Dictee - dictees [0337]
Ten
1. Ja,
ten. 'Ten' is eigenlijk 'te', dat via de inmiddels vergeten naamvallen net als
'ter' is overgebleven. Een beperkte en vrij willekeurige selectie (er zijn 424
voorbeeldzinnen - 2014!): ten aanschouwen van, ten aanhoren van, ten aanzien van, ten
val komen, ten eerste, tweede, achtste, etc., ten goede of ten kwade keren, ten
sterkste afraden, een kus ten afscheid, iets ten geschenke geven, ten tijde
van, ten gevolge van, ten enenmale, ten tweeden, anderen, derden male, iets ten
antwoord krijgen, de armen ten hemel heffen, ten einde (aan het einde, teneinde
aaneen = met het doel dat, om) en ten
bate van.
2. Verder: ten volle, ten bedrage van, ten behoeve van, ten hoogste, ten gunste
van, goed beslagen ten ijs komen, ten bewijze van, ten naaste bij, heden ten
dage, ten eeuwigen dage, ten dans vragen, ten dele waar zijn, ten deel vallen,
ten dienste staan of stellen, ten doel stellen, ten huize van, ten dode
opgeschreven zijn, ten doop houden, ten onder gaan, iets ten gehore brengen,
ten strijde trekken, ten grave dragen, ten zuiden van Nederland, ten grondslag
liggen, procedure ten gronde (bodemprocedure in tegenstelling tot een kort
geding [BE: kortgeding], maar: iemand te gronde richten), beter ten halve gekeerd dan ten hele
gedwaald en ten teken van rouw.
3. Ten slotte: ten hove verschijnen (aan het hof), ten honderd
(bij de Vlamingen: procent!), ten huwelijk vragen, Huis ten Bosch, ten kantore
van notaris X, ten top klimmen, ten koste van iets gaan, iets ten uitvoer
leggen of brengen, ten verderve leiden, ten minste (op zijn minst, tenminste aaneen = althans), ten name van, ten
nadele van, noord ten westen (een windrichting N.t.W.), een nummertje ten beste geven,
ten offer vallen, iemand ten onrechte van iets betichten (beschuldigen), ten
opzichte van, ten overvloede, ten langen leste, ten plattelande, zich iets ten
plicht stellen, een portret ten voeten uit, ten prooi vallen, ten scherpste
protesteren, ten nauwste samenhangen, ten stelligste verzekeren, iets ten
tonele voeren, tentoonstellen (wel aan elkaar), ten vroegste (op zijn vroegst),
ten zeerste en: zij heet van zichzelf Ten Cate. Als uitsmijter – u kent het
wel, met veel 'ten' – de hottentottententententoonstelling!
zondag 26 oktober 2014
dinsdag 21 oktober 2014
0336 Dictee woensdag 22 okt 2014 (3): dictee 794 (deel 3) √
Dictee - dictees [0336]
Oefendictee 794 (deel 3)
Hierbij dictee 794, alinea's 7 t/m 10.
7. In het casino speel ik soms punto banco [tegen de bank]. Een ocel is juist geen facetoog [maar: puntoog]. Purper van Cassius is goudpurper. Sommige dicteefanaten zijn een purus putus (en ze zijn dus pure pute - hebben maar één gezichtsveld). Ze heeft een pushy [dwingend] karakter. Putatief recht [alleen in gedachte(n) rechtsgeldig] geldt dus niet. Die freatofyten (putplanten) redden het wel. De putsch van Kapp vond in 1930 plaats. Hij sloeg vanaf de green een putt. Een puttee bestaat uit beenwindsel voor militairen. Geinig, zo'n putto [naakt kinderfiguurtje]. De PVDA is de Partij van de Arbeid, een Belgische maoïstisch-leninistische politieke partij. Hoe groot is de p-waarde [probability]? Een pycnicus is van het pyknische type. Hij is altijd vergezeld van zijn pyladessen [trouwe metgezellen]. Er staan nu pylonnen (felgekleurde kegels) voor die oude pyloon (Oud-Egyptische tempel). Een bucardo was een inmiddels uitgestorven pyreneeëngeit. De wilde pyrethrum is de wilde bertram. Is dat 2-, 3- of 4-pyridyl? Wat pyroclastisch [door vulkaan uitgeworpen] begint, kan zich heel goed klastisch [gruisvormig] ontwikkelen.
8. Die pyrograveur [houtbrander] levert gaaf werk. Het pyrronisme stamt van Pyrrho. Een löyly is een opgieting (uit het Fins). Het RS-virus (RSV) is het respiratoir syncytieel virus. Qualy's (quality adjusted life years) zijn kostbaar, letterlijk en figuurlijk. De Qatarese rial wordt aangeduid met QAR. De qi dao is een Tibetaanse meditatietechniek, net als de qi gong uit China. Een QL-lamp is een quartz-lightlamp, een kwartslamp. Zo'n QR-code is handig. Een QSO is een quasi-stellar object, een quasar. De encycliek Quadragesima anno van paus Pius XI is redelijk bekend, ook bij niet-rooms-katholieken. Prachtig vak, die aritmetica. Een quadruple bogey mag je wel een wereldprestatie noemen. Een heel erg prangende vraag is een quaestio vexata (ook: vexata quaestio). Qualibet ex re: door welke oorzaak dan ook. Qualis ab incepto: zoals hij (zij, het) in het begin was.
9. Barbertje moet quand même hangen. Overigens hangt een barbertje onder een kastplank. Hij zal nooit zijn quant-à-soi [moi] [deftigheid] verliezen. Zo'n quantité négligeable merk je toch niet op? Quantum in me [wat mij betreft] gaat de party gewoon door. Ik geef mijn mening quantum valeat [zoveel die waard is]. Wat omvat de quartaire sector van de economie? De veelal collectief gefinancierde activiteiten, bv. zorg, onderwijs, cultuur en openbaar bestuur. Het quartair is de vierde en jongste periode van het fanerozoïcum. Ik word niet graag herinnerd aan mijn quart d'heure(s) de Rabelais. Tiercés zijn trio's, maar quartés [kansspel, wedden op 4 paarden]? Met quartets [4-voudige lijn in het spectrum] kun je niet kwartetten. Qua talis - als zodanig - is dat wel terecht. In welk katern wordt het lottowoord 'quatern' [vier nummers loterij die er bij één trekking uitkomen] beschreven? 'Zesletterwoord' is overduidelijk een veertienletterwoord. 'Planking' [foto van je zo stijf als een plank] staat al wel in het woordenboek, 'whaling' [2020 nog niet in wdb.: walvisvangst] zal wel volgen. Quatre-mainsspelers spelen doorgaans quatre-mains stukken (quatre-mainsstukken).
10. Een quatre-quarts, een evenveeltje, is een cake van gelijke delen bloem, suiker, boter en eieren. We hebben helemaal geen putsch voorbereid, quatsch! Valt een gebeurtenis uit 1483 nu in het trecento of het quattrocento? Trap er niet in: een qubit is een kwantumbit. In Spanje denkt men: hoe zit dat, qué? Die meubels zijn gemaakt in Queen Annestijl. Queenies zijn tootschoenen noch pumps. Dat was, quel spectacle des dieux, ein Schauspiel für Götter. Houd dat
qu'en-dira-t-on [praatje] maar voor je. Als voorgerecht hadden we quenelles [balletje, worstje]. 'Queueën' [kjoe-wuhn] blijft een lastig woord. Quickpil [zaadpil met verkorte kiemperiode], geen poisonpill [bescherming bedrijven tegen overname]. Vanavond, quién sabe [kie-jèhn-saa-buh] (wie weet)? Ik gooide zowaar een quine [dobbelen: 2 vijven, anders: 5 nummers in één rij].
Oefendictee 794 (deel 3)
Hierbij dictee 794, alinea's 7 t/m 10.
7. In het casino speel ik soms punto banco [tegen de bank]. Een ocel is juist geen facetoog [maar: puntoog]. Purper van Cassius is goudpurper. Sommige dicteefanaten zijn een purus putus (en ze zijn dus pure pute - hebben maar één gezichtsveld). Ze heeft een pushy [dwingend] karakter. Putatief recht [alleen in gedachte(n) rechtsgeldig] geldt dus niet. Die freatofyten (putplanten) redden het wel. De putsch van Kapp vond in 1930 plaats. Hij sloeg vanaf de green een putt. Een puttee bestaat uit beenwindsel voor militairen. Geinig, zo'n putto [naakt kinderfiguurtje]. De PVDA is de Partij van de Arbeid, een Belgische maoïstisch-leninistische politieke partij. Hoe groot is de p-waarde [probability]? Een pycnicus is van het pyknische type. Hij is altijd vergezeld van zijn pyladessen [trouwe metgezellen]. Er staan nu pylonnen (felgekleurde kegels) voor die oude pyloon (Oud-Egyptische tempel). Een bucardo was een inmiddels uitgestorven pyreneeëngeit. De wilde pyrethrum is de wilde bertram. Is dat 2-, 3- of 4-pyridyl? Wat pyroclastisch [door vulkaan uitgeworpen] begint, kan zich heel goed klastisch [gruisvormig] ontwikkelen.
8. Die pyrograveur [houtbrander] levert gaaf werk. Het pyrronisme stamt van Pyrrho. Een löyly is een opgieting (uit het Fins). Het RS-virus (RSV) is het respiratoir syncytieel virus. Qualy's (quality adjusted life years) zijn kostbaar, letterlijk en figuurlijk. De Qatarese rial wordt aangeduid met QAR. De qi dao is een Tibetaanse meditatietechniek, net als de qi gong uit China. Een QL-lamp is een quartz-lightlamp, een kwartslamp. Zo'n QR-code is handig. Een QSO is een quasi-stellar object, een quasar. De encycliek Quadragesima anno van paus Pius XI is redelijk bekend, ook bij niet-rooms-katholieken. Prachtig vak, die aritmetica. Een quadruple bogey mag je wel een wereldprestatie noemen. Een heel erg prangende vraag is een quaestio vexata (ook: vexata quaestio). Qualibet ex re: door welke oorzaak dan ook. Qualis ab incepto: zoals hij (zij, het) in het begin was.
9. Barbertje moet quand même hangen. Overigens hangt een barbertje onder een kastplank. Hij zal nooit zijn quant-à-soi [moi] [deftigheid] verliezen. Zo'n quantité négligeable merk je toch niet op? Quantum in me [wat mij betreft] gaat de party gewoon door. Ik geef mijn mening quantum valeat [zoveel die waard is]. Wat omvat de quartaire sector van de economie? De veelal collectief gefinancierde activiteiten, bv. zorg, onderwijs, cultuur en openbaar bestuur. Het quartair is de vierde en jongste periode van het fanerozoïcum. Ik word niet graag herinnerd aan mijn quart d'heure(s) de Rabelais. Tiercés zijn trio's, maar quartés [kansspel, wedden op 4 paarden]? Met quartets [4-voudige lijn in het spectrum] kun je niet kwartetten. Qua talis - als zodanig - is dat wel terecht. In welk katern wordt het lottowoord 'quatern' [vier nummers loterij die er bij één trekking uitkomen] beschreven? 'Zesletterwoord' is overduidelijk een veertienletterwoord. 'Planking' [foto van je zo stijf als een plank] staat al wel in het woordenboek, 'whaling' [2020 nog niet in wdb.: walvisvangst] zal wel volgen. Quatre-mainsspelers spelen doorgaans quatre-mains stukken (quatre-mainsstukken).
10. Een quatre-quarts, een evenveeltje, is een cake van gelijke delen bloem, suiker, boter en eieren. We hebben helemaal geen putsch voorbereid, quatsch! Valt een gebeurtenis uit 1483 nu in het trecento of het quattrocento? Trap er niet in: een qubit is een kwantumbit. In Spanje denkt men: hoe zit dat, qué? Die meubels zijn gemaakt in Queen Annestijl. Queenies zijn tootschoenen noch pumps. Dat was, quel spectacle des dieux, ein Schauspiel für Götter. Houd dat
qu'en-dira-t-on [praatje] maar voor je. Als voorgerecht hadden we quenelles [balletje, worstje]. 'Queueën' [kjoe-wuhn] blijft een lastig woord. Quickpil [zaadpil met verkorte kiemperiode], geen poisonpill [bescherming bedrijven tegen overname]. Vanavond, quién sabe [kie-jèhn-saa-buh] (wie weet)? Ik gooide zowaar een quine [dobbelen: 2 vijven, anders: 5 nummers in één rij].
0335 Dictee woensdag 22 okt 2014 (2): dictee 794 (deel 2) √
Dictee - dictees [0335 ]
Oefendictee 794 (deel 2)
Hierbij de alinea's 4, 5 en 6 van dictee 794.
4. Het lijkt bijna een contradictio in terminis: provitamine A is bètacaroteen. Is een proxyserver hetzelfde als een firewall? Van muzikale prozac knap ik altijd op. Als je prude [preuts] bent, lijd je aan pruderie. Moet iedereen een prud'homme hebben? Van pruimtabak kun je een kees, een pruim tabak, maken. Dat spul kun je wel prullenbakkeren. Een prulpoëet is een feniksdichter. Het PSA is het prostaatspecifiek antigen. Mijn vrouw is naar de psych. Psilocine, psilocybe en psilocybine hebben allemaal met paddenstoelen te maken, psittacose (psittacosis) en psittacisme niet: dat zijn papegaaienkwesties. Tegenover de fysiek staat de psychiek. Wat houdt de Psychopatenwet in? Psychrofiele bacteriën gedijen het beste bij lage temperatuur (antoniem: psychrofoob). Te koelen wijn deed men bijna altijd in een psykter.
5. PTC schrijf je in het Nederlands als fenylthiocarbamide. Met ptca's (percutane transluminale coronaire angioplastiek) worden gewoon dotterbehandelingen bedoeld. Hij excuseerde zich publice [tsj]. Herken je die: de publicatiebias [wetenschappelijke resultaten]? Het ptolemeïsche gesternte omvatte 48 sterrenbeelden. PTH is het parathyreoïd hormoon. Wellington schijnt gezegd te hebben: "Publish and be damned (Publiceer het en wees vervloekt)." Ze droeg een puce [puus] (vlokleurig) jack. De pudenda zijn de uitwendige schaamdelen. De Pueblo-indianen vormen kennelijk volgens GB een volk. Zij leven in een pueblocultuur van pueblonederzettingen. Dat is het puikspuikje van de zalm. In de bergen zei hij: "Kijk, dit is nou een klastisch (gruisvormig) gesteente." Hij is een Pietje Pu(c)k.
6. Spreek correct uit: 'puitaal' (het is geen schuttingtaal, dus). De pukcode is de personal unblocking key-code. Slaat hij nu een push of een pull? Een pulli is een pull, een pullover, een truivest. Haal je dat: 50 pull-ups? De pulppers drukt haar genre. Wat heeft pulsen [huizen leeghalen, Joden, WO II --- >) met de firma Puls te maken? Een pulszeef is geen mijn- maar een deinmachine. Punaisepissers zijn experts in punaises poetsen. Boksers kunnen aan dementia pugilistica lijden. Punctum, basta! Het punctum saliens is der springende Punkt. Ponderen is met een unster wegen. Een moeilijk woord voor trouweloosheid is fides Punica (Carthaagse trouw). Wanneer was de derde Punische oorlog? Een punkie [punker] is punky [punk]. Dat punt [eenheid voor hoogte drukletters] is drie achtste millimeter. Hij was puntelijk op tijd. Het potlood en Ajax waren punteloos. Ik pakte hem bij zijn puntje, puntje, puntje.
Oefendictee 794 (deel 2)
Hierbij de alinea's 4, 5 en 6 van dictee 794.
4. Het lijkt bijna een contradictio in terminis: provitamine A is bètacaroteen. Is een proxyserver hetzelfde als een firewall? Van muzikale prozac knap ik altijd op. Als je prude [preuts] bent, lijd je aan pruderie. Moet iedereen een prud'homme hebben? Van pruimtabak kun je een kees, een pruim tabak, maken. Dat spul kun je wel prullenbakkeren. Een prulpoëet is een feniksdichter. Het PSA is het prostaatspecifiek antigen. Mijn vrouw is naar de psych. Psilocine, psilocybe en psilocybine hebben allemaal met paddenstoelen te maken, psittacose (psittacosis) en psittacisme niet: dat zijn papegaaienkwesties. Tegenover de fysiek staat de psychiek. Wat houdt de Psychopatenwet in? Psychrofiele bacteriën gedijen het beste bij lage temperatuur (antoniem: psychrofoob). Te koelen wijn deed men bijna altijd in een psykter.
5. PTC schrijf je in het Nederlands als fenylthiocarbamide. Met ptca's (percutane transluminale coronaire angioplastiek) worden gewoon dotterbehandelingen bedoeld. Hij excuseerde zich publice [tsj]. Herken je die: de publicatiebias [wetenschappelijke resultaten]? Het ptolemeïsche gesternte omvatte 48 sterrenbeelden. PTH is het parathyreoïd hormoon. Wellington schijnt gezegd te hebben: "Publish and be damned (Publiceer het en wees vervloekt)." Ze droeg een puce [puus] (vlokleurig) jack. De pudenda zijn de uitwendige schaamdelen. De Pueblo-indianen vormen kennelijk volgens GB een volk. Zij leven in een pueblocultuur van pueblonederzettingen. Dat is het puikspuikje van de zalm. In de bergen zei hij: "Kijk, dit is nou een klastisch (gruisvormig) gesteente." Hij is een Pietje Pu(c)k.
6. Spreek correct uit: 'puitaal' (het is geen schuttingtaal, dus). De pukcode is de personal unblocking key-code. Slaat hij nu een push of een pull? Een pulli is een pull, een pullover, een truivest. Haal je dat: 50 pull-ups? De pulppers drukt haar genre. Wat heeft pulsen [huizen leeghalen, Joden, WO II --- >) met de firma Puls te maken? Een pulszeef is geen mijn- maar een deinmachine. Punaisepissers zijn experts in punaises poetsen. Boksers kunnen aan dementia pugilistica lijden. Punctum, basta! Het punctum saliens is der springende Punkt. Ponderen is met een unster wegen. Een moeilijk woord voor trouweloosheid is fides Punica (Carthaagse trouw). Wanneer was de derde Punische oorlog? Een punkie [punker] is punky [punk]. Dat punt [eenheid voor hoogte drukletters] is drie achtste millimeter. Hij was puntelijk op tijd. Het potlood en Ajax waren punteloos. Ik pakte hem bij zijn puntje, puntje, puntje.
0334 Dictee woensdag 22 okt 2014 (1): dictee 794 (deel 1) √
Dictee - dictees [0334]
Oefendictee 799 (deel 1)
Hierbij de alinea's 1 t/m 3 van dictee 794.
1. Hij mocht het concert pro hospite bijwonen. De mercatorprojectie wordt ook Mercators projectie genoemd. De fischer- en newmanprojectie kom je tegen in de chemie. In Vlaanderen is een pro justitia een proces-verbaal. Ik vind hen een stel prollen. Ook zeïne in mais is een prolamine. Het communistisch manifest van Karl Marx doet als oproep: proletariërs aller landen, verenigt [archaïsch] u. In het Rusland van de Oktoberrevolutie * kende men de proletkult [èh of ee, oe] (kunst en cultuur voor de massa). Zijn prolixe betoog schoot het doel voorbij. Waarvoor wordt Prolog (Programming in Logic) gebruikt? Voor kunstmatige intelligentie, etc. Een PROM is een programmable read-only memory, een programmeerbaar ROM-geheugen. August Strindberg (Zweeds schrijver) had als epitheton 'de Prometheus van het Noorden'. Prolongabel is verlengbaar en logeabel betekent: bewoonbaar, gerieflijk.
* Huidige kalender: 7 november - Novemberrevolutie
2. Zijn gedrag was hartstikke promiscue, het barstte van de promiscuïteit. De officiële naam voor de duivelsadvocaat in canonisatieprocessen is promotor fidei. Hemelbestormende types zijn prometheïsch. De muskusloop-, de mandarijn- en de carolina-eend [In VD is de volgorde anders …] zijn pronkeenden. Wat heeft 'belatafeld' of 'sansodemelatafel' met een latafel (commode, met laatjes dus) te maken? Niets - bastaardvloek. Begrijp ik goed, dat er geen pronuntii [enk.: pronuntius] meer zijn? Wat is de relatie tussen pro-oestrum en metoestrum? We moeten meer propaganda voeren. Propeennitril is propenonitril. Een propeller is een rotor. Een propretor was een gouverneur in het Romeinse Rijk. Dat is voor nu, pro praesenti, genoeg. Dat ventje is proppiedik. Bij het pausen [reproduceren door doorstuiven of calqueren] gebruik je pausdotten. Evie en Annette waren niet alleen tweelingen, maar zelfs ook Tweelingen.
3. Hij is epris van choco-ijsjes. Proprie communia dicere [k] is alledaagse dingen zeggen op gepaste wijze. Propria quae maribus: dingen die echtelieden passen, en propria vineta caedere [tsj]: zijn eigen glazen ingooien. Mr Probz en zijn bandleden hebbenpropz props 2020 (jeugdtaal, Engels: proper respect) voor hun muziekleraren. Een prosateur is een prozaschrijver en een proscenium is een voortoneel. Een prosciutto [sjoe] is een zekere achterham. Wat zijn proselieten der poorte? Blijft interessant, zo'n prosopopoeia. Ik wist niet dat je 'proselietenmaken' zo schreef. Mooi woord: oxygeneren, 'suzereiniteit' trouwens ook. Een proteus is een zeer onbestendig, veranderlijk mens. Een provem is zowel provo als nozem. Wat door de Providentie beschikt is, is vanzelfsprekend providentieel. De Zeven Provinciën waren de Verenigde Nederlanden tijdens de Republiek.
Oefendictee 799 (deel 1)
Hierbij de alinea's 1 t/m 3 van dictee 794.
1. Hij mocht het concert pro hospite bijwonen. De mercatorprojectie wordt ook Mercators projectie genoemd. De fischer- en newmanprojectie kom je tegen in de chemie. In Vlaanderen is een pro justitia een proces-verbaal. Ik vind hen een stel prollen. Ook zeïne in mais is een prolamine. Het communistisch manifest van Karl Marx doet als oproep: proletariërs aller landen, verenigt [archaïsch] u. In het Rusland van de Oktoberrevolutie * kende men de proletkult [èh of ee, oe] (kunst en cultuur voor de massa). Zijn prolixe betoog schoot het doel voorbij. Waarvoor wordt Prolog (Programming in Logic) gebruikt? Voor kunstmatige intelligentie, etc. Een PROM is een programmable read-only memory, een programmeerbaar ROM-geheugen. August Strindberg (Zweeds schrijver) had als epitheton 'de Prometheus van het Noorden'. Prolongabel is verlengbaar en logeabel betekent: bewoonbaar, gerieflijk.
* Huidige kalender: 7 november - Novemberrevolutie
2. Zijn gedrag was hartstikke promiscue, het barstte van de promiscuïteit. De officiële naam voor de duivelsadvocaat in canonisatieprocessen is promotor fidei. Hemelbestormende types zijn prometheïsch. De muskusloop-, de mandarijn- en de carolina-eend [In VD is de volgorde anders …] zijn pronkeenden. Wat heeft 'belatafeld' of 'sansodemelatafel' met een latafel (commode, met laatjes dus) te maken? Niets - bastaardvloek. Begrijp ik goed, dat er geen pronuntii [enk.: pronuntius] meer zijn? Wat is de relatie tussen pro-oestrum en metoestrum? We moeten meer propaganda voeren. Propeennitril is propenonitril. Een propeller is een rotor. Een propretor was een gouverneur in het Romeinse Rijk. Dat is voor nu, pro praesenti, genoeg. Dat ventje is proppiedik. Bij het pausen [reproduceren door doorstuiven of calqueren] gebruik je pausdotten. Evie en Annette waren niet alleen tweelingen, maar zelfs ook Tweelingen.
3. Hij is epris van choco-ijsjes. Proprie communia dicere [k] is alledaagse dingen zeggen op gepaste wijze. Propria quae maribus: dingen die echtelieden passen, en propria vineta caedere [tsj]: zijn eigen glazen ingooien. Mr Probz en zijn bandleden hebben
zaterdag 18 oktober 2014
0333 Dictee woensdag 15 okt 2014 (6): dictee Zoiets of zo iets? √
Dictee - dictees [0333]
Zoiets of zo iets?
Zoiets of zo iets?
1. Ik kwam 'zoiets' tegen. Schrijf je dat nu aan elkaar of los,
en wanneer dan wel? Allereerst kijk je dan in GB, het Groene Boekje
(Woordenlijst Nederlandse Taal). Daar staat 'zoiets' in: het is een
voornaamwoord (vnw.): (taalkunde) woord dat personen en zelfstandigheden
aanduidt, zonder ze te noemen, en ook betrekkingen kan uitdrukken, synoniem:
pronomen. Maar ook 'zo' staat erin: de zo (zelfstandig naamwoord, znw.), het
zootje, maar dat zoeken we niet. Ook 'zo'n' (vnw.) staat erin en 'zo' als
bijwoord. Aangezien ook 'iets' in GB staat (voorbeeld: iets beu zijn): net als
'iet' een vnw., is de combinatie 'zo iets' dus best denkbaar.
2. Maar komt dat ook voor? Om daarachter te komen, moeten we toch naar de DVD, de Dikke Van Dale. Allereerst zoek ik naar 'zoiets'. Het is een onbepaald voornaamwoord, de voorbeelden omvatten: zoiets stoms!, een aap op een fiets, hoe vind je zoiets, ik heb allang zoiets gemerkt, zoiets laat men zich geen tweede maal zeggen, drie meter, of zoiets (schattende aanduiding), (spreektaal) zoiets hebben van – het gevoel hebben dat – dan heb ik zoiets van: dat moeten we helemaal niet willen. Duidelijk. VD geeft 86 van die voorbeeldzinnen en binnen artikel komt 'zoiets' 107 keer voor. Beide: 2014.
3. Ik pak willekeurig de laatste, het lemma 'zuiveren'. Daarin staat: dat zuivert het lichaam, zoiets zuivert het bloed – bevrijdt het van onzuivere of afvalstoffen. Het zoeken naar 'zo iets' gaat wat lastiger. Als je dat intypt in het zoekvenster, verschijnen alle voorbeeldzinnen en treffers 'binnen artikelen' (sub lemma), waar de woorden 'zo' en 'iets' voorkomen, maar: niet noodzakelijkerwijs vlak achter elkaar! De 14 voorbeeldzinnen [2014] leveren geen geval (op een na, daarop kom ik nog terug), waar 'zo' en 'iets' in die volgorde vlak achter elkaar staan. Nou, één voorbeeldzin dan: er is geen praatje zo raar of er is iets van waar!
4. Binnen artikelen hebben we 923 treffers [2014]. Ik kon daar snel doorheen klikken, want als 'zo iets' letterlijk voorkomt, krijgt dat een gekleurde (bij mij paarse) achtergrond en anders niet (geldt overigens ook voor de al genoemde voorbeeldzinnen!). Het was dus geen sisyfusarbeid, en wat bleek: slechts één keer was het raak en dan nog in een heel apart geval bij lemma 'zo' 3 (bijwoord): (met nadruk) wat zeg je van zó iets = iets zo wonderlijks of ergs. Dat tellen we dus maar niet mee en de eindconclusie is: 'zoiets' schrijven we altijd aan elkaar! Waarvan akt
2. Maar komt dat ook voor? Om daarachter te komen, moeten we toch naar de DVD, de Dikke Van Dale. Allereerst zoek ik naar 'zoiets'. Het is een onbepaald voornaamwoord, de voorbeelden omvatten: zoiets stoms!, een aap op een fiets, hoe vind je zoiets, ik heb allang zoiets gemerkt, zoiets laat men zich geen tweede maal zeggen, drie meter, of zoiets (schattende aanduiding), (spreektaal) zoiets hebben van – het gevoel hebben dat – dan heb ik zoiets van: dat moeten we helemaal niet willen. Duidelijk. VD geeft 86 van die voorbeeldzinnen en binnen artikel komt 'zoiets' 107 keer voor. Beide: 2014.
3. Ik pak willekeurig de laatste, het lemma 'zuiveren'. Daarin staat: dat zuivert het lichaam, zoiets zuivert het bloed – bevrijdt het van onzuivere of afvalstoffen. Het zoeken naar 'zo iets' gaat wat lastiger. Als je dat intypt in het zoekvenster, verschijnen alle voorbeeldzinnen en treffers 'binnen artikelen' (sub lemma), waar de woorden 'zo' en 'iets' voorkomen, maar: niet noodzakelijkerwijs vlak achter elkaar! De 14 voorbeeldzinnen [2014] leveren geen geval (op een na, daarop kom ik nog terug), waar 'zo' en 'iets' in die volgorde vlak achter elkaar staan. Nou, één voorbeeldzin dan: er is geen praatje zo raar of er is iets van waar!
4. Binnen artikelen hebben we 923 treffers [2014]. Ik kon daar snel doorheen klikken, want als 'zo iets' letterlijk voorkomt, krijgt dat een gekleurde (bij mij paarse) achtergrond en anders niet (geldt overigens ook voor de al genoemde voorbeeldzinnen!). Het was dus geen sisyfusarbeid, en wat bleek: slechts één keer was het raak en dan nog in een heel apart geval bij lemma 'zo' 3 (bijwoord): (met nadruk) wat zeg je van zó iets = iets zo wonderlijks of ergs. Dat tellen we dus maar niet mee en de eindconclusie is: 'zoiets' schrijven we altijd aan elkaar! Waarvan akt
woensdag 15 oktober 2014
0332 Dictee woensdag 15 okt 2014 (5) dictee Exc... √
Dictee - dictees [0332]
Exc...
1. Een lastige kwestie, komt er na 'ex' nu wel of niet een c? In executie en exercitie niet, in excessief en excellent wel. In deze rubriek in ieder geval alle woorden die na de 'ex' wél een 'c' krijgen: dat moet toch allicht een beetje helpen bij uw en mijn overzicht! Daar gaat ie (we zoeken met 'exc*', 90 trefwoorden, daarvan een royale selectie) – Excellentie (Exc.): aanspreek- en -schrijftitel voor onder anderen ministers, excasso: het uitbetalen of terugstorten van (te veel betaald) geld, excavateur: graafmachine, excellent: voortreffelijk, excelleren: uitblinken, uitmunten, excelsior: steeds hoger, naam van veel muziek- en voetbalclubs: dan met hoofdletter, excentriek (znw.) of excentriekeling: zonderling, buitenbeentje, exceptie: uitzondering, exceptioneel: uitzonderlijk, excerperen: een uittreksel maken, excerpt: uittreksel, exces: uitspatting, daad van geweld, excessief: bovenmatig, buitensporig, excisie: (chirurgische) uitsnijding, excitantia: opwekkende middelen, exclameren: uitroepen, exclamatieteken: uitroepteken, exclave: bijvoorbeeld Baarle-Hertog vanuit Belgisch standpunt bezien (voor Nederland: een enclave), exclusief: o.a. niet inbegrepen (btw) of zeer chic (hotel), ex coupon (van aandeel of obligatie): zonder coupon, excreet: uitscheidingsproduct, exc. test.: executeur-testamentair (uitvoerder van een testament), excursie: uitstapje, excusabel: vergeeflijk, excuseren: verontschuldigen, excusez le mot: verontschuldiging voor een onvertogen woord, excusez-moi: pardon en excuus: verontschuldiging. De lijst eindigt met excuusbrief (sorrybrief), excuuscultuur (sorrydemocratie), excuusgesprek (van dader tegenover gedupeerde), excuusguus (man die in een functie slechts getolereerd wordt om de schijn van seksisme te vermijden) en excuustruus (zie -guus, in dit geval dus een alibivrouw). De woorden die ik niet vermeld heb, kom ik zelf maar één keer in mijn leven tegen (nu dus), dus daar mist u echt niks aan. In de voorbeeldzinnen staan weinig nieuwe gezichtspunten. Ook alles binnen artikelen (270 hits of treffers) bespaar ik u, op één grappig voorbeeld na: weet u wat grampies zijn? Nou ik wel, dankzij Van Dale: dat zijn welgestelde, gezonde bejaarden. Het (letter)woord 'grampies' is een afkorting van: growing retired active monied people in excellent state. Tja, dat willen we toch allemaal wel: met pensioen, actief, bemiddeld en in uitstekende staat. Of niet, soms?
Exc...
1. Een lastige kwestie, komt er na 'ex' nu wel of niet een c? In executie en exercitie niet, in excessief en excellent wel. In deze rubriek in ieder geval alle woorden die na de 'ex' wél een 'c' krijgen: dat moet toch allicht een beetje helpen bij uw en mijn overzicht! Daar gaat ie (we zoeken met 'exc*', 90 trefwoorden, daarvan een royale selectie) – Excellentie (Exc.): aanspreek- en -schrijftitel voor onder anderen ministers, excasso: het uitbetalen of terugstorten van (te veel betaald) geld, excavateur: graafmachine, excellent: voortreffelijk, excelleren: uitblinken, uitmunten, excelsior: steeds hoger, naam van veel muziek- en voetbalclubs: dan met hoofdletter, excentriek (znw.) of excentriekeling: zonderling, buitenbeentje, exceptie: uitzondering, exceptioneel: uitzonderlijk, excerperen: een uittreksel maken, excerpt: uittreksel, exces: uitspatting, daad van geweld, excessief: bovenmatig, buitensporig, excisie: (chirurgische) uitsnijding, excitantia: opwekkende middelen, exclameren: uitroepen, exclamatieteken: uitroepteken, exclave: bijvoorbeeld Baarle-Hertog vanuit Belgisch standpunt bezien (voor Nederland: een enclave), exclusief: o.a. niet inbegrepen (btw) of zeer chic (hotel), ex coupon (van aandeel of obligatie): zonder coupon, excreet: uitscheidingsproduct, exc. test.: executeur-testamentair (uitvoerder van een testament), excursie: uitstapje, excusabel: vergeeflijk, excuseren: verontschuldigen, excusez le mot: verontschuldiging voor een onvertogen woord, excusez-moi: pardon en excuus: verontschuldiging. De lijst eindigt met excuusbrief (sorrybrief), excuuscultuur (sorrydemocratie), excuusgesprek (van dader tegenover gedupeerde), excuusguus (man die in een functie slechts getolereerd wordt om de schijn van seksisme te vermijden) en excuustruus (zie -guus, in dit geval dus een alibivrouw). De woorden die ik niet vermeld heb, kom ik zelf maar één keer in mijn leven tegen (nu dus), dus daar mist u echt niks aan. In de voorbeeldzinnen staan weinig nieuwe gezichtspunten. Ook alles binnen artikelen (270 hits of treffers) bespaar ik u, op één grappig voorbeeld na: weet u wat grampies zijn? Nou ik wel, dankzij Van Dale: dat zijn welgestelde, gezonde bejaarden. Het (letter)woord 'grampies' is een afkorting van: growing retired active monied people in excellent state. Tja, dat willen we toch allemaal wel: met pensioen, actief, bemiddeld en in uitstekende staat. Of niet, soms?
0331 Dictee woensdag 15 okt 2014 (4): dictee Rome √
Dictee - dictees [0331]
Rome
1. Een oude en mede de geschiedenis bepalende stad: daar zal Van Dale vast wel wat over te melden hebben. Allereerst het trefwoord (lemma) 'Rome': hoofdstad van het Romeinse Rijk, later van de Kerkelijke Staat, thans van Italië; zetel van de paus. Uitdrukkingen: 1) zo oud als de weg naar Rome (zeer oud), 2) Rome is niet op één dag gebouwd, Rome en Parijs zijn niet op één dag gebouwd (alles vereist tijd), 3) door vragen komt men te of in Rome (wat men niet weet kan men van anderen vernemen) en 4) alle wegen leiden naar Rome (men komt ten slotte altijd bij de katholieke kerk terecht of terug – bij uitbreiding: men kan op velerlei wijzen een doel bereiken)
2. Verder: 5) hij is in Rome geweest en heeft de paus niet gezien (het voornaamste heeft hij niet gezien), 6) hoe dichter bij Rome, hoe slechter christen(en) (degenen van wie men een bepaald gedrag het meest zou verwachten, vertonen dat het minst, variant: hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt …), 7) Rome was gevallen (het was niet meer zoals het vroeger was, het was veranderd) en 8) Rome en Dordt (het katholicisme en het calvinisme).
3. De 29 voorbeeldzinnen voegen weinig toe. Binnen artikelen komt Rome 154 keer voor. Ik doe een willekeurige greep daaruit en laat het Vaticaan en de Kerk van Rome buiten beschouwing: (Latijn) ab urbe condita (sedert de stichting van de stad (Rome)), de Via Appia (Appia Via, een beroemde weg van Rome naar Capua (later Brindisi)), Capitool (burcht van het oude Rome), caput mundi (hoofdstad van de wereld, een benaming voor Rome), Colosseum (ook: Coliseum, groot amfitheater in het oude Rome) en de Engelenburcht (mausoleum van keizer Hadrianus).
4. Ook nog: het Forum Romanum (centrale plein), de klokken gaan naar Rome (gezegd als ze in de Stille Week niet geluid worden), la città eterna (Italiaans voor: de Eeuwige Stad – dat laatste ook wel met kleine letters - voorkeur E S!, in het Latijn ook: urbs aeterna, benaming van Rome, ook: Roma aeterna, het eeuwige Rome), lupanar (bordeel in het oude Rome), Palatijn (een van de zeven heuvelen van Rome), de Vandalen (!), volksgroep die in 455 Rome plunderde – daar komen onze woorden 'vandaal' en 'vandalen' vandaan, niet: Van Dale! Enfin u hebt het begrepen: door vragen komt men te of in Rome: vragen staat vrij, ook bij deze rubriek: rein@dictees.nl [2020: adres bestaat niet meer!].
Rome
1. Een oude en mede de geschiedenis bepalende stad: daar zal Van Dale vast wel wat over te melden hebben. Allereerst het trefwoord (lemma) 'Rome': hoofdstad van het Romeinse Rijk, later van de Kerkelijke Staat, thans van Italië; zetel van de paus. Uitdrukkingen: 1) zo oud als de weg naar Rome (zeer oud), 2) Rome is niet op één dag gebouwd, Rome en Parijs zijn niet op één dag gebouwd (alles vereist tijd), 3) door vragen komt men te of in Rome (wat men niet weet kan men van anderen vernemen) en 4) alle wegen leiden naar Rome (men komt ten slotte altijd bij de katholieke kerk terecht of terug – bij uitbreiding: men kan op velerlei wijzen een doel bereiken)
2. Verder: 5) hij is in Rome geweest en heeft de paus niet gezien (het voornaamste heeft hij niet gezien), 6) hoe dichter bij Rome, hoe slechter christen(en) (degenen van wie men een bepaald gedrag het meest zou verwachten, vertonen dat het minst, variant: hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt …), 7) Rome was gevallen (het was niet meer zoals het vroeger was, het was veranderd) en 8) Rome en Dordt (het katholicisme en het calvinisme).
3. De 29 voorbeeldzinnen voegen weinig toe. Binnen artikelen komt Rome 154 keer voor. Ik doe een willekeurige greep daaruit en laat het Vaticaan en de Kerk van Rome buiten beschouwing: (Latijn) ab urbe condita (sedert de stichting van de stad (Rome)), de Via Appia (Appia Via, een beroemde weg van Rome naar Capua (later Brindisi)), Capitool (burcht van het oude Rome), caput mundi (hoofdstad van de wereld, een benaming voor Rome), Colosseum (ook: Coliseum, groot amfitheater in het oude Rome) en de Engelenburcht (mausoleum van keizer Hadrianus).
4. Ook nog: het Forum Romanum (centrale plein), de klokken gaan naar Rome (gezegd als ze in de Stille Week niet geluid worden), la città eterna (Italiaans voor: de Eeuwige Stad – dat laatste ook wel met kleine letters - voorkeur E S!, in het Latijn ook: urbs aeterna, benaming van Rome, ook: Roma aeterna, het eeuwige Rome), lupanar (bordeel in het oude Rome), Palatijn (een van de zeven heuvelen van Rome), de Vandalen (!), volksgroep die in 455 Rome plunderde – daar komen onze woorden 'vandaal' en 'vandalen' vandaan, niet: Van Dale! Enfin u hebt het begrepen: door vragen komt men te of in Rome: vragen staat vrij, ook bij deze rubriek: rein@dictees.nl [2020: adres bestaat niet meer!].
Abonneren op:
Posts (Atom)