Dictee –
dictees [2626]
Vragen en
opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com
Oefendictee
OUD 348, geheel herzien naar situatie 2022
Dictee
van de dag (509)
1.
De combinatie '*sq*' belooft een redelijke oogst aan bruikbare
termen: ab ovo usque ad mala (van
het begin tot het einde), absque
causae cognitione (zonder
kennis van zaken), absque hoc
(zonder het
genoemde), absque ulla conditione
(onvoorwaardelijk),
ad nauseam (usque)
(tot walgens toe),
amicus usque ad aras (iemand
die bereid is zich voor zijn vriend op te offeren),
arbeidsinkomensquote
(afkorting: aiq.),
a solis ortu usque ad occasum (van
zonsopgang tot zonsondergang),
bal masqué, beroepsquerulant, bisque (soep),
bisque de homard (bisque
d'homard, kreeftensoep),
confisqueren en confisqueerbaar, de afkorting c.s.q.n.
(conditio
sine qua
non),
demasqué (ontmaskering)
en demaskeren, desquamatie (afschilferen),
en dextra fidesque (ik
geef er mijn hand op), esquire
(beleefdheidstitel
in Engeland: weledelgeboren heer),
een flatsquare [bnw.]
beeldscherm, fresquiste (frescoschilderes),
gants mousquetaires (+ handschoenen
met grote kap), integer vitae
scelerisque purus
(van onbesproken levenswandel en vrij van
schuld) en je-ne-sais-quoi
(ik-weet-niet-wat).
2.
Maar dat is niet alles: kaasquiche, kennisquiz, kiesquotiënt
(kiesdeler),
lansquenet (thans
niet meer gespeeld kaartspel),
manibus pedibusque (uit
alle macht, met hand en tand),
marasquin (soort
van kersenlikeur), masqué (bij
het biljartspel door een ervoor liggende bal niet bereikbaar),
mesquinerie (bekrompenheid),
misquote (misplaatst
citaat), mosquito (piepkastje),
mousqueton (musketon,
soort van karabijn), pasquinade
(paskwil),
plusquamperfectum (voltooid
verleden tijd), premier-risqueverzekering,
profil en trois-quarts, quisquiliën (prullen),
quousque tandem? (hoe
lang nog?), remis velisque (velis
et remis: met de meest mogelijke spoed),
secundis temporibus dubiisque rectus (in
voorspoedige en in onzekere tijden standvastig),
sesquipedalia verba (ellenlange
woorden), sesquiterpeen
(organische
verbinding zoals farnasol), short
squeeze (prijsopdrijving),
squaleen (acyclische
onverzadigde koolwaterstof),
squameus (schubachtig),
squaredansen, ik heb gesquasht, squatter (kolonist),
squaw (indiaanse
vrouw), status
quo, toties-quotiesaflaat [toties
quoties], trois-quarts (van
een gezicht), usquam terrarum
(ergens ter
wereld), usque ad aras (tot
de offerdood), usque ad mortem
(tot in de dood)
en verbruiksquotum.
3.
Wat levert '*aq*' op? Onder andere: AQ
(landcode
Antarctica),
veel aqua zoals aqua destillata (gedestilleerd
water), aquaduct, aqua et igne
interdictus (verbannen:
water en vuur ontzegd),
aquafitness, aqua fortis (sterkwater)
[aaneen!],
aquamanile (kan
water voor priester), aquam a
pumice postulare (iets
onmogelijks willen), aquam
infundere in cinerem (de
put dempen als het kalf verdronken is),
aqua pompa (aqua
pumpaginis, pompwater), aquariaan
(aquarist),
aquarobics (aerobics
in het water), aquatel (drijvend
hotel), aqua vitae (brandewijn),
aquifer (ondergronds
waterbassin), aquilae senectas
(een krachtige
ouderdom), attaque, attaqueren,
blonde d'Aquitaine, caquelon (kookpotje),
chapeau claque (gibus),
craqueleren (craquelé
vertonen), demaquillagecrème
(voor
afschminken), eau de labbaraque
(bleek- en
vlekkenwater, mond- en gorgelwater),
incorrupta fides nudaque veritas (niet
te verbreken trouw en de naakte waarheid),
jaquemart (staande
figuurtjes op een klok) en
witlaquéboekenplanken
[laqué als
znw., anders evt. .met laqué als bnw. wit laqué boekenplanken of
zelfs witlaqué – vgl. witgelakt aaneen – boekenplanken].
4.
Verder troffen we ook nog aan: maquis (verzetsgroep,
leden: maquisards), maquiladora
(assemblagefabriek),
Nasdaq (schermenbeurs
in New York), plaque (op
tanden; GB en VD ook: tandplak, GB ook nog: tandplaque),
plaquettepenning,
praesta-quaesumus (priester
die alleen de mis leest),
raquette (sneeuwschoen),
rastaquouère (exotisch
heerschap), taquineren
(lastigvallen),
tourner casaque (de
huik naar de wind hangen),
utraquist (calixtijn,
aanhanger van een zekere richting der hussieten)
en vaquero (cowboy,
Mexicaans veedrijver te paard).
5.
Ook '*eq*' verzekert ons van een rijke oogst, (een
selectie): adequaat (geschikt
voor het beoogde doel), aequa
lance (onpartijdig),
aequo animo (kalm),
ars aequi (de
rechtspraak), atletiekequipe,
bonum et aequum (wat
recht en billijk is), chef
d'équipe, co-equipier, EQ
(emotionele-intelligentiequotiënt),
equalizer, equatie-uurwerk, equerre (trommelkruis),
equinoctium, equinox [equinoctiaal,
equinoxiaal], equivoque,
equivocatie [taalkunde],
equus publicus (iemand
die zich – in schijn dan wel werkelijk – uitslooft ten algemenen
nutte), ex aequo et bono (naar
recht en billijkheid), exequatur
(goedkeuring van
de aanstelling van een consul in een vreemd land door de regering
aldaar), exequiën
(uitvaartplechtigheden),
gedesequilibreerd (uit
zijn evenwicht), haud passibus
aequis (van
navolgers: ver achterblijvend bij hun voorbeeld),
hongermannequin, inadequatie (ontoereikendheid)
en inconsequent (onlogisch).
6.
Om te vervolgen met: instar montis equus (een
paard zo groot als een berg),
intelligentiequotiënt
(afkorting: IQ),
judo-equipe, letteren requisitoriaal (juridisch:
ambtelijke opdrachten of verzoeken),
mannequinage (beeldhouwwerk
aan gebouwen), messa da requiem
(requiemmis),
non sequitur (ongerechtvaardigde
gevolgtrekking), obsequium
(obediëntie,
kloostergehoorzaamheid),
olie-equivalent (rekeneenheid
voor energieverbruik), partibus
aequalibus (met
of in gelijke delen, afkorting: p.aeq.),
per consequentiam (bijgevolg),
perequatie (vereffening),
postcheque-en-girodienst
[1918-1986: PCGD,
niet in wdb.] en plus aequo (meer
dan billijk, dan nodig).
7.
De afronding van deze serie is: prequel (film
of aflevering die laat zien wat aan een serie voorafging),
private equity (het
beleggen in
niet-beursgenoteerde bedrijven),
private-equityfonds, quasi umbra persequi (iemand
volgen als zijn schaduw),
requisitoir (eis
van OM –
Openbaar
Ministerie),
sauve-qui-peut (algemene
ordeloze vlucht), sequel (vervolg
op een succesvolle speelfilm),
sequenza (bijzonder
virtuoos solowerk in de moderne muziek),
sequitur (daaruit
volgt), sequoia (reuzenpijnboom),
tequila (sunrise),
warmte-equator (isotherm
die de plaatsen met de hoogste jaartemperatuur met elkaar verbindt)
en ten slotte: zichtcheque.
8.
'*oq*' geeft veel min of meer bekende woorden; een selectie daaruit
is: alloquium (aanspraak,
apostrof), bilboquet
(vangbekertje),
bloque (biljart:
een rechtuit, met forse stoot te maken of gemaakte bal),
breloque (hangsieraad),
cacoëthes loquendi (praatzucht),
chloroquine (een
antimalariamiddel), choquant
(aanstootgevend,
ook: shockerend), coq-à-l’âne
(wartaal),
coq au vin (gerecht,
gestoofd in wijn), coquero
(cocakauwer),
coquette (behaagziek
meisje), coquille (schelp),
coquille Saint-Jacques (jakobsschelp),
croquis (schets),
eloquentie (welsprekendheid),
epoque maken (vergelijk
ook: belle époque, epochemachend),
equivoque (ondubbelzinnig),
evoqueren (evoceren,
voor de geest roepen), furor
loquendi (spreekwoede,
praatzucht), hoquetus (muziek:
13e-eeuwse compositietechniek) en
hora locoque consuetis (op
de gewone plaats en tijd).
9.
De slotserie voor genoemde combinatie is: leptoquark (theoretisch
elementair deeltje), loquomanie
(praatzucht),
magniloquentie (grootspraak),
maroquinerie (marokijnwerk),
moquant (schertsend,
bespottend, honend), moquette
(fluweelachtig
trijp: een moquette gangloper
[VD]
– ook: moquettegangloper:
VD en GB), pendeloque (hanger
van edelgesteente), reciproque
(omgekeerde in de
rekenkunde zoals 11/7 en 7/11, x en
1/x), roquefort (sterksmakende(!)
Franse schapenkaas), studium
immane loquendi (geweldige
drang om te praten), suffoqueren
(stikken, smoren),
toque (genitaal
beschermstuk), toqueren (manier
van schilderen), troqueren
(ruilhandel
drijven), tu quoque, Brute (tu
quoque, fili mi: et tu, Brute, ook gij, Brutus?),
usus loquendi (spraakgebruik),
ventriloquiste (buikspreekster),
moqueca (traditioneel
Braziliaans visgerecht) en
colloquium doctum (toelatingsexamen
universiteit).
10.
Een kathaar is een middeleeuwsesekteketter. Een kaugek is een
zeezwaluw, een kauwgek is dol op kauwen. Een kauri
(kinkhoorntje)
is een schelp. Het katrienerad is een
huidziekte. Had ik met deze
kat-in-de-zak, een soort linnen, een kat
in de zak gekocht? Of was het juist kat in 't bakkie? Het woord
'katjoesjaraket' wordt vaak fout geschreven. De kauw vind je bij ons
in torens (torenkraai!),
de wouw alleen op trektocht. Heeft dit apparaat de Kema-keur [Kema:
Instituut voor Keuring
van Elektrotechnische
Materialen]?
Kelkkafjes staan aan de voet van aartjes. Het werd een
keizersnedebevalling.
Zullen we gaan keet schoppen of kebab
eten? Het kemalisme is genoemd naar de grondlegger van de moderne
Turkse republiek [Mustafa Kemal
Atatürk]. Hij
droeg een kekke [vlot, modern]
outfit. De kawina is creools-Surinaamse
dansmuziek. Nou vooruit, nog een uitsmijter dan:
hippopotomonstrosesquippedaliofobie
(ziekelijke angst voor lange woorden).
Lange woorden, dat zijn sesquipedalia
verba.
