Dictee - dictees [1799]
Oefendictee dec 2019 (2)
1. Genietend van zijn pitabroodje (met shoarma) keek hij naar de gevederde pitta's (grondlijster) en dacht: die lijdt niet aan
psittacosis (psittacose, de papegaaienziekte).
Hij had echter liever pitaja (ook: pitahaja, drakenvrucht)
gehad, die eetbare sappige vrucht van een zekere, gelijknamige cactus. Het
woord 'moelleux' [mwèh-leu] wordt vaak fout geschreven. Pentatonische muziek [pentatoniek] heeft slechts vijf tonen per octaaf (de vijf zwarte toetsen op de piano). De cougar, op
vakantie in Italië, zag wel iets in die papagallo. De rijstijd van dat
pannenkoekenmeel viel tegen: meer dan 12 minuten! Met *sex*: geweldsexplosie,
groepsexpositie, grootambtenaarsexamen, in puncto sexti = in puncto puncto:
m.b.t. het zesde gebod (gij zult niet echtbreken),
in sexualibus = wat de seksualiteit betreft, les extrêmes se touchent: de
uitersten raken elkaar, kermisexploitant, kandidaatsexamen (kandjes) en handelsexpeditie.
2. Verder: links-extreem (etc.),
middenstandsexamen, gasexportbedrijf, bloed(je)sexy,
drugsexces, seksexces (!), spelersexodus,
Marsexpeditie, pancreasextract, persexcursie, qui s'excuse, s'accuse = wie zich
verontschuldigt, bekent daardoor juist dat hij schuldig is, radiosextant,
rechts-extreem (etc.), safe sex (en safesexcampagne), scheepsexpert, seksextensie (!), sexagesima, sexappeal, sexies = (onder) lid 6, sex on the beach (zekere cocktail), sext (zesde
toon of seksueel getinte boodschap), sextant en Sextant (sterrenbeeld), sextern (katern
van 6 bladen), sextet, sextiel (in
sterrenkunde), sextiljard, sextiljoen, sexting (versturen
van seksueel getinte boodschappen), sexto (ten
zesde), sextool (muziekfiguur),
sextortion (internetafpersing
met naaktfoto's, etc.), staatsexamen, strijksextet, surnumerairsexamen (boventallige bij de posterijen), uterusextirpatie
(baarmoeder, hysterectomie), tennisexpert,
vleesextract, godsdienstextremisme en jazzsextet.
3. Met *seks* (selectie):
seksattractantia (feromonen), sekscapade,
seksfeest, seksexces (!), seksegebonden,
sekskompaan, netseks, sekspaleis, sekscontact, sekseneutraal, seksist,
seksisme, seksloos, sekspop, seksshop, seksscène, gayseks, holebiseks, sekssensatie,
seksslavin, seksspeeltje, sekstoy, seksualiteit, seksval (voor insecten), sm-seks, snackseks, tirolerseks,
transseksueel, trioseks, tryseksualiteit, überseksueel, uniseks, seksshow,
sekssite, seksweigeraar, sekszaak, vanilleseks, verseksen, webseks en werk-,
wraak- en wurgseks. Daar ben je dan weer, krullenbol steilhaar! Die
marseillezeep is van olijfolie gemaakt. Ongegeneerd gênant, als je je sans gêne
moet generen. Wie kent de Marseillaise nog? U toch?
4. Zoeken op *ç* in GB levert op: reçu, maçon,
aperçu, façade, garçon, açaibes, cachaça, curaçao [drank],
Curaçaos, Française, façadisme [bij nieuwbouw oude
voorgevel behouden], maçonniek, Provençaal, bagagereçu, commerçant,
façadebouw, remplaçant, Brabançonne, Provençaals, Curaçaoënaar, façadepolitiek,
potemkinfaçade, salade niçoise en Provençaalse kruiden. Bij VD lukt dat niet:
VD kijkt bij 'zoeken' niet naar diakritische en andere tekens! Een face-à-main
is een handbril voor dames, een lorgnet aan een handvat. Geef mij maar face to
face en een face-to-facevergadering [met face to
face vergaderen], vergelijk vis-à-vis en vis-à-visbijeenkomst. Het klantenrelatiebeheer heet in goed Nederlands customer
relationship management (crm). Een c.r.m. is een candidatus
(reverendi) ministerii, kandidaat tot het eerwaardig ambt (kandidaat-predikant), vergelijk cand. min., c.m. In NL is CRM historisch het ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk. CRMH
staat in NL historisch voor de Centrale Raad voor de Milieuhygiëne.
5. Zo'n c.r.m. hoopt uiteindelijk D.V. (Deo volente, als God het wil) of V.D. (volente Deo) een V.D.M. (verbi divini minister, bedienaar van
Gods Woord (predikant), ook: bedienaar des goddelijken Woords) te worden. De
Taaladviesdienst opteert voor de schrijfwijzen doe-normaalcontract en
pak-meegewoonte. Op *croche*: compliment à crochet (met
boemerangbedoeling), croche (achtste noot –
zou achtstennoot ook kunnen?), double croche (1/16
noot, zestiende noot, zestiendennoot? – vergelijk: zesachtstenmaat),
crochet (haakwerk), crocheteren (BE, spreektaal: haken), macrocheilie
(medisch: vergroting van een of beide lippen),
microchemie (met
microscoop), raccrochement (klein spoorwegemplacement op een industrieterrein,
aangelegd voor rekening van de gebruiker), sucrochemie
(suiker) en topomicrochemie
= histochemie (stoffen in weefsels). Velcro
komt van velours + crochet. Ook croquet is van crochet afgeleid. Striatie is
het gestreept zijn.
6. Is hij een buitengewoon dienstverlener of een
buitengewonedienstverlener? Hij is een oudekoeienverteller oftewel een oude-koeien-uit-de-sloot-halenverteller [BE:
gracht]. Met oud en nieuw zal de oud-en-nieuwschade weer groot zijn. De
zorilla verbleef onder de zilverspar. Met *scs*': cd-speler = compactdiscspeler (vgl. compact
disc = cd), gsc's zijn
groenestroomcertificaten en ik heb een aantal md's = minidiscs [GB ook: k]. Die gemeentelijkeontvangersbaan is hem op het
lijf geschreven. Met *csc*: het postdocschap, plasticscheiding en tbc-screening
[GB ook: gothicscene]. De bestuurder van de
XXL-truck droeg een extra extra extra large T-shirt, de bijrijder een XXXS-T-shirt.
Don Quichot, el caballero de la triste figura, was bij absentie van Sancho
Panza taciti, soli, sanza compagnia: zwijgend, eenzaam en zonder geleide. In
Indië was een 'edeleer' een 'Edele Heer' (E.H. = Eerwaarde Heer)
7. De hartree is de atomaire eenheid van energie,
ongeveer 4,360 × 10-18 joule (symbool: Eh).
De beginnende goochelaar vertoonde de grote uitdovingstruc. Hij putte daarbij weer
uit zijn nog kleine trukendoos. Wie won de Nobelprijs voor de Natuurkunde? Natuurkunde
is fysica. De actio in distans is de werking op afstand. De AE is de astronomische
eenheid (pakweg honderdvijftig miljoen kilometer).
De Ah is de historische eenheid ampère-uur. De ata
was historisch de atmosfeer absoluut, de atm de atmosfeer (nu: pascal)
en de ato de atmosfeer
overdruk. De B is
de bel en de Bd
de baud. De Bft is de beaufort en de Bq de becquerel. De geisslerse
buis is de voorloper van de gasontladingslamp. Wat is het golf-deeltjedualisme?
een HK is een hefnerkaars (een oude eenheid
van lichtsterkte). Met lm wordt de lumen aangeduid en met lx de lux. De Pas is de pascalseconde (een eenheid van viscositeit).
8. De vis viva is de kinetische kracht. Geluk is
wat chemie in de hersens, het verdwijnt. Ze vormen een bipiramidesamenstel. De
calx is een poedervormig residu. Een daniellelement levert 1,1 volt (V) spanning. Is dat zuur een-, twee- of
meerbasisch? Bekende stoffen zijn ethyleendiaminetetra-azijnzuur (EDTA) en ethyleenglycolmonomethylether, een veelgebruikt
oplosmiddel: CH3OCH2CH2OH.
Bekende dicteewoorden zijn fehlingsreagens en fischer-tropschsynthese. De
gaswet van Boyle en Gay-Lussac luidt: pV = RT en die van Van der Waals: (P+a/V2)
* (V‑b)
= RT. Hyosciamine is een alkaloïde uit planten van de nachtschadefamilie. Met
kevlar wordt de aramidevezel van een bepaald merk bedoeld. Kwik-I- en -II-chloride
heten respectievelijk kalomel (Hg2Cl2)
en sublimaat (HgCl2). Het
leclanché-element is een zekere batterij. MDMA
is methyleendioxymethylamfetamine (de drug ecstasy, afko: xtc). Chloor is een
niet-metaal. Oxystaal is geoxideerd ruw ijzer. NB Een sexcuus is een reden om geen seks te hoeven hebben. Sekssomnambulisme lijkt op slaapwandelen. Maar in plaats van uit bed te
stappen, probeert de persoon seks te hebben met de bedgenoot, zonder dat
hij dat zelf weet. Op het eerste gezicht lijkt het misschien een
onschuldige kwaal, maar volgens onderzoekers kan
'slaapvrijen' leiden tot relatieproblemen en zelfs tot juridische
procedures.
