkte eerst bij VenW ((Ministerie - instelling van) Verkeer en Waterstaat), maar sinds oktober 2010 is dat het (nieuwe) ministerie van IenM geworden (Infrastructuur en Milieu). Met die danaïden worden ronde openingen of vaten aangeduid. Je zult het vat der Danaïden maar moeten vullen.

10. Een eretitel van Maria luidt: Eerwaardig vat of Schoon vat van godsvrucht. Een vaatwasser moet vaatwassen, de vaten wassen. In het Eerste Vaticaans Concilie (1869-1870) werd de onfeilbaarheid van de paus (als hij ex cathedra sprak) afgekondigd. Het Tweede Vaticaans Concilie of Vaticanum II was het 21e oecumenische concilie (1962-1965). 'Voorbeelden' heeft twee afkortingen: vbb. en vbn. De antiabortusorganisatie VBOK is de Vereniging ter Bescherming van het Ongeboren Kind. De veelgeprezen afkorting V.D.Q.S. betekent: vin délimité de qualité supérieure (aanduiding op Franse streekwijn die de plaats van herkomst garandeert).
 
 

0275 Dictee woensdag 17 sep 2014 (14): dictee 779 (deel 2) √

Dictee - dictees [0275]

Oefendictee 779 (deel 2)

Hierbij deel 2 van dictee 779, alinea's 4, 5 en 6.

4. Met die voorraad moeten we uit kunnen, toe kunnen. De uitersten raken elkaar: les extrêmes se touchent. Hij is al vroeg het huis uit gegaan. Die dronkenlap is uitgegleeën. Hij maakt weleens een uitglijer. Daar hangt de Vergulde Arend uit. Zo'n uitlaatplaats voor honden is natuurlijk geen uitlaadplaats. In A'dam is er sprake van een deleatur [letters weggelaten]. Laat hem eens uitredeneren. Wat hield de Akte van Uitsluiting of Akte van Seclusie in? Toen ze bij het uit spelen voorstonden, hebben ze de wedstrijd rustig uitgespeeld. Heeft dit schip wel een plimsollmerk? Het uit-zijn is goed voor de gezondheid. Heb jij die televisie-uitzending ook gezien? Een ulcus cruris is een open been. De ULB is de Université Libre de Bruxelles, de Vrije Universiteit van Brussel (VUB). Ullmanniet is nikkelglans. Ultima forsan: wellicht uw laatste (uur). Het ultima Thule: IJsland?

5. Ultra captum: dat gaat mijn bevattingsvermogen te boven. Wij leven in de umbra Dei [de schaduw van God]. Een voorbeeld van een umc is het UMC Utrecht. De una sancta is de ene heilige (Kerk). Zoals met die Britse treinrovers, dat noemen sommigen (ten onrechte) een mooie misdaad, un beau crime. Het leven van de treinmachinist was na die roofoveral verwoest. Under the greenwood tree: onder de bomen van het groene woud en und kein Ende: tot vervelens toe. Ze verdienden dat ongecompliceerd geluk: une chaumière et son coeur (een hutje (op de hei) en een goed hart). Ze zullen zich unguibus et rostro, met hand en tand, verzetten. De Liberale Unie en de Nederlandsche Unie waren politieke groeperingen. Ik noem de Unie KBO en de Unie mhp (ontstaan uit De Unie en MHP). De Geünieerde Provincies waren (via de Unie van Utrecht) de Nederlandse staat van 1588 tot 1795, ook wel de Republiek genoemd.

6. Een unique sellingpoint is een USP, een uniek verkoopargument. De Unizo is de Unie van Zelfstandige Ondernemers. Een schitterend werk, die unvollendete [eventueel eigennaam en U]. De farao's hadden een uraeus op hun diadeem. Alweer verwisseld: de ureter en de urethra. Hij was de urheber van deze filosofie. Dat utopiaanse denken leidt tot niets. Een urning is een utrechtenaar [homo]. Het uur U heeft geslagen. Dat Uurwerk, Horologium, loopt nooit. Waar staan Uub, Uun en Uuu voor [chemische elementen 112, 110 en 111]? O wee! Toen ze een wee kreeg, viel ze van haar segway. Iedereen in de buurt riep toen ach en wee en belde 112. De afkorting van west ten noorden is W.t.N. Wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd. Je moet in het kaartsysteem bij de 'v' kijken. De vogels vliegen in een V. Niet te verwarren: V1, V2 en V 8. Vendelzwaaien is iets anders dan (met) het vaandel zwaaien. Met vendels kun je vaandelzwaaien. De uitdrukking 'vaakgebruikt' wordt volgens VD 'weinig gebruikt'.