0695 Dictee zondag 02 aug 2015 (1): dictee Deventer Dictee 2015 √

Dictee - dictees [0695]

Deventer Dictee 2015 (auteur: Wim Daniëls)

De onderstreepte (40) woorden moesten worden ingevuld. 

1. Tot nu toe was er geen exclusief dictee over Drs. P, maar hoezee, hier is het nu, al is dat dan postuum. 

2. Op 13 juni jl. overleed deze Zwitser van geboorte, die veel Nederlandstalige teksten schreef en zong, die een sieraad zijn voor de taal. 

3. 95 jaar oud werd hij. 

4. We mogen ervan uitgaan dat hij is gecremeerd, want zoals hij zelf ooit zei: "Het is mijn vurige wens in rook op te gaan." 

5. Hoewel hij al op 3-jarige leeftijd vanuit Zwitserland naar Nederland was verhuisd, bleef hij zijn leven lang Zwitser, naar verluidt uit dankbaarheid jegens de Zwitsers, die hem in de Tweede Wereldoorlog tot twee keer uit de gevangenis gepraat kregen nadat hij Hitler en Mussolini – niet stiekem maar vrij openlijk – beledigd had via verhalen waarin hij de kwajongens Dolf en Ben opvoerde. 

6. Het studentencorps in Rotterdam waarvan hij toentertijd lid was, moest door zijn antifascistische schrijfsels zelfs worden ontbonden. 

7. Drs. P was zijn pseudoniem, zijn werkelijke naam was Heinz Hermann Polzer, geboren in 1919 in het Zwitserse Thun, waar de rivier de Aare ontspringt en waar ze het feeërieke Schwyzerdütsch spreken. 

8. Hij studeerde economie, maar ging daarna aan de slag als barpianist in een Parijse bar; en hij werkte ook als copywriter, onder meer in Indonesië. 

9. In 1964 maakte hij zijn tv-debuut bij een programma van Willem Duys, waarin hij zijn lied 'Het trapportaal' zong, een lied over een commensaal, een kostganger, hoewel commensaal ook betekent: micro-organisme dat op of in een ander organisme leeft zonder dit schade te berokkenen. 

10. Een van zijn bekende liederen werd De Veerpont, over een veerpont, een watertaxietje, waarvoor je ongetwijfeld een tienrittenkaart kon kopen. 

11. "De oever waar we niet zijn noemen we de overkant
Die wordt dan deze kant zodra we daar zijn aangeland
En dit heet dan de overkant, onthoudt u dat dus goed
[Gebiedende wijs zou zijn 'onthou(d) dat goed' – zonder 'u'. Maar hier gewone zin met onderwerp u] 
Want dit is van belang als u oversteken moet",
aldus enkele liedregels uit het nummer.  

12. Een ander bekend nummer is Dodenrit, over een trojka die door een eindeloos woud rijdt.

13. Drs. P maakte in Nederland het ollekebolleke bekend, een puntdicht, met een dubbele dactylus, een dubbele drielettergrepige versvoet bestaande uit een beklemtoonde en daarna twee onbeklemtoonde (korte) lettergrepen, zoals in het woord 'ollekebolleke' zelf. 

 

14. Hij nam afscheid van iedereen door het bericht van zijn dood via een zelfgeschreven ollekebolleke als een overlijdensadvertentie in de Volkskrant te laten verschijnen:
Even uw aandacht graag!
Korte berichtgeving:
Ondergenoemde
Is niet meer in beeld
Wat hier (behalve voor
Onbelangstellenden)
Hartelijk groetend
Wordt medegedeeld.

 
 

0694 Dictee zaterdag 01 aug 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (52) √

Dictee - dictees [0694]

Ditjes en datjes (52)

A. Ook de landstreek Galatië, genoemd in het boek Handelingen, heeft het loodje gelegd.

B. De gelovige vrouw Dorkas komen we niet meer tegen (wel de bontebok: Damaliscus dorcas dorcas). Dat geldt ook voor de plaats Joppe, waar ze woonde.

C. Alleen woordenboeken bestuderen is nogal steriel, hoewel nuttig. Veel effectiever is het bestuderen van (al dan niet onzin)dictees. Dan zie je toch minimaal de zinnen in een beetje contextueel verband. Dus begin rustig aan de oefendictees 000-800 (de eerste 300 zijn inmiddels geheel gereviseerd en verstuurd aan belangstellenden = maillijst 'Annotaties'). Wat leer ik er zelf van? Had ik maar meer aandacht aan mijn eigen product besteed, dan had ik (nog) veel minder fouten gemaakt in dictees. Willekeurige voorbeelden: Abrammetje spelen, palulu [plant], et cetera. Probeer maar eens een woord te verzinnen dat niet in mijn dictees voorkomt. Bij de huidige herhaling zie ik veel, maar ooit ga ik er eens serieus mee repeteren. Maar ja, het onthouden, hè, dat blijft een probleem …

D. Nog nuttiger zijn de 'echte' dictees. Ik ben mijn hele dicteebestand aan het reviseren. Dat zal o.a. leiden tot ca. 1000 dictees, uniform van opmaak en ontdaan van alle annotaties en commentaar en qua spelling zo goed mogelijk gecontroleerd (stand van zaken 2015). Als die exercitie gereed is (Johan wil er vast ook nog wel bij porties een blik op slaan), zal ik al die dictees beschikbaar stellen aan belangstellenden = de maillijst 'Annotaties'. Zoals altijd zijn opmerkingen – welke dan ook – hartelijk welkom!

E. O ja, veel van die dictees zijn bekend via internet en bijv. www.dictees.nl. Toch zul je ook veel 'onbekende' dictees aantreffen. Ik zal de dictees per 100 versturen. Nogmaals: oefenen met 'levend' dicteemateriaal is nog altijd het beste!

F. Inmiddels ben ik uitgenodigd voor de presentatie van het nieuwe Groene Boekje op 12 oktober. Ik houd u op de hoogte! Overigens: zou dat nu ook betekenen dat het dictee in Harderwijk op 13 oktober a.s. dat nieuwe GB als norm zal hebben? Ik denk van niet, maar we zullen het wel horen! Betreft 2015!
 

0693 Dictee dinsdag 28 juli 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (51) √

Dictee - dictees [0693]

Ditjes en datjes (51)

A. Jammer, dat de mooie dictee-uitdrukking 'Phlegraeïsche velden' verdwenen is: het is de plaats, waar Zeus de Giganten overwon.

B. Cruft's is de grote tweedaagse hondententoonstelling te Londen, in februari. VD vermeldt die niet meer.

C. Vroeger heette het zevenblad ook hirs, nu niet meer.

D. De rolklaver en de ratelaar werden gewestelijk ook wel
schoentjes-en-laarsjes genoemd, de rolklaver gewestelijk wel schoentjes-en-slofjes en de monnikskap, gele leeuwenbek, veldlathyrus en rolklaver ook wel schoentjes-en-muiltjes. Dat mag vanaf nu allemaal niet meer.

E. Een kraantje-lek was (verouderd) een tapperij (nog bekend als naam van uitspanningen). Staat nog steeds in VD.

F. In het Groene Boekje staat bij v.h. dat dit de afkorting is van 'van het' en ook 'voorheen'. Dat laatste is onjuist, VD heeft bij 'voorheen' terecht vh. [ook: v/h] als afkorting. GB laat weten dat dit in de nieuwe oktoberuitgave rechtgezet zal worden: dan bij v.h. alleen nog 'van het'. 2020: OK.

G. De geslachtsnaam van enkele watervlooien was tot nu toe: dafnia: thans niet meer dus.

H. De Latijnse uitdrukking 'de lana caprina' (over niets – ruziemaken) heeft het niet gehaald. 2020: let op, rixari de lana caprina = ruziemaken over niets.

I. Nog zo'n Latijnse uitdrukking die geschrapt is: Deus misereatur nostri et benedicat nobis (God zij ons genadig en zegene ons (Ps. 67:2)).

J. Tegen het woord cauteriseerijzer is sowieso weinig in te brengen: het werkwoord is cauteriseren (medisch: dicht- of wegbranden d.m.v. hitte of caustica = etsende middelen) + ijzer. Wel grappig, dat VD het woord cauteriseerijzer op de enige plek waar dat voorkwam (lemma 'aanstippen') vervangen heeft door brandijzer.

K. Pterygium was en is (iets aangepast) de aandoening waarbij slijmvlies over het hoornvlies van het oog heen groeit. Tot nu toe waren 'vleugelvlies' en 'vleugelvel' daarvoor alternatieven, maar die zijn geschrapt.

L. Binnen enkele dagen ontvangen de belangstellenden de herziene oefendictees 201-300 (los en als verzameldocument). Alles is aangepast naar de stand van zaken 2015 bij GB en VD. Na een kleine 10 jaar was er heel wat aan te passen. Fouten na de sisyfusarbeid van Johan de Boer en mij vrijwel ondenkbaar, maar vind je ze toch: meld ze! 2020: niet meer van toepassing.
 

0692 Dictee zaterdag 25 juli 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (50) √

Dictee - dictees [0692]

Ditjes en datjes (50)

A. Toch nog maar eens aan Taaladvies gevraagd: de juiste schrijfwijze is gekrookterieters, vrij(e)beroepsbeoefenaars, net als halvefinalist. Het gaat hier om zgn. samenstellende afleidingen van 'gekrookte riet', vrij(e) beroep en halve finale.

B. De religieus (m.), de religieuzen. Indien vrouw, dan religieuze, mv. religieuzen. Hoewel dit het enige geval is, waar een vrouwelijke vorm op 'euze' eindigt (alle andere gevallen eindigen op 'euse'), voelt de NTU er niet voor om dit aan te passen. Ze noemen het geval wel 'curieus'.

C. Het is ook curieus, dat VD in 'victoria regia' en 'victoria amazonica' een kleine v schrijft. Het systeem van Linnaeus vraagt om een hoofdletter V. De commissie spelling van de NTU vindt er het volgende van: 'Deze vraag heb ik voorgelegd aan onze Commissie Spelling. Daaruit komen verschillende reacties terug. 'Wat mij betreft beschouwen we die hoofdletter in de Latijnse naam niet als een spellingregel, evenmin als de gewoonte om die aanduidingen te cursiveren. Het zijn eigenlijk huisstijlregels voor biologen, zou ik zeggen. Als je naar andere dan botanische classificaties kijkt, vind je er toch nog wel wat meer. Bijvoorbeeld homo sapiens.' 'Ik denk dat we ons hier veeleer moeten afvragen waarom Van Dale victoria amazonica en victoria regia als apart lemma opneemt. Ik denk dat Van Dale die twee lemma's beter zou schrappen. Bij het lemma reuzenwaterlelie staat als uitleg 'victoria regia'. Daar zou beter zoals bij andere plantnamen een korte definitie staan met de linneaanse aanduiding Victoria regia (cursief) tussen haakjes, zoals bij andere plantbenamingen.'

D. De term 'Sukkot' kent VD niet (meer): je mag nu alleen nog maar Soekot schrijven …

E. Bij het lemma vrije-energierelatie lazen we voorheen: een lineaire vrije-energierelatie is een lineair verband tussen de logaritme van een snelheids- of evenwichtsconstante voor één serie reacties en van een andere serie reacties; voorbeelden van een lineaire vrije-energierelatie zijn de brønstedrelatie en de hammettrelatie. Onbegrijpelijk dat een overbekend (sic) woord als hammettrelatie verdwenen is, terwijl brønstedzuur de grote VD-schoonmaak wel overleefd heeft … (de brønstedrelatie niet!)

F. Het Kaaps viooltje forever mag je van VD geen blauwmannetje meer noemen.

G. Het commando een-twee-bob (bij het bobsleeën) is geschrapt in VD.

H. Wat sucre d'orge is? Dat kon je vroeger bij 'borstsuikertjes' vinden, nu niet meer.

I. VD heeft Leislers vleermuis (de bosvleermuis) laten uitsterven …

J. Boter-en-brood gooien was voorheen: een steentje over het water keilen (nog wel: kiskassen), nu dus niet meer. 

K. De kalvijn werd gewestelijk ook wel rammelappel genoemd: nu niet meer dus.
 

0691 Dictee woensdag 22 juli 2015 (2): dictee Man √

Dictee - dictees [0691]

Man

1. Zowel in het Nederlands als in het Engels is het 'man'. Eens kijken of we daar een column aan kunnen wijden. We beginnen kaal met 'man'. Dat geeft 6 treffers. Allereerst 'man' als znw. (meervoud: mannen, verouderd mans, en verkleinwoord mannetje, manneke, manneken) met veel betekenissen: 1) mens (zonder onderscheid van geslacht) – a) de gemene man (het volk), b) we missen een vierde man (bij het kaarten), c) spreekwoord: de derde man brengt de spraak of praat (a)an – samen heb je vaak niet veel te bespreken, d) op de man af, zonder omwegen, synoniem: rechtstreeks, ongegeneerd, à bout portant, ad hominem, à brûle-pourpoint en de but en blanc.

2. e) als de nood aan de man is of komt, f) de gaande en de komende man, g) man voor man (een voor een), h) als één man (unaniem, eensgezind), h) anderhalve man en een paardenkop = een zeer gering aantal, i) spreekwoord: een gewaarschuwd man telt voor twee, j) een man van eer, van karakter, van principes, k) een man van zijn woord, l) hij is er de man niet naar, m) de man met de hamer, n) dan ben ik uw man – mij moet je hebben, o) de gewone man, p) de vieze man, q) als een man = flink, r) hij is wat mans – durft veel, s) de man van haar hart, van haar keus, van haar dromen, t) aan de man komen = trouwen, u) iets aan de man brengen = kopers vinden, v) met man en macht, w) met man en muis vergaan, x) man te roer: nieuwe roerganger nodig, y) zijn man (houden, als men in de sport 'man to man' (!) speelt), z) de laatste man = libero bij voetbal, aa) op de man spelen (de persoon i.p.v. de zaak), bb) eerst de man en dan de bal …, cc) onze man in Leuven (of …) en dd) onze tweede man.

3. Verder: 2) is 'man' ook de aanduiding voor 'manna' (Bijbeltaal), 3) man. = in orgelwerken: manuaal (op het grootste van de handklavieren te spelen), 4) MAN = Movimentu Antiyas Nobo
(Nederlands-Antilliaanse politieke partij), 5) MAN = (historisch) Milieuactiecentrum Nederland (aan de SP gelieerde groepering) en 6) werkwoord 'mannen': de baas blijven, synoniem: aankunnen.

4. Er zijn 480 voorbeeldzinnen waarin 'man' voorkomt, een heel beperkte greep daaruit: een bereisd of belezen man, een man van de dag, een man van de daad, een man van eer, de Geleerde Man = een beroemde herberg, een man naar Gods hart, de IJzeren Man bij Vught, driekwart kan per man (melkreclame), de kleine man (de arbeider), een man of acht, een man van naam, De Modderen Man (dichtbundel van K. van de Woestijne), man overboord!, dat is geen man overboord, man overboord, een eter minder …, waar werd oprechter trouw ter wereld ooit gevonden dan tussen man en vrouw? (J. van den Vondel), de Man van Smarten (Christus), de sterke man, een man uit één stuk, Sinterklaas, goedheilig man, de twaalfde man (het publiek) en een man van weinig woorden.

5. Genoeg zo, en geen woord Spaans bij deze keer dus. Als taalkundige lijkt me wel een mooie afsluiter: een man een man, een woord een woord …
 

0690 Dictee woensdag 22 juli 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (49) √

Dictee - dictees [0690]

Ditjes en datjes (49)

A. Kirjat-Jearim = stad ten westen van Jeruzalem, waar de ark twintig jaar staat (Joz. 9:17). Verdwenen uit VD.

B. Rachab is een hoer in Jericho. Ze verbergt twee mannen, die Jozua heeft uitgezonden om in de stad te spioneren. Als de stad wordt ingenomen, wordt zij met haar familie gespaard. (Joz. 2:1). Verdwenen.

C. Gat was een van de vijf steden van de Filistijnen (Joz. 11:22). Niet meer in VD.

D. Moab = land van het volk Moab, ten oosten van de Dode Zee (Num. 21:13). Verdwenen. 2020 wel: Moabieten en Moabitisch.

E. Verdwenen: Elimelech = schoonvader van Ruth (Ruth 1:2).

F. Naomi (Noömi) = vrouw van Elimelech, schoonmoeder van Ruth (Ruth 1:2). Niet meer in VD.

G. Verdwenen Obed en Isaï. Obed = zoon van Boaz en Ruth, vader van Isaï, voorvader van David en Jezus (Ruth 4:17, Mat. 1:5), Isaï = zoon van Obed, kleinzoon van Ruth en Boaz, vader van acht zonen, waaronder David (Ruth 4:17, Mat. 1:5).

H. Ook Reuël, de zoon van Ezau [= Edom], is weggepromoveerd.

I. De uitdrukking 'de pane lucrando' (om aan de kost te komen) is verdwenen uit VD.

J. Kijk nog eens goed naar het verschil tussen 2 step (muziekstijl) en twostep of step(dans): een dans met stappende passen.

K. De volgende Bijbelse namen komen niet meer voor in VD: Abia, Abiram, Chiël, Adonia, Omri, Chaggit en Astarte.

L. Dat geldt ook voor Elisa, Ofir, Ramot, Gilead, Zimri en Sanherib.

M. En ook: Abigaïl, Amasa, Jeter, Abimelech, Abjatar, Asaf, Heman, Obed-Edom en Zerubbabel.

N. Verdwenen zijn ook: Sanballat, Wasti, Elifaz, Bildad, Sofar, voor-Sumerisch, Elam, Tarsis, Ebed-Melech, Sedekia, Sadrach, Mesach, Abednego, Jizreël en Tekoa. 2020: wel in VD: Soemerisch.

O. Let op: wat in de vorige VD haredim waren (enkelvoud haredi), zijn nu charedim (enkelvoud: charedi). Dat laatste is een ultraorthodoxe jood, bijvoorbeeld een chassied. Het woord komt van 'vol van angst' (voor God).

P. Je schrijft toch wel 'oeioeimachine', hè? [VD]

Q. De afkorting adh (aanbevolen dagelijkse hoeveelheid) vind je alleen sub lemma [2020: adh ook lemma!]. ADH is trouwens het antidiuretisch hormoon.

R. Al mijn vragen aan VD worden nu afgedaan met: veel van je opmerkingen zijn in HET BESTAND verwerkt, in oktober zullen ze zichtbaar worden. Ik kan bijna niet wachten: wat is er bijvoorbeeld gebeurd met 'ecologische hoofdstructuur', waarvoor VD zowel EHS - correct als ehs - geschrapt kende? Mijn verwachting is dat ze rond 1 oktober, als de nieuwe gedrukte VD verspreid gaat worden, de daarbij passende en meest recente versie van VD online zullen zetten. 

 
 

0689 Dictee maandag 20 juli 2015 (3): dictee 845 (deel 3) √

Dictee - dictees [0689]

Oefendictee 845 (deel 3)

Dictee 845, alinea 7 t/m 10.

7. Een kleine aria is een arietta of ariëtte. Zijn roots liggen in Roethenië, of was het de Centraal-Afrikaanse Republiek, Vanuatu, Tsjaad, Rwanda, Oranje-Vrijstaat, Mozambique, San Marino, Litouwen, Madagaskar, Haïti, Guinee-Bissau, de Filipijnen, Djibouti, Burundi, Burkina Faso, Opper-Volta, Belgisch-Congo, Afghanistan of Abchazië? Dat is een openbare deur. Welke arrière-pensées [bijgedachten] heb je bij het verbum 'arrêteren' [tegenhouden]? En houd er ook maar geen arrière-goût [nasmaak] aan over! Die instrumenten assoneren [gelijk klinken]. Die schotel is overgeassaisonneerd. Misschien raar, maar een attische opmerking is met Attisch zout (sal atticum) gekruid (antoniem: Italum acetum = Italische azijn). SUV's zijn sport* utility vehicles (* GB: + s en ook wel: suv). Haar babyuitzet is al op orde.

8. Met ascorbinezuur [k] kun je asclepiaswol echt niet verbeteren. Na mijn wereldreis was het athomegevoel [at home] weer snel terug. Wanneer bidt men een ave mariaatje (aveetje, au pis-aller meerdere ave maria's of ave's, ook: engelse groetenissen), wanneer een weesgegroetje? NB x bidden = kleine letter, naam gebed is hoofdletter. Hij is autowielventieldopfabrieksdirecteur. Dat affichetje avant la lettre vertoont duidelijke avant-garde-invloeden. Doe er maar een baklavaatje [gebak] bij! Het bak-en-braadvet is op. Zijn vakantie gaat naar de Bahama- of Bermuda-eilanden. In het bagno mocht hij op zijn banjo spelen. Zijn baksjisjen [ie] gewoon baksissen [ih]? Maar het is zeker geen hasjiesj … De ayatollahs zochten axolotls [Mexicaanse salamander]. Op zijn bureau had hij een bacchus [beeld] staan (en ook een boeddha trouwens - idem).

9. Bij het balustradescènetje keken ze uit op de palissadeomheining. Kom, we gaan naar de bal-musettetent [geen 'tuh' uitspreken]. Bij ballet oefen je aan de barre [geen 'ruh' uitspreken]. Een barquette [wel 'tuh' uitspreken] is een bakje van bladerdeeg, voor ragout e.d. Een barcarolle [geen 'luh' uitspreken] is een gondellied. Die barbiersschurft heeft hij op de Barentszzee opgelopen. Dat is een gebastioneerde vesting. Zij lijdt aan de ziekte van Basedow [doo]. Zijn dit bearishe [rekenen op koersdaling] beleggers of bullishe [stijging]? Op de hovercraft zaten heel wat hooligans. De afkorting bd staat wel voor biologisch-dynamisch, maar niet voor biodynamisch. Hoeveel is dat op de mohsschaal [schaal van Mohs: hardheidsschaal]? Is de kafkabrigade al langs geweest? Abricotine is eau de vie [mv. x vooraan of s achteraan] van abrikozen oftewel abrikozenbrandewijn.

10. Je zag, dat Koos een abri koos om zijn abrikoos te savoureren. Toen ik na mijn overtijd thuiskwam, vertelde mijn vrouw dat ze over tijd was. Mijn beb en beppe (bebbe) komen dit weekend. Hun hele bediendedom is lid van de beambtenbond. De opgezette bijtschildpad werd gebeitst. Let op de schrijfwijzen van het beiaardspel en het Ros Beiaard [gedragen door de pijnders]. Paard en ruiter, beide moesten de tijd beiden. Het zapatisme is antilatifundium [tegen grootgrondbezit]. Er waren bojaren [grootgrondbezitter Rusland] en daimio's [idem, oude Japan] die hun onbekade aan het water grenzende bezit alsnog bekaadden. Met (di)benzoylperoxide bleek je meel. Voor Jannie is Zeeland het beloofde land. Een beeldenaar kan een beeltenis omvatten.