Dictee - dictees [1358]
Oefendictee
juni 2018 (2)
1.
Heb jij weleens een killdeerplevier [ih ie] gezien? Manillen is manille spelen, een zeker
kaartspel. Zijn r.f.s.v.p. (réponse favorable s’il
vous plaît) kon niet onbeantwoord blijven. Hoe groot is een groot, een
denkbeeldige (reken)munt? Wel, een pond
Vlaams of een pond groot is [VD lemma 'Vlaams']
20 schellingen van 12 groot en ook nog 6 gulden. Ergo: 240 groot = 600 centen,
dus (delen door 60): 4 groot is 10 cent, 2 groot is 5 cent (een stuiver dus) en 1 groot is 2,5 [= tweeënhalf, twee en een half] cent, twee en een
halve cent, tweeënhalve cent, een
twee-en-een-halvecentstuk [ook: 4 duitenstuk,
pasmunt: een duit was 1/8 van een stuiver!] of een halve stuiver. Voilà!
De bodhiboom of Indische vijgenboom is de heilige boom van de boeddhisten (Ficus religiosa). Die uitdrukking staat niet in
de wdb., maar 'huisje ruim op' of 'huisje-ruim-op' [Hoeksche Waard, Dordrecht]
betekent zoiets als 'huis aan huis': de folders werden huisje ruim op, huis aan
huis, verkocht (huis-aan-huisverkoop); aan
die dijk hadden ze huisje ruim op, huis aan huis, griep.
2. Een Italiaans sonnet is een petrarcasonnet, een Engels
sonnet is een shakespearesonnet. Een klinkdicht is een sonnet en een coda een
aan een sonnet toegevoegde regel of strofe. Een sonnettette of snelsonnet is
een gedicht bestaande uit een kwatrijn [strofe van
4 regels] en een distichon [tweeregelig vers
dat een volledige zin vormt, m.n. een vers dat bestaat uit een hexameter en een
pentameter], waarbij na het kwatrijn een chute [volta,
val, wending] volgt. Logisch toch: ingénues hebben iets ingénu's. De BBD
is de Barbadosdollar en de BDT de taka van Bangladesh. Met mijn compagnon de
voyage ging ik naar het cimetière des arts [museum].
Het ban-de-bomteken
, dat ken je
wel. Op het Malagassische Madagaskar spreken ze Malagasi. Een raout is een rout
(avondpartij).
3. Waar blijft 'vader de man' naast 'moeder de vrouw'? Is het nu:
"Heeft Artis een groeiende Cobra-collectie" (CoBrA is aardiger, niet in wdb.), "Heeft
Artis een groeiende cobracollectie" of "Heeft Artis een
groeiende cobracollectie"? Champagne is een mousserende wijn [schuimen, opbruisen door vrijkomend koolzuurgas].
Jij ook zin in een mousserend wijntje? Wat wil je: asti spumante [Italiaanse stad Asti (Piemonte)], belletjeswijn [schuimwijn],
berkenwijn [Duits, gemaakt met het voorjaarssap van
de berk], cava [Spaans, gemaakt volgens de
méthode champenoise = in de champagnestreek, op fles 2e gisting – vgl. ook:
champagnebier; Duitse wijn volgens die methode is sekt], champenoise =
schuimwijn, stille champagne [schuimt niet],
roze champagne, champagnekurk, chenin blanc [wijnstok
en witte wijn uit de Loiresteek] en clairette [witte
wijn en wijndruif; clairet = rood!].
4. Verder: crémant [licht
mousserend, Frankrijk], fluit [drinkglas
mousserend wijn – flûte], kefir [zuurachtige
melkdrank uit de Kaukasus, aftreksel uit kefirkorrels], méthode
traditionnelle [als de méthode champenoise, maar
dan buiten de champagnestreek], moussoir (moser,
champagneklopper), prosecco [wijnstok, druif
en wijn], sabreren [fles openen door met een
sabel de kurk en een deel van de flessenhals weg te slaan], schuimwijn (bruiswijn), scroppino: spoom van citroenijs,
wodka en mousserende witte wijn (spumante of
prosecco), spuitwijn (champagne),
valpolicella (Italiaanse, licht mousserende rode
wijn, geperst van o.a. de corvina, geteeld langs de zuidelijke hellingen van de
Alpen), vinho verde (frisse, licht
mousserende Portugese wijn van druiven die vroeg in het seizoen geoogst worden)
en vonkelwijn (Zuid-Afrika).
5. Hij was kat' exochen, bij uitstek, egregiously an
ass, een ezel dus. Een ovule is een vaginale zetpil. Het derde breakpoint was
het echte breekpunt in de tenniswedstrijd. Dat is een livre de bonne foi: een
te goeder trouw geschreven boek. Heeft een flegmatica last van flegmasie [kraambeen]? Is dat niet een heuse contradictio in
terminis: boosaardig? Boos + aard + ig = een boze aard hebbend ... Stalle =
paardenpis. De (Verheven) Porte was de
regering van het Ottomaanse Rijk. Ik heb je wat urdimeel gestuurd! Kan Urdumail
ook? De circe droeg haar versierring. De sos (socialist)
en zijn sosie (sosius, dubbelganger) zonden
een SOS (Save Our Souls) uit. Een coronita
is een kleine corona (sigaar). Voor
lesbienne, homo, biseksueel, transgender, queer [qua
sekse niet in een hokje], interseks of aseksueel noteren we lhbtqia. Tempé
dient als vleesvervanger. Ik gun mezelf te weinig me-time.
6. In Oefendictee 580 (oud)
kondigde ik aan, dat de uitspraken van Petronius en Phaedrus later zouden
volgen. Beter laat dan nooit, dus bij dezen. Petronius bedacht: ab acia et acu [lett.: van de naald en de draad]: tot in het kleinste
detail, haarfijn, in geuren en kleuren, cujus [Latijn:
cuius] pluris erat unguis, quam tu totus: iemand wiens pink meer waard
is dan jouw hele persoon, cum insanientibus furere [lett.:
tekeergaan met de krankzinnigen]: huilen met de wolven in het bos,
curioso felicitas: gelukkige taalwending(en)
of stijl die berust(en) op toewijding van de
schrijver, zo heer, zo knecht, zulke heren, zulke knechts: ondergeschikten
gedragen zich naar het voorbeeld van hun superieuren (zo
de abt, zo de monniken) [Latijn: qualis
dominus, talis est servus], manum de tabula: de hand van het schilderij
af, d.w.z. werk er niet langer aan, het is nu genoeg en modo sic, modo sic: nu
een zus, dan weer zo.
7. En van Phaedrus [o.a.
vermaard Latijns fabeldichter] hebben we: asinus ad lyram [lett.: een ezel bij de lier]: zo geschikt voor
iets als een ezel tot het bespelen van een lier, praecepto monitus:
gewaarschuwd door een goede raad, ranus in fabula: de kikker in de fabel (die zich opblies om even groot als de koe te worden,
maar ten slotte barstte) [vgl. een opgeblazen kikker = een blaaskaak],
rumpitur invidia: hij barst van nijd (naar
Martialis, die de uitdrukking ontleende aan Phaedrus' fabel van de gebarsten
kikker en de os – of koe dus), societas leonina [ook:
leonina societas] [lett.: overeenkomst met een leeuw]: verhouding van
mensen die iets samen delen, waarbij de een alles krijgt en de ander niets en
varietas delectat [lett.: afwisseling verheugt]:
verandering van spijs doet eten.
8. Zorg wel voor een goede uitspraak. 1) Bert kwiste
graag, hij verkwistte er veel tijd mee. 2) Bert quizde graag, hij verquizde er
veel tijd mee. Hier wat treffers op *jut*: coadjutor (hulpbisschop),
hoofd-van-jut (kop-van-jut, kermisattractie),
jut (juttepeer, boom, stranddief, jutter, juut =
agent, malle vrouw), Jut(te) (Jut en Jul = raar stel, ook: iedereen, van Jutte naar
Jenne sturen = van de een naar de ander, staan als Jut voor (bij) het hek = beteuterd
staan, ook: staan als Jut voor de kaakmand = mand voor gekaakte haring),
de kop van Jut zijn = de zondebok zijn en een Jut kan ook een Jutlander zijn,
iemand uit Jutland [bnw. Juts], een jutezak
is een juten zak [VD ook: jute zak],
jutlandisering = economische stagnatie door geïsoleerde ligging, etc. en sint-jut(te)mis [ad calendas
graecas, nooit: dan dansen de kalveren op het ijs].
