0106 Dictee woensdag 24 juli 2013: dictee *cru* √

Dictee Woensdag 24 juli 2013: dictee *cru*

1.Laten we vandaag eens kijken wat er met *cru* te vinden is (no VD betekent: niet meer aangetroffen in online-VD) – a cruce salis (in cruce salis, beide no VD): in het kruis (alleen) is heil (Thomas a Kempis, ook: nil nisi cruce (noVD), niets dan door het kruis), cru, cruer, meest cru (rauw, ruw, ongezouten, onbewimpeld): ik ben die crue kritiek beu, cruce glorior: ik roem in het kruis (naar Galaten 6:14, no VD), cruciaal: 1) moeilijk of niet oplosbaar, een crux uitmakend, 2) doorslaggevend: zijn meespelen was van cruciaal belang, cruci dum spiro fido (no VD): op het kruis vertrouw ik zolang ik adem, cruciferen: kruisbloemenfamilie en crucifix: kruisbeeld.

2. Verder: crude [kroed] of kroet: ruwe aardolie, cruditeit: wat cru is, Crufts (eigennaam, no VD): grote tweedaagse hondententoonstelling te Londen, in februari, cruise: vakantietocht met een (luxe)schip (cruisen – let op: cruisete of cruisede – cruiser), cruisemissile: kruisraket, crumble: Engels toetje van kruimeldeeg met vruchten, crunchy: knapperig, cruraal: betrekking hebbend op het (onder)been, crusaat = crusado: oude Portugese en Spaanse munt en crushen: (ijs) fijnmaken (met een ijscrusher).

3. Ook nog: crustaceeën (schaaldieren), crux: onoplosbaar of moeilijk oplosbaar probleem, crux interpretum: plaats in een tekst die veel moeilijkheden geeft, cruzeiro: voormalige munteenheid van Brazilië (tegenwoordig de real), diis (dis) manibus (sacrum) (D.M.S.): gewijd aan de godenschimmen of de zielen der gestorvenen, opschrift op Oud-Romeinse (Oud! - TA ook: oud) graven, ecru: ongebleekt, touwkleurig, experimentum crucis: pijnlijk onderzoek, beslissende proef, grand cru: hoogste kwaliteitsaanduiding van sommige Franse wijnen, bijv. bourgogne en bordeaux, in cruce victoria (no VD): in het kruis ligt de overwinning besloten, incrust: (o.a.) verontreiniging, incrustratie: (o.a.) verstening en incrustreren: (o.a.) (m.b.t. edelstenen) monteren in goud.

4. Ten slotte: lucrum: winst, lucrum cessans: gederfde winst, musis sacrum: aan de muzen gewijd, premier cru: hoge kwaliteitsaanduiding van wijn, op het procrustesbed liggen, recrudescentie: verergering van een ziekte na tijdelijke verbetering, recruiten (rekruteren): personeel werven (recruiter, recruiting, recruitment), sacrum (heiligbeen), scrub: (o.a.) peeling, scrubtyfus, scrum (bij rugby), scrupel: oud medicinaal gewicht van 20 grein, scrupule: gewetensbezwaar, scrutineren: (o.a.) onderzoeken, sepulcrum: ruimte in de altaartafel waarin relikwieën van martelaren worden bewaard, syncrude [kruu-duh]: synthetische olie [maar: crude: kroe:t], via crucis: kruisweg en subcrustaal: behorende tot de direct onder de aardkorst voorkomende aardlagen.

0105 Dictee Woensdag 17 juli 2013 (deel 2): dictee Canadaplein Alkmaar √

Dictee woensdag 17 juli 2013 (2): dictee Canadaplein Alkmaar
De tekst (zie ook de toelichting in (deel 1) = blogpost 0104) luidde:

De grootste Alkmaarder aller tijden

1. De gebroeders D. van het Belle van Zuylenplein: wie kende die goochemerds met hun exceptioneel hoge IQ niet? Het waren niet alleen consciëntieuze anesthesisten en grensverleggende pioniers van de aerodynamica, ze lieten de wereld ook kennismaken met de kant-en-klaarmaaltijd, het klavecimbel en de roestvrijstalen koekenpan met antiaanbaklaag. Bovendien ontwikkelden de broers het ingenieuze bevloeiingssysteem waarmee ook heden ten dage nog woestijnen in groene walhalla’s vol cacteeën en acacia’s transformeren

2. Helaas kende de gerenommeerde familie ook een  schandvlek: een dégénéré genaamd Cornelis. De frêle, amuzikale schlemiel met zijn X-benen en blotebillengezichtje ontwikkelde zich van balorig adolescent tot bandeloze patjepeeër. De burgerij categoriseerde hem bij de querulanten en luiwammesen. Schande sprak men van zijn frequente bacchanalen vol geestverruimende genotsmiddelen.

3. Zijn ontgoochelde vader wendde zich ten einde raad tot de aartsbisschop. Deze raadde keukenarbeid aan, voor de duur van ten minste drieënhalf jaar in een van de Noord-Hollandse bajesen, destijds gevestigd in Zuidschermer. Dat bleek een abc’tje voor de bijdehante Cornelis. In de goed geoutilleerde keukenaccommodatie voelde hij zich zo relaxed dat hij er algauw (ook: al gauw) vanuit zijn gecapitonneerde fauteuil de heerlijkste balkenbrij, jan-in-de-zak, hachee van varkensoren, karbonaadjes en hors-d’oeuvres bereidde.

4. Die culinaire hoogstandjes kwamen de fascistoïde Spaanse viersterrengeneraal (ook: 4 sterrengeneraal) ter ore die in die dagen Alkmaar belegerde. ,,Met de afhaalchinees en barbecueën bij de Friese Poort  houd ik mijn artilleristen niet lang meer gedeisd’’, dacht de geslepen rouwdouwer (ook: rauwdouwer). ,,Een exquise maaltijd zal het moreel opvijzelen.’’

5. Cornelis’ anders zo kostelijke zwezeriken, die de commandant via de maîtresse van een undercoveragent liet confisqueren, waren over de houdbaarheidsdatum heen. Niettemin lieten de lusteloze legionairs zich de traktatie goed smaken, zodat zij en bloc indigestie en malheur in het maag-darmkanaal opliepen.

6. Toen de beduusde Alkmaarders zagen hoe hun aartsvijanden kokhalzend ertussenuit knepen, werd er, naar verluidt, naar alle uithoeken van het land een juichend ‘Victorie’ ge-e-maild.

7. Geschiedschrijvers stelden het later klip-en-klaar: het Spaanse debacle kwam op het conto van Cornelis, die de vijand en masse diarree, eczeem en levercirrose had bezorgd. Niet zijn illustere broers, maar juist de ooit zo beschimpte Cornelis werd daarom later uitgeroepen tot Grootste Alkmaarder aller tijden.
 

0104 Dictee woensdag 17 juli 2013 (deel 1): dictee Canadaplein Alkmaar √

Dictee Woensdag 17 juli 2013 (deel 1): dictee Canadaplein Alkmaar

Rating
De entourage was geweldig: 100 man (en vrouw) in de openlucht aan het dictee op het Canadaplein. Dit tweede jaar stond dat in het teken van 'De Grootste Alkmaarder Aller Tijden'. Als zodanig was door de Alkmaarders via de Alkmaarsche Courant uitgekozen Cornelis Drebbel, de uitvinder van onder andere de duikboot. De organisatie was prima, de tekst op zich leuk en het voorlezen door cabaretier Jeroen van Merwijk behoorlijk goed. Jeroen gaf tijdens het nakijken nog een optreden met nieuwe liedjes van wel bijna een uur. De tekst van het dictee kunt u nalezen in een vervolgblogpost van vandaag.

De editie van vorig jaar was afkeurenswaardig op het punt van de plaatselijke straatnamen (ik had toen 11 fout, waaronder 8 straatnamen). Toen die er dit jaar niet in zaten (dat bleek al bij eerste voorlezing), leek alles goed te gaan. De tekst was leuk (een vrij verhaal over Cornelis D.) en de ongeveer 10 aanwezige dicteespecialisten dachten er met 2 of 3 fouten van af te komen. Maar daarbij hadden ze buiten de waard gerekend. Hoewel het thema was 'De Grootste Alkmaarder Aller Tijden' werden ze geacht als titel op te schrijven 'De grootste Alkmaarder aller tijden'. En in de slotzin kwam nog een keer voor (volgens de jury): '… Grootste Alkmaarder aller tijden …'. Gevoegd bij een tweetal zinnen die volgens de jury tussen aanhalingstekens moesten – hetgeen niet het geval was: immers 'dacht' en niet 'zei' of 'sprak' – ging daarmee helaas toch een driesterrenrating verloren. Op dat punt had ik al 7 fouten (van de 10). En ook nog drie échte fouten: musicale (nogal dom, z, k!), goedgeoutilleerd (ik had het eerst los en dus goed) en West-Schermer (correct: Westschermer, een buurtschap, dat kun je alleen maar gokken, en nogmaals: zo'n enkele plaatsnaam moet kunnen!).

Pleindictee Alkmaar * *

Uitgangspunt 3 sterren

Pluspunten: Heel apart, in de openlucht, 100 deelnemers, leuke tekst (met toch lastige dicteewoorden), goed voorgelezen, met nevenprogramma, dictee was dit jaar 'open', dus ook voor
niet-Alkmaarders.

Minpunten: aantal dubieuze zaken m.b.t. de titel en aperte fouten bij onjuist gebruik van aanhalingstekens. Wat echter de doorslag gaf: de tekst werd niet getoond op een beamer of zo, de tekst werd niet achteraf op papier uitgedeeld, het dictee werd niet besproken (met uitleg: deelnemers moeten er wat van kunnen leren!) en er was geen discussie mogelijk. Daarbij mag een jury 'eigenwijs' blijven, maar een eerlijke discussie moet wel mogelijk zijn.

Rating: Rdr 2 (2 sterren)

0103 Dictee woensdag 10 juli 2013 (3): dictee 625 (deel 3) √

Dictee Woensdag 10 juli 2013 (3): dictee 625 (deel 3)

Hier volgen de zinnen 8 tot en met 10:

8. De stad was niet veilig door het sappenstelsel, aangelegd door sappeurs. Maak je toch niet sappel, man! De sarabande is een Spaanse dans. Een sari is een vrouwenkledingstuk uit India. Het Sarnami is een Indo-Europese taal. De sassafrasboom komt uit  Noord-Amerika. Een satiricus is een satiredichter. De dynastie van de Sassaniden [GB ook: Sassanidisch, VD: Sassanieden - lijkt fout] vormde het koningshuis van het Perzische rijk van de 3e tot de 7e eeuw. Bepaald geglazuurd Japans aardewerk komt uit Satsuma. Zij leden aan de saturday night fever. De saturnalia (GB: saturnaliën) zijn een losbandig Romeins volksfeest. Satyriasis is donjuanisme, vergelijk ook nymfomanie. Een saucisse is een saucijs, vergelijk ook saucisse de Boulogne. Met een sauf-conduit (laissez-passer) kom je overal. Na de cycloon ontstond er een sauve-qui-peut. Ze vluchtten toen het savannebos in. Leg duidelijk aan me uit het verschil in schrijfwijze tussen 'savoir-faire' en 'laisser-faire'. [Is er niet meer, 2020.]

9. Sawa's zijn rijstvelden. Hij speelt even goed saz als sax. Hij leed aan scabiës (schurft). Een scafander is een reddingsgordel. Is oom agent er alleen om snelheidsboetes uit te delen? Alle opgejaagde vluchtelingen werden de heuvel op gejaagd. Die grande dame heeft een toyboy. Scheren is een andere naam voor krabbenscheer. Zijn ze weer aan het schermutselen? Het was een wedstrijd op het scherp van de snede. De scherpriekende gordelsteel is de muffe gordijnzwam. Een scheutist is lid van de Congregatie van het Onbevlekte Hart van Maria. Hier, dat schiedammertje is voor jou. Een schiefer is een leisteen. Het schellinkje is de goedkoopste rang. Zie je dat schelmse lachje om zijn mond. Kijk hem, de schlemiel. Wanneer vindt de schenkingsakteondertekening plaats? Het werkwoord 'schepen' betekent inschepen of scheep gaan. Met de gevlekte scheerling pleegde Socrates toen zelfmoord.

10. De scheepsschroef doet raar. Bij het schaverdijnen op het ijs zag je het water eronder nog deinen. Op hoeveel schat je die
schedelholte-inhoud? Bij het scheelzien is er sprake van iemand die scheelziet (GB). Wat is scheefgroeien, -wonen en -slaan? In het drama heb je een scenische opbouw. Heeft zij geen enkel schaamtegevoel? Schaatssters rijden de 3000 (drieduizend) meter. Is de schade-expert al geweest? Hij zal schadeloosgesteld worden. Is schaduwboksen tegen je eigen schaduw boksen? Wat, gaat hij schampavie spelen [geruisloos verdwijnen]?

0102 Dictee Woensdag 10 juli 2013 (2): dictee 625 (deel 2) √

Dictee Woensdag 10 juli 2013 (2): dictee 625 (deel 2)

Hier volgen de zinnen 4 tot en met 7.

4. Neem een rohypnolletje. Met een rollerball kun je schrijven. Die rolladeaanbieding is heel concurrerend. Daar zou je een rolling van krijgen. Slaat 'romanesk' op Rome of op een roman? En geldt dat dan ook voor de romanistiek? Het lettertype romein wordt ook wel met romeinletter aangeduid. De koers speelde zich rommendom (ook: rommentom - GB!) Hasselt af. Wat moet ik nou toch met een römertopf? Romusha's zijn Indonesische dwangarbeiders. Hij verbeterde zijn rondetijd. Hij sprong als een gek in de rondte. Een ronggeng is een inheems dansmeisje in Indië. De röntgen is een internationale eenheid van dosis straling. Een ronzebons is een kinderpartijtje. Ziedaar: de rood- en loodgieter. Op rood- en zwartwild kun je jagen. Ze droeg een roodzijden hempje. Vlamingen gebruiken roofing als dakbedekking. Engelse soldaten zijn rooineks [Boerenoorlog, ook: roodnek]. Op de Nederlandse Benedenwindse Eilanden kennen ze de rooi [droog rivierdal met tijdelijk beetje water].

5. Het rookgewoonteonderzoek verloopt stroef. Speelt het rijke roomse leven zich vooral af in het Heilige Roomse Rijk? Heerlijk, roquefort! Roastbeef heet meestal gewoon rosbief. Hij kreeg een flinke rossing. Later zou hij nog meer ros krijgen. Mijn broer moest de paarden roskammen. Rösti is een Zwitsers-Duits gerecht. Raar: een rorschachtest op een roroschip. De overgang van 'verliezen' naar 'verloor' is een rotacisme. Een rotisserie is een rotishop. Wordt dit in rotogravuredruk uitgevoerd? De routekaart klopte niet. Hoeveel soorten roux(s - mv.) zijn er? Je hebt rozenkruisers (GB) en rozenkwekers (en sinds 1649 ook quakers).

6. Aan haar kleren zaten heel wat ruches. Speel dit gedeelte rubato. Een platenspeler kan rumble veroorzaken (en wat is crumble?). Op de Rubenstentoonstelling liepen meerdere rubensfiguren rond. Het rummikuppen is rummikub (VD: TM) spelen, rummyen is rummy spelen. Welke tekens heeft het runenalfabet? Het terras heeft een russen bedekking. Ze speelden hem rut. Hij ruilebuitte zijn postzegels. Dit ruimte-experiment is geslaagd. Het ruimtelijkeordeningsbeleid
(ro-beleid) heeft gefaald. Die roversbendehoofdman is niet goed snik. Wat heeft 'ruling' met belasting te maken? Ze droeg een saaien [n uitspreken] rok. De Sabijnse maagden kwamen uit de stam der Sabijnen. Welke Jodinnen worden sabra (sabre, cactusvijg, vrucht van de vijgencactus) genoemd? In Israël geboren. Stop dat geld maar in het safeje. Wanneer wordt Sacramentsdag in Nederland gevierd? Salanganen zijn zekere klipzwaluwen.

7. Is er enige overeenkomst tussen sakken [japon] en cul-de-sacs [doodlopend(e) steeg, betoog]? Ruderale planten zijn puinplanten. Is er een salesiaan van de salesianer orde in de zaal? Er is daar een salinebedrijf [n/s, zoutmijn]. Er werden veel salmagundi's (VD) geserveerd. Salmi is ragout van gebraden gevogelte of wild. Een saloeki is een oosterse windhond. Vroeger was salvarsan een geneesmiddel tegen de sief (syfilis). In Lapland komen Samen (enkelvoud: Same) samen en ze spreken dan samen Samisch. Een samoreus vaart op de Samber en de Maas. Een sampan is een klein kustvaartuig in de Indonesische archipel. Sam en Moos deden samsam, fiftyfifty. Is 'pollepel' een goed voorbeeld van sandhi? De schrijfwijze van 'sanguine' en 'sanguinisch' zou ons kunnen verbazen [uitspraak gwie en niet guu-wie!]. Is deze sanskritist een sans-papiers (VD)? Wist je, dat santinnen vrouwelijke heiligen zijn? Een santje is een devotie- of heiligenprentje. Saoto is een zekere pittige soep.
 

0101 Dictee woensdag 10 juli 2013 (1): dictee 625 (deel 1) √

Dictee Woensdag 10 juli 2013 (1): dictee 625 (deel 1)

Op www.dictees.nl verschijnen al mijn oefendictees, maar die site publiceert ze met horten en stoten. Daarom vandaag alvast dictee 625.  Dit is door anderen al gecorrigeerd, maar als u toch een foutje denkt te ontdekken, laat het weten: rein@dictees.nl (dit adres bestaat niet meer).

En u weet: via www.woordenlijst.org kunt u het Groene Boekje en de Leidraad raadplegen ...

Hier volgen de eerste drie zinnen:

1. Is er een nuanceverschil tussen resumé en resumptie? Retabels vind je achter een altaar. Resurrectie is opstanding uit de dood. Een retailbank heeft meestal geen multinationals als klant. Dat vraagt om nadere uitleg: het reticulaire stelsel of reticulo-endotheliaal systeem. Reticules zijn afsluitbare handtassen. Reüsseren leidt tot réussites. Van Dale heeft voor retraite ook nog ritraite en ritratta. Is retortenkool eetbaar? In de revanchematch revancheerde hij zich. Het Reveil en de Reformatie zijn heel specifieke godsdienstige stromingen. De reveille wordt geblazen. Revindicatie is terugvordering van eigendom. Een volmacht kun je revoceren. Mijn ellende revisited. Reykjavik ligt op IJsland. Een revolte is vaak revoltant. Ik moest toen naar het
Riagg-centrum, gevestigd in een rez-de-chaussee. Een rhinestone is een rijnsteen. De ridderzatentocht was zeer geslaagd. Vindt men die rieten stoelen echt mooi?

2. De rigor mortis, de lijkverstijving, is al ingetreden. No pun intended: de woordspeling is toevallig. De duglérésaus is alleen op internet te vinden. Een rijer is een opname met rijdende camera (en een reier een uithaler: iets met zijlijken). Rijhoogtenegering kan desastreus verlopen. Geef mij maar rioja en anders rijnwijn. Deze rijksbijdrageregeling moet nodig op de schop. Het rijkswegennet wordt van rijkswege onderhouden. Molenaars kennen de rijn, binnenschippers de Rijn. Is die rijswaard een reis waard? Het kind was beverig, ril, als een hert. Zie die rilde korenstengels. Er werden rillettes, pasteitjes, geserveerd. Zijden rips is ribbetjesgoed. Rinks zijn rolschaatsbanen. Rinket: klein deurtje in een grote deur (klinket). Bij het ringrijden maak je niet per se een rondje. Riposten zie je bij het schermen. Rire entre cuir et chair is in zijn vuistje lachen. Wat weet je van de oud-Ripuarische geschiedenis?

3. Bij de ripieno staat het volle orkest tegenover de solopartijen. Een lucretia is een kuise vrouw. Hij liet een sardonische lach zien. Aandoenlijke piëta, toch? Het rissglaciaal is genoemd naar de rivier de Riss. Hij heeft een sterk ontwikkeld ritebesef. Hij heeft een perfect ritmegevoel. De rizofoor is de luchtwortelboom. Je moet de hele
RNA-moleculeketen bekijken. Hoeveel Qatarese rial is een riyal uit Saoedi-Arabië (Saudi-Arabië) waard? Het RIZIV-bestuur is afgetreden. Wat is een robijnlaser? Antwoord: zeker geen krantenlezer! Bespreek de relatie tussen rocaille en rococo. Het huis was gebouwd in rococostijl. De rockabilly is een mengvorm van rock en
country-and-westernmuziek. Wie brengt hem de coup de grâce toe? Roedelopen is pendelen met een wichelroede. We houden een Sardijnse [Sardisch, Sardinisch, op Sardinië] vakantie en dan eten we altijd sardijnen. Leg het verschil uit: rodeloop, rodekoorts, roodvonk.

0100 Dictee woensdag 03 juli 2013: de Tour en doping √

Dictee woensdag 03 juli 2013: de Tour en doping

1. Meestal schrijf je 'tour' met een kleine letter: een tour maken, een rondrit. Maar als de Tour de France (VD geeft daar ook een meervoud van: Tours de France of Tour de Frances) bedoeld wordt, schrijven we een hoofdletter (meervoud: Tours). Het vrouwelijke equivalent is de Tour Féminin. Daar waar VD bij het lemma 'iron lady' over die van de Tour de France spreekt, zou ik daar liever Tour Féminin zetten. De Tour de France uitrijden is een, maar door je geboortedorp als winnaar van de Tour gehuldigd worden, is wel wat anders.

2. Voorbij kwamen ook nog de tourkaravaan, de touretappe, een touroperator(!), een touroverwinning, de tourradio en een tourwinnaar. Ik kwam ook nog tegen contouren en geletruidrager. Zoek maar eens op wat het (de) grand départ (meervoud: (s), s) is. In een na-Tourcriterium worden soms krachttoeren (tours de force - alleen dat meervoud!) verricht. De puntentrui heet bij de specifieke Ronde van Frankrijk de groene trui (en de bergtrui de witte trui) Tours à bec √ zijn snavelbektorens, tours de bâton √ handigheidjes, trucjes, uit de trukendoos, tours de chant √ rondreizen van een zanger, tours de passe-passe √ zijn goocheltoeren, tours d'expression √ zinswendingen, tours d'horizon √ overzichten van de stand van zaken en tours d'ivoire √ ivoren torens.

3. Tournées générales [2020 ook: tournée générales] zijn rondjes voor iedereen en tourner casaque is zijn huik naar de wind laten hangen. Ook noteerde ik nog: de 100 dagentoer (de honderddagentoer), abus de pouvoir (machtsmisbruik; détournement de pouvoir is machtsverdraaiing), afvalwinkel (retourette), afscheidtournees van celebrity's, een audiotour met een audiogids, droit de retour, het
(gilles-de-la-)tourette(syndroom) (het syndroom van Gilles de la Tourette), een getourmenteerde ziel, een grand tour, het gros-de-Tours (en -de-Naples).

4. Ook: incentivetours, incontournabel, op zijn retour zijn, gechantourneerd (met orgelbogen), de ORDU, Organisashon pa Restourashon di Unitur, een Nederlands-Antilliaanse politieke partij, een tournure (queue de Paris), een tourment of torment (kwelling; een tormentil is een soort van ganzerik), de TT (Tourist Trophy), in België is de TW de Touring Wegenhulp, en een voluntoerist (wat is dat? - naar ontwikkelingsland voor vakantie + hulp).

5. De tussen-s blijft een wangedrocht: van GB mag je geslacht(s)loos schrijven, naargelang je de s wel of niet hoort. Ook raadszaal en raadzaal mogen allebei (daar hoor je per definitie niks …). Of wielrennen dan ook een drug(s)sport is, een drugsgerelateerde sport, blijft in het vage. In de wielersport praten we over doping: bloeddoping, clenbuterol, doperen met dope, (epi)testosteron, een epotest op erytropoëtine, dopinggeduide middelen, gendoping: beïnvloeding van de DNA-structuur, nesp (novel erythropoiesis stimulating protein, ook wel: darbepoëtine) stimuleert de aanmaak van rode bloedcellen, en een psychoanalepticum. Zo, genoeg hierover, met al dat positiefs!