0700 Dictee zaterdag 08 aug 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (53) √

Dictee - dictees [0700]

Ditjes en datjes (53)

A. Graskarsoeten zijn (gewestelijk) madeliefjes, maar ze komen thans niet meer in VD voor. NB Ik schreef eerst 'medeliefjes' …

B. Hirsutisme is (medisch) mannelijke beharing bij vrouwen, dat mag je nu geen 'hirsutiës' meer noemen.

C. De uitdrukking 'his feliciter peractis' betekende: deze dingen gelukkig volbracht, tot een goed einde gebracht zijnde. Deze uitdrukking staat niet meer in VD 2015.

D. De Latijnse uitdrukking 'impossibilium nulla obligatio' (betekenis: tot het onmogelijke kan niemand verplicht worden) staat niet meer in VD 2015.

E. In de heraldiek houdt een helmteken de boven op de helm geplaatste versierselen in die het kenmerkend teken van een geslacht is. Voorheen werd dit ook met 'cimier' aangeduid, maar dat woord is uit VD verdwenen.

F. Het kleefkruid is nog springlevend, maar de gewestelijke naam 'klinge' mag van VD niet meer gebruikt worden.

G. Niet meer in VD: pour acquit de conscience = om zijn geweten gerust te stellen.

H. Ook verdwenen uit VD: suum cuique tribuere = ieder het zijne geven. 2020: nog wel: suum cuique = ieder het zijne.

I. Gewestelijk werd doodszweet ook wel reeuwzweet genoemd, maar dat is nu verdwenen uit VD.

J. Een kabas is en blijft een reismandje (met hengsel), armkorf of hengselmand. Van zijn kabas zijn = niet (meer) goed bij het hoofd zijn. Het werkwoord kabassen is verdwenen uit VD, het betekende gewestelijk: overgankelijk werkwoord: 1) listig stelen, wegmoffelen, 2) onovergankelijk: gearmd gaan, synoniem: insteken.

K. Ook de quinquet is bij VD gesneuveld: 1) (verouderd) olielamp met dubbele luchtstroom en 2) (gewestelijk, verouderd) petroleumlamp.

L. Een mooi voorbeeld van een cirkeldefinitie was: contrepoil = tegenvleug en tegenvleug = contre-poil (jazeker, mét koppelteken). Daar schiet je dus weinig mee op. In ieder geval is 'à contre-poil' uit het Frans 'tegen de stroom in'. Gelukkig zijn tegenvleug, contrepoil en contre-poil nu allemaal uit VD verdwenen!

M. De neppe is het kattenkruid. Er was ook een vormvariant nippe, maar die mag niet meer.

N. Sommige dingen zal ik vast dubbel vermelden, ik ga niet steeds 'terugbladeren' in de 'Ditjes en datjes' (D&D). De hanenvoet mag je van VD in ieder geval geen panikkoren meer noemen … 

 

0699 Dictee vrijdag 07 aug 2015 (3): dictee 846 (deel 3) √

Dictee - dictees [0699]

Oefendictee 846 (deel3)

Dictee 846, alinea 7 t/m 10.

7. Een vaudeville [luchtig toneelstuk] in een vauxhall [tuin of feestzaal], dat lijkt heel normaal. Dat zijn mooie Vedische verzen [Veda]. V.D.Q.S. staat voor vin délimité de qualité supérieure: wat betekent dat precies? Even dimmen, hoor, je gaat veel te ver. In die wei loopt veel vei [voedzaam, vet] vee. Dat betreft dus hun veite. R.s.v.p. velis et remis. Hij liet zijn vena poetica spreken. Hij is gevoelig: vel prece, vel pretio, voor geld of goede woorden. Ook velours épinglé kan tot veloursvlooien verknipt raken. De knaap kreeg een venia aetatis [meerderjarigheidsverklaring]. Zij is een fanatiek bridgester. Spreek goed uit: de brezjnevdoctrine. Hij straalt veel bravoure [facultatief de 'uh' uitspreken] uit. Dat is een brecciëgesteente [tsj]. Met een broes kun je broezen, maar niet in de brousse [jungle]. De brouille in de brougham werd met een brouilly beslecht.

8. Een flügelhorn is een bugel. Kun je met deze briquet die briket aansteken? Hij studeert bryologie, moskunde. Het was een bruyant tuinfeest. Met bse wordt de bezinkingssnelheid van erytrocyten afgekort. Pleur die hele bups maar in de plomp. Die geit bultte overmatig. Hadden die Laurel en Hardy, die dikke en de dunne, wel iets weg van bulletje en bonenstaak? Butoh dansen ze en bunraku spelen ze in Japan. In dat stadion hebben ze een businessseat. Dat stel runt een café billard [bie-jaar]. Hier, pak aan, een burrito! Op het kabaret stonden 10 glazen bier. Een caccia draaien onder het genot van cachaça [2x uitspraak!]. Een cache-sexeje is niet zo groot! Jut en Jul: les extrêmes se touchent. Een caixa is een Braziliaanse snaredrum.

9. Een buxus is een buksboom. Die belegger is van de buy-and-hold. Voor een byzantijn wilde hij zich best byzantijns (slaafs) gedragen. Ondersteunt een caesarsalade de cesartherapie? In caddies kun je caddy's vervoeren, omgekeerd niet. Ze testten hem, ze hebben hem de Calvarieberg op geleid. Onze leraren zijn goed opgeleid (en zelfs hoogopgeleid). Verba et voces, praetereaque nihil: woorden en uitspraken, en anders niet. Ja, maar daarmee verhul je de vera causa [ware oorzaak]. Die zwetser put zich uit in verbiages. Als dicteedeelnemer moet je een enorme verbositeit hebben. Wat houdt het Verdrag van Maastricht in? Kippen doen soms aan verenpikken. Een verist streeft naar waarheid. Wie spreekt er Verkavelingsvlaams?

10. Veritatis ergo [ter wille van de waarheid] moet ik dit wel onthullen. Touren is een tournee, een tour maken, en een krachttoer is een tour de force. Voor zijn verjaardag is hij verlangeloos. Verlaat kwam hij op het verlaadcentrum bij het verlaat aan. Het schip is verlijerd [naar lij afgezakt]. Vermeil is in het vuur verguld zilver. Ze was geheel vermijd, beteuterd. Het vermummiede lijk zat helemaal onder de vermout. Een vernissage is niet het vernissen. Een vernier [èh, ie] is een verbeterde nonius. Verreinen: nog reiner maken? Je ziet er verreisd uit. Daar zullen flats verrijzen. Verre-murailles zijn een zekere soort van mozaïek. Versaliën (versaalletters) zijn grote beginletters.
 

0698 Dictee vrijdag 07 aug 2015 (2): dictee 846 (deel 2) √

Dictee - dictees [0698]

Oefendictee 846 (deel 2)

Dictee 846, alinea 4 t/m 6.

 4. Bij blind vliegen moet je blindvaren op de instrumenten. Die bloodaard heeft het hele oeuvre gebloemleesd. We zullen maar blauwblauw laten, dat de boeren blouwden: ze maakten boerenvuur. Waar staat de I in BOIC voor? Antwoord: (en) Interfederaal! Boeën is boe roepen. Geef ons alleen maar bombes (glacées). Zit niet zo te sippen, te bouderen. Vooraf graag een bouchee (vol-au-vent) en als toetje een crème brûlée. Jouw bouffonnerie [grove grappenmakerij]  is hier echt ongepast. Zonde, hij liet de bouilli [soepvlees] in de bouillie bordelaise vallen. Met trinitatis wordt altijd de eerste zondag na Pinksteren (Drievuldigheids(zon)dag of zondag van de Drie-eenheid) aangeduid. Een triniteit is een drie-eenheid. Hij is een bovenste beste kerel: hij zal je niet op de kast jagen!

5. De organist van vanmorgen is cantor-organist in zijn eigen evangelisch-lutherse gemeente. Hij is ook directeur van Muziekuitgeverij Nootzaak. Het was natuurlijk niet gepland dat de geplante boom doorkliefd zou worden door de bliksem. Het kyrie (eleison) en het gloria (de grote doxologie) maakten deel uit van de liturgie [x zingen, naam gebed: hoofdletter]. In het gezongen lied Alle roem is uitgesloten kwam voor de zin "Onverdiende zaligheên heb ik van mijn God genoten." Het begrip 'ad valvas' is vrijwel achterhaald: je moet nu meer aan e-valven denken. Vaccinia is een normale reactie op vaccina met een vaccinostyle. Vaddahs komen altijd van Sri Lanka. Ze zijn een valetudinair [ziekelijk] stelletje.
 
6. De vadertjes: Vadertje Tijd, Vadertje Staat, vadertje Cats, vadertje Stalin en vadertje tsaar. Stamt het woord 'extravagant' van de middeleeuwse vagant? Hij is een soort valuta-arbitrageant. Hij is van goeden huize en van goeden wille (zoals alle mensen van goede(n) wille). Tegen resistente bacteriën gebruikt men vancomycine. In Prediker kun je het lezen: vanitas vanitatum, ijdelheid der ijdelheden. Hij heeft van jonge jan en van lange jan gekregen [zwaar gestraft worden, flink op zijn donder krijgen]. Vanouds is van oudsher. Waar betaal je met vatu's? VUV, Vanuatu. Dat geldt zeker voor culi's en foodies: varietas delectat, verandering van spijs doet eten. Vasopressine is het ADH, antidiuretisch hormoon. Vaticanum I en II waren de Vaticaanse Concilies: het 20e en 21e oecumenische concilie in Rome.
 

0697 Dictee vrijdag 07 aug 2015 (1): dictee 846 (deel 1) √

Dictee - dictees [0697]

Oefendictee 846 (deel 1)

Dictee 846, alinea 1 t/m 3.

1. Bere-interessant: de beresterke berenklauw hield de hand omvat. Vanuit de berceau klonk een berceuse. De beril is een mineraal (beryllium-aluminiumsilicaat). De beschikbaarstelling van dat materiaal wordt zeer op prijs gesteld. In zijn vrije tijd is die bhv'er vaak biapper [BIAP = Bond van In­ter­na­ti­o­na­le Autoparasieten - lifters]. Een beroepsschrijver kun je wel een beroepschrift laten opstellen. Op Bevrijdingsdag wordt het bevrijdingsfeest gevierd. Laat de beziën [bessen] jullie smaken! Leg de begrippen bètatron en betamax uit. Op Secretaressedag vertelde ze onder de biestepannenkoeken over haar bibliothecaressenwerk. We spelen de bests of Bach en Mozart. Let maar niet op die bigotte [kwezelachtig] bigshot [kopstuk]. Er werden veel best of sevens afgewerkt. Deze nota is in het zo gehate beleidschinees geschreven.

2. De bigfoot is de yeti. Dat tuinperk heeft een * bielsen - bnw. - omranding (VD: van biels/zen). We zijn nog niet bijgekomen van de verbazing over het (er)bij komen van zoveel leden. Aan de schrijfwijze van 'Doktor Eisenbart' kun je zien dat hij een Duitser was. De locals en de lokalo's vertelden dat dit lokale lokaal een lokaliteit is die qua locatie moeilijk te lokaliseren is: de zoekende lokagente – met locvervoer gekomen – respecteerde de local option om voor het locavorisme [uitsluitend voedsel uit eigen omgeving eten] te kiezen. In 1973 verscheen voor de eerste maal het Liedboek voor de kerken. Daarin staat een register van Bijbelplaatsen. Het is lang geleden dat de pannekoekeregel van toepassing was. Je kent toch wel het verschil tussen een hoax en een hoatzin? 2020: pannenkoekenregel.

* 1 biel, 2 biels of ook 1 biels, 2 biels/zen [GB + VD]

3. Om dat overzeese gebiedsdeel te bereiken, reisden ze eerst over land en daarna over zee. Waar zitten de darbysten in het kerkelijke spectrum? Bij de vergadering der gelovigen. Hij behoort tot de Gereformeerde Kerken, onderhoudende artikel 31. Zij hebben een leven als God in Frankrijk. We presenteren dit als een bird's eye view. Daarvoor hebben we een bird's eye viewpresentator gecontracteerd. Ze stuurden elkaar regelmatig biljartgroene billets-doux. Dan moeten ze maar een tandje bij zetten. Wil je biryani (met basmatirijst)? Billenkoek krijg je op je bips. Hij ligt met de droge bleinen [eig. blaar - blut zijn]. Zijn horloge gaat op de binkert [loopt altijd verkeerd]. Ze gooide dubbel(e) vijf (dubbel(e) 5). Morgen roeit ze weer dubbeltwee. Blanquette [uitspreken 'tuh' facultatief] is een zekere soort van ragout met roux.

 
 

0696 Dictee zondag 02 aug 2015 (2): dictee Column Go! √

Dictee - dictees [0696]

Go!

1. Laten we eens zoeken op '*go*': dat zal wel veel opleveren, ik maak een selectie van leuke, aardige en nuttige dingen uit die treffers (hits) op 'go'. Het aantal trefwoorden (situatie augustus 2015) is 3236, het aantal voorbeeldzinnen 4761 en het aantal treffers binnen artikelen (sub lemma) is 15357, dus dat gaat wel lukken.

 

2. Allereerst de trefwoorden: à gogo (1. in overvloed, naar believen: champagne à gogo, 2. ononderbroken: muziek à gogo), ANGO (Algemene Nederlandse Gehandicaptenorganisatie), bingo en bingoën (ik bingo, hij bingoot, zij bingode, wij hebben gebingood), cogito, ergo sum (filosofie, Descartes: ik denk, dus ik besta), dgo (in Nederland: dienstverlenings- en gezondheidszorgonderwijs), dyogo (afkomstig uit Surinaams-Nederlands: literfles voor of met bier), dogo argentino (Argentijnse dog), dug-out ((uitgegraven en overdekte) ruimte langs een speelveld voor trainer, reservespelers e.d.), ego (ik), egoïst, ergo (bijgevolg, dus, derhalve), fons et origo (Latijn: bron en oorsprong), frigo (Belgisch-Nederlands, spreektaal: ijskast) en frigobox (idem: koelbox, koeltas).

 

3. Verder: gigolo (door een vrouw onderhouden of betaalde jonge minnaar), ginkgo (een aan naaldbomen verwante Japanse sierboom met waaiervormige bladeren), go – 1. znw.: (gewestelijk) de zon gaat te go = gaat onder, 2. znw.: een Japans bordspel, gespeeld met zwarte en witte schijven op een bord dat door negentien horizontale en negentien verticale lijnen in vakken verdeeld is, 3. znw.: a) toestemming (om met iets te beginnen, een plan uit te voeren), synoniem: fiat, antoniem: no-go, b) een go krijgen, synoniem: het groene licht krijgen, g.o. (georganiseerd overleg), goatee (kinbaardje), go-between (bemiddelaar), gocart: (Belgisch-Nederlands) vierwielig karretje voor kinderen, door trapkracht aangedreven, synoniem: (Nederlands) skelter, God save the Queen: het Engelse volkslied, godzilla (afschrikwekkend groot monster, naar Godzilla – een film) en go-getter (doorzetter, streber)

 

4. Ook nog: gogogirl (1. voordanseres bij beatconcerten, 2. animeermeisje), gonade (biologie: geslachtsklier), goniometrie (hoekmeetkunde), goudvis en Goudvis (of Zwaardvis: sterrenbeeld), gringo (Mexicaans: blanke), HGO (Het Gelders Orkest), indigoblauw (diepblauw), lanugo (donshaar), largo (muziekstuk), logo (beeldmerk), lumbago (spit), mango (tropische appelachtige vrucht), nasi goreng, negorij, no-go, no-goarea, no-gogebied, no-gozone, oregon (grenenhout uit Oregon), pergola, pogo (wilde, vrije dans bij punkmuziek, gekenmerkt door op en neer springen), pogoën, pongo (gorilla), rigor mortis (medisch: lijkstijfheid) en rigoroso (muziek: streng in de maat).

 

5. Ten slotte: sago (voedingsmiddel), synagoge (joods bedehuis), tango en tangoën, the show must go on, to go: (van levensmiddelen) om mee te nemen, koffie, pizza, een ontbijt to go, Togo (republiek in Afrika), too good to be true = te mooi om waar te zijn, Trinidad en Tobago, een vago (turbotaal: dubieus figuur), veelgoderij, veritatis ergo (Latijn: ter wille van de waarheid), vertigo (draaiduizeligheid), virago (manhaftige, forse, krachtige vrouw), virgo (medisch: maagd) en virgo intacta, vitiligo (plaatselijk albinisme), vulgo (in het gewone leven, met het gewone woord, bijv.: besmettelijke ontsteking van de oorspeekselklier, vulgo de bof) en zygoma (medisch: jukbeen).

 

6. Ach, laat de rest ook maar zitten … Het is zo wel mooi geweest!
 

0695 Dictee zondag 02 aug 2015 (1): dictee Deventer Dictee 2015 √

Dictee - dictees [0695]

Deventer Dictee 2015 (auteur: Wim Daniëls)

De onderstreepte (40) woorden moesten worden ingevuld. 

1. Tot nu toe was er geen exclusief dictee over Drs. P, maar hoezee, hier is het nu, al is dat dan postuum. 

2. Op 13 juni jl. overleed deze Zwitser van geboorte, die veel Nederlandstalige teksten schreef en zong, die een sieraad zijn voor de taal. 

3. 95 jaar oud werd hij. 

4. We mogen ervan uitgaan dat hij is gecremeerd, want zoals hij zelf ooit zei: "Het is mijn vurige wens in rook op te gaan." 

5. Hoewel hij al op 3-jarige leeftijd vanuit Zwitserland naar Nederland was verhuisd, bleef hij zijn leven lang Zwitser, naar verluidt uit dankbaarheid jegens de Zwitsers, die hem in de Tweede Wereldoorlog tot twee keer uit de gevangenis gepraat kregen nadat hij Hitler en Mussolini – niet stiekem maar vrij openlijk – beledigd had via verhalen waarin hij de kwajongens Dolf en Ben opvoerde. 

6. Het studentencorps in Rotterdam waarvan hij toentertijd lid was, moest door zijn antifascistische schrijfsels zelfs worden ontbonden. 

7. Drs. P was zijn pseudoniem, zijn werkelijke naam was Heinz Hermann Polzer, geboren in 1919 in het Zwitserse Thun, waar de rivier de Aare ontspringt en waar ze het feeërieke Schwyzerdütsch spreken. 

8. Hij studeerde economie, maar ging daarna aan de slag als barpianist in een Parijse bar; en hij werkte ook als copywriter, onder meer in Indonesië. 

9. In 1964 maakte hij zijn tv-debuut bij een programma van Willem Duys, waarin hij zijn lied 'Het trapportaal' zong, een lied over een commensaal, een kostganger, hoewel commensaal ook betekent: micro-organisme dat op of in een ander organisme leeft zonder dit schade te berokkenen. 

10. Een van zijn bekende liederen werd De Veerpont, over een veerpont, een watertaxietje, waarvoor je ongetwijfeld een tienrittenkaart kon kopen. 

11. "De oever waar we niet zijn noemen we de overkant
Die wordt dan deze kant zodra we daar zijn aangeland
En dit heet dan de overkant, onthoudt u dat dus goed
[Gebiedende wijs zou zijn 'onthou(d) dat goed' – zonder 'u'. Maar hier gewone zin met onderwerp u] 
Want dit is van belang als u oversteken moet",
aldus enkele liedregels uit het nummer.  

12. Een ander bekend nummer is Dodenrit, over een trojka die door een eindeloos woud rijdt.

13. Drs. P maakte in Nederland het ollekebolleke bekend, een puntdicht, met een dubbele dactylus, een dubbele drielettergrepige versvoet bestaande uit een beklemtoonde en daarna twee onbeklemtoonde (korte) lettergrepen, zoals in het woord 'ollekebolleke' zelf. 

 

14. Hij nam afscheid van iedereen door het bericht van zijn dood via een zelfgeschreven ollekebolleke als een overlijdensadvertentie in de Volkskrant te laten verschijnen:
Even uw aandacht graag!
Korte berichtgeving:
Ondergenoemde
Is niet meer in beeld
Wat hier (behalve voor
Onbelangstellenden)
Hartelijk groetend
Wordt medegedeeld.

 
 

0694 Dictee zaterdag 01 aug 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (52) √

Dictee - dictees [0694]

Ditjes en datjes (52)

A. Ook de landstreek Galatië, genoemd in het boek Handelingen, heeft het loodje gelegd.

B. De gelovige vrouw Dorkas komen we niet meer tegen (wel de bontebok: Damaliscus dorcas dorcas). Dat geldt ook voor de plaats Joppe, waar ze woonde.

C. Alleen woordenboeken bestuderen is nogal steriel, hoewel nuttig. Veel effectiever is het bestuderen van (al dan niet onzin)dictees. Dan zie je toch minimaal de zinnen in een beetje contextueel verband. Dus begin rustig aan de oefendictees 000-800 (de eerste 300 zijn inmiddels geheel gereviseerd en verstuurd aan belangstellenden = maillijst 'Annotaties'). Wat leer ik er zelf van? Had ik maar meer aandacht aan mijn eigen product besteed, dan had ik (nog) veel minder fouten gemaakt in dictees. Willekeurige voorbeelden: Abrammetje spelen, palulu [plant], et cetera. Probeer maar eens een woord te verzinnen dat niet in mijn dictees voorkomt. Bij de huidige herhaling zie ik veel, maar ooit ga ik er eens serieus mee repeteren. Maar ja, het onthouden, hè, dat blijft een probleem …

D. Nog nuttiger zijn de 'echte' dictees. Ik ben mijn hele dicteebestand aan het reviseren. Dat zal o.a. leiden tot ca. 1000 dictees, uniform van opmaak en ontdaan van alle annotaties en commentaar en qua spelling zo goed mogelijk gecontroleerd (stand van zaken 2015). Als die exercitie gereed is (Johan wil er vast ook nog wel bij porties een blik op slaan), zal ik al die dictees beschikbaar stellen aan belangstellenden = de maillijst 'Annotaties'. Zoals altijd zijn opmerkingen – welke dan ook – hartelijk welkom!

E. O ja, veel van die dictees zijn bekend via internet en bijv. www.dictees.nl. Toch zul je ook veel 'onbekende' dictees aantreffen. Ik zal de dictees per 100 versturen. Nogmaals: oefenen met 'levend' dicteemateriaal is nog altijd het beste!

F. Inmiddels ben ik uitgenodigd voor de presentatie van het nieuwe Groene Boekje op 12 oktober. Ik houd u op de hoogte! Overigens: zou dat nu ook betekenen dat het dictee in Harderwijk op 13 oktober a.s. dat nieuwe GB als norm zal hebben? Ik denk van niet, maar we zullen het wel horen! Betreft 2015!