3437 Dictee zondag 10-09-2023 (1) – dictee Dictee van de dag (1057) √

Dictee – dictees [3437]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee april 2020 (2), geheel herzien naar situatie 2023

Dictee van de dag (1057)

Oefendictee april 2020 (2)

1. De stopperspil [bij voetbal] deelde een keek (kekie – heimelijke schop of tik) uit. Het werkzame bestanddeel van het Emser bronwater is emserzout (keelzout). Die keepsake [gedachtenis, aandenken] is me dierbaar. Aan de keerwand [die moet iets keren] hing een keerwant [keernet, om vis te keren]. Met Schweinfurter groen wordt keizergroen bedoeld. Toppunt van nederigheid en onmacht: de hekkensluiter van de kelderklasse [allerlaagste]. Een kelderknecht is geen kerk- maar een wijnverlater [bediende van een wijnkoper]. Een schoorsteen- is een kelderwissel [wissel op personen die niets schuldig waren – vgl. een wissel (op iemand) trekken], toch? Zeker Fins hout heet kelo [voor blokhutten]. De Kema is het Instituut voor Keuring van Elektrotechnische Materialen (en levert de Kema-keur aan artikelen). De Kempetai was de Japanse geheime politie (tussen 1880 en 1945). In Kenia betaal je met Keniashillings (KES *). De kentjoer [wortelstok, gemberfamilie] vind je in de oosterse keuken en een kepanki is een leljacana (ook: leljaçana). Het Kerelslied romantiseert de Vlaamse Kerels [boeren, oer-Vlamingen]. Bij drukkers: kerning.

* Beter: Keniaanse shillings, vergelijk SOS (Somalië) en UGX (Oeganda). In 2023 aangepast door VD.

2. De kernspintomografie is de NMR, de nuclear magnetic resonance, de kernmagnetische resonantie. De get [scheidingsakte] is het antoniem van de ketoeba [huwelijkscontract bij joden] . Dat was duidelijk hoorbaar een ketsschot [niet afgaand]. Wij oefenen met kettlebells [gewicht in vorm koebel; gewichtheffen]. Kettingregel: (ook) de regel van drieën [3 van de 4 gegeven] – 5 : 8 = 2 : x – bereken x [NB a : b = c : d --- > ad = bc, kruislings vermenigvuldigen]. Zij zweren bij de tex-mexkeuken [2023: Texaans-Mexicaans]. De keynotespreker hield een keynotespeech [over bv. de toekomstige richting van een politieke partij]. De khutbah is de vrijdagpreek [van de imam, islam]. Zij kickt op hintertreppenromans. Een kickfinish, dat mag niet bij schaatsen [met been naar voren schoppen]. Zijn de kiddo’s [kind] al naar bed? De k.i.d. [donor] en kie [eigen partner] zijn wezenlijk verschillend [ook qua spelling dus – ki is kunstmatige inseminatie]. De kidoesj is de sabbatswijding. Kiemgroente is cress. Wat is het verschil tussen kiesjeliesj [met Poerim – gefrituurd dun deeg] en gremzelisj [met Pesach – pesachgebak] ? We spraken over ‘kiezellei’ [= lydiet] en een ‘merelei’. Na die killfie [selfie op gevaarlijke plek, met de dood bekocht] was hij dood. De kilocalorie wordt afgekort met kcal of Cal, dat wist je toch wel? De kimchi is een Koreaans gerecht van gefermenteerde kool.

3. Is er verschil tussen ‘Kimbrisch’ [Kimbren, Germaans volk] en ‘Kimmerisch’ [Kimmeriërs, volk tussen Donau en Don]? Kunnen ook rino’s (rinocerossen) het rinovirus [neusvirus – weet ik niet] krijgen? Even herhalen: de ziekte corona is COVID-19, het virus is
SARS-CoV-2. Vondel is met zijn Rhijnstroom [naam gedicht] onze eerste stroomdichter [vgl. de Ystroom van A. Van der Goes] geweest. Met rhi* alleen: rhinestone (glittersteentje, rijnsteen in kleding). Met *rhi geen resultaten. Met *tripel*: tripel (drievoudig = triple, bier, fijne polijstaarde), tripelconcert, tripelpoeder, tripelpion, etc. Met *triple*: triplex, triple (drievoudig, Triple Alliantie, Triple Entente), triple = treble (bij voetbal), triple A (AAA, economie), Triple P (PPP, people, planet, profit), triple bogey (golf, drie boven par), triple dip (economie), triple-expansiemachine, triple play (internet, televisie, telefonie), tripleren = verdrievoudigen, triple-sec (likeur) en triplet (diversen, o.a. derde exemplaar naast duplicaat). Een trek-duwcombinatie is een samengesteld voer- of vaartuig.

4. We hadden eerst een hr-, daarna een hr++- en nu een uhr-ketel met ultrahoog rendement. ATP is in de chemie adenosinetrifosfaat(!). Op Onnozele-Kinderen, onnozele-kinderendag, worden onnozele jongens(!) herdacht [kindermoord op jongens, Bethlehem]. Zou dat zevenmaands kindje [te vroeg geboren] het redden? Op het kerstfeest gaat het om het kindeken [n uitspreken] Jezus. Dat is wel een kingsize [supergroot] kinderwagen. Hij verkocht haar een kinnebakslag [oorveeg, kaakslag]. In SR gaan ze naar de kino [bioscoop]. De joodse mannen dragen kipot (mv. van kipa = kapje, kalotje). De basis voor kipcurrysalade [ook: kipkerriesalade, basis: kip kerrie] is kip curry. Haar schoonheid was kippenvelmooi [om kippenvel van te krijgen]. De gitaar dankt zijn naam aan de kithara [snaarinstrument Griekse oudheid]. Alles kits [in orde] achter de rits? Het KIvI is in NL het Koninklijk Instituut van Ingenieurs. De KIWA-keur is in NL het keurmerk van het Keuringsinstituut voor Waterleidingartikelen. De kiyu is een van de leerlingengraden bij budo. Ik zal je een klamotte (klamodde, oorveeg) verkopen.

5. Een (koe)klaaf [halshout voor vastleggen aan stalpalen] wordt in de stal gebruikt en is U-vormig. Deze wordt met grampels [korte ketting] aan de paal bevestigd. Met *claaf* alleen: autoclaaf (* drukketel, medische instrumenten steriliseren) en conclaaf (o.a. voor pauskeuze – GB ook: conclave – mv. n/s). Sub lemma: autoclaveren [zie *], conclavist, habemus Papam [we hebben een paus, witte rook], papiniaanse pot [gesloten ketel voor koken of steriliseren] en kevie (die zet je in een autoclaaf – binnenketel). Wie als [vermeende] paus het conclaaf in gaat, komt er als kardinaal weer uit. Ik had je dat ten klaarsten [n niet uitspreken] te verstaan gegeven. Gereedhangen (alleen VD), -houden, -komen, -leggen, -liggen, -maken, -staan en -zetten. Klaarliggen is gereedliggen en klaarleggen is gereedleggen. Een klank-en-lichtspel is een son et lumière. De chladnische klankfiguren zijn klankfiguren van Chladni, chladnifiguren [klankfiguren, zandkorrels op glazen plaat, met strijkstok tot klinken gebracht]. Een klankdemper is een sordino of sourdine [geluiddemper bij strijk- of blaasinstrument]. Een oneirodynie is een nachtmerrie. Klant(en)relatiebeheer is het customer relationship management, crm.

6. De halve-eksterjongen [halve ekster = klapekster] zijn uit het ei gekomen. Staat dat echt in de Klapper voor Nederland [alfabetische naamlijst van boeken, kaarten, platen, enz.]? De Klassieke Radio, dat is Klara [muziekzender Vlaamse publieke omroep]. Met aanstalten maak je klarantie. Met *clast*: iconoclast (beeldenstormer), osteoclast (cel die beenweefsel afbreekt) en pyroclastisch (door vulkaan uitgeworpen). Met *klast*: klastisch (gruisvormig), klastitularis (etc.), petroklastiet (explosieve stof) en brugklastype. Wat is de dresscode [kledingvoorschrift] vanavond? Kijk bij C&A vaker in de psyché [spiegel]. Klaaroog of kleeroge is veldsla. Zijn kleikerkijkers [kleiker = boer, kijker = oog] gaven nog een prima beeld. De Kleine Waterslang [sterrenbeeld, Otter] is niet giftig. Een kleinjantje is een winterkoning. Een kleinkapitaal is bij drukkers een hoofdletter die in hoogte overeenkomt met de x-hoogte. Maar, tja (internet), je hebt lage en hoge x-hoogte … Je moet dat glas eerst kleinslaan (VD) [stukslaan, bv. voor in de container]. Kleioker is olieoker [ijzerhoudende klei]. De trahison des clercs is het verraad der klerken. In een kletscollege [vergadering] wordt kletsica [kletspraat] verkondigd. Komende zondag is er weer kliederkerk [kinderen tekenen en spelletjes, samen eten]. Het kliekenmaal [van overgeschoten gerechten] werd net als de pannenkoeken werden in de koekenpan bereid. Het klikte: het gaf een klik (click).

7. Het chroom(-)6-probleem is behoorlijk groot [is giftig]. Klimaatfictie [fictie over negatieve gevolgen klimaatverandering] heet ook wel clifi [klaaj-faaj] [Engels: climate fiction]. Om de klipklap [= haverklap] was ze er weer. Plaats schwärmerei [dweepzucht, fanatisme] en prinzipienreiterei [doordraven over bepaalde ideeën] eens naast aperij [gekheid, na-aperij] en druktemakerij. Een klokkenmaker doet aan klokken maken. Met middeleeuws Latijn wordt Kloosterlatijn bedoeld. Van die klotekerel kreeg ik de klotenbibber. Het KLPD is in NL het Korps landelijke politiediensten en de KLS is de KLM Luchtvaartschool. Een kluizenaarskreeft (heremietkreeft) is een bernardskreeft. N.m.b.m.: naar mijn bescheiden mening. De KNAC is de Koninklijke Nederlandsche Automobielclub. Bij ijshockey kennen ze het kneeing [met de knie porren van een tegenstander]. Het atten slaat op een adje [glas in één keer leegdrinken ad fundum] oftewel een korte knik [gebruiken van een borrel]. Alle knillers zaten bij het KNIL (Koninklijk Nederlands-Indisch Leger). De knoflookcrisis trof de PIGS-landen (Portugal, Italië, Griekenland, Spanje). Hun schuldencrisis veroorzaakte een wereldwijde financieel-economische crisis.

8. Venkels zijn zekere planten. De KNRM (Koninklijke Nederlandse Reddingmaatschappij) is in 1991 ontstaan uit een fusie van KNZHRM (Noord- en Zuid-Hollandsche) en KZHMRS (Koninklijke
Zuid-Hollandsche Maatschappij tot Redding van Schipbreukelingen). Een koan is een zeker Japans raadsel. De koebba is de koepel van een koepelmoskee. Een kodokan is een sportschool voor budo. Een kodkod is een nachtkat. In de moderne oosterse vechtkunst gebruikt men kobudo’s, wapens, zoals de katana [samoeraizwaard] en de nunchaku [slagwapen, twee stokjes met touw of ketting bevestigd]. Een kobei(!) komt van de zilvermeeuw. Koefr is ongeloof (vanuit de islam gezien). In combinatie met een nummer staat BWV voor
Bach-Werke-Verzeichnis. De afkorting g.a.w.v. betekent: gunstig antwoord wordt verwacht. KNWV: Koninklijk Nederlands Watersportverbond. Een twv is in NL een tijdelijke werk- en verblijfsvergunning. De afkorting t.w.v. betekent echter: ter waarde van. Met w.v.h.l. woon je in het westen van het land. De wv is de werktijdverkorting, w.v. betekent: weduwe/weduwnaar van.

 

3436 Dictee zaterdag 09-09-2023 (2) – dictee ChatGPT Dictee 2023 René √

Dictee – dictees [3436]

Een ChatGPT dictee

Natuurlijk, ik kan zeker een dictee opstellen over Albert Einstein, die u zeer bewondert, en dit keer met een focus op complexe termen en spellingconstructies die eerder in BeNeDictees zijn voorgekomen. Hier is mijn poging:

1. In de annalen van de geschiedenis der natuurkunde heeft wellicht niemand een significanter en langduriger impact nagelaten dan de eminentie grise Albert Einstein. Geboren in het Zuid-Duitse Ulm, zou hij de annoteerder van wetenschappelijke paradigma's worden en de wereld begiftigen met baanbrekende theorieën, waaronder de relativiteitstheorieën.

2. Deze übermenschelijke figuur, geenszins vrij van idiosyncrasieën, had een ongeëvenaarde breinsoepelheid die veel verder ging dan abstracte wiskundige vergelijkingen. Naast zijn puissante intellect excelleerde hij ook in menslievendheid, een woord dat zijn benevolentie slechts imperfect articuleert.

3. Einstein, een pacifist die paradoxalerwijs bijdroeg aan de geboorte van het nucleaire tijdperk, vond in de fysica niet enkel alfa en omega, maar ook een esthetisch-moralistisch domein. Echter, wanneer men zich hoedt voor een oversimplificerende visie, ontwaart men dat Einstein zich evenzeer bediende van fenomenologische en existentialistische paradigma’s om de verhouding tussen mens en kosmos te duiden.

4. Hij verfoeide het nationalisme met een passie die vergelijkbaar was met zijn liefde voor de viool. Zijn epistels, of ze nu gericht waren aan wereldleiders of oude schoolvrienden, ademden altijd een insigne humaniteit en een dringende oproep tot coëxistentie uit.

5. "Wat betreft mijn theorie," zo beweerde hij ooit, "hoed u voor de indruk dat ze louter descriptief of zelfs prescriptief zijn. Ze zijn, in essentie, heuristisch." En deze heuristiek, deze methode om tot wetenschappelijke doorbraken te komen, verrijkte niet enkel het academisch discours maar ook het dagelijkse leven.

6. Het mag dan wel een lapalissade zijn om te stellen dat Einstein een polymathisch genie was. Toch is het cruciaal om te onderstrepen dat zijn eruditie even wijdverbreid was als zijn invloed. Van de fijnere nuances in de Bhagavadgita tot de dialectische subtiliteiten van Immanuel Kant, zijn intellect kende weinig grenzen.

7. In de herfst van zijn leven, zijn fysieke vitaliteit in antithese met zijn onverminderde mentale acumen, bleef hij met een ongeëvenaarde eloquentie spreken over onderwerpen variërend van geopolitieke schermutselingen tot de quantummechanica. Dit alles terwijl zijn geest nog steeds danste op de tonen van Mozart en Bach, een symfonie van gedachten die een eeuwigdurend legaat zouden vormen.

8. Naar zijn eigen inzicht was zijn grootste prestatie wellicht niet zijn relativiteitstheorie, maar het feit dat hij de mensheid hielp om zichzelf en de kosmos beter te begrijpen: een les in nederigheid die de tand des tijds moeiteloos doorstaat.

Ik hoop dat dit dictee voldoet aan uw eisen voor een uitdagend BeNeDictee. Het was een plezier om het te schrijven, vooral over iemand zo intrigerend en veelzijdig als Albert Einstein

eminentie grise moet éminence grise zijn. Welke woorden haalde je uit bestaande BeNeDictees?

U heeft gelijk; mijn excuses voor de incorrecte spelling van "éminence grise". Wat betreft de woorden uit bestaande BeNeDictees, ik moet toegeven dat de woorden in mijn dictee niet specifiek uit eerdere BeNeDictees zijn gehaald. Mijn doel was om een uitdagende en complexe tekst te creëren die past binnen het BeNeDictee-niveau. Desalniettemin waardeer ik uw feedback en zal ik er bij toekomstige dictees rekening mee houden.

 

3435 Dictee zaterdag 09-09-2023 (1) – dictee Dictee van de dag (1056) √

Dictee – dictees [3435]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee april 2020 (1), geheel herzien naar situatie 2023

Dictee van de dag (1056)

Oefendictee april 2020 (1)

1. Ze bespraken het entre la poire et le fromage (bij het dessert, terloops). Een sepschijter is een opschepper. Die scheit [schaap m. x geit v.] kan behoorlijk schijten [gaap = geit m. x schaap v.]. De VS hebben veel weg van een kakistocratie [landsbestuur door slecht gekwalificeerde leiders]. Een kalamansi is een calamondin (kruising mandarijn, kumquat). Bij ons is de kalant [regionaal: klant] koning [de klant is koning. Koning Klant]. Kale [keel] is boerenkool. Hé, kale! Een kales is een calèche [open vierwielige koets]. De Kalevala, dat is een Fins volksepos. De kalfde koe [die pas gekalfd heeft] bracht voor het eerst een nuka [nuchter kalf – heeft nog niet gezogen] voort en werd later een tweedekalfs koe [voor de tweede maal gekalfd]. Kalfspoelet gaat in de soep. Best riskant om een blanket, een blanc-seing, af te geven [getekende, maar niet ingevulde volmacht]. Blanquette de veau is kalfsblanquette, kalfsragout. Een kalfszwezerik is een ris de veau. In Noord-Suriname spreken ze Kalina. De afkorting kas staat voor kalkammonsalpeter. Dat kalken is een calque maken (ook: calqueren – overgenomen, overgetrokken tekening). We gebruiken de koudekalkoenmethode (cold turkey – abrupt stoppen met drugs).

2. Een kalmaar is een calamaris [pijlinktvis]. Van een kalkoentje [wijnflesje, maximaal 1/5 liter] jenever zul je toch niet dronken worden? Onder stress gaat hij kalmweg, kalmpjes aan, maar vooral langzaamaan zijn gang. Een kamado is een barbecue-ei. Kameelkleurig is camel. Een kameez [uitspraak!] is een lange, ruime bloes van rijkversierd katoen. De kamelenhoest is MERS, Middle East respiratory syndrome (besmettelijke, ernstige longziekte). Een kamerjapon voor heren is een sjamberloek, een robe de chambre. De kamerpalm is een van Lord Howe-eiland afkomstige palmboom. Niet te filmen: een kamervol gekken. Ze noemen kamfer [middel tegen de mot] ook wel kamfort. Ik moest wel lachen om die Kamper ui (kamperui – bij kampersteur ook: Kamper steur, lemma ‘steur’). Een campionissimo is kampioen der kampioenen. De kamrat (toekotoeko) werd geplet tussen de kamraderen [tandwielen]. Kamut [oe] is khorasan(tarwe). Djenghis Khan heerste in zijn kanaat (kan = oosterse titel – zoals een kalief in zijn kalifaat en een markies in zijn markizaat).

3. Eenmaal thuis, zal die Kanaalzwemmer weer gaan kanaalzwemmen (tv-kijken GB in toelichting ook los). In die Kanaalhaven aan de Kanaalkust voerden de Kanaalvissers met hun kanaalschip [aangepast aan bepaalde kanalen] de kanaalharing(en) aan. De Kanaalster producten komen uit Stadskanaal. Hij haalde zijn kandidaatsexamen, zijn kandjes. De kandora is een Noord-Afrikaans wit mannengewaad. De kandratiki is een zilvergrijze ombervis. De wereld is een pijpkaneel (stofnaam – kaneelbast, kaneelstokje, kaneelpijp), elk zuigt eraan en krijgt zijn deel. VD heeft ook nog: pijpje kaneel, stokje kaneel en pijp kaneel. De Kanaken huisden in Nieuw-Caledonië. Kanefas, kanevas: canvas [sterk linnen weefsel]. Kangkung is Indonesische waterspinazie. Grappig, dat kangoojumpen [schoenen met springveer]! Een kanjellijst is een gootlijst. Dat is nog eens een joekel van een knoeperd. Een kannenkijker is een drinkebroer. Het kanon stond op een barbette (kanonbank). De fakbar is er voor de faculteitsstudenten [BE].

4. KANS, CANS, RSI: klachten aan arm, nek en/of schouder. In Engeland heb je de Lord Kanselier, Otto van Bismarck was de ijzeren kanselier. Hij zit nu op een kansenschool, een prepkamp. Kant van Alençon is alençonkant. Een apostil is een kantbeschikking, een apostille een kantbrief. Mooi, die kantelemuziek [halsloze citer]! Een kantharos is een drinkbeker met twee oren. Kantielje is cantille(werk) [goud- of zilverdraad, cannetille]. In het Israëlische leger beoefenen ze het kapap [zelfverdedigings- en gevechtstechniek]. Die kapel is een cupel [kroesje of schaaltje]. Een (logaritme)wijzer wordt ook wel karakteristiek genoemd. Normaal is grondtal 10. De ¹⁰log (die 10 wordt meestal weggelaten, zoals je ook niet x¹, maar x schrijft) van 200 is 2,3010..., d.w.z. 10 tot de macht 2,3010… is 200. De ⁽¹⁰⁾log van 2 is 0,3010… Het getal voor de komma (2 resp. 0) is de wijzer, het getal achter de komma 0,3010... heet de mantisse. Vroeger zocht je zo’n logaritme op in een logaritmetafel, nu met de rekenmachine. Neem je bv. grondtal 2, dan is ²log 64 gelijk aan 6, want 2^6 =64 (^ = tot de macht). Een (bij wiskundigen) ook bekend grondtal is (zonder uitleg) e = 2,1828… en voor ^elog wordt ln (logarithmus naturalis, natuurlijke logaritme) geschreven

5. Zo is de ln (^elog, natuurlijke logaritme, logarithmus naturalis, ook: neperiaanse logaritme) van 100 = 4,6052 (geen verdere uitleg, wel dus: e^4,6052 = 100). Wat heeft VD op dit gebied nog meer? Voegt de ¹⁰log aan 1.000.000 het getal 6 toe, de zogenaamde antilogaritme is de omgekeerde, reciproque bewerking van de (gewone, met grondtal 10, ook wel geheten: briggse) logaritme en voegt dus aan 3 als antilogaritme toe het getal 10^3 = 1.000. Met NAH wordt
niet-aangeboren hersenletsel aangeduid. Een karaktermoord is een rufmord (reputatiemoord). Met de karbovanets betaalde je tot 1996 in de Oekraïne [thans: hryvnia, grivna]. Een kardinaalgetal [kardinale] is een hoofdtelwoord (drie), een ordinaalgetal [ordinale] een rangtelwoord (derde). Hij houdt kardinalen (vogels) en drinkt kardinalen (likeur). Wie mag dat wel zijn? Karitéboter is galamboter [= sheaboter van de boterboom, karitéboom].

6. Karmisch [betreft karma] gezien droeg hij een heel karma [geestelijk cv] mee. De man met de karpatenkop [gezicht met onverzettelijke domheid] had de karpattenziekte [Antillen: teek]. Het geld ging er daar met karrenvrachten uit. Het kartuizenbegrip omvat kartuizer kloosters [ook: kartuizerkloosters]. Een karyocyt produceert bloedplaatjes en karyofylleen [chemie] is humuleen, toch? De reciproque van [letters] drie vierde is vier derde. Ik heb zojuist het laatste lootje [lotje] verkocht. Overigens wogen de laatste loodjes best zwaar. Hij zou dat voorstel onder het loodje (de presse-papier) leggen: vergeet het dus maar. Trouwens, ik heb het al eerder gezegd: de (gewone, grondtal 10) log log van [cijfers] 10.000.000.000 (tien miljard, een een met tien nullen) is gewoon een (één, 1). Die eigenogige eerstehandsconstatering na die tweedehandsaankoop is me altijd bijgebleven. Ik word hier beslist niet epris [verliefd, verzot] van, wel depri [depressief]. Alleen Gedeputeerde Staten van Limburg kennen de deputé, net als heel BE.

7. Die kerel als Kas [als een boom, groot en sterk] is toch naar kapitein Jas gegaan [gestorven]. Smaken die kasausies [uitspraak: z] lekker [pinda, eigenlijk: Curaçaose amandel]? Kasgeld is argent comptant. De kasjmiergeit komt voor in Kasjmir (en Tibet). De kasjoeboom produceert kasjoes, cashewnoten. Kaskoe: cashcow (en cashflow: kasstroom). Herken je in ‘kasmoni(systeem)’ de money? ‘Kassa(kassa)’ riep hij na het zien van de laatste beurskoersen. Een kasseikoers gaat over een ongelijk parcours [met kasseien]. Kastrol: kasserol, casserole = braadpan. Kassian Piet [uitroep van medelijden]! Aan een kassieboom (kassia) groeien trommelstokken [peulachtige vrucht]. Kasterolie is castorolie [wonderolie, bevergeil]. Wanneer gebruik je de kastlijn = gedachtestreep [heel of half]? De apotheker keek naar de kateker (eekhoorn). Op de honds- [19 juli – 18 augustus, warmste dagen van het jaar] volgen de drie katjesdagen . Katteklieken [katholieken] zitten niet op kattenbak [catechisatie, protestants]. Een voorbeeld van een kattengat [kattenluik, nauwe doorvaart] is het Kattegat [tussen Zweden en Jutland]. Een qatkauwer consumeert de kauwdrug qat. De kawai [grote bonen, gedragen als hangertje] komt uit SR, de kawaii [levensstijl, stijl van tekenen] uit Japan.

8. Kasten zijn de elk van de door godsdienstige wetten streng van elkaar (af)gescheiden volksgroepen of standen in de hindoemaatschappij (bv. in het brahmanisme de ‘brahmanen’ of priesters en geleerden, ‘kschatirya’s’ of vorsten en militairen, ‘vaçja’s’ of de gemeente (landbouwers, handelaars en ambachtslui) en ‘soendra’s’ of dienstbaren en slaven). De Kazachse munteenheid is de tenge (KZT). Een kazike [z] is een cacique [s] (stamhoofd, hoofd van een inheems volk). En een kazoo [kaa-zoe] is een soort mirliton [kinderfluit]. De kazuifel [opperkleed in liturgisch voorgeschreven kleur zonder mouwen] is een deel van het katholieke misgewaad. Prefereer je katjang tjina, tanah of dito goreng [pinda, olienoot, apennootje]? De poes met kattenbelletje smokkelde een kattebelletje de belegerde stad uit. De Tsjadiër betaalde met Tsjaadse CFA-franken. Met *cw*:
ABC-wapens, abc-werk, nordic walken en nordic walking, stucwerk, languedoc- (hoe schrijf je dat in de langue d’oc?), medoc(-) en malbecwijn, wc-wand, mic- en macwaarde, centweight (cwt) en CWI (NL: Centrum voor Werk en Inkomen).

 

3434 Dictee vrijdag 08-09-2023 (1) – dictee Dictee van de dag (1055) √

Dictee – dictees [3434]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee maart 2020 (5), geheel herzien naar situatie 2023

Dictee van de dag (1055)

Oefendictee maart 2020 (5)

1. Op de tournee van het muziekgezelschap werd vaak een tournée générale aangeboden. J.M. staat voor ‘Je maintiendrai’, ik zal handhaven (zinspreuk van de Oranje-Nassaus en het Nederlandse wapen). Hij geslaagd? Dat zal Jaapje heten (Dat zal waar zijn)! Die jackass [stomkop] van een Jack Pudding [harlekijn, hansworst] had net een nieuwe jacket(kroon) [over een tand] gekregen, maar was wel zijn jackboots [hoge rijlaarzen] vergeten. Kan jacquardweefsel [gemaakt op een jacquardmachine] ook een jaquemart [staand figuurtje, slaat de uren op een klok] draperen? Wie weet. Uit de jadders [uier] komt melk. Vreemd dat je eerst (al) in Jaffa moet liggen [slaap, zwijm, onmacht] om vervolgens naar Jaffa te gaan … [flauwvallen, sterven] Jazeker: jaeger ondergoed is jaegerondergoed [wollen weefsel voor onderkleding]. Een hindoetempel betreed je via de jagamohan [voorhal met piramidevormig dak]. Jagen deed je vroeger met pijl-en-boog. De jahannam is de islamitische hel. Jailbreaken [aanpassen om niet-geautoriseerde apps te kunnen installeren] doe je met een smartphone of een tablet. Een contradictio in terminis [tegenstrijdigheid in de gebruikte woorden]: Jakobsdag is de feestdag van de H. [Heilige] Jacobus?

2. ‘Jakobus’ is trouwens zeldzaam in VD: a) Jak. = de brief van Jakobus (Bijbelboek) – ook: Jb., b) de twee Jakobs = twee van de twaalf apostelen, nl. Jakobus, de zoon van Zebedeus en Jakobus, de zoon van Alfeus, c) de verkorting ‘Koos’: o zo Koos (ik denk er net zo over) en d) sub reservatione Jacobaea: onder het voorbehoud van Jakobus, t.w. van de woorden van Jak. 4:15: ‘si Dominus voluerit’ (als de Heer het wil) en ‘si vixerimus’ (als wij dan leven). Gewinnen is (Bijbels) telen [voortbrengen]: Abraham gewon Izaäk en Izaäk gewon Jakob, Abraham teelde Izaäk en Izaäk teelde Jakob [bracht ze dus voort]. Wie zorgdragend is, draagt zorg en moet zorg dragen. De jalap, jalappe of jalappenplant levert een purgeermiddel. Beschrijf het jaliefgevoel eens [geluksgevoel in driehoeksverhouding]. Doe mij maar jalapeño (chilipeper, heet). In de dicteewereld vindt men veel jalousie de métier [vakna-ijver]. In BE kennen ze de jamaicacoalitie [christendemocraten, liberalen en groenen]. In Indonesië kennen ze de rubbertijd (jam karet – uitspraak dj – flexibel omgaan met tijden), niet te verwarren met bijvoorbeeld het academisch kwartiertje [college aan universiteit begint kwartier later dan aangegeven].

3. Een jammer [uitspraak jèh] is een stoorzender. Het wordt steeds lekkerder: mjam, jammie, mjammie njamnjam! Sint-Jakob valt op 25 juli. Tweemaal heeft VD het sub lemma over St.-Jakob, ook: Sint-Japik en Jakobsdag dus. De kraampjeshouders op het ijs (wat was dat ook alweer?) roepen ‘jan’ en bedoelen ‘jannever’ = jenever. Johannes de Doper is St.-Jan Baptist en de apostel Johannes is St.-Jan Evangelist. De janjaweed (ook mv. – uitspraak dzjahn-dzjaa-wiet – lid van een gewapende Arabische militie) vind je in Darfur. Die jan-weetal is net als dat lijsje-weetal een jan-moeial. ‘Uitbraak’ (dat ik uitbraak) is de eerstepersoonsvorm van ‘uitbraken’. Hij is een vlugge japie [ook vingervlug als inbreker]. Een jap(neus) (= klerikaal) komt niet noodzakelijkerwijs uit Japan. Waarom hoort bij ‘jarretelle’ (+ s) jarretellengordel? Antwoord: ‘jarretel’ is couranter en dat heeft als mv. ‘jarretellen’. ‘Basketten’, ‘stencilen’ en ‘batikken’ zijn werkwoorden. Wanneer vallen ze: verloren maandag = verzworen maandag = NL koppermaandag = na Driekoningen, blikkendinsdag [= de dag daarna], Dolle Dinsdag [05-09-1944, maar nog gevolgd door de Hongerwinter], de honderdduizend [zelden] en een blauwe maandag [daarop werd niet gewerkt, thans: een korte periode]?

4. Het Heilig Officie is de inquisitie, de Congregatie voor de geloofsleer. Zonder jas [troefboer] en nel [troefnegen – bij sommige kaartspelen – het allerbelangrijkste dat je nodig hebt] kom je nergens. Onze buurman is naar kapitein Jas gegaan [te gronde gegaan, overleden]. Op de Veluwe zijn er heiloze gebieden. Discussie daarover is heilloos. Ze gingen een jasje [het jasspel] spelen. In Tunesië beleefden ze de Jasmijnrevolutie (2010-2011). Het duurde even voor de frank viel: jasperen [ee] is het voorkomen van jaspis [halfedelsteen] geven (niet: voorkomen). Een jatagan is een atagang (dolk, zwaard). Bij Frans jassen kletsen ze gewoon door [onder het spelen]. Jatropha’s [plant] gebruik je voor biobrandstof (jatrophaolie dus). De Javaprogrammeur [Java = programmeertaal] rookte java(tabak), at een javaantje [zeker koekje] – zijn vrouw een javanais [gebak] – en keek naar de java-aap [geslacht makaken]. Die jazza [vrouwelijke muzikant] is een jazzy [jazzachtig] jazzcat [groot liefhebber, leeft voor die muziek]. De naam ‘jeep’ komt van ‘General Purpose’ [G.P. – dzjie-pie]. Zien jelui die snelle jelle daar als een jekko [gek] rennen? Het jejunum is de nuchtere darm. De Jeugdstorm was de jongerenorganisatie van de NSB [Nationaalsocialistische Beweging – 1931 – 1945]. Hebben jullie die
je-weet-welkater echt gekocht?

5. I.H.S. en J.H.S. [Jesus Hominum Salvator – redder van de mensen] schelen ook voluit maar één letter. In het Bargoens is een jid een Jood. Een jegging is een jeanslegging. Het jehoededom, dat zijn de Joden. Het IS-kalifaat [voorheen Isis, Daesh] is een vorm van jihadistan. JIMtv stond in BE voor Jong, Interactief en Meer – televisie. De loya jirga is de landelijke raad van stamhoofden in Afghanistan. John Bull’s Mother is de Engelse staatskerk. Een youngadultfilm is voor young adults, jongvolwassenen. Ze praten thuis joods. Een kleine job is een joppie. Ook Tom Dumoulin kan een jour sans (offday) hebben. In een spel kun je een jouw (gemaakt punt) scoren. De IS-strijders zijn sowieso Jovi ipsi iniquus (strijdlustig). Het zijn alleen geen jozefs (kuise mannen). Zullen we ju-ju spelen? Juistem, dat bedoel ik nou. Hij was jupiter [iemand met opperste gezag] van niemandsland (no man’s land). Ze heeft (recht)gesproken, Vrouwe Justitia. Noem dat maar Kunst met een grote K.

6. Huiliehuilie (© en ®: DIM – dictee-ineenflansmethode). Ik ben zielig. Ik heb me in een praatgroepje omringd met zielenpieten en zielenpoten. Sommige daarvan zijn goedgelovige sukkels, maar er zijn ook babbel(e)guigjesverkopers [praatjes, fratsen, uitvluchten], die gewend zijn met apenmunt te betalen [met kluchten en grappen i.p.v. het verschuldigde] en doorspekt [rijkelijk voorzien] zijn in het iemand iets aftroggelen [slinks afhandig maken] door cancan [praatjes] in de Chinese kerk [die komen daar in de wereld]. Er waren ook lossepraatjesverkopers met nieuws uit de barbierswinkel. En vergeet mijn medepraatjesmakers niet die een vie manquée hebben met hun miskend talent: typisch lijdend aan een violon d’Ingres [hobby of begaafdheid naast het werkelijke talent], maar leidend in onze discussies. Ook zie ik des histoires de femmes [vrouwenpraatjes] regelmatig voorbijkomen. Jenseits von Gut und Böse [amorele houding of standpunt], daar lijkt het vaak op. Onte [ont = vuil, smerig, onbetrouwbaar] praatjes zijn niet welkom in deze groep, blauwe bloempjes [praatjes voor de vaak] wel. Het Frans praten [drukte hebben en praatjes maken] wordt je daar afgeleerd. Gossip [roddel] mag niet, noch haarlemmerdijkjes [praatjes, drukte, grapjes]. Ook hoor je veel qu’en dira-t-on, zeg maar: hearsay [praatjes, geruchten]. Menus propos [mv. – uitspraak: muh-nuu proo-poo] [kleine, onbeduidende praatjes] worden geduld, dat zijn kleine praatjes die rondgaan. Wie veel spatjes [kapsones, praats] heeft, vertelt vaak stadspraatjes [stadsgeruchten]. En let op: tori’s [praatjes] in takitaki (Sranan(g), Sranan(g)tongo) mogen beslist ook!

7. Doe die k-klus maar lekker zelf! Is kweesten [nachtvrijen] niet een queeste [zoektocht] naar de liefde? Wie restless legs heeft, lijdt aan het rustelozebenensyndroom [= restlesslegssyndroom]. Hij zat in medio (in het midden van) de kring. In medias res betekent: midden in de zaak, midden in het betoog, het onderwerp (ook: medias in res). (Van) die kale jonker [moerasvederdistel] kun je wél plukken [kale jonker = ook: arm edelman]. Met Kaaps goed wordt kaapgoed bedoeld [Chinees porselein, dat kwam via de kaap] en met Kaapse wijn kaapwijn (uit de provincie West-Kaap – met daarin de Kaapstatters en Kaapstadsen in Kaapstad). Kaapwolken [sterrenstelsel] of Kaapse wolken [dat ook wel: nagerecht] zijn geen wolken . Kaarsjespringen [om een brandende kaars dansen] doe je op driekoningenavond [dag en avond voor Driekoningen]. Die jolie-laide [betrekkelijk lelijk, van een aantrekkelijke onregelmatigheid] was kaarsmooi [bij kaarslicht, betrekkelijk mooi dus]. Dat is appeltje-eitje en dus kaassie (kaasje) voor hem [gemakkelijk]. Kaat Mossel [Rotterdam, voorvechtster Oranjegezinde partij] was een typisch Hollands kaatje [echte Hollandse vrouw of meisje].

8. Die herriemakers zijn goed in kabanesen [kabanes, drukte maken]. We gingen met de funiculaire [e niet uitspreken] (kabelspoorweg) omhoog. Wat funiculair is, betreft trouwens de funiculus zoals daar is de navel- of zaadstreng. De Engelse regering wordt ook wel aangeduid als het kabinet van St.-James (dat soms ook een cabinet d’affaires – zakenkabinet – is). Een kachu is een Antilliaanse koehoorn [muziekinstrument]. Een kafferpiano is een mbira en kafferkoren is sorghum. Kafri’s [scheldwoord, zwarte Surinamer] zullen toch ook wel kafirs [scheldnaam niet-moslims] zijn? Een kajak is voor één persoon, een oemiak voor meer personen. Die oepsvraag [brengt in discussie of debat de tegenstander in verlegenheid] kreeg geen weerwoord. De rechtspraak in dat land riekt naar, neigt naar, is behept met een préjugé (vooroordeel). De tv-rechtspraak is in. Entre chien et loup is inter canem et lupum (tussen hond en wolf, in de avondschemering). Verder met *loup*: cantaloupe (kanteloep, kantaloep, Spaans spek) en Guadeloups (internet gp, landcode GP). Een upr is een ultraperifere regio (zeer afgelegen overzeese regio’s van EU-landen, bv. Guadeloupe, Frans-Guyana, Martinique, Réunion, Madeira en de Azoren [= upg, ultraperifeer gebied).