0564 Dictee vrijdag 20 mrt 2015 (1): dictee Ter Aar 2015 √

Dictee - dictees [0564]

Het groene hart van Holland (dictee Ter Aar, auteur: Rein Leentfaar)

1. Schrijver dezes kreeg uit het Ter Aarse het verzoek zijn furor scribendi (schrijfwoede) te benutten om een geëigende bucolische (landelijke) story te concipiëren voor Jan en alleman. Men verwachtte de deelname van kandidaat-raadsleden en enkele éminences grises, niet die van de locoburgemeester, amateurkickboksers of profwaterpolosters. Het dictee moest gaan over het Groene Hart en de bevolking van Ter Aar, bestaande uit boeren, burgers en buitenlui. Daaronder zijn D66'ers, GroenLinksaanhangers en SP-stemmers. De scribent heeft geïnternet, ge-e-maild en gegoogeld. Bijgaand zijn geüpdatete gedachtespinsels.

2. Nieuwkoop is gefuseerd met Ter Aar en Liemeer; het gemeentehuis staat aan het Teylersplein in de hoofdplaats Nieuwveen, burgemeester is Frans Buijserd (CDA). Kernen zijn onder andere: De Meije, Noordse Dorp en Woerdense Verlaat. De gemeente had begin mei 2014 zevenentwintigduizend honderdtweeëntwintig inwoners. Van de oppervlakte bestaat bijna 135 promille uit water. De Nieuwkoopse Plassen worden beheerd door Natuurmonumenten. Het wapen van Nieuwkoop is goedgekeurd door de Hoge Raad van Adel. Bekende Ter Aarders zijn: Jeroen Snel (journalist-presentator EO), Jens Toornstra (Feyenoord) en Saskia Noorman-den Uyl (ex-PvdA-Kamerlid).

3. Ter Aar heeft zorg-, recreatie- en logeerboerderijen. De bd-boeren (biologisch-dynamisch), ook bioboeren of biodynamische boeren genoemd, gebruiken geen ascorbinezuur (vitamine C), maar wel aroma-extracten. Inwoners forenzen naar Leiden en benutten de N446.

[Specialistendeel]
4. Kwekerijen in Ter Aar kweken eschscholtzia's (1), buddleja's (2), gaultheria's (3), floxen (4) en guichelheil (5). Een menukaart uit Ter Aar vermeldde kalfsribeye (6) met pesto-tomatensaus (7), malse runderentrecote (8) met gegrilde groene asperges en pepersaus, quinoawrap (9) (een soort pannenkoekje), sliptongen en
grana-padanokaas (10) (op de carpaccio) (11) met basilicummayonaise (12).

Mind you: Ter Aar houdt de Randstad dus buiten de deur!

(1) goudpapaver
(2) vlinderstruik
(3) bergthee
(4) vlambloem, herfstsering
(5) lijkt op muur
(6) ribeye: grote lendenbiefstuk met vetaderen
(7) pesto: ongekookte saus van basilicum, knoflook, pijnboompitten, olijfolie, geraspte Italiaanse kaas
(8) entrecote: lapje vlees, m.n. rundvlees, met een randje vet, gesneden uit het (tussen)ribstuk
(9) quinoa: gierstmelde (Andesgebergte), van de zaden wordt meel gemaakt
(10) grana padano: van koemelk gemaakte harde Italiaanse kaas met een korrelige structuur
(11) carpaccio: Italiaans voorgerecht bestaande uit flinterdun gesneden plakjes rauwe ossenhaas

(12) basilicum: sterk geurende, lipbloemige plant, de blaadjes worden als keukenkruid gebruikt

 

0563 Dictee dinsdag 17 mrt 2015 (3): dictee Gorinchem 2015 √

Dictee - dictees [0563]

Markante mensen aan de Merwede (Gorinchem 2015) (auteur: Marjan Versluis)

De onderstreepte woorden moesten worden ingevuld.

1. “Sterkte hè, zo direct met het dictee!” “Insgelijks!” Al succes wensend vlijt een gemêleerd gezelschap zich reikhalzend in groten getale neer in hun dieprode zetel. Kriskras verdeelt men zich over de zaal. Er klinkt gedempt geprevel over venijnige valstrikken in de Nederlandse taal om u heen. Maar u raakt niet van uw à propos, u heeft immers al een stressstoornis vanavond vanwege het cancelen van dat ranzige rendez-voustje. U herkauwt snel nog even het laatste restje van de kant-en-klaarmaaltijd. De smaak van kippenragout en rodekoolsalade. Komaan, laten we beginnen.

2. U kijkt met argusogen naar de geprinte A4’tjes die voor u liggen. Of misschien is het A3-formaat geworden, dat weet ik nu nog niet. Aan u om de correcte vorm in te vullen in de lacunes: een peulenschil.

3.Waar men de vorige keer nog langs mythes over de garnizoensstad aan de meanderende rivier werd geleid, nemen wij u nu mee om over de fine fleur van dit Beverly Hills in de Biblebelt te vertellen.

4. Waar begint zo’n zoektocht naar saillante of extravagante Gorcumers? En is bekend ook hetzelfde als markant? Voor hetzelfde geld vindt u uw betbetovergrootvader ook al een opmerkelijke kwibus. Neem bijvoorbeeld Frank Wels. Deze oud-international én roodbroek is geen Gorcumer van oorsprong. En onder niet-voetballers zal de naam ook niet snel een belletje doen rinkelen. Na zesendertig keer voor de Nederlandse equipe te hebben gespeeld, kreeg hij een café aan de Arkelstraat. Nu vindt u daar een Chinees etablissement. Misschien is markant voor deze heer geen goede benaming, maar het feit dat zijn naam prijkt op de Spurt – ons boemeltje – maakt een vermelding hier toch waard. Wist u dat trouwens? Vanaf nu let u, wachtend en mijmerend over de dagelijkse beslommeringen voor de spoorwegovergang, vast op de naam die op de trein staat. Dan kunt u ook Ida Gerhardt tegenkomen. Niet face to face natuurlijk, zij is al bijna twintig jaar aan gene zijde. Ook zij heeft de eer om op de trein genoemd te staan. Zij is overigens voor haar oeuvre wel chiquer gelauwerd. Namelijk met een P.C. Hooft-prijs [eigennaam, donorprincipe].

5.Van een andere categorie, maar wel frappant, is de heer Woesthoff. Deze Ferdinand stelt zich overal quasinonchalant voor als Dinand uit ’s-Gravenhage. Zijn wieg stond in Gorinchem, dus ik vind hem met dit minuscule leugentje een valsspeler.

6. Even een kleine kanttekening; echte markante Gorcumers wonen of woonden voornamelijk in de binnenstad. Een curieuze constatering die werd gedaan door Ruth de Jong. De zoektocht naar fameuze locals leidde namelijk naar een door haar geschreven publicatie met zesendertig karakteristieken van in het oog springende mensen. Dus heeft u het voorrecht om in het centrum te wonen? Dan bent u mogelijk ook een kandidaat-portret .

7. In dit boekje vinden we Truus van Baalen. Deze zonderlinge figuur was wijd en zijd bekend als poezenmadam. Ze verzamelt in haar leven exorbitant veel rommel in haar huis aan de Appeldijk. Allerlei parafernalia, van kattenbakken tot lege eierdoosjes, bewaart ze tot nader order.  Vervolgens wordt dit huis frequent door de gemeente leeggehaald. Je zou haar een hoarder avant la lettre kunnen noemen; een dwangmatige verzamelaar die veel moeite heeft om afstand te doen van spullen. Dat was bij Truus zo erg, dat de reinigingsdienst moest worden geëscorteerd door de politie. Met recht een markante persoonlijkheid die op haar manier bleef protesteren tegen de wegwerpmentaliteit van de maatschappij.

8. Die 36 uit het boek van mevrouw De Jong gaan we hier niet allemaal bespreken. Gezien het feit dat hier vanavond ook niet-Gorcumers aanwezig zijn, kunnen zij het waarschijnlijk wel appreciëren als er ook wat ‘grotere namen’ worden genoemd. Zoals Jan van der Heijden, wie kent hem niet? Een 17e-eeuwse geboren Gorcumer die carrière maakte als uitvinder van de brandspuit. Of hij zelf veel brandjes bluste, is de vraag. Hij was namelijk ook een veelzijdig kunstenaar.

9. Er zijn in Nederland veel straten naar deze Jan vernoemd. Naast treinen, is een straatbenoeming ook een goede graadmeter voor befaamdheid. Maar een sporthal krijgt niet iedereen! De Van Rappardhal herinnert nog veel inwoners aan ongetwijfeld de markantste burgemeester van Gorinchem tot nu toe. Deze Rolly was een ridder uit een adellijk geslacht. Verre van plebs dus. Als deze flamboyante aristocraat nog geleefd zou hebben, zou hij om de haverklap aangeschoven zijn bij De Wereld Draait Door. Met zijn ultraconservatieve opvattingen was er vaak reuring rond de man die zo’n dertig jaar onze stad bestuurde. Op autoritaire wijze waakte hij over de goede zeden in zijn stad. Toneel- en filmvoorstellingen die hem niet zinden, werden verboden. Een dictee had hij daarentegen vast vermakelijk gevonden.

10. PS Veel van de besproken personen zijn niet meer onder ons. Dit is louter toeval. Er zijn nog genoeg markante burgemeesters, casanova’s, sporthelden en andere cultfiguren over voor een volgende keer. We zijn voor nu namelijk bijna aan het eind gekomen. Het dictee echoot nog een beetje na. Het is te laat om nog te gaan yogaën of een sudoku’tje te leggen voor de broodnodige ontspanning. Maar wellicht helpt een lekker glaasje in de foyer?

 

0562 Dictee dinsdag 17 mrt 2015 (2): dictee Rozenburg 2015 (volwassenen) √

Dictee - dictees [0562]

Het Groot Dictee van Rozenburg 2015 (6e editie, auteur Mariëtte de Vries, volwassenen)

Exposé over Muziektheater De Ontmoeting

1. Muziektheater De Ontmoeting is gedurende het afgelopen decennium een bekend fenomeen geworden in de Rozenburgse samenleving.

2. Sceptici bezwoeren dat de hele onderneming zou uitlopen op een echec, dat alle subsidie-eurootjes als weggegooid geld aangemerkt konden worden en dat er nooit ofte nimmer sprake zou kunnen zijn van een eclatant succes.

3. Nochtans kan binnenkort alweer de zevende verjaardag van deze uitgaansgelegenheid gevierd worden.

4. Waar eerder een religieuze gemeenschap was gehuisvest, is een bloeiend theater verrezen met heuse theaterprogramma’s van grote en minder grote allure, waarvan sommige leiden tot deceptie en andere tot euforie.

5. Een grote groep vrijwilligers, grotendeels bestaand uit leden van de muziek- en zangverenigingen die gezamenlijk het theater exploiteren, onderhoudt het gebouw, en zorgt ervoor dat er bardiensten gedraaid worden, dat er schoongemaakt wordt en dat gasten er tiptop ontvangen worden.

6. Jaarlijks wordt er een x-aantal activiteiten georganiseerd in een gevarieerd aanbod van theatervoorstellingen die muziek, dans, toneel en cabaret omvatten, min of meer gevat in feeërieke en soms zelfs antonpieckachtige decors.

7. Naast vele andere successen was een saillante activiteit dit jaar de valentijnsspecial, een valentijnsscratch waarin liederen uit Nederlandstalig en Engelstalig repertoire ingestudeerd en ten gehore gebracht werden.

8. Lang leve Muziektheater De Ontmoeting!

0561 Dictee dinsdag 17 mrt 2015 (1): dictee Juniordictee Rozenburg 2015 √

Dictee - dictees [0561]

Juniordictee Rozenburg 5e editie 2015 (auteur: Mariëtte de Vries)

Lezen als hobby

1. Het is een bewezen feit dat er steeds minder lectuur, lit(t)eratuur en poëzie gelezen wordt.

2. Velen voeren als excuus om niet te lezen aan dat ze alles wat essentieel is om te weten op internet vinden.

3. Lezen is echter niet alleen bedoeld als leerzame activiteit; het biedt eveneens voldoening en kan je humeur positief beïnvloeden.

4. Je kunt lezen over sporten als badminton en hockey, maar ook over specifieke muziekinstrumenten, zoals bijvoorbeeld een xylofoon.

5. Ook is het bijvoorbeeld leuk om een spannend boek over cowboys en boeven te bekijken, of een romantisch verhaal met een gelukkige afloop.

 

0560 Dictee maandag 16 mrt 2015 (3): dictee Idee √

Dictee - dictees [0560]

Idee

1. Gokje: zelfs met 'idee' kun je wel een column vullen. We zullen zien. Het lemma idee in VD geeft mv. ideeën en verkleinwoord ideetje. Meestal is het lidwoord 'het': het plan is het idee. Heel archaïsch en ouderwets (met name in de filosofie) kom je ook wel 'de idee' tegen, maar dat wordt eigenlijk alleen nog gebruikt m.b.t. de ideeënleer van Plato, die platoonse leer. Let op samenstellingen en afleidingen: ideëel (ideële), ideeëloos, maar ideeënarmoede, ideeënrijkdom en ideeënwereld.

2. Allereerst met '*idee*' nog een paar vreemde eenden in de bijt: antideeltje (ziet u idee?), armeluisorchidee (paddenlelie), boeideel (boeiboord), fideel, een geaffideerde (vertrouweling), geconsolideerd (vastgemaakt, bevestigd), gedecideerd (vastberaden, vastbesloten), geïnvalideerd (gehandicapt), hallekidee (ter aanduiding van een plotseling geluid of gebaar, een onverwachte beweging, gebeurtenis), infideel (ontrouw, trouweloos), irideeën (plantkunde: irisachtigen, lissenfamilie), kruideel (plank voor een karrenbaan, synoniem: schuierplank), maanorchidee, orchideeënfamilie etc. en weide-erts (velderts, ziet u het 'idee' hierin?).

3. Woorden die zijn samengesteld met 'idee' zijn: basisidee (grondgedachte), godsidee (idee dat men heeft van een opperwezen), noodlotsidee (noodlotsgedachte), staatsidee (staatsbegrip: idee die men zich van (het wezen van) de staat maakt), waanidee (waandenkbeeld, met name als ziekelijk verschijnsel) en wetsidee (vooral in de verbinding wijsbegeerte der wetsidee: een filosofische opvatting volgens welke een centrale theoretische idee aan alle wijsbegeerte ten grondslag ligt).

4. Ten besluite een aantal begrippen die echt met 'idee' verbonden zijn: vergeet ook de ideeënbus niet, het idee-fixe (meervoud op n of s, gedachte – hetzij op reële grondslag, hetzij zuiver waandenkbeeld – die iemand voortdurend bijblijft en al zijn andere gedachten beheerst, synoniem: dwangvoorstelling), idée reçue (meestal meervoud – met s –, overgeleverd, algemeen aanvaard idee, conventionele voorstelling, conventioneel beginsel) en idées de derrière la tête (gedachten die uit de achtergrond van het bewustzijn opkomen – Blaise Pascal). Voor de volledigheid kijken we nog even binnen de artikelen waar '*idee*' in voorkomt: toernooideelnamen(!), geen idee = geen benul, chloorbenzylideenmalononitril(! stofnaam, bepaald type traangas, met name CS-gas), pasteideeg, gefluorideerd, geoxideerd, gekandideerd, geliquideerd, lievelingsidee, gerevalideerd, reuze-idee en Sire (Stichting Ideële Reclame). Zo, daar moeten we het dan maar mee doen …

 

0559 Dictee maandag 16 mrt 2015 (2): dictee Weesp 2015 √

Dictee - dictees [0559]

1e Weesper Dictee, 15 maart 2015

Auteur: Anke ten Doeschate, schrijfster

1. Er was eens een pittoresk stadje aan de Vecht, op (een) steenworp afstand van het grootsteedse Amsterdam en het majestueuze Muiderslot. Hoewel het stadje met zijn monumentale panden, lieflijke huisjes en kruip-door-sluip-doorstraatjes historisch genoemd kon worden, waren de inwoners met hun tijd meegegaan. We schrijven immers het jaar des Heren 2015, een tijd van tablets, zzp’ers, duurzaamheid en crowdfunding.

2. Met dat laatste moest aan de Nieuwstad [straatnaam] De Weesper Boekhandel [eigennaam] verrijzen, niet met een tanteagaathregeling maar met het slijten van heuse obligaties. Al snel stroomden de euro’s binnen. De initiatiefneemster kon haar op A4’tjes opgetekende plannen gaan realiseren. Er werden maquettes geconstrueerd en bouwtekeningen ter accreditatie voorgelegd.

3. Maar er kwam een Weesper kink in de kabel. Vlak voordat de spouwmuren geslecht konden worden, gelastte het veelbesproken duo van de Stichting Flora en Fauna Bescherming [alles werd goed gerekend] een bouwverbod, omdat er sacrosancte ransuilen, bladkoninkjes, geelgorzen en zelfs een krullevaar tussen de dakspanten vertoefden. De GroenLinkswethouder wilde een onderzoek naar het welbevinden van deze ornithologische schepsels laten uitvoeren.

4. ’s Middags besloot de vlijtige eigenaresse dan toch ten minste een bezem door het stoffige etablissement te halen. Begeleid door salsamuziek ging ze sans gêne tekeer, maar de Cubaanse muziek kon de gevederde vrienden niet bekoren. Krijsend verkozen ze de weidse hemel boven de winkel. De krullevaar vloog fluks terug naar de kinderboekhandel, waar hij schielijk terugkroop in het boek van Annie M.G. Schmidt.

5. De andere vogels koersten naar de overzijde van De Kom [een water in Weesp], waar ze neerstreken in de toren van de Sint(-)Laurentiuskerk. Daar huizen de vogels nu nog. Slechts een pastoor met emeritaat, een thuriferarius en enkele kanunniken menen de vogels soms te horen.

6. Hoe het moet als de kerk straks in een ravissant appartementencomplex wordt omgetoverd, is de vraag. Daarover zal de heer Van Vliet in conclaaf moeten, met de Weesper dierenbeschermers, al kan hij misschien beter een salsa-avond houden op het altaar met de glas-in-loodramen. En De Weesper Boekhandel? Die aanschouwde in de vroege zomer van dat jaar het levenslicht, tot vreugde van de investeerders en andere boeken- en cultuurminnende Weespers.

 


 

0558 Dictee maandag 16 mrt 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (30) √

Dictee - dictees [0558]

Ditjes en datjes (30)

A. In het Nederlands en Engels worden meerdelige samenstellingen aaneengeschreven: lange afstand, maar langeafstandsloper (loopt een lange afstand, een lange afstandsloper is een lange man) en grand slam, maar grandslamtoernooi. Voor vreemde talen geldt dat niet, dan komt er een koppelteken: grand-prixtoernooi (grand prix),
shish-kebabtent (shish kebab), ad-hoccommissie (ad hoc) en a-capellakoor (a capella), nextbestoplossing (next best, Engels),
haute-couturewinkel (haute couture, Frans, andere taal) en minimalmusicuitvoering (minimal music, Engels). Iets dergelijks geldt voor zogenaamde samenstellende afleidingen: halve finale en halvefinalist (Nederlands), xiang qi en xiang-qi'er (speler van het Chinese schaakspel). Bij werkwoorden kun je ook wel van samenstellende afleiding spreken (denk daarnaast ook nog even aan lol trappen en loltrapperig): tai chi en tai-chiën (niet zijnde Nederlands of Engels) en high tea en highteaën (Engels). Let op: bij back-uppen kun je dat zo niet uitleggen, want back-up had al een koppelteken, voor après-ski en après-skiën geldt dat ook. Weer een ander geval is
jij-jouen (zie ook jijen en jouen, niet 'jouwen' dus), waar 'jij' en 'jou' verwisseld kunnen worden. Als uitsmijter en een
vreemde-eend-in-de-bijtwoord het voor een niet-Fries grappige werkwoord aaisykjen: (Fries, zelfs geen frisisme): bij wijze van vermaak zoeken naar kievietseieren (kievitseieren) en deze liefst niet meenemen. Het is zelfs verboden, tenminste dit jaar (2015).

B. In vervolg op een eerdere kwestie: de NTU deelt mij mee dat het nieuwe GB waarschijnlijk het woord Wmo-raad zal bevatten. 2020: klopt!

C. U aller vermoede waarheid is juist: ik ben een fervente

ditjes-en-datjesverzamelaar. Let op: 'ditjes en datjes' is los!

D. Ik vond 3 treffers op '*nelle*': méthode traditionnelle = productiemethode van mousserende wijn buiten de champagnestreek, waarbij de wijn op de fles een tweede gisting ondergaat, quenelle = balletje, worstje of 'omgekeerde Hitlergroet' en secret de Polichinelle = publiek geheim. De rest eindigt dus op '*nel*', zoals à titre personnel en crime passionnel.

D. Wat schrijf je aaneen met 'volgend' (gezocht naar '*volgend*'): achtereenvolgend, daaraanvolgend, daaropvolgend, eerstvolgend(e), hiernavolgend, naastvolgend, navolgend. opeenvolgend, opvolgend en volgenderwijs. De rest moet dus 'los' zoals daaruit volgend(e).

E. Weer zo'n gemene wijziging: haloumi (Cypriotische kaas) heet sinds 2009 halloumi [GB, VD]!

F. Nog iets raars bij VD: als je 'handclap' als zoekopdracht geeft, krijg je niet het lemma 'slow handclap' te zien, m.a.w. je moet het volledige meerwoordige lemma intypen, om dat te zien te krijgen. Van Dale, dat moet toch beter kunnen? Doe *handclap*! Dat werkt!