0147 Dictee woensdag 08 januari 2014 (3): dictee 700 (deel 3) √

Dictee woensdag 08 januari 2014 (3): dictee 700 (deel 3)

Hierbij de zinnen 8, 9 en 10.

8. Zachtschilden hebben een week chitinepantser. Hier volgt een greep uit de meest interessante ISO-landcodes: AS (Amerikaans-Samoa), AZ (Azerbeidzjan), BD (Bangladesh), BA (Bosnië en Herzegovina), BF (Burkina Faso), BT (Bhutan), CC (Cocoseilanden), CK (Cookeilanden), CV (Kaapverdië), FO (Faeröer), GQ (Equatoriaal-Guinee), GP (Guadeloupe), HM (Heard- en McDonaldeilanden), KM (Comoren), KN (Sint Kitts en Nevis), LC (Sint Lucia), MH (Marshalleilanden), NU (Niue), PM (Saint-Pierre et Miquelon), QA (Qatar), RE (Réunion), TV (Tuvalu), UG (Uganda), VC (Sint Vincent en de Grenadines), YE (Jemen), YT (Mayotte), ZA (Zuid-Afrika), UZ (Oezbekistan), LY (Libië), DO (Dominicaanse Republiek), BN (Brunei), AQ (Antarctica) en EH (Westelijke Sahara).

9. Het woord 'swaffelen' is een typisch voorbeeld van Hedenlands taalgebruik. In Indië roken ze graag hollanders. Een heelgoedhollander wordt gevuld met lompen. Ook om acht uur hoor je een heelslag; om halfacht niet. De vier Heemskinderen zijn de vier zonen van Heymijn van Ardennen, Ritsaart, Writsaart, Adelaart en Reinout, bekend uit het volksboek ‘De vier Heemskinderen’. Krijg nou het heen-en-weer. De Heren van Zuilichem waren geen gemakkelijke. Met witheren of witte (!) heren worden de dominicanen (norbertijnen) aangeduid. Wie of wat is de heer (ook: koning) der schepping [de man]? Als uitroep van verbazing uitte hij: heremijntijd. De Here der heren is de Here der heerscharen. Een van de negen engelenkoren heet Heerschappijen. Wat heeft die heet bloed zeg; ze is, zeg maar, beregeil.

10. Als je 'Heere' [erg lange ee] hoort, weet je dat er een orthodoxe protestant over zijn godheid [algemeen] (Godheid - specifiek) spreekt. De hefnerkaars is een oude eenheid van lichtsterkte. Kap toch met die hegelarij! Hei, 't was in de mei, zo blij. ’t Is (altijd) hei of fij met hem. Het heibeiige type heibeit als een viswijf. Ze draagt haar heidipakje, nou, dan weet je het wel. Is er verschil in smaak tussen hei- en duinhazen? Een heikind heeft geen vader of moeder. Ze is bij het heilsleger, het Leger des Heils [LdH]. De Heilige Alliantie is het in 1815 door Rusland, Oostenrijk en Pruisen gesloten bondgenootschap. Hij is roomser dan de paus. Met de heilige uit Assisi wordt Franciscus bedoeld. De eerste christenen vormden de gemeenschap van de heiligen. Denk utopiaans.
 

0146 Dictee woensdag 08 januari 2014 (2): dictee 700 (deel 2) √

Dictee woensdag 08 januari 2014 (2): dictee 700 (deel 2)

Hierbij de zinnen 4, 5, 6 en 7.

4. Laten we elkaar geen mie(tje) noemen [n.a.v. synonymie!]: alchimie (alchemie), bacteriëmie (aanwezigheid van bacteriën in het bloed), antonymie (tegengestelde van synonymie), amimie (uitdrukkingsloosheid van het gezicht), hyponatriëmie (watervergiftiging), antroponymie (persoonsnaamkunde), athymie (athymisme: het ontbreken van de thymus), atimie (verlies van burgerrechten, eerloosheid), natriëmie (het voorkomen van natrium in het bloed), cyclothymie (cyclofrenie - antoniem: schizothymie - manisch-depressieve psychose), boulimie (of: boulimia), hypermimie (ziekteverschijnsel met overdreven sterke gezichtsuitdrukking), hypomimie (…), dysthymie (depressieve neurose), hetero-, homo- en hodonymie, hyperthymie (ziekelijke vrolijkheid) en toponymie (plaatsnaamkunde).

5. En het laatste staartje: hyponymie of subordinatie (voorkomen van een woord waarvan de betekenis door een ander woord gedekt wordt), metonymie of metonymia (Hemmerechts lezen …) en parathymie (verstoring van het gevoelsleven). Verder met 'code': tancode (authenticatiecode bij elektronische betalingen: transaction authentication number), met de short- of snelcode haal je documenten op uit een computergeheugen, nicodemiet (iemand die in het geheim tot de Reformatie was overgegaan, maar in het openbaar rooms-katholiek bleef), de DNA-code is een genetische code, die dresscode is nog niet vastgesteld.

6. De codex constitutionum is een van de vier delen van het onder keizer Justinianus tot stand gekomen Corpus Juris Civilis, verbindend sedert 534. De codex argenteus is het enige handschrift van Wulfila's Gotische Bijbelvertaling. De Code Napoléon of Code Civil was het Franse Burgerlijk Wetboek (1804), dat van 1810 tot 1838 ook in ons land gebruikt werd. Codeïne is methylether van morfine, een alkaloïde dat in opium voorkomt (onder andere werkzaam tegen hoest). Een cacodemon is een boze geest. We moeten back to basics gaan. De soldaat blancode zijn uitrustingsstukken. Een kerkelijke wet vastgelegd in de Codex Iuris Canonici wordt wel canon genoemd. Hij cheatte [valsspelen, sjoemelen] nogal eens. Een compiler vertaalt bij programmeertalen broncode naar objectcode. Wat doet de cryptoanalyse? Met DigiD's heeft men een digitale identiteit.

7. Spionnen schrijven ook wel eens (weleens) en clair. Het junk-DNA is het DNA dat niet codeert voor erfelijke eigenschappen. Aan de nettiquette dient men zich te houden. Alle opensourcesoftware komt uit een open source. Een password of paswoord is persoonlijk. De RAL is de ReichsAusschuss für Lieferbedingungen, een coderingssysteem om verf- en coatingskleuren (RAL-kleuren) te definiëren. Verkoopt u ook Coburger hammen? De schulplijn is door Nicodemus uitgevonden. Een rtf-bestand is in rich text format opgesteld. Een scrambler scrambelt. De Code Noir uit 1685 was een voorbeeld van slavenwetgeving. Een html-tekst in HTML-code kan tags bevatten, die moet je niet verwarren met hashtags. Wat zijn tokens? In de online-VD wordt 'Code Pénal' (CP) inmiddels correct geschreven.
 
 

0145 Dictee woensdag 08 januari 2014 (1): dictee 700 (deel 1) √

Dictee woensdag 08 januari 2014 (1): dictee 700 (deel 1)

Op www.dictees.nl verschijnen al mijn oefendictees, maar die site publiceert ze met horten en stoten. Daarom vandaag alvast dictee 700. Dit is door anderen al gecorrigeerd, maar als u toch een foutje denkt te ontdekken, laat het weten: rein@dictees.nl (dit adres bestaat niet meer).
En u weet: via www.woordenlijst.org kunt u het Groene Boekje en de Leidraad raadplegen ...

Hier volgen de eerste drie zinnen.

1. De hartree is de atomaire eenheid van energie. Deze afmeting is hart-op-hart. Een evaatje is een hartvormig schort. Hij viel van de steiger en was hartstikke dood, morsdood. Je mag 'hart-vaatziekte' schrijven maar ook 'hart- en vaatziekte'. In plaats van hartzeer kennen we ook: afflictie, hartenleed, hartenpijn, zielensmart en zielsverdriet. Eén haruspex, twee haruspices. Hij harvestte heel wat bij elkaar. Wat kunnen die harzers mooi zingen … Is dat een hashcode? Hoe schrijf je 'hasj(iesj)'? Japanse eetstokjes heten hashi. De haskala was de Joodse verlichting (geen lamp dus). Dat heb ik in de hasjshop gekocht. Hasta la vista! Een hateenheid is huisvesting voor alleenstaanden en tweepersoonshuishoudens (een- of tweepersoonsappartement). Beschrijf de hatha yoga eens. Doe dit haud mora, zonder dralen.

2. Haud passibus aequis: (van navolgers) ver achterblijvend bij hun voorbeeld. Haud sine gloria: niet zonder roem. Een haussier is een speculant à la hausse, een stier. Haute(s) contres zijn zangers. Hava is hoogactief vast afval. De wilde havanna's [sigaar] stammen uit Havana. Eén havdala, twee havdalot. Een havenzate [in de haven] is nat, een havezate [hofstede, kasteel] droog. Haver wordt ook oot of aat genoemd. Een paard is een havermotor. Hoe spreek je 'hazelskink' uit? [gewoon] Het toppunt: een hazewind die hazenwinden laat. Je hebt hbo- en wo-bachelors. Ooit was de HDO de Hilversumsche Draadlooze Omroep. Hèhè, is dat lopen. Een hearsay is een on-dit [gerucht]. Die gadget is een must-have. Met een misvatting moet je het wel mis hebben. Deze hebe is een bevallige schenkster (niet van wijn). Hechsjers (hechsjeirem) zijn onder andere koosjerverklaringen.

3. Bij huidwonden kun je een agrafenhechting toepassen. Die hecklers verstoren het debat opzettelijk. Hoeveel is een hectostère? Veel tenniswedstrijden worden beslist via bests of five. Dat weet elke harpeniste. Het werd hem de but en blanc gevraagd. Ik zou zelf zeker nooit blanc-seings (blankets) afgeven. Overigens: blanketten eet ik graag. Het eau des carmes [geen mv.] (ook: karmelietenwater) was vroeger een huismiddeltje tegen diverse kwalen, zoals koliek en lethargie. Een heitjespiejijzer is een kwartjesvinder. Ondernemingsraden en olympische records heten or's. Bessemeren is werken volgens het bessemerproces. Zoeken op '*code*': zebracode (streepjescode), vocoder (elektronische stemvervormer) en toxicodermie (uitslag door inwerking van giftige stoffen op de huid). Op encoderen volgt decoderen.
 

0144 Dictee woensdag 01 januari 2014 (2): dictee - Rating OMT-dictee √

Dictee woensdag 01 januari 2014 (2): dictee - Rating OMT-dictee

Voor wie mijn kritiek op het GDNT te zwaar aangezet vond nog dit: ik heb daar enigszins begrip voor. Echter, zo'n megaproductie voor een miljoen(en)publiek en alle aandacht voor  'de show' en dan toch altijd weer discussie en ellende over de juiste tekst van het dictee zelf, blijf ik beneden alle peil vinden: men zou dan toch meer aandacht en energie moeten besteden aan (voorronde en) de feitelijke tekst zelf?

OMT-dictee **

Uitgangspunt: 3 sterren (modaal dictee)

Pluspunten 
Dit dictee is natuurlijk iets heel aparts. Het is een dictee van de Applegemeenschap. Op locatie zijn er maar zo'n 15 deelnemers. De weken daarna kan iedereen nog via internet het dictee beluisteren, op zijn gemak de dicteewoorden in VD en GB opzoeken en een flink aantal Appletermen achterhalen via de Applesites en in het bijzonder de officiële Applewoordenlijst. Na de kerstdagen volgt dan ook voor die groep nog een officiële uitslag en bijbehorende prijswinnaar.

Minpunten 
Op zich zouden die 3 sterren wel kunnen worden toegekend, maar de beoordeling dient toch te geschieden naar de opgestelde normen voor 'algemene dictees'. En ja, volgens die visie horen die Appletermen nu eenmaal niet thuis in een (algemeen) Nederlands dictee. En dan kon je in een zo'n term ook nog 8 fouten maken, dat is wel erg cru. Maar 1 ster zou toch erg tekortdoen aan dit verder prima en leuke dictee. Daarom kom ik uit op twee sterren.
 

Rating: Rdr 2, * *
 

0143 Dictee woensdag 01 januari 2014 (1): dictee - Rating GDNT √

Dictee woensdag 01 januari 2014 (1): dictee - Rating GDNT

Het GDNT 2013 (datum dictee 18 december 2013)

1. Een dictee is (VD) een tekst die een leraar voorzegt en die de leerlingen moeten opschrijven, in 't bijzonder als oefening in het correct spellen, verbuigen en vervoegen bij het onderwijs. Het laatste GDNT valt daarbij op drie fronten door de mand. Allereerst was het een vreselijke tekst. Die tekst is gewoon niet leuk: het is een opsomming van termen uit de neerlandistiek waar ik op zich van smul, maar waarvan de gemiddelde Nederlander als een hond geen brood van zal lusten.

2. Laat men zich in Den Haag in de tweede plaats eens concentreren op de correcte spelling, waar het in een dictee vooral om gaat. Er zit daar een pedante jury, die nauwelijks voor haar taak berekend blijkt. Vanuit de dicteewereld is er genoeg kennis voorhanden … (en ook desgewenst nog steeds voor de troonrede …). Met een goed gerekend 'onoirbaar' [onoorbaar] in de voorronde is de lol er eigenlijk al af. En telkenjare zitten er weer grote en kleine blunder(tje)s in de tekst: koffiegedronken (los, te gek voor woorden), groot dictee (hier echt met kleine letters *), bij onderwerp 'media' [= mv.] hoorde 'reflecteerden' en niet 'reflecteerde', 'zozeer' staat dan wel in GB maar 'zo zeer' is volgens VD een synoniem en 'zo dan' fout rekenen terwijl 'zodan' niet bestaat…
* Wat het Haags dictee betreft wel: Groot Dictee der Nederlandse Taal (GDNT) --- > verkorting: Groot Dictee --- > verkorting: Dictee.

3. En dan ten derde dat 'stijlgedoe': dat hoort niet in een dictee en er waren te veel discutabele zaken (de spelling is inmiddels wel voor 99% beregeld): het groot dictee dat koffiedrinkt (was nog wel leuk ook in de context van zin 1), en in vredesnaam: waarom alleen zin 4 t/m 8 en niet die (wel leuke) fout in zin 1 en die in zin 3 (irriteren wij ons)?, hoort of behoort, waarmee (echt fout? - met wie ...), begeestering (fout?), fetisj (velen kennen het woord niet eens …), wapening (wapen), ons inziens (echt fout? - onzes ...), inactieve activiteit (stijlbloempje i.p.v. fout?) en verre van (ver van?).

4. Al met al, ik verlaag bij dezen de RDR-rating van het GDNT naar 3 sterren (***), en dan ben ik nog soepel. Alleen het megakarakter van dit 'dictee' zorgt nog voor een paar sterren …
 

0142 Dictee woensdag 25 december 2013 (3): is het 'babylonisch' of 'Babylonisch'? CO2 x

Dictee woensdag 25 december 2013 (3): is het 'babylonisch' of 'Babylonisch'?

Moet 'Babylonische spraakverwarring' met een b of met een B? Zowel ooit in een Bijbels dictee als in een recent Rotterdams dictee vond de jury 'B' correct, terwijl in beide gevallen de beschrijving sloeg op een duidelijk Nederlandse (Apeldoornse of Rotterdamse) context. In beide gevallen beriep men zich op de gratis Van Dale (VD) op internet. Daar vind je 'de Babylonische spraakverwarring' maar met verwijzing naar de Bijbelse gebeurtenis in Babel (Babylon) en zelfs de betreffende Bijbeltekst. Voor dictees is die bron absoluut onvoldoende, zoals zal blijken. Die gratis VD is niet compleet, want anders zou de firma natuurlijk geen woordenboek meer verkopen.

Zo zit het echt

Ik begrijp nu pas alle zielenroerselen en gedachtekronkels van de betrokken auteurs … Die kijken dus eerst in het Groene Boekje (GB, papieren versie 2005). Daar vinden ze: Babylonisch (m.b.t. Babel, Babylonië). Ik verwacht overigens, uit mijn contacten met GB, dat in 2015 wel babylonisch(e) (spraakverwarring) zal worden opgenomen - 2020 niet gebeurd! Het is overigens moeilijk vol te houden dat de (een) spraakverwarring in Rotterdam het etiket zou verdienen: m.b.t. Babel, Babylonië. Vervolgens gaan we naar VD, papieren editie 2005: (lemma Babylonisch): daar de Babylonische spraakverwarring (Bijbel), maar vervolgens een babylonische spraakverwarring (algemeen). Vervolgens de elektronische VD (maar de mijne is niet meer de oorspronkelijke wegens stiekeme correcties bij implementatie van de Jaarboeken): idem! In de online-VD hetzelfde. Verder valt nog aan te tekenen: in VD bij verwarring: een babylonische verwarring. En bij spraakverwarring: Babylonische spraakverwarring: zie bij Babylonisch (en daar staat dus geen lidwoord, de of een, bij!). Je moet dus echt – ook nog – kijken bij het genoemde lemma Babylonisch, zie eerder. Er is dus geen enkele rechtvaardiging voor 'Babylonische' in de gegeven niet-Bijbelse context van Apeldoorn en Rotterdam, ondanks gebruik van het lidwoord 'de'. Waarvan akte!
 
 

0141 Dictee woensdag 25 december 2013 (2): dictee – de tekst van Sint Anthonis √

Dictee woensdag 25 december 2013 (2): dictee – de tekst van Sint Anthonis

Stevensbeek, anno Domini [letters!] tweeduizend dertien (titel)

1. Voorbij de verafgode megarotonde gaan wij volgens mijn [cijfers] A4’tje niet rechttoe[,] rechtaan naar Stevensbeek maar slaan we links af en daarna rechts af een lommerrijk pad in dat geflankeerd wordt door verwaarloosd onderhout.

2. Nadat we een on-Hollands, krakkemikkig bruggetje voorbijgeracet zijn, naderen we het voorgeborchte, niet het walhalla, van motorfanatici: het omstreden crossterrein waarover jarenlang gehakketakt is in een welles-nietesspelletje dat ten langen leste met het V-teken in der minne is geschikt.

3. Wij pedaleren langs de Radioplassen waar de serene rust slechts verstoord wordt door lawaaierig kwakende eenden en kwetterende scholieren die zich in allerijl haasten naar de dichtstbijzijnde locaties waar ze hun geest willen verrijken met velerhande, wetenschappelijke poespas en blabla.

4. De plassen, relikwieën van zandafgravingen, stralen met hun kristallijne wateren een paradijselijke rust uit; zelfs de tirannieke god Aeolus, geplaagd door een koutje, houdt zijn adem in waardoor het water geen rimpeltje vertoont.

5. Na deze oase van rust valt de bedrijvigheid op in de huizenbouwerij, bij ”fruiterijen” waar elstars en golden delicious liggen te pronken en in instituten waar mental coaches sneaky bollebozen enthousiasmeren tot consumeren, niet van snacks of slaatjes maar van spiritueel voedsel waarvoor sommige slimmeriken, gewapend met gsm’etjes en vuvuzela's allergisch zijn.

6. De massamedia besteedden recentelijk veel aandacht aan de nieuwste poot van de onderwijsmammoet; hier bereiden heden ten dage in schooltricotjes geklede vmbo’ers allejezus hete
tomaten-groentesoep die zonder winstbejag voor een habbekrats verkocht wordt.

7.Vindt een alerte speurneus het pittoreske pad dat door tiptop
IVN-onderhoud als een gordel van smaragd het gebouw siert, dan ontwaart hij een tweeëntwintigste-eeuwse [hoe zou die eruitzien?] imkerij waar nijverige bijen kersen- en lindebomen bezoeken, de nectar in honing veranderen door toevoeging van maagsappen en dit mengsel uitbraken in ingenieus geconstrueerde raten.

8. Toch is alles geen halleluja; er wordt veel als weggooiartikel gesloten of er wordt met sluiting gedreigd: het kapelletje, alleen nog geopend als iemand zijn levensboek sluit, de penitentiaire instelling waar velen een goed belegd boterhammetje verdienden, de lagere school die haar leerlingenaantal ziet dalen vanwege een laag geboortecijfer; alleen de venustempel blijft open.

9. Geprezen hij die naar boven schouwt en de onmetelijkheid ontwaart van de indigoblauwe hemelkoepel, een lucht nog niet verpest door CO₂-uitstoot maar voorspellend dat Stevensbeek een zonnige,
zonne-energierijke toekomst tegemoet gaat, een [cijfers!]
50+-arrangement [ook goed: 50-plusarrangement] waard.