Dictee - dictees [1723]
Oefendictee aug 2019 (2)
1. Asn is in de chemie asparagine. Het
jozefinisme: kerk ondergeschikt houden of maken aan de staat (keizer Jozef II). Een mutahhuwelijk
heeft wel iets van een moetje [legalisatie seks].
Op Japans Nieuwjaar drinken ze amasake, zoete rijstwijn. Bij een vairon zijn de
ogen van verschillende kleur. Albinisme is witharigheid [gestoorde pigmentvorming door een enzymdefect, leidend
tot huid- en oogaandoeningen]: een albino lijdt daaraan. Daltonisme is
kleurenblindheid (meestal rood en groen).
Totale kleurenblindheid is monochromasie, achromasie of achromatopsie. Een
labradoedel is een kruising tussen een labrador en een poedel (honden). Booze [boe:z] is een alcoholische drank
in het algemeen. Het duurde brief as woman's love: zo kort als de liefde van
een vrouw. Uitstapje naar Desiderius Erasmus: Aethiopem dealbare (de moriaan wassen), canis in praesepi (lett. een hond in de ruif = een dwarskop die anderen het
gebruik van iets wil beletten hoewel hij er zelf niets aan heeft, uit louter
boosaardigheid) en de Erasmusprijs.
2. De civilité is een zeker middeleeuws lettertype. De
uitdrukking 'de alieno liberalis' betekent: vrijgevig met het goed van een
ander, riemen snijden van andermans leer, de fumo ad flammam: van de regen in
de drup [lett.: van de rook in het vuur],
dulce bellum inexpertis: de oorlog schijnt plezierig aan wie er geen ervaring
mee heeft, elephantum ex musca facere: van een mug een olifant maken, EUR = Erasmusuniversiteit Rotterdam,
graculus inter musas: kraai onder de muzen, haereticus in grammatica: een
ketter in de spraakkunst, intellegenti pauca: een goed verstaander heeft maar
een half woord nodig, laus stultitiae: lof der zotheid [als titel: hoofdletters], lumen mundi: grote geest [Erasmus], post bellum auxilium: mosterd na de
maaltijd [lett. hulp na de oorlog], res
publica litteraria = de republiek der letteren = république des lettres.
Augustus 2019: update VD: 385.860 lemma's (was:
385.361).
3. Taaladvies: blasé en blaséër en dus ook [nu nog fout in GB] oké en okéër
en privé en privéër. Let op: requisitoir =
rekwisitoor. Die b.v.'s vind je onderaan een brief: bene vale, vaarwel. De
detrusor is de gladde spier rond de blaas, die deze doet samentrekken bij de
urinelozing [mictie]. Een viola da braccio
is een altviool, een viola da gamba een laag strijkinstrument uit de barok =
knieviool en een viola d'amore een strijkinstrument uit de violafamilie met
extra, meeklinkende snaren. Let op: Sub-Sahara, Sub-Saharaans en Sub-Saharisch!
Wat is het verschil tussen het münchhausensyndroom (meestal
man) en het münchhausen-by-proxysyndroom (meestal
vrouw, vaak met kind). Een PPI is een premiepensioeninstelling en een PPS
een postpostscriptum (naschrift na een
naschrift).
4. Het voltooid deelwoord is geherfinancierd (en niet: hergefinancierd).
Logisch taaltje: hals, halzen, wals, walsen, impuls, impulsen, huls, hulzen, tappilsen,
strohulzen, els, elzen, pols, polsen, pels, pelzen
(ook wel: pelsen, znw.), koorpelzen (bij
kanunniken) en fels, felsen. GB heeft op herge* alleen hergeven [niet: hergegeven],
hergebruik, hergeboorte, herleveren [hergeleverd]
en hergebruiken (hergebruikt). VD ook nog:
hergebruikbaar (gebruikelijker (!) herbruikbaar). Ik
wens haar nog een mooie levensavond, een echte Indian summer, toe. Let heel
goed op: GB en VD hebben sudoku, sudoku'tje, sudokupuzzel [oe]. VD heeft m.i. terecht dus ook: ik sudoku, jij sudokut, we hebben gesudokud. GB heeft echter [daar
hoort de uitspraak uu bij, lijkt me
onjuist]: ik sudoku, jij sudokuut, we hebben gesudokuud.
Amai, wat heeft hij weer mooi gekontschud, gebillenschud! Bonsais: dwergbomen.
5. Die anti's zijn woonachtig op de (Nederlandse) Antillen. Schamoteren is goochelen. Er
waren zo'n [letters] twintigduizend [cijfers: 20.000] reacties. Je kunt ook schrijven [voorste deel cijfers] 20 duizend. De laatste was
dus ongeveer de [letters] twintigduizendste
reactie of [voorste deel cijfers] de
20-duizendste reactie. Als het om 20 van 1000 bezoekers gaat, is dat het [cijfers] 20/1000e deel of [letters] twintig duizendste deel [20 – twintig – promille, 20‰,
2 – twee – procent of percent, 2%). Samen kregen ze drie vierde van de taart,
dat wil zeggen met z'n drieën drie vierden. Na het stuk in A-groot (ook: A-majeur of A grote terts) volgde een stuk in c-klein (ook: c-mineur of c kleine terts). Mijn
dochter is nu achtsteleerling [n/s]. Het
toongeslacht grote terts wordt aangeduid met 'dur': A-dur t/m G-dur (ook verlaagde of verhoogde noot). De Es grote
terts, Es-dur, Es-groot of Es-majeur is een toonaard met drie mollen, de es
kleine terts, es-klein, es-mol of
es-mineur met zes mollen.
6. De zeelieden gingen tidoren, 'n tukkie doen. Een
tampat is een slaapplaats van een matroos aan boord van een oorlogsschip. Een
mandoer is een ploegbaas (Indië). Duriet is
matkool, doffe steenkool [antoniem: glanskool].
Het gaat daar altijd over B-dur [zelfs spoedeisende
zaken langzaam behandelen]. Verneukeratief: efferent
is wegleidend, afleidend en afferent is aanvoerend, toevoerend.
Enfin, je gebruikt die woorden ook maar af en toe
... VD zou nergens van af weten [GB: ervan afweten].
Als je (Bargoens) je nergens van bewust
bent, zul je van je santé niet af weten. Hij zou het laten afweten (ook: doodgaan). De zesachtstenmaat is de 6/8-maat, de driekwartsmaat de ¾-maat en de 2/2-maat: heeft die nog een andere naam,
bijv. tweehalvenmaat? Ik moest er een punt achter zetten, want ik was de punt
vergeten. De linksbuiten gaf een als voor- bedoelde achterzet.
7. Op *yseren hebben we alleen: analyseren (een analyse uitvoeren door een analist), dialyseren
(o.a. nierdialyse, nierspoeling), elektrolyseren
[ontleden chemische verbinding met elektriciteit],
hydrolyseren [ontleding scheikundige stoffen door
opneming water], katalyseren [als
katalysator dienen, maar zelf niet veranderen, bij een proces], metanalyseren
[woordverbindingen verkeerd analyseren],
paralyseren (verlammen) en [GB ook nog:] overanalyseren. De apgarscore is een cijfer (van
0‑10)
waarin de gezondheidstoestand van pasgeborenen wordt uitgedrukt, de letters
staan voor appearance, pulse,
grimace, activity,
respiration, dus: kleur van de huid, hartslag,
reactie op prikkels, spierspanning en ademhaling. De dief genoot een notoire notoriteit
(notoriëteit).
8. Een Thaise ballon is een wensballon. Heit en mem (Fries: vader en moeder) staan niet in de wdb.,
pake (opa) ook niet en beppe (oma) wel, de woorden beb = opa en beppe = bebbe =
oma weer wel. Verder nog interessant (grootvader):
betoudovergrootvader, bestevaar, bompa (BE),
grampeer, moedersvader, otepa, oupa (SR),
overgrootvader, peetje, vadersvader; met grootmoeder: baboesjka, bestemoer, betoudovergrootmoeder,
bomma (BE), grammeer, gromoe, grootje,
grootmama, grootma, groma, grootmoe, moedersmoeder, omoe, ootje, opoe, otema,
ouma (SR), peet en vadersmoeder. Zielig
hoor, zo'n acneïg jochie! Een andere naam voor adiantum is venushaar. Hij was
nog blaséër dan zijn buurman. Een renegaat is een geloofsafvallige, een belialsman
of -kind. Er zijn misschien heel wat zondagswetten,
maar de specifiek Nederlandse is de Zondagswet. Bij
het me-too-effect kun je o.a. denken aan een musthave en 'to keep up with the
Joneses'.
