Dictee - dictees [0284]
Getallen in cijfers
Let op: alles betreft de situatie van 2014!
In VD komen heel wat getallen (in cijfers) voor. Een klein
onderzoek. Ik tel terug vanaf 100. Bij 100 zijn er 30 [* = verderop: voorbeeldzinnen] (de
briggse logaritme van 100 is 2, 1 dinar is 100 para, 1 pengö is 100 filler, 1
Zwitserse frank is 100 rappen en 100 stotinka is 1 lev) en 118 [** = verderop binnen artikelen = sub lemma] (een hectopascal is 100 pascal, een hectowatt is 100
watt, het Britse pond of pond sterling is verdeeld in 100 pence – de muntjes
zelf zijn penny's en 100 v.Chr. = v.C. = voor Christus).
2. Bij 99 vinden we 2 (*)
en 10 (**) treffers: met 99% zekerheid en: einsteinium heeft atoomnummer 99,
Bij 98: geen treffers, wel veel op *98* zoals 1984-scenario. Bij 97 niks, bij
96 is het aantal treffers 1 en 4: niets interessants. 95: niks, 94 niks en 93
niets interessants. Verder terugtellend vermeld ik alleen wat interessant is:
(89) de E'tjes zijn 8-9 jaar, (70) ze werden ingemaakt met 7-0, (69) standje 69
of negenenzestig, soixante-neuf, (66) D66 (Democraten '66, voorheen D'66), (65)
65-plusser en 65 pluskaart, (64) schaakspel met 64 vakken (velden), (60) 3 en
91 treffers waaronder: roomkaas (60 plus), de jaren 60 – zestig – van de vorige
eeuw, de zestiger jaren, de (golden) sixties, (54) een Engelse duim is 2,54 cm en
(52) de bijbel van 52 bladen (het kaartspel).
3. Bij (50): 13 en 126 treffers zoals 50
meterbad (50 m-bad, vijftigmeterbad), een dukaat woog 3,50 gram, (45) 7 en 61
treffers zoals 45 toerenplaat (vijfenveertigtoerenplaat), (40) 15 en 87
treffers zoals bij de roaring forties, (31) 6 en 57 treffers zoals
Hervormingsdag 31 oktober (1517), silvesteravond (31 december) en de nacht der
girondijnen (30 op 31 oktober 1793), (29) een schrikkeljarige, (26) de kubus
van Rubik telt 26 kleinere kubusjes, (24) 24 uursstaking, (23) de herderspsalm,
psalm 23 die begint met: de Heer is mijn herder en: hij verjaart 23 dezer.
4. (21) trisomie
21 (downsyndroom), (20) 21 en 193 treffers zoals internet 2.0, 20 wekenecho
(seo, structureel echoscopisch onderzoek), een 20-tal vissen, (19) een
19-pinsstekker (HDMI-stekker), (18) 18-karaats (goud), goud van 18 karaat, (16)
3 en 140 treffers zoals 16-jarige, zestienjarige, zestien jarigen (!) vierden
samen feest [dubbelzinnig], arachidonzuur is het 5,8,11,14-eicosatetraëenzuur waarin alle vier dubbele bindingen de cisconfiguratie
hebben, (10) 22 en 254 treffers zoals tienerleeftijd. Ik stop met deze
sisyfusarbeid. Overigens wel interessant voor een wiskundige, nou ja, hm …
Dictee - dictees [0283]
Nimf
1. Klinkt mooi: een nimf. Volgens VD is dat: in de
Griekse en Romeinse mythologie een vrouwelijk mythologisch wezen dat rivieren,
bossen enz. bewoonde, voorgesteld in de gedaante van een bevallig meisje, ook
als tweede lid in samenstellingen als de volgende, waarin het eerste lid de
verblijfplaats noemt: bergnimf (oreade), bosnimf (dryade of hamadryade),
moerasnimf, veldnimf, vijvernimf, waternimf (najade), weidenimf, zangnimf
(muze), snertnimf: vrouw die of meisje dat bij de marineschepen de overgebleven
snert komt vragen en zeenimf (nereïde).
2. De hoorn van Althea is de hoorn des
overvloeds: Althea was een nimf die Zeus op Kreta met geitenmelk grootbrengt;
volgens anderen de geit zelf, die Zeus zoogde. De dans calypso is genoemd naar
de Griekse nimf Calypso, die Odysseus op haar eiland vasthield. Ons woord echo
is verbonden met de nimf Echo uit de klassieke mythologie. De jongeling
Narcissus versmaadde de liefde van Echo en werd verliefd (gemaakt) op zijn
eigen spiegelbeeld. Een narcissus is dus iemand die zijn eigen schoonheid
koestert. De god Hermes was de zoon van Zeus en de nimf Maja.
3. Via '*nimf*'
vinden we nog een enkele aanvulling: een nimfijn is een jong, nog niet
geslachtsrijp meisje dat het voorwerp is van seksuele begeerte van (oudere)
mannen, groot en klein nimfkruid (een plant), een paranimf: persoon die iemand
bij bepaalde plechtigheden terzijde staat, met name bij een doctorspromotie aan
de universiteit (bij een erepromotie wordt men doctor honoris causa,
eredoctor). O ja, en vanwege het Grieks ook nog maar even kijken naar '*nymf*':
nymfaeum (monumentale fontein), nymfale (soort van dagvlinder), nymfo
(verkorting van nymfomane), een nymfomane is nymfomaan (manziek, mansdol of
mannengek).
4. De onverzadigbare geslachtsdrift bij mannen heet overigens satyriasis
– een satyr of sater is een wellusteling – of donjuanisme – genoemd naar de
vrouwenversierder, vrouwenverleider, casanova, ladykiller, rokkenjager,
vrouwenjager, de Spaanse Don Juan) en nymfomanie is de ziekelijk verhoogde
(permanente) geslachtsdrift bij vrouwen en vrouwelijke dieren. Het laatste
woord zou ik gemist hebben, als ik het niet kende: nymphe du pavé (Frans voor
straatmadelief = straathoer).
Dictee - dictees [0282]
Nestbeschermer
1. Bij een nestbeschermer zou je toch al snel denken aan een
zorgzame vader- of moedervogel, die het gebroed of broedsel beschermt. Quod non
(Latijn voor: dat is echter niet zo, dat is niet waar)! Wat is een nestbeschermer
dan wel? Volgens Van Dale: een piramidevormig bouwsel, gevlochten van stokken,
prikkeldraad enz., met grote openingen, als bescherming (tegen grazend vee)
gezet boven een nest met eieren in een weiland, dus toch wel iets heel anders
dan gedacht!
2. Kennen we nog andere beschermers (*beschermer)? Jazeker, zo'n
dertig: je kunt beschermen: been (ijshockey), borst (honkbal), broek (op de
fiets), buste (schermen), draad (voor een schroefdraad), gebit (boksen), hak
(onder de schoen), hand (aan fietsstuur), hoek (bij verzending van voorwerpen),
hoofd (boksen), jas (aan de fiets), knie (sporters zoals inlineskaters), kraag
(van kleding), kruis (toque bij ijshockey en honkbal), kunst (een mecenas),
lijf (honkbal), matras, mouw, paarden (dynamische veer om de wagen
gemakkelijker in beweging te brengen), pols, potlood (ook: punt), rok: zie jas,
schaats, scheen (voetbal), schouder (ijshockey) en steen (soort van vernis om
muren ondoordringbaar voor de regen te maken, middel tegen het doorslaan van
muren).
3. De niet-genoemde dierenbeschermer komt dicht bij de 'gewone'
beschermer: beschermheilige, echtgenoot (verouderd!), hoger geplaatst
begunstiger (beschermheer), en eufemistisch = met verhullend taalgebruik:
souteneur. We kijken ook nog even bij *bescherming: naast klimaat-,
landschaps-, milieu- en politiebescherming levert dat verder weinig
interessants op. Om helemaal niets te missen nog even kijken naar *bescherm*:
ik noem beschermbril, beschermgod en beschermingsconstructie (waarmee een
bedrijf een overname heel erg moeilijk maakt). Het langste woord dat ik
aantrof, is 'natuurbeschermingseducatie' (26 letters, maar niet allemaal
verschillend, en het woord is te lang voor scrabble).
Dictee - dictees [0281]
Eigennaam of eigen naam?
1. Van Dale definieert een eigennaam (klemtoon op 'ei') als: (taalkunde)
naam waardoor men een zelfstandigheid, in 't bijzonder een persoon, ook
geografische grootheden, van andere zelfstandigheden van dezelfde soort
onderscheidt. We schrijven dus (natuurlijk persoon) Piet Paaltjens, (plaats) Breskens
en (rechtspersoon) het Rode Kruis. Afleidingen van een persoonsnaam en
voorwerpen krijgen een kleine letter: freudiaans (Freud), een bintje
(aardappel, naar Bintje Jansma) en een diesel (naar Rudolf Diesel).
2. Als de
persoon iets zelf gemaakt heeft, denk aan boeken, kleding, voertuigen, etc. dan
houden we de hoofdletter: een DAF, een Ford, een Amstel, een Armani (kleding)
en een Amati (viool). Het syndroom van Down wordt in verkorte vorm gewoon down.
Als een eettent 'De Pannekoek' heet, dan is het jammer voor de spelling, maar
zoiets is een eigennaam en via het zogenaamde donorprincipe mogen we daaraan niet
tornen. We mogen daar dus niet 'De Pannenkoek' van maken …
3. Soortnamen als
planten en dieren (in niet-vaktaal!), burgemeester, plein en stadhuis schrijven
we met kleine letter. Ik kijk nog even in VD naar 'eigennaam'. Een boek van
Cicero noemen we 'een Cicero'. 'Chesterfield' (begin van de zin!), 'molière' en
'praline' zijn net als colbert(je) zo gewoon geworden dat we die in principe
met een kleine letter schrijven. Je kunt iets op z'n Achterbergs schrijven. De
tgv heeft als eigennaam TGV en een verzonnen eigennaam voor een simpel iemand
is Simpelmans.
4. De hoofdreden voor dit stukje is echter dat 'eigen naam' (met de
klemtoon op naam) ook los geschreven (let op: aaneenschrijven is wel aaneen!) voorkomt.
Dan ligt de nadruk dus meer op naam dan op eigen. Ik zoek even op 'eigen naam':
iemand met pseudoniem staat niet onder zijn eigen naam bekend. De eigen naam
van een getrouwde vrouw is haar meisjesnaam (voor Pieters-van Vught dus Van
Vught – al kun je daar bij de huidige wetgeving niet meer 100% zeker van zijn …)
Egosurfen is zoeken naar je eigen naam op internet. De vroegere kascheque stond
op je eigen naam. Elk van de twaalf maanden heeft een eigen naam. En deze
rubriek heet (eigennaam) Van Dalia, of u dat nou leuk vindt, of niet.
Dictee - dictees [0280]
Oefendictee 780 (deel 3)
Hier is dictee 780, deel drie, alinea's 7, 8, 9 en 10.
7. Monsieur Calicot heeft veel calicot verkocht. Verlammend is lam makend. Zij behoren tot de godvergetenste heidenen. Alzo zijn de paden aller die God vergeten. Het schreit ten hemel, 't is God geklaagd (godgeklaagd). Een godloochenaar is een atheïst. De verlorenwastechniek is de cire perdue. Mijn geduld is tenden. In het vuur verguld zilver wordt vermeil genoemd. Voor jullie geldt: houd het doel in het oog! Ze drinkt graag een vermout [oe]. Een vernier is een zekere nonius. Vero distinguere falsum: de leugen van de waarheid onderscheiden. Hij bestudeert Veronese beroemdheden (dus niet: Goereese). Ze won die ereprijs, een veronica. Qui s'excuse, s'accuse. Willem de Veroveraar: eerst hertog van Normandië, later koning van Engeland. Sinds wanneer kennen we de paktaks? Zo wordt de afbeelding sterk verpixeld.
8. Zij is sociaalpsychiatrisch verpleegkundige. Moet ik dáár mijn tijd verpleisteren? Dat campingveld wordt verreind. Wat is een
verre-muraille precies? De kok heeft de verrine verrinneweerd. Vers een is nu om gezond te worden. Ik heb hem verscheidenlijk proberen te bereiken. Je lijkt Iwan de Verschrikkelijke wel. De gevangenen worden vershanghaaid. Een versifex is een rijmelaar. Zoek maar eens op: 'versijzing' en 'sleisijzer'. Voor schut gaan is verschut gaan. Verslaggeven is beroepshalve verslag doen. Hij zweert bij het
vers-librisme. Mozes zond twaalf verspieders uit om het Beloofde Land te verkennen. Een fehlleistung is in de freudiaanse psychologie een freudianisme, een freudiaanse verspreking, een gewone verspreking is een lapsus linguae, slip of the tongue. Hij heeft dat welteverstaan wel verstaan.
9. Je moet er maar verstajem (verstajes, verstajing - verstand) van hebben. Hij heeft ons feestje helemaal verstierd (versjteerd). De verstrooiing van de Joden is de diaspora of galoet. De versus leonini [= mv.] hebben een middenrijm. Vertebrate vertebraten is wel erg dubbel dubbelop. Zou jij 'vertu héroïque' zó schrijven? Dat is een knappe Mona Lisavervalsing: de monalisaglimlach is sprekend. De synchysis is een aandoening van het oog. Niet alleen Zeeuwen kunnen verzeeuwd [zeeziek, misselijk, katterig] raken. Een verzekerbank is een
bank-verzekeraar. Zijn verzuchte boutade trok nogal de aandacht. Op de Maas in Limburg gebruikten ze de vesaan [soort visnet]. De listeria [bacterie] veroorzaakt listeriose. Tot hiertoe en niet verder: vestigia nulla retrorsum, geen stap terug. Een vesting à cheval [aan twee zijden van de rivier] lijkt moeilijk verdedigbaar. Ik vind dat joch erg onvervroren. Wanneer valt Vette Donderdag [laatste donderdag voor de vasten] dit jaar?
10. Het is weer pais en vree [vaste uitdrukking - anders ook: peis]. Gaat dat zomaar, dat jij-jouen? Piet, op bezoek in de Vesuviusstad, rookt als de Vesuvius. Zit er nog een 'g' (g) bij de vetjes [BE: vette drukletter]? Met een g-snaar breng je een g voort en een Z-profiel heeft de vorm van een Z. Hoeveel WO II-veteranen zijn er nog? Veteren is vetoën: Rusland heeft het voorstel gevetood. Die VD is de Veterinaire Dienst. Heeft u ook vetiverolie [parfumerie]? De Vetkopers stonden tegenover de Schieringers. Glutamaat is ve-tsin, een vetstaartschaap is een karakoelschaap, een bobèche is een vetvanger, een stacker is een vetverbrander, een guacharo is een vetvogel en een obese juffer lijdt aan vetzucht. Het groenerwtenstro wordt als veevoer gebruikt. Is de oog-handcoördinatie in orde?
Dictee - dictees [0279]
Oefendictee 780 (deel 2)
Hier is dictee 780, deel 2, alinea's 4, 5 en 6.
4. Het Verre Oosten en het Verre Westen liggen ver uit elkaar. Wat was de slogan van de Bond zonder Naam? Die Franse woorden heeft men verbeulemanst (vergelijk: Beulemans Frans). Wat hield het Verbond der Edelen in? Het Hof van Cassatie heette vroeger verbrekingshof. De bpm is de belasting van personenauto's en motorrijwielen. In Nederland en België kan de verbrusseling iets anders betekenen. Flexie en inflectie zijn in de taalkunde verbuiging. Deze staaf is gecadmeerd. Verchinezen is sinificeren. Het Germaanse joelfeest is ten dele verchristelijkt tot kerstfeest [Kerstmis]. Die delfstof is geheel vercookst. Divide et impera: verdeel en heers. Als je iemand iets diets maakt, herinnert dat nog aan de Dietse taal. Wel verdijd, hij verdijt het om te gaan. Verdju, alweer niet gelukt! Bij verdraven van de gouden zweep moeten paarden ver draven.
5. De CCD (colony collapse disorder) is de verdwijnziekte bij bijen. Handel maar naar vereis van zaken. Wanneer was de laatste verenigde vergadering der Staten-Generaal? Verenpikken is elkaar in de veren pikken. Je moet dat niet veresthetiseren. Veretteren is abcederen. Ook 'verfoliën' lees je gemakkelijk verkeerd, net als 'verfrest'. Wat kan mij dat verfukken! In 1651 vond de Grote Vergadering (van de Staten-Generaal) plaats. Hij voelde zich vergauweloosd. De Remunerator is Christus de vergelder. Oog om oog en tand om tand: jus talionis. Hoe luidt de vergelijking van Arrhenius? Dat wil je niet weten ... Vergeme (vergimme) nog an toe! Glazuur is verglaassel. Verbeid de tijd, want de tijd verglijdt. Vergratisering [gratis worden ...] heeft niets met graten van doen. Wat is vertragingssas [pyrotechnisch mengsel ...]?
6. De vergriekste naam van Schwarzerd is Melanchthon. Wat houdt de Verhaalswet [over alimentatie] in? De Verhoging van het Kruis is de Kruisverheffing. Veridiek is oprecht. Hij verkondigt vérités de Monsieur de la Palisse, waarheden als koeien. Hij geertte als vorm van verkeerdjassen. Een verket is een eetvork. Het vrouwtje dacht: was ik maar een verkleurmannetje. De pot-au-feu, een stoofpot van vlees met bouillon en groente, wordt niet boven een pot à feu klaargestoofd. Een pot-de-vin is een fooi. Een pot de chambre of vase de nuit is een nachtspiegel. Het was een gemêleerd gezelschap. Een scrimmage heeft ook wel wat van een mêlee van spelers. Leidt een gemankeerde dominee een vie manquée, en lijdt hij daardoor? De gevreesde peshmerga's zijn leden van een Iraaks-Koerdische strijdmacht die op verzoek van Turkije de Koerdische guerrillero's bevecht in het
Turks-Iraakse grensgebied.
Dictee - dictees [0278]
Oefendictee 780 (deel 1)
Bijgaand het eerste deel van dictee 780, alinea's 1, 2 en 3.
1. Een V.D.M. is een Verbi Divini minister (bedienaar van Gods Woord, predikant). Drie- en vierlingen zijn veellingen. Veemmoorden waren met veel geheimzinnigheid omgeven. Veenmos is sfagnum (wetenschappelijke naam: Sphagnum). Veense bonen komen uit de Veenstad, niet uit het dorp Veen (gemeente Aalburg). Mag ik mijn vechtgenote aan u voorstellen? Een vechtmonnik is goed in de shaolin kungfu. Zou zijn voicemail aanstaan? Zijn aanstaande is ziek. Zo'n klus, ga daar maar eens aan staan! Een veertigplusser is veertig plus. Een lastminutevakantie boek je last minute. Baanvegen is de baan vegen en schoorsteenvegen is de schoorsteen vegen. Sinds hoelang ben jij veggie [vegetariër]? Wie spreekt er in één keer (snel en goed) 'veeras' uit? Dit is een vei regentje. Hei, 't was in de mei, zo blij. Bij hem is het altijd hei of fij (hollen of stilstaan).
2. Tussen Israël en Palestina bevindt zich de Veiligheidsmuur. De Arbeidsomstandighedenwet is niet de AOW, maar de Arbowet of de ARAB in België. Een eclaireur moet het veld verkennen. De veliten [lichtbewapende soldaten] trof je aan in Romeinse en napoleontische legers. Een velocipedist rijdt op een vélocipède. Quovis modo, à bis ou à blanc: het moet gebeuren, desnoods vel prece, vel pretio (voor geld en goede woorden). Soms moet je naar jezelf kijken: veluti in speculum, tamquam in speculo [als in een spiegel]. Zijn Vendéese verblijf beviel hem goed. Hij liet zijn vena poetica [dichtader] rijkelijk stromen. Het moest ventre à terre [op stel en sprong] gebeuren. Gezocht op '*ikel*' (een selectie): artikeltwaalfgemeente, aurikel (soort van sleutelbloem), caoutchoucartikel (zeer rekbaar), cotillonartikelen, doe-het-zelfartikel, eikel (!), emailartikelen, fascikel (aflevering), follikel (van De Graaf), karikel (licht tweewielig rijtuig), partikel (deeltje) en perikel (gevaar).
3. Verder: sanikel (heelkruid), stikels [uitspraak!], vehikel (voertuig), ventrikel (hersenholte, hartkamer), vesikel (ook: vesicle – chemie),
zee-eikel (knapper) en zeikel (of zekel: sikkel). Likes zijn vind-ik-leuks. Gezocht op '*icle*': epiclese (aanroeping), giclee (piëzografie), multipurpose vehicle (MPV, ruimtewagen) en ophicleïde (koperen blaasinstrument). Gezocht op '*icel*' (een selectie): carbicel (rookspons), hemicellulose (koolhydraat dat als reservestof in de celwand van planten is opgeslagen), inserviceleerling, lenticel (oogwratje), micel (opzoekwoord - deeltje met grote moleculen, meestal mv.), ponticello (kam op strijkinstrumenten), sul ponticello (dicht bij de kam gestreken, om een scherpe toon voort te brengen), tunicel (tunica), valpolicella (Italiaanse, licht mousserende rode wijn – zie de corvina), varicellen (waterpokken) en vermicelli.
