donderdag 27 november 2014

0389 Dictee woensdag 26 nov 2014 (12): dictee Twenteranddictee √

Dictee - dictees [0389]

Twenteranddictee 2014

Beroepen

1. De geniale wis-, natuur- en scheikundedocent expliqueerde [expliceerde] met mathematische precisie hoe met een liniaal een bissectrice in een parallellepipedum geconstrueerd behoort te worden.

2. Een professionele timmerman gaat met beitel en nijptang, en met vijl en zwei naar zijn karwei; daarenboven is hij voorzien van palissander(-) en cipressenhout.

3. Hoewel de achttienjarige adolescente gediagnosticeerd is voor dyslexie, dyscalculie, anorexia nervosa en stoornissen in het autistisch spectrum, scoort zij desalniettemin een intelligentiequotiënt van 140.

4. De groenteboer aan de Hoge Hexelse Stationsstraat [wijk Hoge Hexel, daarin de Stationsstraat] staart secondelang verbijsterd naar de Ghanese cliënte, als zij prei en postelein, kiwi’s en karwijzaad bestelt en à la minute een menuutje componeert.

5. De rooms-katholieke hondenuitlaatcentrale ‘Hoed u voor de hond’ in Sint-Michielsgestel * (Noord-Brabant) heeft nog plaatsen disponibel voor het exerceren met sint-bernardshonden en cockerspaniëls, chihuahua’s en Lhasa-apso's.

* Eigennaam, donorprincipe

6. Onze excentrieke doch vieve huisarts vermoedde gekkekoeienziekte, maar concludeert tenslotte tot een maag-darmcatarre, met het adagium: “Als je met fecaliën kunt gorgelen, is het diarree.”

7. Een rijzige rijinstructeur uit het Overijsselse Rijssen, wiens eega breiend en vrijend de tijd verslijt, heeft wijselijk het partijtje pasteitjes van radijs en anijs, met een mix van azijn en lijnzaad gereinigd.

8. De Saudi(Saoedi)-Arabische whizzkid en de Jemenitische Hezbollahstrijder hebben de hiërogliefen (hiëroglyfen) op de sarcofaag uit de Egyptische piramide met ijver en vlijt en veel jolijt ontcijferd.

9. Een sergeant-majoor van de aan- en afvoertroepen in ’t Harde heeft de aantijging weerlegd dat het debacle met de amfibievoertuigen een ondermijning betekent van zijn financiële autoriteit.

10. Een obstinate ornitholoog observeert nauwlettend hoe in de Engbertsdijkvenen [Nedersaksisch: de Pluus, een natuurgebied in Overijssel] een rode wouw, een ruigpootbuizerd en twee haviken een bakkeleiende kievi(e)tenfamilie en een naïeve tjiftjaf attaqueren en en passant een nestje eidereendeneieren verorberen.


0388 Dictee woensdag 26 nov 2014 (11): dictee Twenterand Jeugddictee √

Dictee - dictees [0388]

Twenteranddictee Jeugd 2014

1. Er is een grote pan chili con carne voor het avondeten klaargemaakt.

2. De keuken is in quarantaine, nadat er een besmettelijke ziekte is geconstateerd.

3. In de supermarkt verkoopt men vacuümverpakte kant-en-klare lasagne.

4. Ik word chagrijnig als ik ’s nachts gestoord word in mijn slaap.

5. In de kas stonden metershoge cactussen en orchideeën.

6. Een bekend spreekwoord luidt: ”Wie zijn neus schendt, schendt zijn aangezicht.”

7. Iedereen vindt je heel charmant.

8. Nadat ik op internet over een ziekte had gelezen, begon ik te prakkiseren.

9. Na de operatie aan het hoofd zag de patiënt er enigszins verfomfaaid uit.

10. Ik heb me faliekant vergist en bied onmiddellijk mijn excuses aan.

 

woensdag 26 november 2014

0387 Dictee woensdag 26 nov 2014 (10): dictee Ditjes en datjes (6) √

Dictee - dictees [0387]

Ditjes en datjes (6)

A. Er is een nieuw keurmerk voor dictees: het RL-keurmerk. Dat wordt verleend bij tevoren door mij gecontroleerde dictees. Dat kan vanzelfsprekend alleen als ik niet meedoe of niet mee mag doen … Overigens: ook ik ben niet onfeilbaar, dus de garantie op geen fouten reikt slechts tot 99%.

B. Iedereen, ook ik, leert regelmatig bij. Naast het bekende 's anderendaags is 's anderdaags ook goed!

C. In deze begindecemberdagen zie je natuurlijk veel 5 decembergein en -ongein. Zo kwam ik weer 'goedheiligman' tegen, terwijl dit volgens GB en VD echt 'goedheilig man' moet zijn. Zie het lemma 'goedheilig' in VD: Sinterklaas, goedheilig man! (uit een kinderliedje). 2020: VD los, GB: beide vormen!

D. Vooralsnog blijf ik 'Zwarte Piet(en)' en 'Piet' schrijven (zoals in VD; 'piet' in het GB heeft ook nog andere betekenissen immers). Daarom bij mij niet pseudopiet, zwartepietendiscussie en zwartepieten-cao, maar toch maar pseudo-Piet, Zwarte Pietendiscussie en Zwarte Pieten-cao. Ik reserveer 'zwartepieten', elkaar de zwartepiet toespelen, etc. voor het betreffende kaartspel.

E. De kwestie 'twee en een half'. Dat is gewoon een woordgroep zonder koppeltekens: ik ben twee en een half jaar (tweeënhalf) jaar getrouwd. In een samenstellende afleiding, zoals bij een
twee-en-een-halfjarig jubileum (wel kort, hoor) komen de koppeltekens er wel, net als in: ik kreeg een twee-en-een-half (tweeënhalf) voor mijn proefwerk. In dat laatste geval is er sprake van een telwoord.

F. Ik dacht half en half: laat ik maar heel stoer doen. In dat geval moet 'half en half' echt los. Als je in GB kijkt, zie je daar wel half-en-half en half-om-half, maar in dat soort gevallen moet je echt ook naar de betekenis kijken. Van Dale geeft die (beide uitdrukkingen zijn synoniem): a) half uit curaçao, half uit bitter bestaande likeur, b) drank bestaande uit twee gemengde bestanddelen (bv. donker en licht bier), c) gehakt dat voor de helft varkens- en voor de helft rundvlees is.

G. Niet gebruikelijk, maar als je Karel V, Albert I en Willem III nu eens in letters wil schrijven? Ik had minimale twijfel, daarom heb ik nog even Taaladvies gebeld. We waren het snel eens: het zijn en blijven eigennamen en we schrijven dus Karel de Vijfde, Albert de Eerste en Willem de Derde, mét de rangtelwoorden in hoofdletters dus.


H. 'Zoveel' mag van 'Taaladvies' in veel gevallen ook 'zo veel' zijn. Voor één specifiek geval is er wel een mooi ezelsbruggetje: in bv. 'zo veel mogelijk' is er geen keuze, je moet daarbij denken aan 'zo weinig mogelijk'. Als je aldus 'veel' door 'weinig' kunt vervangen, moet 'veel' beslist los geschreven worden.

I. Lastig, die samenstellingen met 'goed': in het algemeen schrijven we de samenstelling aaneen als we die in GB of VD vinden. Dus goedbedoeld en goedgebekt (GB, ook VD) en goedgehumeurd en goedgekozen (VD, ook GB), maar 'goed getraind' kunnen we dus beter maar los schrijven. 2020 GB: goedgetraind! Het verandert overigens 'per dag'. VD heeft nu ook een lemma 'goedgevuld' [soep, vrouw], heeft een goedgevulde orderportefeuille, maar moet nu bij lemma 'portemonnee' ook nog 'goed gevuld' aan elkaar schrijven ... 2020: dat blijven ze los schtijven!

Let op de klemtoon!
 
 

0386 Dictee woensdag 26 nov 2014 (9): dictee Heusden √

Dictee - dictees [0386]

Tekst van "Het Groot Heusdens Dictee" 2014

1. 2014 nadert zijn eindpunt, een mooi moment om tezamen terug en vooruit te blikken op een langlopende discussie.

2. Het rijke Westen begint zijn glans te verliezen: antiwesters sentiment krijgt in grote delen van de wereld steeds meer de overhand. Dat weerhoudt veel inwoners van de derde wereld er niet van massaal de grenzen over te trekken, klaar om in jip-en-janneketaal toegesproken te worden over onze multiculturele samenleving. Ook burgemeester en wethouders van de gemeente Heusden stellen zich in dezen proactief op. Op de website die regelmatig wordt geüpdatet, is in niet mis te verstane woorden uitgelegd wie onder meer nieuwkomer is, een fraai eufemisme voor allochtoon.

3. Dat leidt bijna onvermijdelijk tot de gedachtesprong en grote vraag van het jaar: is Zwarte Piet een niet-westerse nazaat of is hij een mythisch of sprookjesfiguur? Voor sommigen een gênante dialoog die menigeen intussen uit zijn brein heeft gedeletet. Allerlei groeperingen hebben er naar hartenlust over gediscussieerd , velen zijn gechoqueerd en verwachten misschien zelfs dat deze escapade uitloopt op een pyrrusoverwinning voor de pseudo-Piet die als alternatief wordt aangedragen.

4. Nu de Zwarte Pietendiscussie zelfs in de zomermaanden hoogtij vierde – vindt de knecht van Sinterklaas zijn oorsprong in de middeleeuwen of is hij een afstammeling van de slavenhandel - lijkt de Poldernederlandse samenleving haar ideologische veren te laten varen. Exit de exotisch en enigszins chic geklede Zwarte Piet.

5. Een kleurrijkere 5 decemberviering kan leiden tot een
re-integratietraject voor de langdurig absente maar beresterke zwartgelakte werknemer. Mogelijk is dit in de Zwarte Pieten-cao vastgelegd en kan bovendien Sint-Nicolaas – ons eigen opaatje en quasireligieuze goedheilig man (GB ook: goedheiligman) – als senior medewerker kiezen voor een prepensioen, waarnaar hij ongetwijfeld intussen heeft gegoogeld. De hamvraag luidt: buitelen we over elkaar heen voor een fundamenteel discussiepunt of zijn we krankjorume pietjes-precies? In de antiautoritaire samenleving die we sinds de jaren 70 met een eigengereide no-nonsensepolitiek aanhangen, blijft het spitsroeden lopen.


0385 Dictee woensdag 26 nov 2014 (8): dictee Ternat (B) (De grote oorlog) √

Dictee - dictees [0385]

Dictee Ternat (De gro(o)te oorlog)

Slag aan de IJzer

1. Na bijna twee en een halve maand strijd arriveerde de Eerste Wereldoorlog halverwege oktober 1914 in Zuid-West-Vlaanderen, ook de Westhoek geheten. Een massaal eersteklasoffensief ontbrandde aan de IJzer.


2. Vanuit Duitse zijde werd toentertijd gestreefd naar een reële uitputtingsstrijd met een Belgische divisie veldartillerie. Terzelfder tijd [tezelfdertijd] hadden ze de intentie zo veel mogelijk industrieel potentieel buit te maken.

3. Maar toen kwamen de geëquipeerde fuseliers van de Britse en Franse infanterieafdelingen tevoorschijn en werd het een
kat-en-muisspelletje. Het duurde evenwel niet uitentreuren.


4. Op 18 oktober startte het 4de/4e Duitse leger met een attaque op de
Brits-Franse cavalerie die een tijdlang langsheen het kanaal gestationeerd stond. Tegelijkertijd slaagden ze erin, zij het toch maar half en half, een Britse vlootflottielje oorlogsschepen te torpederen.


5. Etmalenlang volgden de aanvalsacties elkaar op, en ten slotte slaagden de halsstarrige bezetters erin een welgelegen bruggenhoofd te fabriceren op de linkeroever van de IJzer. Het Belgische weerwerk verschraalde zienderogen en op 25 oktober werd de oorlogssituatie zo kritiek, dat koning Albert I een Duitse aanval vreesde, waardoor België zelfs ten onder kon gaan.

6. Toen trok hij metterhaast een consciëntieuze en diepdoordachte conclusie, zijnde een onmiddellijke onderwaterzetting ofte urgente inundatie van de laaggelegen akkers. Een achttiende-eeuwse tactische defensieve operatie!

7. Daardoor zou de zuidelijke streek ten enenmale onbereikbaar worden. De IJzervlakte was namelijk een drassige polderregio en vormde in feite een obstakel voor de Duitse opmars. Het was evenwel niet doorsneden door een spinnenweb van irrigatiekanalen voor de bevloeiing, maar bestond uit een complex sluizen- en gemalensysteem, dat te gelegener tijd ook zorgde voor de beheersing van het lokale waterniveau.

8. In de nacht van 28 op 29 oktober werden de sluizen ijlings opengezet, waardoor de poldergouw onder water stroomde. De gedesoriënteerde Duitsers zaten muurvast . Ten gevolge daarvan kon een staakt-het-vuren dus niet veraf zijn.

9. En toch, de zo-even genoemde situatie duurde niet lang, want ’s ochtends reeds trachtte een uitgebreide Duitse ruiterijafdeling via de middeleeuwse handelsstad Ieper een doorbraak vanjewelste [van jewelste, van je welste] te forceren.

10. ’s Anderdaags belandden ze echter in een confrontatie met de Britten en kregen ze tal van onstuimige uppercuts geïncasseerd. Anderzijds werd het goed getrainde geallieerde korps ‘Expeditionary Force’ uit Groot-Brittannië vrijwel totaal uitgemitrailleerd. Naar verluidt was tussen kerstdag en Nieuwjaar nog ternauwernood een derde van alle manschappen actief.


dinsdag 25 november 2014

0384 Dictee woensdag 26 nov 2014 (7): dictee 802 (deel 3) √

Dictee - dictees [0384] 

Oefendictee 802 (deel 3)

Dictee 802, alinea 7 t/m 10.

7. Chachumber is frisse salade van zeer fijn gesneden rauwe groente met citroensap. Er volgde een chaleureus onthaal. In een chambree kun je wel een chambrette vinden, maar geen chambre séparée. Een moussoir is een moser of champagneklopper. Changementen zijn niet altijd changements à vue. De Charites zijn in de Griekse mythologie de drie Bevalligheden, dochters van Zeus, nl. Euphrosyne, Aglaia en Thalia (in de Romeinse mythologie Gratiën genoemd). Hoeveel chargés d'affaires [zaakgelastigde]  heeft ons land? Charedim zijn ultraorthodoxe joden, zoals de chassieden (chassidim). Een charentais of cavaillon is een soort meloen. Een charlotte-russe [roomijspudding] is iets anders dan een montagne russe [vanillevla, etc.]. Charmilla is een gerecht van gegrilde paprika's. Wat hield het Pacific Charter [geallieerden, 1945] in? Een chartreuse is (ook) een kartuizerklooster.

8. Een chassene is een Joodse bruiloft. Die châteauneuf-du-pape (is dat een chateauwijn?) kun je toch geen chateau migraine noemen? Drie auto's hebben drie chassis [enk. = mv.]. Zelfs chatons [steen juwelier] kunnen wel chatoyant [licht weerspiegelend] zijn. Op een stoepa [boeddhistisch heiligdom] kan een chattra [bekroning] staan. Machtig vind ik ze, die ouderwetse chausseeën [straatweg]. Ik vind dat maar een sjofel chauvelglas [spiegeldraadglas], dat we bij de ingebruikneming van de nieuwe shovel aangeboden kregen. Kijk die parkietjes nou toch eens: cheek to cheek [wang tegen wang]. Glyfografie is chemiglyfie of glyptografie. Chevaux de bataille [stokpaardje] moeten chevaleresk bereden worden. Waar chiazaad al niet goed voor is … [te veel om op te noemen]. Dit bedrijf is topzwaar: all chiefs and no Indians. Een chichi of chique madam is chic, maar niet per se een chicard. Een chimeid [straattaal: mooi meisje] is geen Chiromeisje. De chikungunya is een door muggen verspreide subtropische virusziekte.

9. Een chime (ook: chimes) is een klokkenspel. Hebt u 'm: chinalak is japanlak! Chineren is als chiné weven, bewerken. De chinatalk [vet van de talkboom] is geen praatje. Kostbaar: op chinees [= Chinees porselein] een chineesje [portie heroïne] verhitten en dan chinezen [ook: heroïne inhaleren]. De chinezerij [muggenzifterij, haarkloverij] was niet van de lucht. Hoe ver gaat een chin-up [rekoefening: kin op hoogte stang]? Mijn chipknip is al geleegd. Een chippaspoort bevat een
RFID-chip. Zij is een echte chiquelinge. Met chi-rho's [chie-roos] worden Christusmonogrammen aangeduid. Een chiropractor beoefent de chiropraxie. Een chitarrone [k] is een soort van lange, als bas gestemde luit. Onder zijn chlamys [mantel ruiters (klassieke) oudheid] ging wel chlamydia [geslachtsziekte, chlamydiasis] schuil. Bij E140 moet je automatisch aan chlorofylline denken. Chloroquine is een antimalariamiddel. Een chompa is een van alpacawol gebreid vest, m.n. gedragen in Zuid-Amerika. Wie choquant is, choqueert.

10. De chorba is in de Noord-Afrikaanse keuken gebonden maaltijdsoep, m.n. met kikkererwten en kruiden. Het chorion is het cotyledo [vruchtvlies]. Een chorten is een boeddhistisch gedenkteken in de Himalaya. Een judicata res is een chose jugée [gewezen vonnis, juridisch afgedane zaak]. Hij voerde een chris [christusstand] uit aan de ringen. Zij behoren tot de Christelijke Gereformeerde Kerken. Wat is dat hier voor rommel, christene zielen nog an toe! Zijn christensocialisten christelijk-sociaal? Hang een christoffeltje

[voor­stel­ling van St.-Chris­tof­fel, de beschermheili­ge van rei­zi­gers, te­gen­woor­dig voor­al ge­zien als patroon van au­to­mo­bi­lis­ten]
in je auto! Een christuspeer is een goede christen. Wie kent die nog, de Chronologie der Vaderlandse Geschiedenis? Kijk, een chrysalidestel [mummiepop van sommige vlinders]. Het 100 dagenfeest (honderddagenfeest) heet Chrysostomos.

 

0383 Dictee woensdag 26 nov 2014 (6): dictee 802 (deel 2) √

Dictee - dictees [0383]

Oefendictee 802 (deel 2)

Dictee 802, alinea 4 t/m 6.

4. Het CEN is het Comité Européen de Normalisation, het Europees Normalisatiecomité. De centenvreter [vrek] kreeg de centenpest [veel geld uitgeven]. Een centistère [stère = kubieke meter = 1.000 l] is volgens mij tien liter. De Centralen waren Duitsland en zijn bondgenoten in de Eerste Wereldoorlog. Dit mag je wel een centre d'intérêt [zaak die belangstelling trekt] noemen. Het centrum van Broca is het spraakcentrum. Voor een centstuk kocht je vroeger een centsprent. Cera (cera)is continuous erythropoiesis receptor activator, een op epo lijkende soort van bloeddoping. Komen cereals [ontbijtgranen] van cerealiën [ja, graangewassen, maar ook feesten ter ere van Ceres]? Een CVA is een cerebrovasculair accident [beroerte]. De cérémonie protocolaire werd verstoord. De (het) CERN is de Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire, de Europese Raad voor Atoomonderzoek. Ce sexe à qui tu dois ta mère: de sekse waaraan je je moeder dankt. Ceterum censeo …: voorts ben ik van mening ...

5. Cet aveu dépouillé d'artifice: die van alle gekunsteldheid ontdane bekentenis. Servisch nationalist: četnik. Ce vice impuni, la lecture: het lezen, die straffeloze ondeugd. De CF is de cystic fibrosis (aangeboren, erfelijke ziekte van de klieren; taaislijmziekte). Montee is de verzameling glasaaltjes of elvers die de riviermonden optrekken. Leg eens uit, waarom we 'gazelleoog' [gazelle + n/s gebruikelijker  dan gazel] schrijven en 'libellennet' [libel gebruikelijker dan libelle + n/s]. Na een quickscan werd hem een pgb [persoonsgebonden budget] toegekend. Sommige personen zijn veel zeggend, andere weinig zeggend. We kennen ook de bnw. veelzeggend, weinigzeggend, nietszeggend en alleszeggend. De Eskimo droeg een pelsen (pelzen) [VD alleen z] vacht. Tribal house is een percussieve aangelegenheid: daar kan de arts met zijn percutoire plessimeter [plaatje waarop de arts klopt] een punt(je) aan zuigen. Peper en zout hebben samen een peper-en-zoutkleur.

6. De metabletica is de leer van de veranderingen in de perceptie, opvattingen van de mens. In 'PET-scan' staat de afkorting voor positron emission tomography. Na zijn pensioneren begon hij een pensionnetje. Met één pennenstreek kon hij die penssteek [bij vee] verordonneren. Er zou geen peronisme geweest zijn zonder Perón. Het cgs-stelsel is het centimeter-gram-secondestelsel. Op motorrijtuigen betekent CH: Confoederatio Helvetica (Zwitserland). Een chabber is een Hebreeuwse gabber. Een chado is een Japanse theeceremonie. De ziekte van Chagas (kortweg: chagas) is een Zuid-Amerikaanse trypanosomiasis. Die chai kun je met chet en joed vormen. Er stonden daar zes chaise(s) longues. Hebben jullie die chaitya's [heiligdom of stoepa] bezocht? Chakchouka [= shakshuka] is een groenteomelet met knoflook, gegrilde paprika, pepers en kruiden zoals komijn en koriander.