Dictee –
dictees [3075]
Vragen en
opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com
Oefendictee
OUD 061, geheel herzien naar situatie 2022
Dictee
van de dag (796)
Ideeëloos,
herfsttijloos en de heilloze tocht naar de Heiloose dreven
1.
Om de wijsheden uit de ANS, de Algemene
Nederlandse Spraakkunst,
af te sluiten, volgen hier nog enkele adjectieven: breugeliaans
– zo genoemd naar de zestiende-eeuwse schilder Pieter Bruegel,
cartesiaanse coördinaten (Cartesius,
René Descartes), een freudiaanse
vergissing (psychiater
Sigmund Freud) , een hooftiaanse
stijl (dichter
P.C. Hooft), neomalthusiaanse
middelen (econoom
Thomas Robert Malthus – geboortebeperking),
chomskyaanse computertalen – zie het lemma transformationeel in Van
Dale, Noam Chomsky, taalkundige en filosoof, het victoriaanse
tijdperk (koningin
Victoria) met kwezelarijen,
utopiaans (droomland
Utopia), ambrosiaans (de
Heilige Ambrosius) en gregoriaans
(paus Gregorius de
Grote). Verder: luthers (Maarten
Luther), copernicaans (astronoom
Nicolaus Copernicus) en
ciceroniaans (filosoof
Marcus Tullius Cicero),
wagneriaanse taferelen (componist
Richard Wagner), de franciscaanse
(franciscaner
monniken) armoede, de juliaanse
kalender (Julius
Caesar), de Messiaanse profetieën
(de Messias),
gezelliaans naar Guido Gezelle, erasmiaans naar Desiderius Erasmus en
de elizabethaanse [koningin
Elizabeth, motto: semper eadem, altijd dezelfde]
muziek.
2.
Daar was laatst een meisje loos, die wou gaan varen als lichtmatroos.
Loos is een bijvoeglijk naamwoord, maar ook een veelgebruikt suffix.
Denk maar aan een zoutloos dieet en zouteloze gesprekken, zorgeloos,
zedeloos en woordeloos,
wezenloos, een vruchtloze boom en een
vruchteloos debat, een vorm(e)loze
klomp en een tv'loos tijdperk, tandeloze dieren en straffeloos
stelen, redeloos, radeloos
en reddeloos, nameloze ellende en een naamloze brief, levenloos
en laveloos, klasseloos,
ideeëloos, herfsttijloos en de heilloze
tocht naar de Heiloose dreven.
3.
Zijn er woorden van dertien letters, waarvan de twaalfde een u is? De
Grote Van Dale [zoek op: ???????????u?] telde er zevenhonderdvijfennegentig in 2007 (eVD).
Let op: spaties worden meegeteld als 'letter', streepjes niet. NB
Dit zoeken gaat niet meer in oVD 2022:
je kunt bij zoeken nog maar maximaal
2 keer een * of ? gebruiken
[**, *?, ?* en ??]!
We geven een uitgebreide bloemlezing van natuurlijk alleen de
gemakkelijke, nou ja, woorden: beautyparlour is schoonheidssalon,
bearnaisesaus en basilicumsaus, aspergeragout, ascorbinezuur
(vitamine C),
antipyreticum en antimycoticum respectievelijk tegen koorts en
schimmel, à contrecoeur is met tegenzin, beneficiarius
[begunstigde],
een cavalier seul is een einzelgänger, Madonnafiguur, eensteensmuur,
europoliticus, kynologenclub, maître-tambour, opéra comique,
paramyxovirus – van de bof, philosophicum [r.-k.
opleiding], proterozoïcum
[tijdperk tussen
archaïcum en paleozoïcum in],
psycholyticum of psychedelicum [bewustzijnsverruimend],
Rerum novarum (encycliek
paus Leo XIII), seignettezout of
rochellezout (met
12 letters – zacht laxeermiddel),
stafylococcus uit VD [vee-dee]
met meervoud stafylokokken uit GB [gee-bee]
(zekere
bacterie), terra-aquarium (met
groot droog gedeelte),
zoösporangium (sporendoosje),
yuppiecultuur, ziekentriduüm (driedaagse
gebedsoefening voor zieken) en
het jus quaesitum is een verworven recht.
4.
Zoeken binnen artikelen op '*qua*' levert (2007,
eVD) 578 treffers op [2021:
745 – 2022: 756] en op '*kwa*'
1121 = gewoon [2021:
gewoon 1334, voorbeeldzinnen 1079 en binnen artikelen 3084 – 2022
resp. 1335, 1089 e 3102]. Om het niet te gemakkelijk te maken,
krijgt u ze door elkaar: Atlantikwall, choquant (shockerend),
azuurkwarts, usquam terrarum – ergens ter wereld, bikwadraat
(vierde macht),
aqua vitae (brandewijn),
blaaskwartet, trois-quarts – de aanduiding van een portret,
cellokwartet, jacquard(machine)
= zeker weeftoestel, (in)adequaatheid
((on)geschikt
voor het beoogde doel),
chikwadraattoets (statistiek),
taliter qualiter en tale quale – zoals het gaat, gekwalificeerd,
lichtquant en leptoquark (theoretisch
elementair deeltje),
diskwalificatie, squaw (indiaanse
vrouw), squatter (kolonist,
illegaal occupant) en squash
(sport),
Grikwa – mengras van blanke mannen en Hottentotse vrouwen (nu:
Khoikhoivrouwen),
kapitein-kwartiermeester,
remarquabele [opmerkelijk]
quatsch [onzin],
kwacha – munteenheid van Zambia
[historisch ZMK,
thans ZMW]
en Malawi [MWK], kwadratuur van de
cirkel, kwark als ongerijpte kaas en quark als een natuurkundig
deeltje, kwadriek (wiskunde:
kwadratisch oppervlak),
existentiële (er
is een ...) en universele (voor
alle ... geldt) kwantoren,
moquante [schertsend]
quakerij (leringen
van de quakers: godsdienstige sekte),
kwantummechanica, kwartcirkel, limquat – een klein citroentje en
broertje van de kumquat, aquarobics, het boekformaat kwarto (afko:
qto.),
alle ogen zijn gericht op Kwatta, de chocola, en op de kwatta, de
zwarte slingeraap.
5.
We doen net zo'n exercitie met '*oxi*' – 206 (gewone)
treffers [2021: 241 – 2022:
245] – en '*oxy* – 62 (gewone)
treffers [2021: 75 – 2022:
ook 75], beide in 2007. Bijgaand een aantal resultaten:
zirkoniumoxide, proxyserver (computer),
ijzeroxidule, oxymoron – een stijlfiguur, een tuingloxinia,
münchhausen-by-proxysyndroom, tamoxifen – een geneesmiddel tegen
borstkanker, epoxy, pyridoxine of adermine – vitamine B6,
orthodoxie (rechtzinnigheid),
het hydroxide-ion, desoxyribose, coxitis – ontsteking van het
heupgewricht, antioxidant (bederfwerend),
glyoxylzuur, carboxymethylcellulose
(CMC),
amor proximi (naastenliefde),
benzoylperoxide en trihydroxybenzoëzuur.
6.
Tot slot nog een aantal interessante woorden, die in een dictee zeker
niet mogen ontbreken: myiasis –
parasitisme vliegenlarven in menselijk of dierlijk lichaam, nimbyisme
[not in
my
backyard],
pinyin – omzetting van Chinese
karakters in Latijns schrift, puseyisme,
stegomyia, kaffiya
[+ varianten] of arafatsjaal en de
munteenheden ouguiya, riyal
(elders(!)
ook: rial …) en rufiyaa.
