2317 Dictee vrijdag 23-07-2021 (1) dictee Dictee van de dag (278) √

Dictee – dictees [2317]

Oefendictee 579 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (278)

1. Aan Neptunus offeren, is overgeven (zeeziek zijn). Elk van de 50 dochters van Nereus is een nereïde, een waternimf, een zeenimf. Is een nero, een wreedaard, naar Nero genoemd? Ja. En nero antico dan? Nee: zwart marmer. Is de nestor van onze schilders in verband te brengen met Nestor (Beleg van Troje – VD heeft b)? Nee. Een niobe (mv.: niobes, niobe's) is een van smart versteende moeder (genoemd naar Niobe, haar stenen beeld werd naar Lydië verplaatst). Rome is de Niobe der natiën. Een Retiër en een Retische kwamen uit de Romeinse provincie Noricum. Dionysus is opgevoed door de nimfen van het fabelland Nysa. Het tweede driemanschap (triumviraat Rome) bestond uit Octavianus, Antonius en Lepidus. Een odyssee is een langdurige en moeitevolle tocht, genoemd naar de Odyssee (Odyssea) van Odysseus. De Thebaanse koning die het raadsel van de sfinx oploste, heet Oedipus [oj/eu/ui]. Vergelijk: 'een' oedipus [is scherpzinnig]. Vergelijk ook: oedipuscomplex, moedercomplex. Het tempelterrein in de Peloponnesus heette Olympia [toenmalige plaats Olympische Spelen]. Een omphalos is een navelsteen. Een oreade is een bergnimf.

2. Sommigen kunnen maar moeilijk van hun Olympus (berg in Thessalië, woonplaats der goden) afdalen [vanuit een verheven positie naar het voetvolk afdalen]. Verandering van spijs doet eten (varietas delectat, Euripides, Orestes). Het mercurius is kwikzilver, Mercurius is de god van de koophandel: die van de mercuriusstaf, de caduceus. In de goeie ouwe tijd had je het merry old England. Een messalina is een vrouw met een onverzadigbare geslachtsdrift, messeline een zachte, lichte zijden stof. Een mesties (VD ook metis; mv. mestiezen, metissen) is een halfbloed. Een midas is een onbevoegd kunstrechter (naar Midas, die van de midas-, ezelsoren). De Venus van Milo [beeld] kent iedereen. De priesters van Minerva wijden zich ook thans aan de wetenschap. Een minotaurus is een stierkever (genoemd naar Minotaurus, het monster dat in Minos' Labyrint was opgesloten). Mit heißem Bemühn is met vurige ijver. Apollo, Mithras en Balder zijn goden van het licht, zonnegoden. Mnemosyne was de moeder van de negen muzen (zanggodinnen).

3. Een mopsje was een18e-eeuws, Noord-Hollands liedboekje (de herdersnaam Mopsus kwam erin voor). Een momus is een bespotter, een hekelaar. Morpheus en Hypnos waren collega-goden. De muzen (Musae – niet meer in VD) waren oorspronkelijk zanggodinnen. Musculeus is gespierd. Orion was in de Griekse mythologie een reus en een geweldig jager, en is ook het helderste sterrenbeeld dat in Europa zichtbaar is. De Gordel van Orion wordt ook wel de Jakobsstaf genoemd. Een Orpheus (VD: fig. – beter lijkt: o) is iemand die wanhopig zoekt naar een verloren gegane geliefde. Bij de orfische mysteriën treedt Dionysus als verlosser op. Volgens Horatius en Ovidius is de concordia discors de tweedrachtvolle eendracht. De ondertitel van de Palamedes van Vondel is Vermoorde Onnozelheid. De helmmycena is een plaatjeszwam. Hij moest de klus in z'n uppie klaren. De upper ten is de highlife, de haute volée, de elite. Hemmetje, raak mijn gatje niet [gezegd van een lichtgeraakt mens].

4. Een havezaat (havezate) is een ridderlijk goed, een havenzate een ondiepte in een haven. In Havana roken ze ook havannasigaren. Een zijdenhemdje [appel] is een jeruzalemmer, een pigeon. Hup Holland hup, laat de leeuw niet in zijn hempie staan. Een hempje-licht-op is een mixdrank van witte curaçao, citroenlikeur en persico. Een digamma is een Oudgrieks letterteken [met de klankwaarde van 'w', ook 'wau' genoemd]. Het adjectief 'Oud-Grieks' slaat op het klassieke (niet: vroegere – dat is oud-Grieks) Griekenland. Heiligmakers (hijlikmakers) werden gegeten [op bruiloften – huwelijk]. Je zult maar hennepen hemdsslippen dragen. Helminthocecidiën zijn aaltjesgallen. Hematomyelie is een ruggenmergbloeding. Heterofyllie is het verschijnsel dat een plantensoort tweeërlei stengelbladeren voortbrengt, heterofilie is heterofiele seksualiteit. Met een 'hasta la vista' [tot weerziens] sprong ze in de hatchback [vijfdeursauto of vijfdeurs auto]. Bij hathayoga staan lichaamsoefeningen en adembeheersing centraal. Een hausmacher is een leverworst.

5. Dit moet haud mora (zonder dralen) gebeuren. De leerlingen waren haud passibus aequis (ver achterblijvend bij hun voorbeeld). Zij bleven haud sine gloria (niet zonder roem). Meer van hetzelfde? Het is aliud et idem (iets anders en toch hetzelfde). Laudate Dominum, loof de Heer! Haggis is een nationaal Schots gerecht. Een haik [haajk] is een vrouwenkleed, een kaïk [kaa-jiek] een boot. De hamburgerziekte is het hemolytisch uremisch syndroom [besmet vlees, geen afko beschikbaar]. Een hamadryade is een bosnimf. Dat halvegarenpartijtje was wat het leek. Onder de hand-outs had hij een lugerpistool: hands up!

6. De hanzeaten zijn leden van de Hanze (Hansa). Alsjeblief(t) [asjeblief(t), ajb., alstublieft, asje, toe, alstu, a.u.b., voilà, wablief(t), s.v.p., s’il vous plaît], doe niet zo hansworsterig. Zich de handen wrijven kan plezier uitdrukken: handenwrijvend [ww. handenwrijven, VD, alleen inf.] incasseerde hij de hoofdprijs. Als je hoofdschuddend wilt reageren, moet je het hoofd schudden, een hoofdschudden [ww. VD ook, alleen inf.] laten zien. Niet alle moslims willen met vrouwen de handen schudden [geen ww. handenschudden!]. Zijn hardedgeverzameling [schildertrant hard edge] mag er zijn. Uit Juvenalis [internet: groot Romeins dichter] noteerden we de volgende gevleugelde woorden: aliena vivere quadra (klaplopen: van andermans brood leven), cacoëthes scribendi (kwaadaardige schrijfzucht), corvo rarior albo (zeldzamer dan een witte raaf), crambe repetita (herhaalde kool, crambe bis cocta, crambe recocta: opgewarmde kost, oude koek), longae pacis mala (de nadelen van een langdurige vrede), mens sana in corpore sano (een gezonde geest in een gezond lichaam), verso pollice (met uitgestoken duim) en panem et circenses (brood en spelen).

7. Verder: secreta haec murmura vulgi (dat zachte gefluister van het volk), res angusta domi (armelijke huiselijke omstandigheden), nostri farrago libelli (de gemengde (bonte) inhoud van mijn boekje, de mengelmoes, de hutspot waaruit mijn boekje bestaat) en rara avis in terris nigroque simillima cygno (letterlijk: een zeldzame vogel op aarde, het meest lijkend op een zwarte zwaan; figuurlijk: een kuise vrouw; (Juvenalis): de Australische zwarte zwanen waren toen nog niet bekend). Mauveïne is anilinepurper. De mauvaise honte is de valse schaamte, een mauvaise tête et bon coeur is een driftkop met een goed hart, een mauvais plaisant is een flauwe grappenmaker, een mauvais quart d'heure een benauwd ogenblik (vergelijk: quart d'heure de Rabelais) en een mauvais sujet is een losbol. Wat eindigt er op 't(h)ar'? Wel, dit: ad instar (op de wijze van (de genoemde), evenals), à l'instar (naar de wijze van), avatar [computerpoppetje], bildtstar [late aardappel], bricks-and-mortar [klassieke bedrijfsvoering vanuit fysieke locaties], diftar [differentiatie tarieven], elstar [handappel], iftar [eerste maaltijd na zonsondergang waarmee tijdens de ramadan de vasten wordt gebroken], lontar(palm) , nectar [godendrank, bijenvocht], sitar [tokkelinstrument Noord-India], slide- en steelguitar (steelgitaar), colcothar (dodekop) en de thar (kleine, gracieuze himalayageit).

8. Hinc inde is wederzijds en hinc atque hinc is van weerszijden. Hij behoort tot de ooitgebruikers. De hippocratische eed herinnert ons aan Hippocrates. Het bedrijf hanteerde het systeem van hire-and-fire [mensen makkelijk aannemen en ontslaan]. Deze krant hanteert
hit-and-runjournalistiek [snelle actie]. Is het een goed hooi-jaar geweest? De hoffmann(s)druppels zijn niet genoemd naar Hoffmann, de dichter van het Deutschlandlied, het Duitse volkslied [maar naar een zekere arts Hoffmann]. Hodonymie houdt je van de straat (of brengt je er juist op! – leer van de straatnamen). Haricots verts [dunne sperzieboontjes] kun je alleen in het meervoud eten. Alsof je me hazenpeper zonder haas verkoopt … [het wezenlijke ontbreekt]. Dit landgoed is twaalf hectare groot. We zoeken een hbo'er, met name een heaoër. Met een heistelling kun je niet echt hijsen en een hijsstelling staat niet op hei, hij trouwens morgen wel (en hei eigenlijk ook wel). Klagen bij Heiloos burgemeester is heilloos. Sint-Maarten is de Heilige Martinus. Het Groene Boekje zou ons begroeten met 'hatsiekadee', VD denkt breder: hatsekiedee, hatsiekiedee, hatseflats.

9. Wat is het Hellp-syndroom? Antwoord: Hemolysis (bloedafbraak), Elevated Liver enzymes (leverfunctiestoornissen), Low Platelets (afbraak van bloedplaatjes), een zwangerschapscomplicatie. De Palatijn (Palatinus) is een van de zeven heuvels waarop Rome gebouwd werd. Een palinuur is een stuurman, staatsman (naar de stuurman van Aeneas). Het Palladium was het beeld van de beschermgodin Pallas (Minerva) in Troje. Een palladium beschermt de veiligheid van iets. Het waren de palmy days [bloeitijd, tijd van eer en aanzien] van Rome. Wist je dat 'panisch' verbonden is met (de god) Pan [Griekse god van weiden en bossen]? Wat is het verschil tussen een panache [bravoure] en een panaché [mix(drankje)] (en een panacee – wondermiddel tegen alle kwalen)? Pandèmos [niet meer in VD] is een bijnaam van Aphrodite. U kent toch allen de doos van Pandora (volgens de Grieken de eerste vrouw op aarde)? De Parnassus beklimmen, is gaan dichten. Zo dom en babbelachtig als een Paphlagoniër kun je (immers: verdwenen uit Van Dale) niet meer zijn.

10. Hij is een paxzalver [vredesaficionado]. Ook op zijn Pegasus stijgen, is gaan dichten. Het gelijknamige sterrenbeeld heet ook wel Grote Paard. De Peloponnesische Oorlog (VD: 2021 OK!) was de oorlog tussen Sparta en Athene. Het schiereiland (Peloponnesus, eiland van Pelops) heet nu Morea. De agaveplant (agave, L., Gr., letterlijk edel) is genoemd naar de moeder Agave van Pentheus. Het pergamijn is genoemd naar Pergamon (adjectief: Pergameens – niet meer in VD). Periander was een van de zeven wijzen (VD bij septem sapientes nog Z... W... – lijkt fout – 2020: oké!) van Griekenland. De Perseïden zijn de Laurentiustranen (denk aan het sterrenbeeld Perseus).

 

2316 Dictee donderdag 22-07-2021 (1) dictee Dictee van de dag (277) √

Dictee – dictees [2316]

Oefendictee 580 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (277)

1. Gezegden van Persius [internet: Romeins dichter]: aperto vivere voto (rond voor zijn wensen en drijfveren uitkomen), cuticulam curare (het er goed van nemen), intus et in cute (door en door), tecum habita (trek u in uzelf terug) en terrae filius (iemand van lage of onbekende afkomst). Die van Petronius en Phaedrus houdt u nog even tegoed. Een faëton is een visetende keerkringsvogel [mv. s]. Pharming [omleiden naar valse website] lijkt veel op phishing [op internet: vissen naar iemands gegevens]. Wat faradisch is, is als van Faraday. De Joodse wijsgeer Philo van Alexandrië werd de Joodse Plato genoemd. Een filomeel (filomele) is (literair – GB ook: tt) een nachtegaal. Nog maar snel de Phlegraeïsche velden (waar Zeus de Giganten overwon, niet meer in VD) even ten tonele voeren … Phoe [h] (GB – uitroep, geringschattend – VD heeft poeh), 't mocht wat! Poehpoeh, was me dat werken. Phoebo digna locuti zijn mannen die dingen gezegd hebben, Phoebus waardig. Met de Thebaanse zwaan wordt Pindarus aangeduid. Ze lijdt aan het piriformissyndroom [pijnlijk stuitbeen]. Ze waren platonische geliefden (genoemd naar Plato – zonder zinnelijkheid).

2. Ronsard was leading dichter in de Pléiade. Wat Pompejaans is, is Pompejisch. Waar herken je een priapus [wellusteling], een priaap, aan? Het priapisme [ziekelijke blijvende erectie] is genoemd naar Priapus. Op het procrustesbed mag je van VD nog steeds iemand leggen [pijnlijke behandeling doen ondergaan]. Volgens Protagoras is de mens de maat van alle dingen. Een proteus is genoemd naar Proteus en een zeer onbestendig, veranderlijk mens. Kijk vaker in je eigen psyché [(pas)spiegel]. Het ptolemeïsche gesternte omvat de 48 sterrenbeelden die aan de oude Grieken bekend waren en door Ptolemeus beschreven zijn. Bij de Grieken zijn pygmeeën fabelachtige dwergen. Ze behoort tot het pyknische type [kort en gezet], en is dus beslist niet leptosoom [langwerpig en smal]. Een pylades [mv. -sen] is een trouwe metgezel. Het pyrronisme is zo genoemd naar Pyrrho en de pyrrusoverwinning naar Purrhus. Hoe luidt de stelling van Pythagoras? Symbolisch: a² + b² = c² [a, b rechthoekszijden, c schuine zijde van een rechthoekige driehoek]. Het chemisch element renium (Re, 75) is naar Rhenus (de Rijn) genoemd. De Kolossus van Rhodos kent iedereen wel.

3. Bij een makakensoort werd de resusfactor voor het eerst ontdekt. De Rhodesian ridgeback is een kortharige hond. Het eeuwige Rome is Roma aeterna, de Eeuwige Stad. Er zijn Sinti en Roma [zigeuners]. Romulus was stichter en eerste koning van Rome, de romulus is een lettertype. De Rubicon (Latijn: Rubico) overtrekken is een verstrekkende (zich ver uitstrekkende) beslissing [Julius Caesar, 49 v.Chr., alea jacta est – de teerling is geworpen]. De Sabijnse maagden werden door de eerste bewoners van Rome geroofd. Caudijns is betreffende Caudium, bij welke plaats de Samnieten de Romeinen versloegen en hen onder een juk (het Caudijnse!) lieten doorgaan. Een aristarch is een streng, maar rechtvaardig criticus (naar: de Griekse filoloog en criticus Aristarchos van Samothrace). 'Liever lesbisch' was een radicaalfeministische leus. De dichteres Sappho (die van de saffische, sapfische liefde) kwam van Lesbos. Een oude sater is een wellusteling, Sater (Satyr) een halfgod. Let wel: een satyr is ook een halfgod met hoorns en bokspoten, behorend tot het gevolg van Dionysus of Bacchus.

4. De saturnalia waren de feesten ter ere van Saturnus, bij die saturnalia bedienden meesters hun slaven. De saturnische [gelukkige] tijd is een soort gouden eeuw. De scraper [ee] (schraper, schraapwagen) kwam langs. Een sibille (genoemd naar de Sibillen) is een raadselachtige vrouw, met sibillijnse uitspraken. Een sileen is een volgeling van Silenus, een woudgeest dus. Koolmonoxide en hepatitis B zijn silent killers [sluipende ziekte]. Met de silvicultuur wordt de bosbouw aangeduid en de silvestermaand is de laatste maand van het jaar. Simon Magus was Simon de Tovenaar (beide niet meer in VD), Simon de Magiër, de uitvinder van de simonie [geld vragen voor geestelijke zaken]. Haar sirenengezang werd overstemd door het sirenegeloei. Sirius is de Hondsster. Als je nu nog niet weet dat Sisyphus de grondlegger van de sisyfusarbeid is, nou ja, dan … De krates, de bocheljoen [gebochelde], beriep zich op Socrates. De wetgeving van Solon behelst een timocratie [wie bezit heeft, mag stemmen]. Sophocles' Oedipus is een noodlotsdrama. Een spartacus is een oprechte opstandeling, een ware revolutionair.

5. Een stentor is een trompetdiertje: heeft dat een stentorstem, zoals oorspronkelijk Stentor zelf? Overigens is een stentor ook nog een man met een stem als een klok. De Stoa poikilè was de leerplaats van Zeno te Athene. Met hun stoïsche wijsheid waren de stoïcijnen (oorspronkelijk: Stoici) aanhangers van het zenonisme. Met striga's worden een soort van vampieren aangeduid. De Afrikaanse nimmerzat is een tantalus [familie van ooievaars]. De oorspronkelijke lieveling van de goden, Tantalus, was de eerste die later aan een tantaluskwelling werd onderworpen. Een telamon is een atlant, een dragende mannenfiguur. De Tempe is een zeker dal in Thessalië, tussen Olympus en Ossa, door veel dichters om zijn schoonheid bezongen.

6. Een terminus (mv.: termini) is een grenspaal: Terminus was de god van de grensstenen. Wie was Terpsichore (niet meer in VD)? Internet: een van de negen muzen. Thanatos was de god van de dood (vergelijk: euthanasie). Een Thebaan woonde in Thebe, een thebaïde was een nederzetting van solitair levende monniken (synoniem: kluizenaarsdorp). De tempel van Themis (godin van de rechtspraak) is het paleis van justitie. Thucydides gaf ons de uitdrukking: ktèma eis aei (een bezit, een verworvenheid voor altijd). Thyllen zijn uitgroeisels van het parenchym die de vaten van het kernhout verstoppen. Sinds Tiberius heten de heersers over het Romeinse Rijk keizer. Een timon is een misantroop, een mensenhater. Een titan is een reusachtige figuur en heel geschikt voor een titanengevecht. Een tomus is een deel van een meerdelig boekwerk. Een triton is een zeegod van lagere rang. Wat verbindt Troilus en Shakespeare? De uitdrukking 'words, words, words!'. In Vlaanderen is een tww'er een tewerkgestelde werkloze.

7. In het Latijn heet Odysseus Ulixes of Ulysses. Die vandalen hebben mijn Van Dale compleet geruïneerd. Men heeft Vergilius veel getravesteerd [er een plat-grappig stuk van maken]. Het jaar 69 n.Chr. was het vierkeizerjaar. Vesta was de godin van het vuur en van de huiselijke haard, maar ook de als vierde ontdekte planetoïde tussen Mars en Jupiter. Een victoria is een vierwielig laag open rijtuig, Victoria was de Romeinse godin van de overwinning (de Griekse was Nike – die niet meer in VD). Vulcanus is de Romeinse god van het vuur en van de metaalbewerking, maar ook een veronderstelde planeet binnen de baan van Mercurius. Denk ook aan een vulkaan en vulkaniseren. Een xantippe is een helleveeg, zo genoemd naar de boze vrouw van Socrates, Xanthippè (bruine merrie). Thalassa! Thalassa! (Thalatta! Thalatta!) was, wat de Grieken onder Xenophon uitriepen toen zij op hun terugtocht uit Azië naar het vaderland de zee terugzagen.

8. De vertaling daarvan luidt dan ook: “De zee! De zee!” De reuzen werden door Zeus van de Olympus gebliksemd. Een zoïlus is een kleingeestig criticus, een vitter. Een leerling-geisha wordt opgeleid in zang, dans en conversatie. In Tokio heet een jonge geisha trouwens maiko. Een aartsvader is een patriarch. De bijnaam van Voltaire was patriarch van Ferney. Wat Nazareens is, komt uit Nazareth. Een Nazareeër (Nazarener, ook wel: Nazoreeër), kwam uit Nazareth (met name Christus). Ook gaven de tegenstanders deze naam wel aan de eerste christenen (N). Een newagethriller [new age zoekt integratie van verstand en gevoel – vs. het rationalisme], is dat nu wat een thrillseeker [sensatie-, spanningzoeker] zoekt? Heeft trendsetten een voltooid deelwoord? Ja, getrendset! Die trendsetter komt vaak in dat trendy café om trending topics te bespreken en andere trendwatchers te spreken. Hij vroeg of ik recentelijk nog getrendwatcht had. Als je in de oVD op '*trend*' zoekt, vind je uiteraard ook het woord 'lichtrendement'.

9. Leuke verspreking als je 'emeritaat' bedoelt, en je zegt 'emiraat' (hoe schrijf je 'markies en 'markizaat'?). Als Bijlage I staan in de papieren VD (2005!) ongeveer 100 pagina's met gevleugelde woorden, titels en citaten. Ik was daarin begonnen, maar die hebben zo'n vreemdetalenkarakter en hebben zo weinig 'feeling' met de Nederlandse taal, dat ik die verder laat rusten. Alle van belang zijnde uitdrukkingen zijn ongetwijfeld overgenomen in VD 2015. Ik voer daarop met een aantal willekeurig gekozen, heel bekende citaten een check uit: après nous le déluge (na ons de zondvloed, wie dan leeft, dan zorgt), nach Canossa gehen wir nicht (verdwenen; wel: de gang naar Canossa maken – canossagang, publiekelijk boete doen), ora et labora (bid en werk, sinds de late middeleeuwen vooral spreuk van de benedictijnen), nil sine Deo (verdwenen; niets zonder God) en nil nisi bene (over de doden niets dan goeds).

10. En ook: Ordnung muss sein (orde moet er zijn), vide et crede (verdwenen: zie en geloof), propria cures (verdwenen; zorg voor je eigen zaken, wel: Propria Cures (studentenblad Universiteit van Amsterdam) is altijd tegendraads geweest), quos ego (verdwenen; ik zal ze … – als bedreiging), simplex sigillum veri (sub lemma nog aanwezig: eenvoud is het kenmerk van het ware, zinspreuk van Boerhaave), vade ad formicam (verdwenen: ga tot de mieren …), vade in pace (verdwenen: ga heen in vrede) en 'veni, vidi, vici' (Caesar: ik kwam, zag en overwon).

 

2315 Dictee woensdag 21-07-2021 (1) dictee Dictee van de dag (276) √

Dictee – dictees [2315]

Oefendictee 581 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (276)

1. Een hoody [oe] is een sweater [èh, ook: ie] met capuchon. Honkyoku is meditatieve zenmuziek. Hoodoos [oe] zijn rotspilaren en voodoo is een rituele magie op Haïti en in het zuiden van de Verenigde Staten. Wraakroepende zonden zijn zonden die ten hemel schreien. Hemelschreiend is hemeltergend. De henry, eenheid van zelfinductie, is genoemd naar Joseph Henry, die hoogstwaarschijnlijk met een
henri-quatre getooid was. Hij = VD schrijft 'hiëroglief' en 'hiëroglifisch' altijd zonder i-grec [voluit]. [GB schrijft beide woorden ook met y]. Hij werd veroordeeld wegens hetze voeren: met een indrukwekkende hetzereeks. Hittepitten blijven lang warm. Het sint-janskruid, het hertshooi, staat rond Sint-Jan in volle bloei. Je mag nu niet langer om de hete brij heen draaien. Zij leidde de courtisanegroep. Morgenavond wordt de himmlische Länge [negende symfonie van Schubert] uitgevoerd. Ik volg in België het hobu [hoger onderwijs buiten de universiteit]. Hoc habet: die zit, hoc tempore (h.t.): op dit ogenblik (in functie).

2. Met aftersun op après-skiede zij; ook hij was bij de (het) après-ski. We gingen ernaartoe en eropaf (GB: erop afgaan). Zij is een idiste (beoefenares Ido). Het (de) ijzerhard [grond] groeide onder de ijzerhart [lucht]. Valt er nog wat te huttemannen [versieren in seksueel opzicht]? De familie Hutteman in Rotterdam was er een van slijpers. Ibuprofen is gewoon het acrylpropionzuurderivaat. Dit moet als ijlbodegoed verzonden worden. De censor vond dat het woord 'sensor' (voeler) geschrapt moest worden. IChThUS [Ièsous Christos Theou Huios Sotèr: Jezus Christus, de zoon van God, (is onze) redder], dat schrijf je toch nooit goed? Er zal maar humus [aarde] in je hummus [kikkererwten] zitten. Bij ichtyosis heb je een huid als van visschubjes. De humboldtpinguïn leed aan humboldtienvergiftiging (met oxaliet dus). Er moet een fout in zitten, het zal er dik in zitten, dat hij geblunderd heeft. Ik ga aan de j beginnen in VD. Eén jakkepoes, twee jakkepoezen (GB: poes – poezen, VD: poes – poes/zen). Een lafaard wordt vaak uitgescholden met 'jakhals'. Ik wil 'jak' (knoros) altijd maar fout schrijven [met y]. Kom zeg, dat zal Jaapje heten [dat zal waar zijn]!

3. Het jaïnisme kenmerkt zich door strenge ascese. De jahilia is het voorislamitische tijdperk, een soort chaos dus. De coluren zijn de jaargetijsneden [astronomie]. Waar zie je nog jabotjes [zjaa-boo] (geplooide strook)? Een jabiroe is een ooievaar, de naam komt uit het Tupi. Bij boksen is een jab [dzjèhp] een punch. De Wilde Jacht (stoet van oude Germaanse goden) waart vandaag de dag nog rond over de velden. Tocht- [trekgat] en jachtgat [geile vrouw] zijn geen synoniemen. Met deze Jachthonden [sterrenbeeld] kun je niet jagen. De jachtgodin is Diana. Een weimes is een jachtmes. Is dit een wandel- of ski-jack? Mooi duo, die Jack Pudding [harlekijn, hansworst] en Jack the Ripper [vrouwenbeul], met hun jack russell, hun jackrussellterriër. Naar Jaffa gaan [flauwvallen, sterven] is meestal erger dan in Jaffa liggen [in slaap gevallen zijn, in zwijm, in onmacht liggen]. In dat museum vind je een jade (jaden) bijl (VD ook: jadebijl). Die jaeger borstrok (jaegerborstrok) behoort tot mijn verzameling jaegerondergoed (jaeger ondergoed). Een jagamohan is de voorhal van een hindoetempel, met een piramidevormig dak. Mag ik tien jaffa's [(jaffa)sinaasappelen] van u?

4. De jakobijnen hangen het monofysitisme [Christus alleen de goddelijke natuur, niet de menselijke] aan. Die Jakoetse (Jakoetische) volksstam in Siberië is Turkstalig. Ik ben niet na-ijverig, ik heb een jaliefgevoel [geluksgevoel in driehoeksverhouding – ja +lief?]. Op verjaardagsvisite bij mijn tante gingen we bij de boer-overbuurman altijd op de bascule (baskuul – weegschaal). Een jamaicacoalitie is een coalitie van christendemocraten, liberalen en groenen. Na-ijver tussen personen van hetzelfde vak is jalousie de métier. Terwijl de ghibil [woestijnwind N.-Afr.] tekeerging, toverde hij een gerbil [woestijnrat] uit de gibus [hogehoed, hoge hoed]. Hoe omschrijf je een hoquetus [compositie met twee partijen, om en om, een tegelijk]? In de Indische cultuur is de jam karet de rubbertijd: afspraken neem je niet zo stipt en strikt. De jamu is een mengsel van traditionele Javaanse geneesmiddelen. Een janallemachtig (niet: Jan Stapallemachtig of Jan Stapnetjes!) is een excavateur [graafmachine]. Een janjaweed
[dzjahn-dzjaa-wiet] is lid van een gewapende Arabische militie in Darfur. Jammie [mjammie, mjam, njamnjam], was me dat lekker, zeg! Hij studeert japanologie.

5. Jan Klaassen was een trompetter van 's prinsen lijfwacht. In het traditionele poppenkastspel is hij echter de tegenspeler van Katrijn (Frans 'Guignol', Engels 'Punch', Duits 'Kasperl'). Een janker is een Salzburger jasje met borduurwerk, van linnen (voor de zomer) of loden (voor de winter – stof, ook mantel/cape ervan). Onze Janneman sprak steeds over Janneke Maan [kindertaal: de maan]. Beurskoersen vertonen vaak het januari-effect [stijgen dan gemiddeld sneller]. We kennen Sint-Jan Baptist [= Johannes de Doper] en Sint-Jan Evangelist [Johannes de Evangelist – beide sub lemma, ook St.]. Met zijn schizofrenie [gespletenheid] heeft hij vaak een januskop [is dubbelhartig, onoprecht]. Onze schilder heeft japan- en chinalak. Ze vergaderen met gesloten deuren, januis clausis [in comité-generaal]. Is een jappie [jonge ambitieuze professional] exact hetzelfde als een yuppie [young urban professional]? Ja.

6. Waar zie je nog jarretellengordels? Een aantal van ons zal naar kapitein Jas [te gronde gaan, doodgaan] gaan [in Nederland-Indië noemden de soldaten de inlandse doodgraver kapitein Jas, naar Jasper]. Gaan we jasje-dasje [netjes gekleed]? Jasses marante is een verbastering van Jezus, Maria en Anna. Een ja-stem is een voorstem. Is jatslag [diefstal] het jatmouzen [jatmozen: kleine diefstallen plegen] van jatschore [gestolen goed]? Ja, dus. Een javaan is een meesterknecht of een aap, een javaantje is een zeker koekje van boter- of zandtaartdeeg. Javanais is gebak van laagjes biscuit en crème au beurre. Hij legde het aan met een jazza [djèh-zaa, vrouwelijke jazzmuzikant]. Een j.d. is een jurum doctor, een doctor in de rechten, JD zijn de Jonge Democraten. Bij Joden zijn jehoedes (jehoedem) Joden. De jehova's (zijn) getuigen van Jehova.
Je-m'en-foutisme is onverschilligheid. Van mij kun je het je-ne-sais-quoi [ik-weet-niet-wat] krijgen, de pleuritis of zo. Nietzsche leerde ons de uitdrukking 'jenseits von Gut und Böse' [aanduiding van een amorele houding]. Een jerommeke is een kleerkast (die!). Een jerichoroos (roos van Jericho) heet zo naar Jericho, toch? Jeressen zijn typografische deeltekens [dubbele punt boven een letter].

7. De jarige jet zou 'm van jetje geven [ervan langs]. Jeu de boules spelen is jeu-de-boulen. Een jeu de mots is een woordspeling, een jeu de prince een spel waarmee een vorst zich vermaakt, een jeu d'esprit een spel waarbij men aangewezen is op scherpzinnigheid en een jeu de théâtre een toneeltruc. Die Japannees volgt een studie japanologie. In otio cum dignitate betekent: in rust met waardigheid (vergelijk: otium cum dignitate), in parenthesi: tussen haakjes, terloops, in pari materia: in een overeenkomstige zaak, in net zo'n geval, in partibus infidelium (letterlijk: in de landstreken der ongelovigen) is een aanduiding bij titulaire bisschopszetels en in pectore betekent: in het geheim, niet bekendgemaakt. Deflexie is een taalkundig verschijnsel, inflectie is verbuiging van woorden en inflexie is (ver)buiging van lichtstralen of van de stem. Een isohypse is een hoogtelijn (in de geografie!); bij isochore processen verandert het totale volume niet.

8. De immelmann is een figuur bij het kunstvliegen, een halve looping, gevolgd door een halve tonneau (rolvlucht). Een dictator vormt een soort van eenmansregime. Wat hebben patjepeeërs in favela's [ee] in een bananenrepubliek te zoeken? De marsbankers, een soort van horsmakrelen, werden vaak in het Marsdiep gevangen. Kom, ga je huiswerk maken. Gaat je broer ook huiswerk maken? Beiden houden zich dan bezig met het huiswerkmaken. Er is een wezenlijk verschil tussen rabiës [hondsdolheid] en rabies theologorum [razernij der theologen]. Eén huib (ruwe man), twee huipen. De bastaarden vormden op hun hybridefietsen (hybride fietsen) een opvallend hybridengroepje. De medici dachten eerst aan het
hutchinson-gilfordsyndroom (progeria: snel verouderen), maar besloten uiteindelijk tot het guillain-barrésyndroom (GBS: een zich snel ontwikkelende spierzwakte). Een hypotheekakte regelt een hypothecaire lening. Zijn hele hebben en houden ging in vlammen op.

9. De hulpverlener heeft hulpverleend. Dat gezin is van joodsen huize. Vindt je moeder echt dat dit houtsnijdt? Met besjrieën bedoelen we boze geesten oproepen door te veel goeds te zeggen. Hij was indertijd aficionado van de Damslapers. Een indo is iemand met zowel Indisch als Europees bloed. Ze is een hondstrouw meisje. Over Jaap: dat is Flip en Jacob, un jacobin ('jakobijnse') ministre * [n'est pas un ministre jacobin] (* een jakobijn die minister geworden is, iemand die eerst felle oppositie voerde maar nu zelf de verantwoordelijkheid voor het beleid moet dragen), Jacobse en Van Es (naar twee typetjes van Kees van Kooten en Wim de Bie: vrije jongens), het spatakruis of dolkkruis is het sint-jacobuskruis (embleem van de ridderorde van Sint-Jacobus met het zwaard), een jacobus is gewestelijk een visdiefje, en 'sub reservatione Jacobaea' (onder het voorbehoud van Jakobus: zo de Heer wil en wij leven, D.V., Deo volente, ook: V.D., volente Deo). Hij heeft luie Evert op de rug [hij is loom door de hitte]. Inséparables (agapornissen) zijn inseparabel [onafscheidelijk]. Als je hem er wilt in luizen, moet je hem de hemel (het graf) in prijzen.

10. Een jaap is een snee, over Jaap ook nog het volgende: het jakobskruiskruid, Jakobus was de zoon van Zebedeus,
sint-jakobsappel et cetera, Sint-Jakob is de apostel Jakobus, jakobinisme is het jakobijnse radicalisme van de jakobijnen (jakobinisch slaat op de jakobieten!), een jakob-evertsen (hij dronk graag een
jan-evertje) met jakob-evertsenogen, hij is voor mij de ware jakob, alles in jakobakannetjes of (en) -kruikjes hebben, het
creutzfeldt-jakobsyndroom (CJD = Creuzfeldt-Jakob Disease, vergelijk BSE – boviene spongiforme encefalopathie), en vroege aren, een slechte Sint-Jakob [spreekwoord: vroege aren brengen een slechte oogst]. We zullen er flink de pas in zetten en samen het volkslied inzetten. Stof en leraar: hij moet er goed in zitten. De deur intrappen, ergens in trappen.

 

2314 Dictee dinsdag 20-07-2021 (2) dictee De spellingbeewoorden van 17 juli – Taalstaat – Onze Taal √

Dictee – dictees [2314]

De spellingbeewoorden van 17 juli – Taalstaat – Onze Taal

III zaterdag 17 juli 2021

1. apfelstrudel

2. accommodatie

3. uitgedijd

4. gynaecoloog

5. carambole (bij biljarten)

6. stiekemerd

7. fagottist

8. toegejuicht

9. accordeonist

10. fauteuil

11. gekapseisd 

-------------------------------------

 

12 schnitzel

13. labyrint

14. houdt (wat … je)

15. catechismus

16. geschrobd

17. souterrain

18. kornettist

19. aerodynamisch

20. opgevijzeld

21. gevlij (in het … komen)

22. frunniken

 

Kandidaat I had 9 antwoorden goed en won, kandidaat II had er 8

 goed.

2313 Dictee dinsdag 20-07-2021 (1) dictee Dictee van de dag (275) √

Dictee – dictees [2313]

Oefendictee 582 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (275)

1. De promovendus bij een academische promotie is de defendens. De ichtyologie [viskunde] houdt zich niet met ichtyosaurussen bezig, al zijn dat vishagedissen, en die worden meestal weer niet in een hagenpreek benoemd. Ezelsbruggetje: de ijzerhard [plant – Verbena officinalis] vind je op de grond, de ijzerhart [boom – Bocoa prouacensis] in de lucht … We onderscheiden ijzer-II- en -III-sulfaat. Het werkwoord ontvlammen is een inchoatief [ww.: aanvangende handeling – hier dus – of overgaan in andere toestand – zoals bevriezen]. De alstroemeria [eu] wordt ook wel incalelie genoemd. Noem enkele inane [leeg, zinloos, dwaas] begrippen. Hij was diepbedroefd, in- en inbedroefd. Het moet in allen gevalle inderhaast, in aller haast, gebeuren. Deze Indochinees spreekt geen Indo-Europees. Je kunt het je-ne-sais-quoi
(ik-weet-niet-wat) krijgen. Op weg naar Santiago de Compostella (VD, NL – plaatselijke naam: Compostela) wees hij met zijn jakobsstaf naar de Jakobsstaf (de Gordel van Orion – middelste drie sterren van sterrenbeeld Orion – niet: drie middelste!). Er staat vanmiddag een iui (intra-uteriene inseminatie) gepland. Als iemand iets volkomen overbodigs doet, is dat een Ilias post Homerum [een Ilias na Homerus].

2. Een île flottante [zeker dessert] kun je eten. Perzische vorsten in de 13e en 14e eeuw droegen de titel van ilkan (grootvorst). Werkt een trekker of tractor met elektrische tractie [aandrijving]? Een orgel kan een pneumatische tractuur [regeerwerk – verbinding toetsen en registers met windlade – van een orgel] hebben. De hoofdstad van Cambodja (Kampuchea) is Phnom Penh. Wist je, dat de pylorusreflex die van de (het) maagportier is? Wat zijn in godsnaam nociceptieve reflexen [door gewaarwording van pijn of hinder]? Een genuflex is een kniebuiging. Alles flex, alles kits [alles goed met je]? Zoek maar eens op, wat de cremasterreflex is [door de cremasterspier bij koude de testes uit het scrotum optrekken naar de liesstreek]. Pak dan meteen de babinskireflex [voetzoolreflex bij prikkeling met puntig voorwerp] mee! Bij een bespanning en flèche lopen de paarden achter elkaar (à la Daumont is iets heel anders! – met 4, 6 of meer paarden twee aan twee voor elkaar, zonder disselboom, niet van de bok gereden maar door rijders op elk linkerpaard). Zijn inflectie [licht] en deflexie [buigingsuitgangen taal] nu wel of niet antoniemen? Nee, dus. Als je ergens tegenin gaat, zul je ertegenin gaan. De griep heeft er flink in gehakt. De ME heeft op de betogers ingehakt. Ik kan erin komen [VD] wat je wilt, toch zal daar niets van inkomen! Ik wil mijn neus er niet in steken: je moet daar geen tijd insteken.

3. De chef prees de vakkenvullers die de artikelen prijsden. Ingeval je ziek wordt, kom ik helpen. In geval van nood kunt u dit nummer bellen. De winter heeft stevig ingezet. In het casino had ik ingezet op rood. Terug hebben we de pas er stevig in gezet. Hij kent alle ins en outs. Wat is ivf-et [in-vitrofertilisatie gevolgd door embryotransfer]? De poorten van de huizen werden ingerammeid, de deuren van de huizen ingeramd. Een uittrap is de bal het veld in trappen [voor de wedstrijd wordt er ingetrapt]. Hij zou de deur intrappen, maar daar moet je niet in trappen. Kijk, dat is nu een rombendodecaëder [lichaam begrensd door 12 ruiten]. De jerichoroos is de roos van Jericho. Een kabanossi is een langwerpige soort van droge worst(Midden-Europa). Dat zijn leuke jeux de mots, woordspelingen. De joik is een Laplandse zangstijl. Die jocrisse [(onnozele) hals] liep kriskras door het spinaziebed. Je moet jonagolds, jonathans, golden delicious en elstars meebrengen [appelen]. Loop niet te jokkebrokken, je hebt al meer dan genoeg gejokkebrokt.

4. Geldt de JP-norm [balkenendenorm, Jan Peter (Balkenende): ambtenaar mag niet meer verdienen dan de mp, de minister-president, ook minister-presidentnorm, premiernorm] nog steeds? Een action de jouissance [bewijs van deelhebberschap, recht op deel overwinst] geeft zeker enige jouïssance [genot, ook: vruchtgebruik]. In de twintigste eeuw sprak men van het rijke roomse leven in de roomse kerk (de Kerk van Rome). Het Heilige Roomse Rijk werd beschouwd als een voortzetting van het Romeinse keizerrijk. Zijn roomse denkbeelden braken hem op. Hij is goed rooms en houdt dus van veel room in de koffie. Die pastoor is roomser dan de paus [zeer orthodox, fanatiek]. Je moet eruit halen, wat erin zit. De Isabellastijl [laatgotisch, 15e eeuw, Castilië] ging vooraf aan de platerescostijl [Spanje, decoratief, vanaf ca. 1500]. Is er een ISO-norm [International Standardization Organization (internationaal normalisatie-instituut, in 1946 voortgekomen uit de ISA)] voor iso-octaan [vero:
2,2,4-trimethylpentaan]? Hij nuttigde een irene [aardappel, rode schil]. Hij dacht dat krambamboeli goed was voor zijn jabs [vuiststoot bij boksen]. In Suriname opereerde het Junglecommando van 1986 tot 1992. Mag ik dat junctis manibus (in alle bescheidenheid, letterlijk: met gevouwen handen) opmerken? Drum-'n-bass [bees] wordt ook wel jungle genoemd. Het Junioproer was het arbeidersoproer in Parijs in juni 1848.

5. Deze juno [mooie forse vrouw] had een junonische junogestalte. Een jupiter [persoon] heeft ergens het oppergezag. Jurare in verba magistri (in verba magistri jurare) is zweren bij het woord van de meester. De Jurassiens [bewoner Jura] zochten naar restanten van het jurassische tijdperk [jura]. Oordelen jure divino (naar goddelijk recht), jure ecclesiastico (naar kerkelijk recht) of jure humano (naar menselijk recht) kan heel wat uitmaken. Een stijve jurrie (= jurt) is een houterig mens. Waar is hier het paleis van justitie? Neem je parapluutje mee, just in case [voor het geval dat]. Hij kwam just in time (krek op tijd). Bespreek het justiniaanse recht [keizer Justinianus, in het midden van de zesde eeuw herzien en gecodificeerd in het 'Corpus Juris Civilis']. Haar beroep is onmiskenbaar dat van bijoutière.

6. We hebben ons tegoed gedaan. Dat zal je goeddoen, erg goed doen. Zijn dat orthopeden of gynaecologen? Des levens loop ('s levens loop), een levensloop, kan doorspekt zijn met rampen. Bij jodelen springen Alpenbewoners snel over van borsttonen naar falsettonen. Het Jodenbriefje kwam uit Jodenhaat voort. In een Jodenwijk woon je, een jodenstreek haal je uit. In joert(e)n (gers, yurta's – nomadentent) wonen Kirgiezen en nomadische Mongolen. Een johannes is een man vervuld van broederlijke mensenliefde. Bij de desbetreffende evangelist hoort het adjectief johanneïsch. De Engelse staatskerk wordt John Bull's Mother genoemd. Een Maltezer kruis is een johannieterkruis. Zo is ook een johannieter(ridder) een Maltezer ridder. Wat is dat een sick joke [wrang, bijtend, misselijkmakend – GB], zeg. De johannesbroodboom (carobeboom, sint-jansbroodboom) behoort tot de christusdoornfamilie. Bij het jojoën treedt vaak onvermijdelijk een
jojo-effect op.

7. Er is heel wat jus [joes] (recht): jus avocandi (om in den vreemde wonende onderdanen op te roepen tot vervulling van dienstplicht), jus circa sacra (jus in sacra: tot regeling van de wereldlijke aangelegenheid der kerken), jus civile (burgerlijk recht), jus commune (het gewone recht), jus constituendum (wenselijk recht), jus constitutum (het geldende recht), jus criminale (strafrecht), jus de non evocando (om alleen voor rechtbanken in het eigen land te hoeven verschijnen), jus docendi (om onderwijs te geven), jus d'orange(!), jus gentium (volkenrecht), jus non scriptum (ongeschreven recht), jus possessionis (bezitsrecht), jus possidendi (eigendomsrecht), jus primae noctis (droit de cuissage, droit du seigneur: van de heer, om een bruid te ontmaagden), jus promovendi (recht om diploma's uit te reiken waaraan een doctorstitel verbonden is), jus publicum (publiekrecht) en jus quaesitum (verworven recht).

8. Allerlei: jus sanguinus (recht op burgerschap op grond van het afstammingsbeginsel), jus scriptum (geschreven recht), jus soli (op burgerschap op grond van het territorialiteitsbeginsel), jus suffragii (stemrecht), justa causa (een geldige grond voor gerechtelijke actie), jus talionis (recht van vergelding: oog om oog en tand om tand), justice immanente des choses (de in de dingen zelf wonende rechtvaardigheid), justo juro (met goed recht, naar alle billijkheid), justo tempore (te juister tijd, bijtijds), justo titulo (titulo justo: terecht, op rechtmatige wijze) en justus et tenax propositi (bnw.: als een rechtvaardig man en iemand die vasthoudt aan wat hij zich eenmaal heeft voorgenomen). We redden het juvante Deo (Deo juvante, met Gods hulp). Catenaccio bij voetbal is superdefensief spel. Een acatène is een kettingloos rijwiel. Op een advocatenkantoor drinken ze soms een advocateborrel.

9. Een Staverse (van: Stavoren, voorheen Staveren) jol heeft geen zwaarden. Je hebt enkel jollen en dubbel jollen. Vergeet de jollenman niet! Hij is een echte jonas [altijd ongelukkig, rampspoedig], maar zit te kijken als Jona(s) in de walvis. Het jonassen dankt zijn naam trouwens aan die laatste. Het delfts is van jongere datum dan het Italiaanse majolica. Haar dochter heet J. de Brune, de Jonge [junior?]. Jong en oud was er aanwezig. Enkele Joodse gedenkdagen: Rosj Hasjana (Joods Nieuwjaar), Jom Haätsmaoet (uitroepen staat Israël), Jom Hasjoa (moord op Joden in Tweede Wereldoorlog), Jom Hazikaron (slachtoffers Israëls oorlogen) en Jom Kipoer (Grote Verzoendag). Je kunt ze eten, de Arnhemse jongens en meisjes [soort van koekjes]. Wat zijn jonggelieven [beginnend jeugdig liefdespaar]? De jonggestorvene lag opgebaard. Dit is een jongvulkanisch gebergte. Het Joodse land is Palestina, Het Joodse Bruidje is een schilderij van Rembrandt. Hij zal wel weer Joppie (kleine Job, het haasje) zijn [Hij had wel een joppie!].

10. Zij is een echte tomboy [jongensmeisje]. Het type van een onnozele, domme jongen is Jorden (van: de Heilige Jordanus). Je hebt me van mijn propoost (vgl. à propos) gebracht. Bij hen is het Joris en Trijn [dan weer liefde, dan weer ruzie]. Doblootjes [domme blondjes] vallen vaak op domme jorissen. Zo'n Joseph Prudhomme heeft het maar hoog in de bol [een prud'homme is een vertrouwensman]. Jottem [uitroep van enthousiaste instemming], ik doe mee! Hij blinkt uit in jouer des coudes, zijn ellebogen gebruiken. Zij heeft haar (beau) jour niet. Wie schrijft of spreekt er nog journalees? Mijn ware jozef is ook een kuise jozef. Joyrider [aai] of joyrijder [ei]? Beide! JSF: Joint Strike Fighter (bepaald type gevechtsvliegtuig).