dinsdag 17 februari 2015

0520 Dictee woensdag 18 feb 2015 (1): dictee 21e Groot Eper Dictee 2015 √

Dictee - dictees [0520]

21e Groot Eper dictee 2015

Taalvaardig

1) De allesbehalve eenvoudige jubileumeditie van dit dictee – in tweeduizend veertien – kaartte de geweldige highlights aan van twintig jaar dicteegeschiedenis.

2) Het jaar ervoor was een dicteetekst over de geprivilegieerde en bevoorrechte employés van de Noordgouw toegezegd maar om opnieuw de woorden neervlijen, coupébanken, pauwenogen en kopieën te laten optekenen, zou rieken naar zelfplagiaat.

3) Daarom wordt dit jaar uw taalvaardigheid getest aan de hand van een aantal stijlfiguren zoals de antithese, het eufemisme, de hyperbool, ironie, sarcasme en cynisme. Appeltje-eitje dus.

4) Wellicht komen er ook nog een paar tautologieën, pleonasmen, zeugma’s, enumeraties, een enkel neologisme en een verdwaalde litotes voorbij.

5) Misschien heeft u qua taalvaardigheid nu al een diepte- in plaats van hoogtepunt bereikt en maakt zich als anticlimax reeds thans een deceptief chagrijn van u meester. Het valt wel mee toch?

6) Als u daarentegen nu nog steeds laaiend enthousiast bent en brandende van nieuwsgierigheid naar het vervolg verlangt, dan blijve niet ongezegd dat er waarschijnlijk minimaal één steekje bij u loszit.

7) Wie houdt er nou van deze zelfkastijding? U moet wel van lotje getikt en van de ratten besnuffeld zijn! Of herrijst u feniksachtig uit de as van uw pennenvruchten?

8) Inmiddels bewegen wij ons gezamenlijk naar het onontkoombare einde van dit dictee, de geenszins apocalyptische of extatische doch wel afsluitende slotzin.

9) Om bij dat slot te komen, dient echter eerst ten noorden van Antarctica de pont genomen te worden op de plek waar men thee-, over-, maar helaas ook – in dubbel opzicht – afzet.

10) Zo is – om Herman Finkers’ bewerking van Shakespeares Macbeth te citeren – pas aan het eind de kop eraf.

 

zaterdag 14 februari 2015

0519 Dictee woensdag 11 feb 2015 (10): dictee Japanse woorden √

Dictee - dictees [0519]

Japanse woorden

1. We hebben heel wat woorden aan het Japans ontleend. In deze column een vrij willekeurige selectie. De economische toestand van Japan wordt weergegeven door de Nikkei (Nikkei-index, Nihon Keizai Shimbun), de beursindex van Tokio. Met betrekking tot de sport heb ik opgetekend: aikido (oosterse vechtsport), judo (ontwikkeld uit het jiujitsu, zelfverdediging), budo (verzamelnaam van judo, karate etc.), dan (een van de 10 meestergraden bij judo), dojo (budoschool), ippon, koka (afgeschaft), waza-ari en yuko (4 resultaten bij judo), judogi (pak bij judo), judoka (judoër), judojo (leslokaal voor judo), kempo (verwant aan karate), karateka (doet aan karate), kendo (stokschermen), kiyu (leerlingengraad bij judo), kodokan (sportschool voor budo), een ninja is een strijder en ninjutsu hun vechtsport, de obi is de gordel bij het judopak, sensei (meester) is de aanspreektitel van een leraar in de vechtsport, de tatami is de judomat en sumo is sumoworstelen (een beoefenaar ervan is een sumotori).

2. Ten aanzien van bloemen, planten etc. vond ik: aucuba (sierstruik), azuki of adukiboon (kleine, rode sojaboon), bonsai(boompje), daikon (radijs), ginkgo (sierboom), gonbanzo (kekererwt), hiziki (zeewier), mango (vrucht), nashi (soort peer), natto (sojabonen), nori (zeewier), shiitakes (eetbare paddenstoelen - ook: shiitake's - uitspraak), skimmia (altijdgroene plant) en umami (glutamaat, ve-tsin: smaakversterker).

3. Bij voedsel etc. registreerde ik: hashi (eetstokjes, meervoud), koi(karpers), miso (pasta), sake of saki (sterkedrank), sashimi (rauwe vis), seitan (vleesvervanger), shabushabu (soort bouillon), shoyu (dunne sojasaus), soba (spaghetti van boekweitemeel), soja (dikke vloeistof uit sojabonen), sukiyaki (Japans gerecht van groenten, mi en plakjes vlees of vis die aan tafel in bouillon gaar gemaakt worden), surimi (fijngehakte vis), sushi (rijstballetje mét), tamari (sojasaus), tempura (gebakken voedsel), teppanyaki (voedsel bereid op ijzeren plaat), teriyaki (gerecht met soja), wagyu (rund voor het wagyuvlees), wakame (zeewier), wasabi (mierikswortelpasta), yakitori (spiesje met kip) en yakult (melkachtige drank).

4. De laatste serie wordt een vreemd allegaartje: banzai (heilroep), biwa (soort luit), bunraku (poppenspel), geisha (gastvrouw, een maiko is een jonge geisha), go (schaakspel), harakiri en kamikaze (zelfmoord), keirin (wielerwedstrijd), moribana (bloemschikken in een schaal), ikebana, ikenobo en nageire (de laatste in een vaas), origami (papiervouwkunst), shamisen (3-snarige luit), sudoku (sudoku's, sudoku'tje), sodoku (rattenbeetziekte), tamagotchi (computerspel met knuffelbeest), tsunami (vloedgolf), taikoen (titel van de shogun) en tycoon (industriemagnaat).

5. Ten slotte: een mekake (uitspraak èh, aa, èh) is een maîtresse en heeft een meervoud op n en s, en dus is het mekakegroep en niet mekakengroep. Meer weten? Maak een afspraak met me bij de japanner (restaurant, kleine letter - volgens GB), kom in uw japanner (auto), breng een echte Japanner (Japannees of andere jappen, scheldnaam, kleine letter) mee en vergeet vooral uw zakjapanner niet, want we delen de kosten! We doen het samsam. fiftyfifty, toch?

 

vrijdag 13 februari 2015

0518 Dictee woensdag 11 feb 2015 (9): dictee Groot Juridisch Dictee Utrecht 2015 √

Dictee - dictees [0518]

3e Groot Juridisch Dictee Utrecht 2015

1. De rechtsstaat wordt geattaqueerd. Aanslagen op de media, journalisten, functionarissen en politici door guerrillastrijders, wij noemen ze terroristen, zijn zonder meer verwerpelijk. Deze aanslagen zijn te beschouwen als een vorm van disrespect voor onze fundamentele waarden. De door deze strijders gehanteerde retorica, neemt abjecte vormen aan en getuigt van een enorme versimpeling van het bestaan. Zij, de martelaren, staan aan de goede kant. Wij, die niet onvoorwaardelijk aan hun kant staan, zijn het kwaad en verdienen niet anders dan hel en verdoemenis.

2. Zijn deze terroristen te kwalificeren als rechts-extremistisch of zijn ze eerder linksgeoriënteerd? Geoutilleerd met kalasjnikovs, molotovcocktails en bomvesten scheppen zij sowieso chaos en paralyseren ze de samenleving. Soms getuigt hun aanpak van een zeker professionalisme, vaker stuit men op amateurisme en dilettantisme. Hun gedachtegoed is dermate rigide, dat andersdenkenden niet worden verstaan. Men lijkt te lijden aan een extreme vorm van xenofobie.

3. We moeten echter niet larmoyant worden. De kwestie is nu wat onze wereldleiders kunnen stellen tegenover deze fluïde en moeilijk te detecteren strijdtroepen. In dit globaliserende tijdsgewricht volstaat een nationale aanpak niet. Maar werkt een internationale? Het gaat hier immers niet om vormen van statelijk geweld. Wat schiet men dan op met multilaterale verdragen? Een verdrag is een belangrijk rechtsinstrument, maar krijgt men daarmee vat op terroristische bewegingen?

4. Men kan duizenden attachés bij elkaar brengen met volle attachékoffers, die zich buigen over niet-aanvalsverdragen, gewapende interventies, ad-hoctribunalen, conflicterende rechtsmachtclaims en internationale allianties, de effecten van hun constructieve overleg blijken uiteindelijk abominabel. Terroristische strategieën en tactieken doorkruisen de interstatelijke aanpak. Men damt het terrorisme onmogelijk in. Dit intoxicatieverschijnsel vindt zijn weg via een ingewikkeld capillairsysteem waartegen kanonneerboten, luchtaanvallen of ander militair ingrijpen ook maar iets vermogen uit te richten.

5. Wellicht moet men het zoeken in een moreel tegenoffensief. Laten we de beelden van de verschrikkingen inzetten via de sociale media om zo de grote leiders te demaskeren. Kalifaat of heilstaat: een fascinerende ideologie kan uiteindelijk niet een barbaarse praktijk verhullen. Elk inhumaan regime zal onderuitgaan door zijn eigen ‘Goelag Archipel’ [beter: Goelagarchipel of goelagarchipel].

6. We moeten internationaal de handen ineenslaan. “Volkeren aller landen verenigt u.” We zijn echter niet langer slechts aangewezen op internationale militaire exercities of economische sancties. Elke burger heeft een wapen in handen. Uw berichten kennen geen grenzen. Ook al bent u niet mediageniek, op u rust een zoete plicht anderen te informeren. Want vergeet niet: kennis is ook macht!


 



 

donderdag 12 februari 2015

0517 Dictee woensdag 11 feb 2015 (8): dictee Parcours of parkoers? √

Dictee - dictees [0517]

Parcours of parkoers?

1. Er zijn veel woorden die op 2 manieren geschreven kunnen worden, zoals 'chagrijnig', dat het dichtst bij de Franse herkomst ligt ('chagrin'), en 'sacherijnig' dat nog verder vernederlandst is (en minder 'chic' klinkt). In een dictee geven deze twee woorden geen problemen, want ze worden (heel) verschillend uitgesproken en bij een dictee moet je nu eenmaal opschrijven wat er wordt voorgelezen. Lastiger zijn woorden die (bijna) dezelfde uitspraak hebben, maar verschillend geschreven worden. Een mooi voorbeeld daarvan zijn (het) débris en (het) debris, die allebei met 'ee' en 'ie' worden uitgesproken: débris is puin (massa vergruizelde steen) en debris zijn/is 1) zeer fijne materiaaldeeltjes die ontstaan door slijtage en breuk, 2) ruimteafval.

2. Moet je bij een gewoon dictee dus zeker niet gebruiken, bij een superspecialistendictee zou ik het wel aandurven, immers: bij debris ligt de klemtoon op de eerste lettergreep en bij débris op de tweede! Even tussendoor: in 1995 had je voorkeurspelling (compromis tussen Vlaanderen en Nederland): 'productie' en 'produktie' mochten allebei, alleen had 'productie' de voorkeur. In 2005 is men daar gelukkig van afgestapt.

3. Voor de rest gaat deze column over parkoers en parcours. Volgens VD zit het met de uitspraak zo: bij 'parcours' is die 'pahrkoer' of 'pahrkoers', bij 'parkoers' mag alleen de tweede uitspraak. Dat heeft voor een dictee gevolgen: wordt er 'pahrkoers' gelezen, dan zijn beide vormen goed, wordt er 'pahrkoer' gelezen, dan mag je alleen 'parcours' opschrijven. De Nederlandse vorm 'parkoers' heeft verder weinig geheimen: het meervoud is 'parkoersen' en het verkleinwoord 'parkoersje'. Bij 'parcours' ligt het heel subtiel: bij het meervoud wordt het (vernederlandst) parcoursen als je de eind-s wel uitspreekt en blijft het (op zijn Frans) 'parcours' als je die niet uitspreekt. Ook bij het verkleinwoord gebeurt iets opvallends: spreek je de eind-s niet uit, dan is de laatste letter een r en komt er op zijn Nederlands gewoon 'tje' achter: 'parcourstje', spreek je de eind-s wel uit, dan komt er op zijn Nederlands 'je' achter: 'parcoursje'. Echt fijnproeverijwerk voor dicteefreaks dus.

4. Als uitsmijter nog wat dingen over verkleinwoorden: machientje en machinetje mogen allebei (afhankelijk van de uitspraak), net zoals disketje en diskettetje. Enne … circuit heeft sinds 2005 als verkleinwoord 'circuitje' (vroeger: tt) en crapaud als verkleinwoord 'crapaudje' (vroeger dt). Ten slotte: veel succes op uw schrijf- en dicteeparcours, pardon: dicteeparkoers! Latere toevoeging: volgens VD is 'parkour': een acrobatisch spel waarbij men al rennend, springend enz. zo snel mogelijk een bepaald parcours met hindernissen in de stad, in de vrije natuur of indoor aflegt, synoniem: freerunning.

 
 


0516 Dictee woensdag 11 feb 2015 (7): dictee 817 (deel 3) √

Dictee - dictees [0516]

Oefendictee 817 (deel 3)

Dictee 817, alinea 7 t/m 10.

7. Even in herinnering roepen: een marque is o.a. een gedenkteken, een marqué is een toneelspeler en een marquee loopt over het beeldscherm. Wil je de radio even aanzetten? Er is een programma over het aanzetten van knopen. Een cliquet is een tourniquet en een kliko is een afvalcontainer op wielen. Cava is alleen maar schuimend, kava (kawa) is bedwelmend. De matroos was overboord geslagen. Het Haagse Bos ligt niet zo ver van de Haagse duinen, eigendom van het Zuid-Hollands Landschap. Opvallend, hoe snel hij die gewoonte afwende. Voordat hij de helling af skiede, had hij al heel wat afgeskied. Een afrodite is meestal een onbereikbare liefde, een princesse lointaine. Droeg Aida in de opera van Verdi aïdakleding? Wie slecht horen, zijn slechthorenden. Vooruit maar, à la bonne heure, jij je zin dan maar!

8. Die pierlala zou eruitzien als de dood van Pierlala. Een aldislamp is geen Aldi-lamp. Volgens mij horen Ali B-petjes thuis in de alibabataalschatkamer. Het woord 'orfisme' verwijst in zijn beide betekenissen naar Orpheus. De philonisten hangen de leer van Philo aan. Wat is nu eigenlijk het verschil tussen china- [angst meltdown] en Jeruzalemsyndroom [acute godsdienstwaanzin]? Leg precies het verschil uit tussen peronisme (denk aan Perón) en pyrronisme (denk aan Pyrrho). Ik was allang blij dat hij deed, wat hij al lang beloofd had. De aanduiding voor alfanumeriek is A/N. De naam 'abaca' (manillahennep) komt uit het Tagalog. Het abachi is een houtsoort. Ab alto ad altum is excelsior. Een abaja is een zeker moslimvrouwengewaad. Ik zal het je haarfijn, ab acia et acu, uitleggen. De uitdrukking ' a baculo ad angulum' betekent ongerijmd. De ångström is erg klein!

9. Linksom of rechtsom: à bis ou à blanc. Bij 'ab incunabilis' moet ik aan wiegendrukken denken (incunabelen, incunabels). Ze keuvelden over van alles en nog wat, ab hoc et ab hac (zeg maar: van de hak op de tak). Dat noem ik geen achternarijden meer, dat is achterna-ijlen. Stro dorsen is actum (acta) agere [overbodig]. Hoe hoog is dat
premie-inkomen? Een amfitryon is een gulle gastheer. Klassieke versvoeten zijn de amfibrachys, anapest, dactylus, jambe, spondee en trochee. Op internet vond ik anderhalf miljoen anderhalfduizend treffers erop. Een anthologie is een bloemlezing (anthos = bloem). Daar heb je hem weer met zijn amphigouri's 2020. Hij voelde zich à son aise met zijn capote anglaise. Gebak van laagjes biscuit en crème au beurre is javanais. Onderling spraken ze Franglais. Een charentais is een cavaillon: een kleine gele meloen met geribbelde schil.

10. Die deelnemer met dat groene ski-jack, kreeg die de kwalificatie d.n.s. [did not start] of d.n.f. [did not finish]? We gaan straks BBQ'en [bee-bee-kuu-wuhn]. Bij de moderne communicatie heb je geen belleman [stadsomroeper] meer nodig. Helpt hydrotherapie bij anhidrose? Een ank vind je bij de goudsmid, ankhs zijn Egyptische sleutelkruisen. De antiloop behoort tot de antilopesoort. Hij werd à demi [voor de helft] vrijgesproken. Hij heeft een Addis Abebitische vriendin, zijn vriend een Adenitische. Was die nu pangeran adipati of raden adipati? Adipocire (adipocera) is lijkenvet. A.M.D.G. staat voor: ad majorem Dei gloriam. Ad modum Minellii betekent: vertaald en/of geannoteerd.

 

0515 Dictee woensdag 11 feb 2015 (6): dictee 817 (deel 2) √

Dictee - dictees [0515]

Oefendictee 817 (deel 2)

Dictee 817, alinea 4 t/m 6.

4. In zijn santenkraam heeft hij heel wat gezant [zanten = verzamelen]. Hij zweedde [zweden = zekere behandeling voor huiden] wat af in de leerbereiding. Wie kan me uitleggen wat nou precies het verschil is tussen een baksis en een baksjisj? Het balletje-balletje leverde een unieke win-winsituatie op. Hoe is dat geregeld bij de vigerende Zondagswet? De bedrieglijke [Niet: + e!]  bankroetier werd bij de kladden gevat. Vanmiddag zal de priester biecht horen. Het Bijbelboek Openbaring vormt het Bijbelslot [denk ook aan een bijbelslotje]. Het ontstaan van de samenstellingen 'bigbangtheorie' [2 + 1] en 'bigbandmuziek' [1 + 1] is niet helemaal identiek … In de wolken moet de piloot blind vliegen en blindvaren op de instrumenten. Bloed zuigen doet een bloedzuiger. Voor de Playboyfoto's moest ze blootliggen (bloot liggen). Wat, rijdt hij op een Bodo [GB: merk motorfiets]? Heb jij het laatste bouquetreeksboek al gekocht? De brandmeester gaf zelf het sein 'brand meester'.

5. Als je de breeveertien opgaat, zit je niet op die zandbank. Achter iemand aan lopen is iemand achternalopen. Een apsis is een abside (zekere nis of uitbouw). Een synoniem van à bout portant is à brûle-pourpoint. Hij was een abominabele ABN-spreker. Een acre [aa-kruh] is maar 9,5 are meer dan een acre [ee-kuhr]. De abderieten zijn genoemd naar een onnozelehalzenstad. Het abc leer je uit een abc-boek [vgl. a-b-boek]. Waar is het ab'tje van mijn tv'tje? Ze kwam me achterophinken. Wil een voetbalploeg achterstaan, dan moet die eerst achter komen. In Marokko draagt men fezzen: een fezje of een tarboesje. Deze gegevens worden in een matrixje weergegeven. Een metis is een mesties. De Chaldeeuwse vrouwen kwamen uit Chaldea (Zuid-Mesopotamië).

6. Ik dank u, milord. Een ADHD-achtig ADHD-kind is een ADHD'er of ADHD'ster [GB ook wel: adhd]. Bekende affaires zijn de affaire DSB en de affaire-Galilei. Een ad-valvaspublicatie wordt ad valvas gepubliceerd. Geef een voorbeeld van een apokoinou. Adipocera (adipocire) is lijkenvet. Kamelotten (kamelots) zijn zekere fraaie, kostbare weefsels. Een kakemono is een Japans schilderij. Hij is starnakelzat [bijwoord - ook starnakel zat], stomdronken. Er was sprake van een onverwachte coïncidentie. De biljarters moesten queueën om te kunnen keuen. Zijn paarden poikilotherm (koudbloedig)? Een beetje studentencorps heeft een muziekkorps, een preses, een abactis en een quaestor. De meerderheid van het docentenkorps is tegen. Men schrijft: één promiscue mens, twee promiscue mensen, één continu spectrum, maar twee continue spectra.

 

0514 Dictee woensdag 11 feb 2015 (5): dictee 817 (deel 1) √

Dictee - dictees [0514]

Oefendictee 817 (deel 1)

Dictee 817, alinea 1 t/m 3.

1. Moet je dit nu een symfonie- of een filharmonieorkest noemen? Het valt niet mee, terdoodveroordeelde te zijn. Wil je tijm meebrengen? Ik typ een typefout [2020:ook typfout], zie ik nu. Hij verafgoodde het al veel verafgode idool. Hij danste driemaal in de rondte. Weet je überhaupt wel wat ubiquiteit betekent? Wij sleeden [ook: sleedden] en gleden van de heuvel af. Het boaatje lag op de loer. Het aiootje studeert erop af. In die formule komen een rho'tje en een pi'tje voor, maar geen omegaatje. In 'reikwijdte' komt één ei'tje en één ij'tje voor. 'Goud' schrijf je met een ou'tje en 'gauw' met een au'tje. Een
chemise-enveloppeje is een hemdbroek(je). Drie kwart [drie vierde] van de bezoekers had een driekwartbroek. De adjunct-directeur vervulde zijn adjunctschap goed. Dat is een interimkantoor. Vroeger had je vaak een zusters- én een patersschool.

2. 'Ten algemenen nutte' heeft de ten-vorm. Hij kreeg een ja-antwoord. De bird's eye viewjournalist had een writer’s blocksyndroom. Met een Wii kun je wiiën. Jan Rap en zijn maat was te hoop gelopen. Wij gaan aloë's (aloëetjes) kweken. Ik vind dat jullie iets extra's moeten doen. Waar vindt men die nog, de 2pk'tjes? In een [cijfers, symbool] 30km-zone staan veel [cijfers] 30 kilometerborden, geen [letters] vijftigkilometerborden. Heel erg veel [cijfers] 65-plussers draaien nog [cijfers] 78 toerenplaten. Het vermogen van dit apparaat is [cijfer] 2 pk, niet meer. Een lelijk eendje heette van origine [basisbegrip in 3 tekens] 2cv'tje [VD; 2CV'tje] of voluit geschreven: deux-chevauxtje. Een aanbodcurvestudie leert ons dat. Ons eerste korfbalteam heeft een aanvoerder, het tweede een aanvoerster. Ik had al een donkerbruin abdomengevoel.

3. Accumulatie is geen accommodatie. Spring maar achterop (achter op mijn fiets). In het kort geding werd de à-la-minute-eis door de kortgedingrechter afgewezen. Hij ging al gelijk in de tegenaanval. Het was alle hens aan dek toen hij vrijkwam. Was dat je allerallereerste keer? Amahs zijn au pairs uit lagelonenlanden. In het Andesgebergte vliegen andesgieren. De Angelsaksische anglicaan ging lelijk onderuit. Die antilopeaankoop was een goeie. De smokkelaars zijn anti narcoticabrigade. De bhv is onthand, want Jacco moest daarstraks naar de apk-keuring. Die arbeidster was een fervent fietsster. Met yaws, de Engelse benaming voor framboesia, moet je oppassen. Wie wonnen de laatste Academy, Emmy en Grammy Award? Het ypresien [GB] is een onderdeel van het eoceen. Ze spoot per ongeluk zaan [room] op de Zaanse klok.