0595 Dictee zaterdag 11 april 2015 (1): dictee Lopikerwaard 2015 √

Dictee - dictees [0595]

Dictee Lopikerwaard 2015

1. Veilig achter de sterke Lekdijk ligt de bekoorlijke Lopikerwaard, een gebied met een rijke flora en fauna waar leeuweriken, grutto's, smienten, patrijzen, kleine plevieren en kieviten foerageren in de waterrijke uiterwaarden. Maar ook de Vlaamse gaai laat zich er regelmatig zien. De waard was oorspronkelijk een venig moerasgebied dat vanaf de elfde eeuw werd ontgonnen. De copeverkaveling [rechthoekige kavel] met langgerekte sloten en weteringen dateert uit de middeleeuwse tijd en is nog steeds manifest.

2. In de 15e [15de] eeuw was het drooggelegde veen door oxidatie dusdanig ingeklonken dat het noodzakelijk werd om water weg te malen. Zo ontstond in de loop der eeuwen een ingenieus watersysteem met molens, polders en later gemalen, beheerst vanuit de oudste democratische bestuursvorm die ons land rijk is: het waterschap.

3. Voorzitter van het waterschap is de dijkgraaf. Vroeger een man met adellijke titel, tegenwoordig meestal een man of vrouw die zijn of haar sporen in de politiek verdiend heeft bijvoorbeeld in het college van Gedeputeerde Staten van een provincie. Een dijkgraaf wordt net als een burgemeester bij koninklijk besluit [wel: KB], voor zes jaar door de Kroon * benoemd.

* lemma 'contrair': de Kroon is contrair gegaan.

4. Alle molens en gemalen ten spijt, was er tot in de zeventiger jaren van de vorige eeuw dikwijls sprake van wateroverlast. Met een grootschalige ruilverkaveling is de waterhuishouding echter verreikend veranderd. Zestien verschillende bemalingsgebieden werden samengevoegd tot vier, bemalen [niet: bemaald] door evenzoveel grote gemalen. Het [niet: de – dat is een echtgenoot] grootste, gemaal De Koekoek, uitgerust met twee schroefcentrifugaalpompen met elk een capaciteit van 5,6 kubieke meter per seconde, bemaalt maar liefst de helft van de landstreek en loost het overtollige water op de Lek.

5. In dezelfde periode werden de waterpeilen structureel verlaagd. Dat kon echter niet overal. De veelal houten funderingspalen van de oude boerderijen moesten nat blijven, om paalrot te voorkomen. Daarom werden plaatselijk hoogwatervoorzieningen aangelegd: langs de karakteristieke boerderijstroken wordt het waterpeil in de sloten met behulp van inlaten, stuwen en dammen hooggehouden [altijd aaneen]. In de polders erachter is het peil veel lager.

6. Inmiddels hebben de vier grote gemalen alweer groot onderhoud achter de rug. De elektrische installaties werden geremplaceerd, daarbij geëquipeerd met frequentieregelaars, waarmee de gemalen toerengestuurd kunnen draaien, met een variabel debiet. De bijbehorende kroosreinigers zijn gepoedercoat in onze eigen RAL-kleur saffierblauw.

7. Begin juli 2007 was er voor het laatst wateroverlast in de Lopikerwaard, nadat er meer dan honderd millimeter regen viel. Bij de hevige regenval van juli vorig jaar waren er in deze contreien geen problemen. Op een steenworp afstand, in het pittoreske dorpje Kockengen, was dat heel anders. Daar klotste het water enige etmalen door de straten. Net als in 2007 in de Lopikerwaard zette het waterschap hoofdpompen in, maar tegen de exceptionele regenval was geen kruid gewassen.

8. Klimaatverandering noopt ons tot robuuster maken van het watersysteem, zodat we minder afhankelijk zijn van de pompcapaciteit. Zoals in de Hooge Boezem achter Haastrecht, waar een oud boezemgebied in ere is hersteld en waar water tijdelijk kan worden opgeslagen. Waterberging, cultuurhistorie en natuur gaan hier hand in hand.

9. Maar hoe goed je de waterhuishouding ook op orde hebt, ook dijkgraaf en hoogheemraden kunnen de weergoden niet temmen!

 

 

0594 Dictee vrijdag 10 apr 2015 (1): dictee Papendrecht 2015 √

Dictee - dictees [0594]

Dictee Papendrecht

Een recalcitrante filmrecensent (auteur: Hans Verzijl)
 
1. Gepreoccupeerd vlijde hij zich, moeër [moe-wuhr] dan ooit, in een van de in parallelle rijtjes geplaatste sleetse lila-achtige pluchen fauteuils [oo, ui] van de op een amfitheater gelijkende cinema.

2. De kritische beoordelaar veinsde fascinatie voor de sneakpreview van een suikerzoete en feeërieke tranentrekker. Hij verafgoodde nu eenmaal gewelddadige Hollywoodfilms.

3. Met name de snoeiharde spaghettiwesterns boeiden hem enorm. Niet deze rolprent van likmevestje. In feite verfoeide hij alle andere genres en leidde zo een simplistisch leven.

4. Collega-recensenten kapittelden hem herhaaldelijk en verwonderden zich over zijn rigide houding. Compromistjes [GB, dan wel [ie]] * sluiten deed hij echter nooit ofte nimmer, hij was dus onvermurwbaar [muhrf].

* Ook: compromisjes [uitspraak: ih].

5. Zijn confrères vonden hem een cynicus die zich Oost-Indisch doof hield voor hun kritiek. Het liet hem echter siberisch. Stoïcijns en enigszins hautain legde hij hun grieven terzijde.

6. Zo wuifde hij met weidse, bijna majesteitelijke, gebaren alle commentaar weg en vermeide zich in zoetgevooisd gezang. Dus geen scheldkanonnades, het liet hem compleet blauwblauw.

7. Hoewel onverbiddelijk en tegendraads, was een jansaliegeest hem volstrekt vreemd. Hij deed nooit iets op z'n [niet: zijn *] janboerenfluitjes, noch maakte hij zich er met een jantje-van-leiden van af.

* Wel: op zijn elfendertigst. [ezelsbrug: z ij n - 11]

8. Nochtans werd hij meesmuilend door Jan en alleman continu een jandoedel genoemd, terwijl hij zeker geen janhen of janklaassen was en een Jan Modaal al helemaal niet.

9. Na afloop van de vertoning concipieerde hij node, doch minutieus zijn tendentieuze recensie op een A4'tje en e-mailde het haastje-repje naar de eindredactie van het lokale sufferdje.

10. Eenmaal thuis downloadde hij schielijk een spectaculaire lowbudgetfilm. Logischerwijs een cowboyfilm met door- en doorslechte tendensen, zulke spektakels adoreerde hij tenslotte.

11. Ten slotte savoureerde hij een meibock, een gruyèrekaasje, Engelse drop, froufrou [GB: geen mv.] en legio glaasjes madera. Als dessert trakteerde hij zichzelf op een cassata-ijsje en een espressootje.

12. Door dit soupertje werd hij een beetje weeïg op de maag. Maar na een x-aantal minuten was dit weer weggeëbd. Hij roetsjte zijn bed in en belandde fluks in Morpheus' armen.

 

0593 Dictee donderdag 09 apr 2015 (2): dictee Tabak √

Dictee - dictees [0593]

Tabak

1. Krijgt of hebt u er ook weleens tabak van? VD heeft uiteraard een lemma 'tabak': 1) de gedroogde en bewerkte, fijngesneden bladeren van enige soorten van het plantengeslacht Nicotiana, m.n. Nicotiana tabacum, die als genotmiddel gebruikt worden, vooral om te roken – tabak roken, pruimen, (verouderd) tabak drinken = roken – lichte tabak = met een laag teergehalte – zware tabak = met een hoog teergehalte – gesausde tabak = waaraan smaakstoffen zijn toegevoegd – Turkse tabak = zachte, zoete, geurige tabak – een pijp tabak – dat is andere tabak (dan knaster (= slechte tabak)) = dat is iets geheel anders of beters – dat is mij geen pijp tabak waard = het is mij niets waard, ik geef er niet om – (informeel) er tabak van hebben (krijgen) = er genoeg van hebben (krijgen) – er bálen tabak van hebben (krijgen) = er meer dan genoeg van hebben (krijgen) – (informeel, gewestelijk) dat is straffe, zware tabak– dat is een moeilijk karwei, dat is kras, sterk – (informeel, gewestelijk) tabak geven, krijgen = slaag geven, krijgen – ook als tweede lid in samenstellingen als de volgende, waarin het eerste lid de plaats van herkomst noemt: brazieltabak (Braziliaanse tabak), deli(tabak), havanna(tabak), javatabak, makubatabak, manillatabak, marylandtabak, sumatratabak, virginiatabak, 2) plant die tabak (onder 1) oplevert, m.n. Nicotiana tabacum, als gewas, 3) plantengeslacht waartoe behalve de tabaksplant die tabak levert, ook enige als sierplanten bekende soorten behoren (Nicotiana), 4) cultuur van de tabaksplanten en handel in het product – hij zit in de tabak. 

2. Dat was al een hele mondvol. Het werkwoord 'tabakken' heeft 2 betekenissen: tabak verbouwen of slaag geven (zie eerder). Ik kwam ook nog tegen Virginische tabak, maar dat is de eerdergenoemde virginiatabak. En wie een zak tabak is, is een – excusez le mot – klootzak of zakkenwasser. Een amerikaan = Amerikaanse tabak. Een kees of pruim(pje) tabak wordt als pruimtabak gebruikt. Minderwaardige Russische (soldaten)tabak heet machorka. Ook amersfoorder (amersfoort) is slechte tabak: grappig, machorka is een verbastering van de Nederlandse plaatsnaam Amersfoort. Een pafpaal is een rookzuil. Snuiftabak wordt niet gerookt en een stripmeid is niet wat u waarschijnlijk denkt, maar een meisje dat of vrouw die tabak van de stelen aftrekt. Op Sumatra geteelde tabak heet zoals eerder gemeld sumatra(tabak) en je hebt ook nog sumatrabinnengoed. Tabacologie is de leer van … en een tabagie was vroeger een soort café voor tabakrokers. In een tjilm kun je tabak roken. Een toscaner is een sigaar van Toscaanse tabak. Varinas en venushaar zijn beide soorten van een fijne tabak. Tabak kan ook geveild worden.

3.Nou luitjes, aju, ajuus, tabee, ik stop ermee, ik heb er (de) bálen tabak van!

 

0592 Dictee donderdag 09 apr 2015 (1): dictee Groot Roparun Dictee Breda 2015 √

Dictee - dictees [0592]

Groot Roparun Dictee 2015 (Breda, auteur: Otto Knitel)

Breda Nassaustad

1. Ons fier en grootsteeds Breda heeft zich, onder meer met plaquettes of neogotische gedenktekens in bas-reliëf, het predicaat Nassaustad waardig toegeëigend.

2. Uitentreuren zocht de familie van Johanna van Polanen, een puissant rijke poppedeine van 11 jaar een adellijke huwelijkskandidaat. Een Duitse kanunnik, graaf Engelbrecht van Nassau, was ten slotte de gelukkige.

3. Hun zoon Jan van Nassau, marketingmanager en lobbyist avant la lettre, haalde het Sacrament van Niervaert [eigennaam] naar Breda. In een geciseleerde monstrans werd de wonderouwel naar de Onze-Lieve-Vrouwekerk gebracht.

4. 80 jaar later kreeg zijn zoon Engelbrecht II in deze kerk een dramatisch geënsceneerd grafmonument. Aanschouw zijn albasten konterfeitsel. Hoe uitgemergeld en afgepeigerd ligt hij daar, postuum gediagnosticeerd als een van Europa's eerste syfilislijders.

5. Zijn voluptueuze opvolger Hendrik III was allesbehalve een moeë, larmoyante of ideeëloze Heer [van een heerlijkheid] van Breda. Na knoertharde koeliearbeid van velen kreeg de stad een hypermoderne omwalling en Nederlands eerste renaissancistisch kasteel.

6. Zelfs van bosaanleg wist Hendrik het naadje van de kous. Eerder dennenzaad was naatje gebleken. Maar gerenommeerd Beiers plantgoed groeide uit tot de bosschages van ons 500-jarig Mastbos.

7. Fameuze bourgondische exuberante banketten werden voor gasten van Willem van Oranje op het kasteel aangericht. Menig copieus lucullusmaal vormde een aanslag op het maag-darmstelsel van de genodigden: een tournedostje met saffraansaus of soufflés met sliptong en cantharellen.

8. Zijn zoon Maurits trouwde nooit, maar mogen we hem, met 8 kinderen bij 6 vrouwen, niet rechttoe rechtaan een promiscue casanova noemen? Na Maurits' mythische turfschiplist plantte hij – bijna gênant ijzerenheinig – zijn banier in de stad: Breda is en blijft een Nassaustad!

Shoot-outzin

De paloeter [bedrieger, deugniet] mat allolalie [zekere spraakstoornis] palulde [leuterde - niet meer in VD] onder de paloeloe [zekere grote plant] dat uit de praseodymiumkleurige [chemisch element, zeldzame aarde, atoomnummer 59] ornithopter [door Leonardo da Vinci ontworpen vliegmachine] een illiciet [ongeoorloofd, verboden] pamflettistisch palimpsest [zeker stuk papyrus of perkament] op de pangolin [schubdier] in het collenchymrijke [steunweefsel in planten] orseillemos [soort van korstmos] geworpen was.

 

 

0591 Dictee dinsdag 07 apr 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (34) √

Dictee - dictees [0591]

Ditjes en datjes (34)

A. Ik kom nog even terug op Hoogeveen (met dank aan Jeroen). Waarschijnlijk moest het toch 'Cecilia' zijn. De auteur refereert naar alle waarschijnlijkheid – gezien de tekst – aan een oud kinderliedje met als beginregel: "Ik zag Cecilia komen langs eenen waterkant." En dan gaat het dus niet om de Heilige Caecilia (Sinte-Caecilia). Waarvan akte. Maar: beide niet in GB of VD.

B. Op verzoek: 'twee en een half' is een woordgroep, daarom: we zijn twee en een half (tweeënhalf) jaar getrouwd; dat is al twee en een halve maand geleden. In een samenstellende afleiding: het
twee-en-een-halfjarig bestaan, een twee-en-een-halvecentstuk. De enige uitzondering is m.i. bij een rapportcijfer: ik had een
zes-en-een-half op mijn rapport. Denk ook aan 'driekwart minuut' (bnw.) * en 'drie kwart van de bevolking' (rangtelwoord, ook: drie vierde).
Seyss-Inquart heette spottend Zes-en-een-kwart.

* Ook wel: driekwartminuut.

C. Mijn laatste titel was 'dicteekoning' (www.dictees.nl). Dus nog één stap te gaan: dicteetsaar, daarna stop ik misschien wel … Alleen, mind you: die titel alleen toekennen óm mij te doen stoppen, dat lukt dus niet …

D. GB: op een hoofdletter geen klemtoonteken: 'Eén keer wil ik het wel toestaan.' Volgens de TH mag het wel, gezien de huidige techniek van de tekstverwerking: 'Één keer wil ik het wel toestaan.' Bij dictees zou ik het vooralsnog maar niet doen. De TH is daarbij geen norm.

E. Net zoiets is er aan de hand met de nadruktekens op de 'ij'. Kwam er vroeger – wegens technische beperkingen – alleen zo'n nadrukteken op de i, nu mag het ook op de j, dus híj́ (nadruk) heeft het gezegd, en niet die ander. Geschreven gaat dat sowieso – en is dat volgens Taaladvies correct, met de tekstverwerker is het wat lastiger en voor niet in de grafische wetenschappen ingewijden, bijna ondoenlijk. Hel lukt (in Word!) als volgt: 1) typ een j, 2) kies tabblad 'Invoegen', 3) kies (rechts) 'Symbool', 4) kies 'meer symbolen', 5) zorg dat in 'Tekencode' 0301 staat en in 'van' Unicode (hex), 6) klik op 'Invoegen' en je hebt daadwerkelijk een j́.

F. B en W met twee hoofdletters, maar 'burgemeester en wethouders' met kleine letters. In de oVD kwam 'Burgemeester en Wethouders' nog op één plaats voor (lemma voornoemd), maar volgens VD is het daar nu ook met kleine letters. Maar (nog) niet in de gepubliceerde versie van de oVD dus! 2020: OK!

G. Wat komt er voor het achtervoegsel -rijk? Even zoeken op '*rijk': bloemrijk, bloemenrijk, beeldrijk, beeldenrijk etc. Het wordt dus nooit 'bloemerijk', 'ideeërijk' etc.

H. Bij achtervoegsel -loos is dat anders: daar luidt de regel dat het ideeëloos (idee), belangeloos (belang) is – de meervouds-n komt daar dus niet – tenzij het grondwoord die n al had: wezenloos (wezen).

 

0590 Dictee maandag 06 april 2015 (3): dictee 825 (deel 3) √

Dictee - dictees [0590]

Oefendictee 825 (deel 3)

Dictee 825, alinea 7 t/m 10.

7. Zonder die hepatitis B-vaccinatie zou ze nu misschien hepatitis B hebben. Hij zat voor in de kerk. In de tram was het druk, maar voorin vond hij nog een zitplaats. Ze zijn het jammerlijke slachtoffer geworden van CO-asfyxiatie [koolmonoxidevergiftiging]. Wat was een Nisskakam [GB merk - luizen]ook alweer? We hebben 325 kilowattuur (kWh) verbruikt. Door de bewolking was het een sterreloze nacht. Ik kreeg
ge-e-maild dat een wienerschnitzel gemeeld is. Een wormkoekje wordt ook wel santonine genoemd. Met 'oom': adenoom, carcinoom, dermatoom, fibroom, hematoom, lipoom, myoom, oom agent, Oom Jan leert zijn neefje schaken, Jan oom (verouderd voor Oom Jan), Oom Kool (arme sukkel), daar ligt Oom Kool (is gevallen), oud- of grootoom en De (neger)hut van Oom Tom [boektitel]. We zullen dat gluiperdje eens een lesje leren!

8. Met 'omes': hoge omes (hotemetoten), voor de omes komen (professoren, examen doen), ome dokter (vertrouwelijke aanduiding), Ome Hein (de dood), Ome Jan (de bank van lening: het bij Ome Jan brengen, ik moet naar Ome Jan – geld van de lommerd zien te krijgen), ook 'janoom' is een aanduiding van de lommerd, Ome Gerrit (scheldnaam voor een rooms-katholiek geestelijke), Ome Kolenbrander (Bargoens voor gevangenis) en: ome Gevert is dood, ome Hebbert leeft nog: men krijgt liever dan men geeft. Gods Woord bevat bijna ontelbaar veel godswoorden. We hebben een centstuk, een vijfcentstuk en een 2½ centstuk (twee-en-een-halvecentstuk). De nazi's waren
anti-Joods. Mijn vrouw en ik hebben al lang een en-ofrekening
(en/of-rekening). Dat gijsje goochem is van Atjehse komaf, ook zijn ouders waren Atjeher.

9. Het haringkaken verwijst naar haring kaken. Een goth (of gothic) is een aanhanger of vertegenwoordiger van gothic (= gothic stijl of muziek). Hier zie je wat voorbeelden van de gothic kunst. Een gothic novel is een griezelroman. De gothique rayonnant is de rayonante gotiek (tussen de hoge en de flamboyante gotiek in). De gotiek is origineel de spitsbogenstijl. Het Gotisch is een Oost-Germaanse taal. De Goten, een oorspronkelijk uit Zuid-Zweden en Gotland afkomstig volk, werden later opgesplitst in de Oost- en West-Goten. Gisteren liep ik nog door de Rotterdamse koopgoot. Deze schoenen zijn van
gore-tex. Grâce à Dieu, je bent gered! Die graatmagere man heeft een academische graad. Pieter is een graag geziene gast. De douairière deed het met de gonfalonniere. Een contrail [kohn-treel] is een condensatiestreep.

10. Hij heeft een afschuwelijk degout [afkeer, walging] van goût de contradiction [dwarsdrijverij]. Is dat te combineren, goulash met golauyoek? Achenebbisj, aggenebbisj, oggenebbisj, genebbisj of nebbisj? Ze had extramatrimoniële seks. Mooi, die fourruremantel. Ik las in een dictee 'kris poesaka', maar ik denk dat dit poesakakris [erfstuk] moet zijn. Hij is minnaar van de schone letteren. Hij wil vast weer munt slaan uit die situatie. Hun na-ijverigheid druipt eraf. Wie kent het middeleeuwse Latijn, het Kloosterlatijn nog? Een 65-plusser heeft een 65 pluskaart (ook 65+-kaart). In Madurodam heb je een
miniatuur-Schiphol. Delft is de prinsenstad en Hanzestad Deventer is de koekstad, Eindhoven de lichtstad, Utrecht de domstad en in Alkmaar begon de victorie!

 

0589 Dictee maandag 06 apr 2015 (2): dictee 825 (deel 2) √

Dictee - dictees [0589]

Oefendictee 825 (deel 2)

Dictee 825, alinea 4 t/m 6.

4. Verder: pokkenweer, krabbedief, krabbenduiker, lollepot, linzensoep, lulleman (babbelaar), lullenman (brandweer), minnenijd, minnenloon, opgavenboek, pieleman (naakte), pielenman (arbeider), redekavelen, redengevend, ruggespraak, ruggensteun, runenalfabet, scharrebier, schredenteller, secondelang, Secretaressedag, sirenenzang, sirenegeluid, sibbenkunde, smarteloos, smartengeld, sorbenboom, sukadebrood, sullebaan, vedettedom, vedetteneigingen, nomadenstam, zedelijkheid, zedendelict, zegetocht, zegenwens, zinnebeeld, zinnenstrelend, zittekist, zielenroerselen, zondelast en doodzondenbesef, normen-en-waardendebat, waardevrij, gazelleoog, wiegelied, wiegendood, takkewijf, takkenbos, reuzezwijn (meevaller), reuzenzwijn (heel groot), libellennet, lindebloesem, pagodeboom, maretak en pieremachochel.

5. Zijn er recent nog nieuwe bijbelrollen ontdekt? Wat bedoelt GB met een bursa-equivalent? Een Lapaceen is een inwoner van La Paz, een Manilleen van Manilla. Een Salvadoreen is een inwoner van El Salvador, een Quiteen van Quito. De Slavenoorlog was de Amerikaanse burgeroorlog van 1861-'65. Op een tafelberg kun je heel goed de Tafelberg (Mensa - sterrenbeeld) ) zien. De furor teutonicus is de teutoonse razernij. Ik heb weer genoten van het tikitakavoetbal (tikkietakkie, tiktakvoetbal) van Barcelona. Hier, pak aan, one for the road, een afzakkertje!  Deze politicus heeft heel extreem linkse ideeën. Er werd wat afgeijsbeerd toen de examenuitslag uitbleef. Op de gelukwens van Piet repliceerde Jan met: van 's gelijken.

6. Een olibrius is een snoever of pochhans. Al- en dieldrin behoren tot de drins. Uche-uche, mag ik even de aandacht, anders gebruik ik mijn oeioeimachine! Ik zag het: George' oor had hij te luister gelegd. Op een sophisticated manier werd de suiker gesofisticeerd. De gezapigerustverstoorder werd tot de orde geroepen. Of hij gereïncarneerd was, weet ik niet, gere-integreerd wás hij. Het getoupeerde gezelschap heeft nog wat rondgetoerd. Door al die trubbels was hij getroebleerd. Hij zoekt nu een troubleshooter. Zijn getruukte trucjes en getrukeerde trucages waren fenomenaal. In elk respectvol dictee zou 'giaur' [gaa-voer  - g van goal] voor moeten komen Niet te verwarren met het grote rund, de gaur [gau-wuhr - g van goal]. Gierstjes zijn sorghumkorrels. Het was een relaxed middagje, we hebben heerlijk gerelaxt. De GeV is de giga-elektronvolt.