2081 Dictee zondag 31-01-2021 (1) dictee Dictee van de dag (105) √

Dictee – dictees [2081]

Oefendictee 752 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (105)

1. Wel een ervaring, hoor: met een stretched limo [verlengde limousine] opgehaald worden. Een stripmeid [trekt stelen van tabak] is niet wat je denkt. Stroas is niet geelzwart (of geel-zwart). Ze heeft een stressy baan, die haar strest, stresseert. Hoe oud is het Strohoedenveem? Past hij in die nouvelle-vaguestroming [nouvelle vague]? Hij is stronken: stoned en dronken. Een stronthommel is een grote
bruin-(en-)zwarte bij. Op het commando 'rechtsom keer(t)' moeten de soldaten rechtsomkeer(t) maken. Bij zo'n picknick op een Doverse klip kan een hagelslagstrooiclip wel handig zijn. Een stroomstootwapen is een taser en een stroomstok is een paralyser. Lijm kan texotroop [stroperig] of thixotroop [dikvloeibaar] zijn. Spreek in één keer goed uit: stroriet [gedroogd riet]. Ik hou van strudels (flappen – vgl. apfelstrudel), niet van de struggle for life [strijd om het bestaan]. Een degoe is een struikrat. Vivant: lang zullen ze leven (in de gloria). De hallelujahoedjes [LdH, Leger des Heils] werden als kerstpot gebruikt. Een vaquero [k] is een cowboy, peon.

2. Excuus of niet: het executiepeloton exerceerde moorddadig goed. De ketjoeboenggaarde [plant, geeft slaapmiddel] werd volledig leeggeroofd tijdens die ketjoepartij [plundering door ketjoe = roversbende]. Joep (joepie), daar gaat-ie dan! Een stukadoor is een stucwerker (en geen stukwerker – per stuk betaald). Wat is in het Belgisch-Nederlands het meervoud van 'studentenkot' [NL: kotten, BE: koten]? Zit niet studie-an(door) te neuriën. Is een studiebol een studax? Ja. En een jonkie [broekie, borrel] een studje (studiebol, studiekop)? Nee, dus. Ik verwacht je in mijn study [studeerkamer]. Heeft jouw zoon ook stufi [studiefinanciering]? Palynologie is pollenanalyse. Een stukjesschrijver, een columnist, schrijft columnpjes. Van stupefactie stond hij stupéfait [stomverbaasd] met open mond. Zijn verliefdheid werd stukgepraat [verstoren, verknoeien]. De sturm-und-drangtijd naar de adolescentie is overduidelijk en ontegenzeg(ge)lijk naar de historische Sturm und Drangperiode (Duitsland, eind 18(d)e eeuw) genoemd. Hij is een kerel uit één stuk, aus einem Guss.

3. Zo'n van-zijn-lang-zal-ze-leven-nietkwalificatie kan best wat genuanceerd worden. Hier heit men op (de) stuit [tot aan een hardere laag]. Stuurboord is rechts (in de vaarrichting). Leg uit: 'stuur' [znw.] is de vocatief van 'stuurman' [vocativus – naamval van de aangesproken persoon, aanspreekvorm]. Wat regelt de Stuwadoorswet? Een stuwwachter heeft soms de stuw achter. Hoe spreek je 'style flamboyant' [stiel] uit [flamboyante gotiek]? En 'stylist' [staaj]? Een Vlaming schrijft met een stylo [ie oo – balpen]. Voor een palmtop [handcomputer] met touchscreen [aanraakscherm] heb je een stylus (uitspraak – staaj-luhs – stift) nodig. VD vertelt niet wat je nu met styrax of storax doet [alternatief genezen, parfumerie – 2020 wel!]. Wat is in een bdsm-relatie [bondage, dominance, sadism & masochism] de sub [ondergeschikte]? Ik beloof het sub fide [op erewoord]. De patiënt was eerst sub- [iets boven normaal – ‘verhoging’] maar nu afebriel [koortsvrij]. We moesten sub Jove frigido [onder de blote hemel] overnachten: er was geen plaats meer in de herberg. Zoek dat maar sub littera [onder de genoemde letter] op in VD. Het submarino [martelen, bijna verdrinken] dient sterk te worden afgekeurd, veroordeeld. Sub parvo sed meo: onder een klein dak, maar wel onder het mijne.

4. Ik vertel je dat sub rosa, off the record, in vertrouwen. Betekent 'sub reservatione Jacobaea' zoiets als Deo volente (D.V., ook: V.D., volente Deo)? Ja. Sub praetextu [onder het voorwendsel] loodgieter te zijn, was hij het huis binnengedrongen. Sub spe rati [behoudens nadere goedkeuring] mag je op vergunningverlening rekenen. Hoeveel subspecies [ondersoorten] kent deze soort? Wat is nou één week uitstel sub specie aeternitatis [in het licht van de eeuwigheid]? De priester neemt de biecht sub sigillo confessionis [onder – zegel van – geheimhouding] af. Sub sigillo silentii: onder het zegel van de stilzwijgendheid. De eis werd verwoord door de substituut-officier van justitie. De Spaanse Successieoorlog begon in 1702. Als je aan sudeck [ziekte van Sudeck] lijdt, heb je een complex regionaal pijnsyndroom. Hé suffie, kijk eens uit! Ik vind die biecht-tv maar niks. Er waren bien entendu [welteverstaan] 11 leden op de alv [algemene ledenvergadering]. Een amelanchier is een krentenboompje. Van gortebrij lust ik wel pap.

5. Stripofielen weten dat de stripfiguren Bul Super en Hiep (Hypolitus) Hieper partners in crime zijn. Met 'suja, kindje' werd ze in slaap gesuid [suien: zoemend of neuriënd wiegen]. Sui generis: met een eigen aard, en sui juris: zijn eigen heer en meester, zelfstandig, meerderjarig, mondig. Mijn suikerde (suikeren = van suiker) hart was wel erg zoet. Bij kran(d)jangs [mand voor verzenden] suiker heb je een suikerhaak nodig. Wat staat er zoal in de Suikerwet? In die kerk zie je nog regelmatig suisses [kerkbaljuw, piekenier]. De eerste Peer Gyntsuite van Grieg is prachtig. Hij reist steevast met een suitcase [soet-kees – handkoffer]. De kamers en suite hadden vleugeldeuren. Houdt zij van sukiyaki [Japans gerecht – vgl. teriyaki en teppanyaki]? De sukuk [oe] is een non-rentefinancieringsvorm. Een sullenpiet is een dommige zielenpiet. Sul ponticello spelen [dicht bij de kam van het strijkinstrument] resulteert in een scherpe toon.

6. De Sumatraan kwam niet tegen de sumatraan [stormvlaag; ook: vis] opgetornd. Een rubens- of sumovrouw is een weelderige, mollige vrouw. Sumptibus publicis: op overheidskosten, en sum qui sum: 'Ik ben die Ik ben', de naam waarmee Jahwe(h) (JHVH, JHWH = een tetragrammaton) zichzelf aanduidt. Het centrum van de Sun Belt is Texas. Voor de sunderumavond moet je op Terschelling zijn (6 december – sint-nicolaasviering met heidense gebruiken). Ze hebben een super-de-luxe appartement gekocht. Dat is niet zo maar een ex libris [in boeken], maar een superex-libris (supralibros). Hij begon zomaar in het wilde weg te schieten. Super flumina Babylonis: on the rivers of Babylon, aan de rivieren van Babylon. Een super-G is een supergiant, dat laatste volgens RL zonder koppelteken – fout in VD – ook 2020 nog. Wat kost superhundred (niet meer in VD – zekere dure wollen stof) nou precies? Superis deorum gratus et imis: (van hovelingen en vleiers gezegd) bij de hoge en de lage goden in een goed blaadje staand.

7. Wat doen super-pg's [procureur-generaal – voorzitter van de pg's]? Leg in eigen woorden eens uit dat superordinatie hyperonymie [betekenis woord sluit ander woord in] is en subordinatie hyponymie [door ander woord omsloten]. Het suppedaneum is de verhoging waarop het altaar staat. Bij deze patiënten worden suppo's (suppositoires – zetpil) gezet. Het supply chain management omvat de gehele bedrijfsketen. Een supervisor superviseert een supervisant [staat onder supervisie]. Kijk daar, een priester die juist opstaat. Suppresso nomine: met weglating van de naam. Waarin verschillen infra- [zondeval niet Gods wil] en supralapsarisme [wel]? Hoe spreek je 'superfruit' [oe] uit? 'Op het moment suprême' betekent gewoon: op het supreme [suprême] moment. Aan de stervenssponde klinkt vaak het supremum vale, het laatste vaarwel. Suramin [giftig middel tegen slaapziekte] kun je beter niet in surah [zeker weefsel – soera = hoofdstuk Koran] verpakken. Die mannen met witte armbanden hebben een sûreté de corps [vrijgeleide]. De surgens aurora is de opkomende dageraad. Een sustenu is een bewering.

8. Niet alle suri's [informeel: Surinamer] eten graag surimi [Japan: een goedkoop soort visgehakt of -pasta]. En surineds [Surinaamse Nederlander, jaren 70 hierheen geëmigreerd]? Een surprise is surprenant [verrassend]. Kan dat, (de) surra(ziekte) bij dromedarissen [ja, bloedziekte, ook: olifanten, paarden en herkauwers – steekvliegen]? Sursum corda: de harten omhoog! Wat doet een surveyor [toezicht op bouw schepen] precies? Wij savoureren [genieten van] die sushi's [rijstballetje in zeewier]. Suspendens omnia naso: bij alles zijn neus ophalend, overal mee spottend. Je zult maar worden aangesproken met 'süsser Pöbel' (lief gepeupel). In de bushbush [rimboe] geldt de survival of the fittest [overleven van de sterkste(n)]. Een suttee (die van het suttiisme – weduweverbranding) wordt ook wel sati genoemd. Eerlijk duurt het langst, suum cuique: ieder het zijne, elk wat hem toekomt. De suzanne-met-de-mooie-ogen is een Afrikaanse slingerplant. Suzereinen [bv. de staat] oefenen een protectoraat uit ['beschermheerschap' over een ander land]. Een kleine suçon is een suzonnetje (coupenaadje). Dat 'melluk'-verhaal met svarabhaktivocaal [anaptyxis] begint me de keel uit te hangen. Een zwanenhals is sigmoïde (S-vormig).

9. Vroeger betaalde je in El Salvador met de SVC, de Salvadoraanse colon. Een colon kan trouwens ook een dubbelepunt zijn, een kolonist of een karteldarm. Een swa is een kameraad [SR]. Hij is swag [cool] en heeft swag [stijl]. Een swami is een godsdienstonderwijzer bij de hindoes. De Swapo is de South West Africa People's Organization (Namibië). Een swath is een small waterplane area twinhull [met twee onderwaterrompen]. Een swell is een fat of kwast – modegek. Het swill [de spoeling] is voor de varkens [en dun ...]. De Swaziërs komen uit Swaziland. De woorden 'swipen' [vinger over aanraakscherm, navigeren, vegen] en 'swipi' [SR: zweepslang] kende ik nog niet. Moge Allah (swt) ons hiervoor belonen (swt: subhana wa ta'ala, de Heilige en Verhevene). Wat is swypen op een touchscreen [letters typen op aanraakscherm]? In de SWOT-analyse komt SWOT van strengths, weaknesses, opportunities [Eng.: opportunity, opportunities, BE/NL: opportunity, opportunity's!], threats. Levert het zijn van sycofant [beroepsverklikker] nou nog wat op? Het was me het sybaritische [verwijfd, wellustig] stel wel!

10. Het syeniet is een fanerokristallijn gesteente [bv. voor obelisken – gedenknaalden]. Voor gepolijste meubelen gebruike men sycomorenhout [vijgenboom: sycomoor, sycomore]. Sylfen zijn luchtgeesten (volgens het stelsel van Paracelsus). Ik prefereer syllabisch [bij elke noot een lettergreep] gezang. Zie het maar als een pro-formabetaling [pro forma – met symbolische waarde]. Die syllepsis wordt ook zeugma genoemd [hier zet men koffie en over]. Wat een symfonie [harmonisch geheel] had moeten zijn, ontaardde in een kakofonie [geheel van slecht samenklinkende klanken]. Waar bevindt zich de (nervus) sympathicus [langs ruggenmerg, stuurt ingewanden, klieren, bloedvaten aan]? Ik ben gek op synthipop [synthesizers zijn bepalend].

2080 Dictee zaterdag 30-01-2021 (1) dictee Dictee van de dag (104) √

Dictee – dictees [2080]

Oefendictee 753 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (104)

0. Vooraf: woorden met (*) staan niet in de wdb.

1. Een donquichot [ijveraar voor hersenschimmen] laat zich inspireren door Don Quichot, die met Sancho Panza tegen windmolens streed. Hij wilde zo nodig de broodnodige handelingen meteen verrichten. Wat is het verschil tussen de afasie van Broca [niet spreken, schrijven] en die van Wernicke [niet verstaan, lezen]? Een psychische anafylaxie [allergische reactie tegen een bepaald allergeen (veroorzaakt een allergie) bij een tweede blootstelling] is levensbedreigend. Een azer aast, een grazer graast. Ik heb nooit helemaal goed begrepen, waarom we 'aveetje' (ave = ave maria = gebed, weesgegroetje, keer bidden) en 'Ave Mariaatje' (Ave Maria = de naam van het gebed, Weesgegroet) zo schrijven. Het eerste is x bidden, het tweede de naam van het gebed. De afroditische mysteriën hebben betrekking op Aphrodite. Aan haar heeft een afrodite [beeldschone vrouw] haar omschrijving te danken. Het moustérien is trouwens de laatste periode van de oude steentijd. Zou de moutan [boompioen, als sierplant gekweekte heester] toen al bestaan hebben? Op een a-b-bord leerde je het abc. Dat is wel het allerallerlaatste dat we zouden moeten willen. Hij verdraagt geen asperges, hij lijdt aan asperger, het 'aspergesyndroom' [syndroom, ziekte van Asperger = verwant aan autisme].

2. Van wielrenners worden de whereabouts [i.v.m. dopingcontroles] gecheckt. Hij zit graag te dingesen aan oude klokken. Voorbeeld van een syllepsis: "Dikke Dinges was gestorven in zijn Heer en
lits-jumeaux". Hoe zou je een metroseksueel omschrijven [uiterlijk, emoties, zachte kant]? Je kunt heden ten dage in pais en vree (vaste uitdrukking, GB, anders ook: peis) leven. Wist je dat een ria een door de zee overspoeld rivierdal is? Die act vindt de jeugd übercool. Feyenoord is mijn club, mijn cluppie, daar blijf je liever van af. Bij een dictee in Wijchen werd 'prognosticeren' s'loos voorgelezen. Bij osm [ons soort mensen], een soort soort-zoekt-soortmensen, vinden we geel-met-rode blazers te gek. Voor de prince charming [charmeur] was de prince-de-galles [wollen weefsel] dragende princess charming [attente mooie jonge vrouw] een princesse lointaine [onbereikbare geliefde]. Het dharma [grondregels oosterse religies] bepaalt je gedrag en kan mede ook je karma [geheel aan goede en slechte daden, gaan mee bij reïncarnatie] bepalen.

3. Een residentie of résidence wordt tegenwoordig ook wel 'state' [uitspraak: NL] genoemd: een statenwijk [geen n uitspreken] is chic en maakt een chique indruk. Je moet daar wel continu zorgen voor een continu goede uitstraling (een continue inspanning). Als je een tik van de Kamper molen beethebt, leidt dat vaak ertoe, dat je aan een zenuwtic gaat lijden. Een tic douloureux [zenuwpijn gezicht] gaat lang niet altijd samen met een tic convulsif (korte samentrekkingen spieren door gezichtszenuw – zoals bij het syndroom van Gilles de la Tourette, het tourettesyndroom, het gillesdelatourettesyndroom, gillesdelatourette, tourette). Jij bent mama's kindje, wees maar niet bang, hoor. Dat is wel degelijk een oerdegelijke stof. Dat laatste adjectief lijkt ten onrechte verwantschap te hebben met 'godegelijk'. Zaniker(d)s zaniken altijd. In België is het ZAP het zelfstandig academisch personeel. De zapote is een donkerbruine vrucht met de smaak van een citroen of sinaasappel. Ze vonden mij trouwens vroeger een mama’s-kindje.

4. [Franca Treur – Een dorsvloer vol confetti] Het moderne sms-woord 'bjoetie' [beauty] is een mooie vondst, maar staat nog niet in de woordenboeken. Hoofdpersoon Katelijne houdt van duizendschoon, kattenstaart, juffertje-in-'t-groen [echt met koppeltekens], maagdenpalm, schoenlappersplant en vrouwenmantel. Ze schrijft echter [het correcte] '(onze)lievevrouwebedstro' ten onrechte met een tussen-n. Ze hoort ook een trein langsdenderen ['langs' + een werkwoord van beweging moet aaneen]. Ze schrijft 'tnegentig' beslist onjuist [namelijk als: 't negentig] (vergelijk 'tachentig'). De buurvrouw draagt een extra extra large T-shirt (een XXL T-shirt of een
XXL-T-shirt). Een aan-de-kante kamer hoef je niet meer op te ruimen. De lit(t)eraire vorm 'beneên' voor beneden staat niet in Van Dale. Haar oma is niet warmlopend [aaneen] voor verrassingen.

5. Het machien(tje) (machinetje, uitspraak) is kuis kaduuk. Een pilobroek is een broek van pilo, een soort van glad fustein, gekeperd half linnen, half katoenen weefsel (vooral gebruikt voor werkkleding). Ze zou dat werk niet op één middag afkunnen [aaneen]. De 'huus' (*) is dialect voor de 'kinderen'. In een reuzenpan gaat veel voedsel, een genoeglijke herrie omschrijven we met 'reuzepan'. Ten onrechte in drie woorden schrijft Katelijne 'tweeëntwintigenhalf'. Overlest was ze nog bij de buren. De termen 'MRIJ' en 'MRIJ-rund' moet je wel even opzoeken: dubbeldoelkoe (vlees en melk!) die sinds de 19e eeuw in het gebied tussen Maas, Rijn en IJssel wordt gefokt. Af en toe moet je er eens uit zijn. Moeder kan d'r poot heel goed stijf houden. Komt de SRV-man (*) nog?

6. Hoe schrijf je: stijfslaan, stijfkloppen en stijfvloeken? In de middeleeuwen gaven de mensen nog geld voor een goed verhaal. Op een lolobal kun je staan en ermee springen. Het jood-en-mof spelen komt in de woordenboeken niet voor. In de Bartholomeusnacht werden in Parijs meer dan duizend hugenoten omwille van hun geloof vermoord. Hoeveel is dat volgens Bartjens (GB – VD ook: Bartjes)? Dit wordt een megafestatie. Vindt men bij de hooidilt ook hanenbalken? De ouders vragen of de meester ervan afweet (GB). Ze kreeg van oma drie fruittella's (VD – 2019), twee Topdropjes (*) en vier Mentosjes (*) [beide: merk]. We hadden trouwens toch al het nodige oud delfts [fijn aardewerk] in huis en ook bone china [boon-tsjaaj-nuh – serviesgoed van fijn porselein]. Wij leveren eersteklasmelk (eersteklas melk). Daarmee hebben we al één koe in Delfts blauw en één koe in brons gewonnen.

7. Ze draagt vaak skai(leren) broeken (of skaibroeken). Ook de
Kaïn-en-Abelse strijd kwam ter sprake. Wie kent het ministeck (*) nog als speelgoed? Soms collecteren we voor de Bond tegen het Vloeken of de zending en missie in Irian (Jaya). De kreet 'yolo' staat voor 'you only live once'. Een bekende yoghurtdrank is Yogho!Yogho! (*). Je kunt ook een colaatje drinken of 7UP (*, Seven-Up). De blaarkop is egaal zwart of rood met een witte kop en een witte staartpunt. Rondom de ogen heeft de blaarkop een zwarte of rode vlek, de blaar. De muggen dansten boven de sprinken (*, hulpwatergangen). Die meisjes – refugiees – hadden iets ontheemds. Van deze plant zijn de meeste soorten uitheems. De hernhutters, dat zijn de Boheemse broeders. Bij strategoën kun je de maarschalk naar voren schuiven. Vandaag eten we peeën, beter: peetjes. Een peetje is ook een grootvader of een oude versleten man.

8. Op de sportdag kon je voetballen, korfballen en zo. Grinniken produceert gegrinnik. Ze was breedgebouwd, breeddenkend, breedlachend en breedsprakig. Hij begon het een ietsepietsie (VD ook: ietsepiesje, ietsepietsje, ietsjepietsje) beu te worden. Wat zou trouwens 'veurood' (* – de randen van een akker) zijn? Ze passeerden een lichtblauwe Ford (*). Rogier rijdt op zijn Kreidler (*) en Christiaan op de Zundapp (*). Het mattenkloppen is een kwestie van matten kloppen. De tomaten moesten nog gediefd [van dief = waterloot, wild groeiende scheut, ontdoen] worden. Dit gras is al van de tweede snee [tweede keer maaien]. Is dat dan na- of etgras? Ja. De australorp (*) is een Australisch kippenras (net als wyandottes en barnevelders). Een giletje is een soort vest: een mouwloos en van knopen voorzien bovenkledingstuk voor heren en dames. Die kleren zijn met Jif (*) [merk] gewassen. Hij is een rozewangige jongen die graag een sjekkie (shagje) lust en spekkies (spekjes) snoept.

9. Het hele huis ruikt naar deo [deodorant] van de Aldi (*). Het zyklon B is een gevreesd gifgas. De dominee preekte over de
van-verre-staanden en de alles-verbeurd-hebbenden. Hij kwam thuis met een zakje dropsleutels en een pakje Hubba Bubbakauwgom (*). Een dominee die 'gunnend' preekt, dat kan eigenlijk niet. Schrijf wat je hoort: lillikheid (*). Ze haalde haar beslagen statenbijbel uit
zeventien( )zoveel (? – zeventiendertig – 1700 en zoveel) tevoorschijn. Het huis was helemaal overhoopgehaald. De 'fermielje' (*) zal de familie wel zijn. Thermopane is een soort dubbel glas. Na de inbraak twijfelde oma: moest ze nu vertrouwen op dubbelglas of op de Heere? Op het rek stonden Dreft (*) en Buisman (*, geen visser!). Die kleren stonden haar pront(jes) [goed, mooi zittend]. Dat zal dan wel, hè. De vader vroeg: "wat doet er op?" (wazzup). Dat zijn echte saaimansen. Rottende appels geven een doordringende zoetzure, zoet-zurige [zoetzurige] geur.

10. Ze zouden ons tegemoetkomen. De schelle fruittellakleuren [VD, 2019] verblind(d)en onze ogen. Ocharm(en), wat hangt ons nu weer boven het hoofd? Wil je een anderhalveliterfles coca-cola meebrengen? Alsjeblieft, de bestelling. Zou ze dat hele bord op kunnen? Ze schoten van ver weg. Karel was verreweg de beste schutter. Ze zaten te ruften, winden te laten. Ze zou geen 'dank je wel' zeggen, een dankjewel kon er dus niet af. Ik wil graag twee kiepers [wagen, laadbak] met zand. Voor zoveel procent doe ik het niet. Twee shandy's graag. Het is te veel van dittum en te weinig van dattum. Daar stond ze dan: haar in boblijn, spijkerrokje en geel-witgestreepte [ook: wit-geel-] sokjes.

11. In 'zeventiend'eeuws' is er sprake van een synaloefe [samensmelting van twee opeenvolgende klanken van verschillende woorden]. Het gewrichtssmeer heet ook synovia. De syrah: vrijwel alleen in Frankrijk en Australië [wijnstok + wijn]. Szechuanpeper [anijspeper] of indiapaper [dundrukpapier voor bijbels]? Synchysis is vervloeiing (medische term, m.b.t. het oog – kristallen). Système de la bascule: dat is in de politiek het afwisselend steunen op verschillende partijen (bij een minderheidsregering).

 

2079 Dictee vrijdag 29-01-2021 (1) dictee Dictee van de dag (103) √

2079 Dictee vrijdag 29-01-2021 (1) dictee Dictee van de dag (103)

Dictee – dictees [2079]

Oefendictee 754 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (103)

1. [Vervolg 'Confetti' - alinea 1] De rolveger was van Brabantia. De Kalevala is een Fins volksepos. De friesian-holstein (holstein-friesian) is een Amerikaans zwartbont melkras. De ki [kunstmatige inseminatie] is een must [must-do]. Sjongesjonge wat is dat mooi! In een bijoudoosje zitten bijouterieën. Ze maakte een gesmokt jurkje, een smokjurkje [smokwerk: borduurwerk waarbij verticale plooitjes door horizontale rijen borduursteken bij elkaar worden gehouden]. Ze vindt wedgwood [Engels porselein] het einde. Er zitten zelfs dt-fouten in. Een dumper is een grote kiepkar. Die jurkjes zijn leukjes. Poeh, dat is sjiek de friemel [niet in wdb. – Mokums, ook wel: chic, chique]! De BMW stopte. Het klinket [loopdeur] zat in de grote mendeur [voor de oogst]. Een witrik is een witrug [zeker rund]. Olala (oh la la), die septic tank [rottingsput] is vol. De engelse groetenis is het Ave Maria [ja, engel]. Wauw (wow), dat is een grote (curaçaoënaar; ook C...), zeg. Wat is een pestbosje [vee begraven met besmettelijke ziekte]? In haar overall moest ze de wc-pot schoonmaken. Het was een kortdurend oponthoud. De jongen was een smeerkanis [smeerpoets]. Ze was dol op sesamcrackers. Die kinderbijbel is duidelijk voor de kinderen.

2. Op Driekoningen herdenken we de Drie Koningen, de Wijzen uit het Oosten. Er werd op Duyvispinda's [merk] getrakteerd. Je mag je dat niet toe-eigenen. Wanneer is het dankdag [biddag] voor gewas en arbeid? Ze freewheelde en reed op de fiets met haar luie reet. Al die mannen uit Moffrika hebben een hitlersnor. Ze hebben twee zwart-witte lotharingers [konijn]. De jongens speelden met Rubiks kubus. Ken je het verhaal van de Emmaüsgangers (die gingen wel ...)? Onze opa heeft O-benen. Toe zijn er aardbeien en radijzen. Je bent onder(de)hand oud en wijs genoeg. Deze pvc-pijpen (polyvinylchloride) zijn van inferieure kwaliteit. Hoe zou jij 'aftakas' (as) uitspreken? Het gaat dan om een trekker. Roefroef, roeftem, en weg was-ie. De Samaritaanse wilde voor barmhartige samaritaan spelen. Een gyproc plafond (gyprocplafond) is van gipsplaten. Zij zijn van de hoedjeskerk [streng protestants kerkgenootschap = zwartekousenkerk].

3. Dyslexie en dyscalculie kunnen heel goed samengaan. De 20 wekenecho is de screeningsecho of seo (structureel echoscopisch onderzoek), het 24 uursritme is het slaap-waakritme en de ACM [Autoriteit Consument en Markt] is ontstaan uit NMa [Nederlandse Mededingingsautoriteit] en Opta [Onafhankelijke Post- en Telecommunicatieautoriteit]. Het alawisme is een vrijzinnige sjiitische stroming in de islam die o.a. de sharia afwijst. Een alevi is een aleviet [alawiet]. Al Qaidastrijders zullen weinig ophebben met een
amuse-bouche (= amuse-gueule). Het ANPR is het Automatic Number Plate Recognition (automatische kentekenplaatherkenning). De BED is de binge eating disorder (eetbuienstoornis). Een blu-rayspeler is een apparaat om blu-rays, dvd's en cd's af te spelen. Bishts [biesjts] zijn veelal versierde traditionele Arabische overjassen. Blefaritis is ooglidontsteking. En wat is een blobvis [diepzeevis met lichaam opgebouwd uit gelatineus weefsel]? Het bni is het bruto nationaal inkomen.

4. Van breath-holding spells [stoppen met ademhalen door heftige emoties] kunnen kleine kinderen blauw aanlopen en zelfs flauwvallen. De brexit is het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie. Wat doet het Burgernet [met politie, etc, uitkijken naar verdachte personen]? Geef ons maar een (caffè) macchiato [met opgeschuimde melk]. Een caractériel(le) [m/v] is hardleers-koppig. De cholelithiase is de galsteenziekte. De CMV-infectie is de cytomegalovirusinfectie of cytomegalie. De CSR is de corporate social responsability (het sociaal beleid van een organisatie). Het customer relationship management (crm) is het klantenrelatiebeheer. De cvc-code (card validation code) is de veiligheidscode van een creditkaart. Wat houdt een dixitattest [van dokter n.a.v. verklaring patiënt] in? Wie dragen er dishdasha's [lang traditioneel gewaad]? Antwoord: Arabische mannen. Je moet k.i.d. [kunstmatige inseminatie met sperma van een donor = donorinseminatie] niet verwarren met ki [kunstmatige inseminatie, ook: kunstmatige intelligentie – kie = van eigen partner]. De DVT is de diepveneuze trombose en de (het) EASA is de (het) European Aviation Safety Agency.

5. De eug is de extra-uteriene graviditeit (buitenbaarmoederlijke zwangerschap). De FAP is de familiaire adenomateuze polyposis [goedaardige gezwellen in darm – erfelijk]. Het FSH is het follikelstimulerend hormoon. Een gnathoschisis is een kaakspleet. Een serir is een grindwoestijn. De hand-, voet- en mondziekte [infectie met pijnlijke blaasjes] wordt veroorzaakt door bepaalde coxsackie- en enterovirussen. Een holter-ecg [elektrocardiogram] omvat minimaal 24 uur. Hookahs [oe] zijn waterpijpen. Een huisgod is een lar en een hulppiet helpt Zwarte Piet. De ICSI is de intracytoplasmatische
sperma-injectie. Een kapper-haarwerker is een posticheur. De jabador [lang hemd + broek] en de kandora [traditioneel gewaad] komen uit Noord-Afrika; de jahannam is de hel van de islam. Een KOPP staat bekend als kind(eren) van ouders met psychische problemen.

6. Dat is pas erg: de knikkebol- of zombieziekte. Zo'n fille du régiment [legerhoer] lustte best een legbatterijeitje. De lvb-jongeren zijn lvb (licht verstandelijk beperkt, vergelijk: lvg – gehandicapt). Het NAH is het
niet-aangeboren hersenletsel. Een NSAID is een nonsteroidal
anti-inflammatory drug [vb.: ibuprofen]. Nsfw: not suitable for work [bv. link naar porno]. OLK: onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (vergelijk ook: SOLK = somatische dito). Het OSAS is het obstructief slaapapneusyndroom (slaapapneu). Een pegsonde is een dun slangetje voor percutane endoscopische gastrotomie [door buikwand direct in de maag]. Ze lijdt aan phpd: pijntje hier, pijntje daar. De PKU is de phenylketonuria (fenylketonurie – erfelijke stofwisselingsaandoening bij jonge kinderen). Een quarterpounder [extra dikke hamburger] is niet gezond. Zijn die nou lekker, quaggamosselen [schelp lijkt op zebra, quagga]? Die ptosis [hangend bovenooglid], dat is geen gezicht. Mossen en schimmels hebben een rizoïdenorgaan [lijkt op wortel – voor voedselopname]. Grappig: een rhinophyma is een aardbeienneus.

7. Alle rekwisieten zijn voorhanden. Men heeft hem geresusciteerd [gereanimeerd]. Het rsin is het rechtspersonen- en samenwerkingsverbandeninformatienummer. Het RSV is het RS-virus [respiratoir syncytieel virus]. Een scrunchie is een wokkel [elastiek voor hoofdhaar]. Een saola is een zeldzaam rund. Is dat goed- of slechtbetaald? Hij lijdt aan socialbesitas [dwang- en overmatig gebruik sociale media]. Als een land alle prijzen [sport] wint, is dat een (clean) sweep. Het SUP is de stand up paddle surfing (zich staande op een surfplank met behulp van een peddel voortbewegen over het water; peddelsurfen). Een tagcloud is een woordenwolk. Een takshita is een traditioneel Marokkaans gewaad bestaande uit een jurk en een veelal rijkversierde overjurk. De TENS is de transcutane elektrische neurostimulatie [pijnbestrijding met elektrische impulsen]. Terdoodveroordeelden maken qua spelling een compactere indruk dan vroeger. Een tic nerveux is een zenuwtrekking. Totterdood bemin ik je.

8. Tikitakavoetbal is tiktakvoetbal (à la Barcelona). Een transeunt diaken is dat tijdelijk. Een twaiku is een via Twitter verstuurde haiku. De nieuwe aarzelingsindicatoren zijn uhm, euhm en ehm. Veelgestelde vragen zijn frequently asked questions (FAQ's). De VGV is de vrouwelijke genitale verminking, zoals daar is de clitoridectomie. Woordfeuden of -feuten is een internetvariant van scrabble. Een X-thorax is een longfoto. Een zweefkees is een zwever. Wie van ons kent, in het tijdperk van de ktv [kleurentelevisie], de zwart-wittelevisie (zwart-wit-tv) nog? Die keten heeft een zomer- en wintersolden [uitverkoop]. De SEO (search engine optimization) is de zoekmachineoptimalisatie. Leg uit wat ebit [earnings before interest and taxation] en een ebitda [earnings before interest, taxes, depreciation – = afschrijving op goodwill – and amortization = herwaardering] is, en dat een rebitda een recurrente [periodiek terugkerende] ebitda is. Alle Engelse termen daarbij worden u genadiglijk geschonken … Niet, dus.

9. Een toneeltruc is een jeu de théâtre. Een taqiyah is een klein rond kapje dat sommige moslims op het hoofd dragen uit respect voor God (beter: Allah, VD!), m.n. tijdens het gebed. Het brugpensioen heet in België sinds 2012 officieel SWT: stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag. Opzoekvraag: wat is een suctie [medisch het weg- of afzuigen van een vloeistof uit het lichaam; denk aan liposuctie – vet]. En een sporee? [sporenafdruk; paddenstoelen]. Wat doe je met appjes op een smart-tv? Sofrologie is een op yoga geïnspireerde ontspanningstechniek. Dat e-boek (ook: e-book) is eblouissant [schitterend, betoverend]. Een otitis media is een middenoorontsteking. Een onychomycose is een schimmelnagel. Wie kent de Occupybeweging nog? Is dat nou een paterdavidshert [China, ezelshert]? Een moiré-effect [gewaterd, gevlamd] kan heel mooi zijn. Die vrouw spreekt nog vloeiend Mandarijn [taal, Mandarijnenchinees]. Daar is sprake van een lose-losesituatie. De locals zijn altijd goedgeïnformeerd. Een kulturhus [uh uu uu] is een cultuurhuis.

10. Jozef II werd spottend keizer-koster [regelzucht kerkelijke aangelegenheden] genoemd. Ze betrekken een instapklare flat. Het ilium is het darmbeen. Hot wings zijn een zekere snack. Een uitvinder heeft wel honderd-en-een ideeën. Hoarding is verzamelwoede. Wat is een heen-en-weerschrift [school en ouders]? De hart-longreanimatie kan doeltreffend zijn. Met het guldentijdperk [gulden! ƒ] wordt niet de gouden eeuw (indien Nederland: Gouden Eeuw) bedoeld. Hij is Nederlandsonkundig. Een flou artistique (soft focus – romantische sfeer) kan een verrassend effect hebben. Een flat character [ongecompliceerd] ontwikkelt zich (verder) niet in het (film)verhaal. De engelenleer is de angelologie. De ekiden is een zekere estafette [6 lopers, samen marathon]. Dat het 'dennenbos' nu pas – 2014 – in Van Dale verschenen is …

 

2078 Dictee donderdag 28-01-2021 (1) dictee Dictee van de dag (102) √

Dictee – dictees [2078]

Oefendictee 755 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (102)

1. De pgd is de pre-implantatie genetische diagnostiek of
pre-implantatiediagnostiek. Onze Prins Carnaval draagt een prinsenmuts. Het sacro-iliacale gewricht (SI-gewricht) betreft het heiligbeen en het darmbeen. Sapperdeflap, dat is nog eens sterk, zeg. Wat houdt showrooming [in een fysieke winkel uitleg, maar online bestellen] in? Op pinksterzondag 1872 overleed Jan Hendrik van Dale (ja, die van de Dikke Van Dale). Hij bleef een echte Sluisenaar, al kreeg hij de kans om voor de woordenboeken naar Leiden te verkassen. Werkwoorden met 'gelijk': gelijkbreien (letterlijk, figuurlijk), gelijkgaan (klokken), gelijkknippen, gelijkkomen (figuurlijk, ook sport), gelijkliggen (tegels), gelijklopen (klok, schoeisel), gelijkmaken (van pad, ook: bij sport), gelijkrichten en -schakelen, gelijkscheren en -snijden, gelijkspelen (sport), gelijkstaan (sport, etc.) en -steken, gelijkstellen, gelijkstemmen en -stoten, gelijktrekken en -zetten.

2. GB voegt daar niets aan toe. De koning hield vroeger rexkonijnen. Die Reykjaviker? Die woont in die rez-de-chaussee [benedenwoning] daar. Het IPA is het International Phonetic Alphabet, een veelgebruikt internationaal fonetisch alfabet. Deze kat is cypers gestreept. 'Zoogdier' is een hyperoniem van 'kat' [overkoepelend begrip], en dus is 'kat' een hyponiem van 'zoogdier' [deelbegrip]. De denotatie van 'studentikoos' is 'passend bij studenten', de connotatie kan zijn 'passend bij brallerige corpsballen'. Bij 'drinken' kan de betekenis zich vernauwen van de neutrale betekenis naar 'sterkedrank’ (GB ook: sterke drank) drinken [‘sterkwater’ altijd aaneen!]. Wat wij spreken is afkomstig van de
Indo-Europese taalfamilie. Zou die samen met de Oeraalse taalfamilie afstammen van een oertaal? In andere verbanden dan taal zeggen we liever 'Oerals'. Onze taal tussen 600 en 1200 (n.C(hr).) noemen we doorgaans Oudnederlands.

3. Daaraan voorafgaand waren in de vijfde eeuw de Angelen en Saksen de Noordzee overgestoken om zich te vestigen in
Groot-Brittannië. Hun Germaanse dialecten worden daar sterk beïnvloed door het Oudnoors van de Vikingen. In de Oudhoogduitse dialecten treedt ondertussen een flinke klankverschuiving op. En vanaf 1200 spreken we van het Middelnederlands. Overigens: het Oudnederlands was niet algemeen. In Groningen, Friesland en Holland spraken de mensen Oudfriese dialecten en in Overijssel en Drenthe Oudsaksische dialecten. In die tijd was schrijven een zaak van kerk en wereldlijke overheid. De schrijftaal was Latijn. Als kanttekening in de marge verscheen weleens [GB ook wel los!] een aantekening in de 'eigen' taal. Dat noemt men een glos(se), mv.: glossen. Die waren vaak in het Nederfrankisch gesteld.

4. Zo is het interessant uit te zoeken, hoe een korfbalclub als Vada uit Wageningen aan haar naam komt (doorwaadbare plaats!). Dat wij Latijn schreven, daarbij speelde het Romeinse Rijk, niet te verwarren met het Heilige Roomse Rijk, een belangrijke rol. Het begin van het oudste 'lit(t)eraire' Nederlandse zinnetje is 'Hebban olla uogala …'. Zoek maar eens uit hoe dat op de achterkant van de laatste bladzijde van een elfde-eeuwse bundel met Oudengelse preken in de abdij van Rochester terechtkwam. Besef wel: er is meer dat niet dan dat wel vaststaat. Als je internetbelt met software van Skype, ben je aan het skypen: ik skype, zij skypete, wij hebben geskypet. Willekeurige leenwoorden zijn 'roaming' (gebruikmaken van andere telecomaanbieders dan de eigen) en 'smartphone' (mobieltje met internet en navigatie).

5. Een bekend Middelnederlands verhaal is 'Karel ende Elegast'. De huidige jongvolwassenen kennen dat niet. Een (zit)bank en een (spaar)bank tonen aan dat 'bank' een homoniem is, net als 'weer' en 'vorst'. Mogen we 'kast', 'ordner', 'pen' en 'koffie' wel oer-Hollandse woorden noemen? Het woord 'ananas' komt uit de Zuid-Amerikaanse taal Guarani, 'cacao' en 'tomaat' komen uit het Nahuatl, een taal van de Azteken, 'boerka' en 'fakir' komen uit het klassiek Arabisch, 'bonsai' en 'geisha' uit het Japans en 'toendra' uit het Russisch. Kun je ook woorden aangeven, die vanuit de Indo-Europese taal niet via de Noord-, maar de West-Germaanse tak daarvan en vervolgens via het Oud- en Middelnederlands nu nog in onze taal voorkomen?

6. Het is duidelijk dat ook het Jiddisch (Jiddisj) het nodige heeft bijgedragen aan onze huidige taal. Een nieuwsgierig aagje zou het ver moeten kunnen schoppen in de wetenschap. Als je zegt: "Anna had de bokkenpruik op en wilde op de valreep nog het gelag betalen", zal niet iedereen dat begrijpen. NB Veel in dit dictee is gebaseerd op: Heidi Aalbrecht, Taal voor in bed, op het toilet of in bad, Amersfoort, 2013, BBNC uitgevers. 'Opnoteren' als foutieve samentrekking van 'opschrijven' en 'noteren' heet een contaminatie of malapropisme. Soms pakken onze hersenen een verkeerd woord uit het geheugen: een 'gifzwarte' (gitzwarte) dag of een 'Groningse' (chronische) ontsteking. Je kunt ook 'hypercorrect' zijn: er waren veel 'toeschouders' (toeschouwers, uitspraak van Leontien van Moorsel). Dt-fouten? Ik niet! Mij niet gezien. Je [= jou] wordt(!) weleens gevraagd of je echt foutloos kunt schrijven.

7. Bij uitdrukkingen is er vaak verschil tussen Vlaanderen (zo klaar als pompwater) en Nederland (zo klaar als een klontje). Denk ook aan 'vast en zeker' (Nederland) en 'zeker en vast' (Vlaanderen). Een voorbeeld van een standaardtaal is het Standaardnederlands (voorheen ook wel ABN, Algemeen Beschaafd Nederlands). De eerste pogingen tot een standaardtaal te komen stammen uit de Zuidelijke Nederlanden (onder Spaanse invloed). Omdat de Noordelijke Nederlanden onafhankelijk waren (zich althans daartoe verklaarden), lukte gezamenlijk optrekken niet. In 1588 werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden opgericht (Friesland, Gelre, Holland, Overijssel, Stad en Lande (Groningen), Utrecht en Zeeland). Toen ontstond behoefte aan een standaardtaal: Standaardnederlands, geënt op het machtige Holland.

8. In 1618 besluit de Synode van Dordrecht dat er een Statenvertaling moet komen. Die heeft tot op heden een enorme rol gespeeld bij de popularisering van (een) standaardtaal. Overigens heeft ook het zuidelijke Nederlands [Belgisch-Nederlands t.o.
Nederlands-Nederlands] een importante rol gespeeld, omdat
Vlaams-Brabant een enorme schrijftraditie had. [Wijst het gebruik van 'hun hebben' per definitie op een laag IQ?] We moeten zeker ook noemen de Tachtigers, aanhangers van een vernieuwende beweging binnen de Nederlandse literatuur (GB ook: tt). Vanwege de Franse elite in Vlaanderen was er weinig ruimte om aan een standaardtaal te werken in Vlaanderen. Die ruimte kwam er wel tijdens het korte bestaan van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1813-1831). Na de Belgische onafhankelijkheid ontstaat bij de Vlamingen heel sterk de behoefte aan een eigen identiteit.

9. Zo is het Verkavelingsvlaams ontstaan. De dialectologen tellen voor Nederland en Vlaanderen ongeveer 24 dialecten. Het Fries is onder het Europees Handvest voor Regionale Talen of Talen van Minderheden erkend als minderheidstaal en heeft als enige in Nederland de hoogste status gekregen die een minderheidstaal volgens dit handvest kan krijgen. Dat houdt in dat Nederland de Friese taal niet alleen moet beschermen, maar ook bevorderen met maatregelen. Er is onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van het alfabet in de Lage Landen. Hoeveel talen denk je, dat er wereldwijd ongeveer zijn? Antwoord: meer dan 6000! Van 1813-1831 volgden de Zuidelijke Nederlanden wel met tegenzin de spelling-Siegenbeek, maar na de onafhankelijkheid werd die onvervaard als 'Hollands' en 'protestants' verketterd.

10. In België werd in 1844 de spelling-Willems verplicht gesteld. De spelling-De Vries en Te Winkel (vanaf 1864 in België en vanaf 1883 in Nederland) was een bijproduct van het WNT, het Woordenboek der Nederlandsche Taal, waaraan door generaties vanaf die tijd tot 1998(!) is gewerkt. In 1954 kwam het eerste Groene Boekje uit (Woordenlijst van de Nederlandse taal; die met de voorkeurspelling). In 1995 verscheen pas weer een nieuwe versie onder auspiciën van de Taaladviescommissie [eigennaam] van de Nederlandse Taalunie (NTU). In 2005 was dat ook weer het geval en in 2015 is [2019: was] de volgende herziening gepland. Zal het Witte Boekje dan het loodje hebben gelegd? Wat de dicteefanaten betreft: graag!