Dictee - dictees [1731]
Groot Lisses Dictee 2019
De naam Lisse, overzees en toch zo dichtbij (auteur: Astrid
Hogervorst)
1. Het pittoreske dorp Lisse wordt voor het eerst genoemd in
een akte uit 1198.
2. De gangbare vooronderstelling is dat de naam Lisse
afkomstig is van palissade of verschansing.
3. Andere theorieën gaan uit van de vernoeming naar een
heuvelfort, onvaste of losse grond of zelfs naar een toernooi dat in 1182 in
Lisse gehouden zou zijn.
4. Naast dorpsnaam is Lisse een geslachtsnaam.
5. Het van oorsprong middeleeuwse geslacht Van der Lisse is
vernoemd naar het verdronken dorp Emelisse, gelegen op het latere
Noord-Beveland, beoosten Wijtvliet.
6. De connectie tussen het dorp en de familie is derhalve
non-existent [niet-bestaand, afwezig].
7. Een andere familie Lisse heeft wel banden met het dorp.
8. De geschiedenis van deze familie begint in Haarlem, waar
de patjakker Floris Pieter Fiers in 1798 trouwt met Elisabeth Catharina Trioen.
9. Beiden zijn afkomstig uit een patriciërsfamilie.
10. Floris munt uit in het opsouperen van een deel van het
familiefortuin.
11. Omdat dit de spuigaten uitloopt, raken de echtelieden
gebrouilleerd en in 1804 resulteert dit in een scheiding van tafel en bed.
12. Vanwege het dreigende faillissement vertrekt Floris met
de noorderzon.
13. Elisabeth vestigt zich te Lisse met haar twee zonen,
waarvan de oudste zoon – die zich later naar zijn maternale grootmoeder Pieter
Fiers Smeding noemt – vier jaar oud is.
14. Pieter had geen aardje naar zijn vaartje.
15. Na een korte carrière in de advocatuur vestigt hij zich
in 1827 in Suriname, waar we hem mettertijd in de annalen [geschiedenissen, jaarboeken] tegenkomen als
president van het gerechtshof in Paramaribo.
16. In 1849 remigreert hij, en hij treedt in 1853 toe tot de
commissie die de minister van Koloniën adviseert over het afschaffen van de
slavernij.
17. De commissie gaat minutieus en daardoor tijdrovend te
werk.
18. Haar [commissie, v.] voorstellen
worden eerst door onwetendheid van de minister en daarna door onwil van het
parlement keer op keer getraineerd.
19, Pas het vijfde ministeriële wetsvoorstel wordt, na
ingrijpende amendementen, in 1862 aangenomen, waarna in 1863 de slavernij op papier
wordt afgeschaft.
20. In dat jaar komen op de plantage Estersrust in Suriname
vijf personen vrij die de achternaam Lisse krijgen: Laurensia Dorotthea, haar
dochter Petronella en Petronella's drie kinderen Gerhardus, Martha en Bertha.
21. Toponiemen worden frequent toegewezen als achternaam.
22. Uit Estersrust komen ook de geslachtsnamen Baarlo, Helmond
en Venlo, vrijwel zeker afkomstig van de plantage-eigenaren, woonachtig in de
regionen van Helmond.
23. Nochtans is er geen enkele correlatie [wederzijdse betrekking] tussen deze eigenaren en
de vrijgekomen familie Lisse aan te wijzen.
24. In de registers wordt bij de naam Lisse echter opgemerkt
dat de naam Van Lisse eerder is toegewezen aan Louis of Lodewijk van Lisse bij
een manumissie in [ook manumissio: (akte
van) vrijlating van slaven] 1839.
25. De eigenaar van Lodewijk ten tijde van de vrijlating is de
eerdergenoemde Pieter Fiers Smeding, samen met de administrateur van Estersrust
lid van het gerechtshof van Paramaribo.
26. Het lijdt weinig twijfel dat Lodewijk van Lisse de vader
van Petronella en daarmee de grootvader van Gerhardus, Martha en Bertha Lisse
is.
27. Het lijkt klip-en-klaar dat Pieter Lodewijk – en daarmee
indirect Lodewijks familie – de naam Van Lisse heeft gegeven.
28. Hiermee heeft Gerhardus Lisse in 1863, slechts vier jaar
oud, de naam gekregen van het dorp waar de eigenaar van zijn grootvader
Lodewijk op eveneens vierjarige leeftijd kwam te wonen: een dorpje dat ooit
werd vernoemd naar een palissade, heuvelfort, grondsoort of toernooi uit 1182.
xx. Dictee voldoet niet aan onze standaarddicteenormen
wegens o.a. de vele eigennamen en de vele woorden die meer dan eens voorkomen
in het dictee (beide zaken overigens traditie in Lisse ...).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten