1580 Dictee donderdag 02 mei 2019 (1) dictee Oefendictee mei 2019 (1) √

Dictee - dictees [1580]

Oefendictee mei 2019 (1) 

1. Dat wist je: de grivna heet ook wel grivnya of hryvnja. Een Rijnsburger of reformateur had revolutionaire godsdienstige denkbeelden, een rijnsburger is een groentesoort, bv. een gele ui. De Danaïden zijn in de Griekse mythologie de vijftig dochters van Danaos die als straf voor het vermoorden van hun echtgenoten in de Tartarus [strafplaats van de onderwereld] een bodemloos vat moesten vullen. Als je moet gokken: vroeger was het vaak Lukas, heden ten dage vaak: Lucas. OSAS is het obstructief slaapapneusyndroom (slaapapneu, apneusyndroom, pickwicksyndroom – stokken ademhaling tijdens slapen). Een wellerisme is een zeispreuk. Hij/zij was het slachtoffer der trouwerij, the victim of connubiality. Hier wat meervouden voor Rien: pièces à clef [toneelstuk, actuele gebeurtenis], pièces à tiroir [toneelstuk. losse episoden], pièces de milieu [middenstuk tafelversiering], pièces de résistances (of/of – hoofdschotel) en pièces montées (en/en – bruidstaart, etc.).

2.Als je in het Oranjeshirt speelt, speel je als oranjehemd, speel je in het Oranje-elftal en ben je een Oranjespeler. Let niet op mijn typo's. De Odyssea is de Odyssee, epea pteroënta zijn gevleugelde woorden, gelach kan homerisch zijn, het gelag kan je betalen, John Milton is de Engelse Homerus, William Wilkie de Schotse en Ossian de Keltische. De uitdrukking 'Iro pauperior' [let op: Irus is een eigennaam!] betekent: zo arm als de mieren (Job, de straat, een kerkmuis, een kerkrat, Lazarus, kan ook). Om de hete brij heen draaien is eromheen draaien. De catechisatie ging over de beslist niet ongelovige Thomas van Aquino. Daar heb je een punt, de noordpool. Het stof lag er duimendik, volgens sommigen wel drie duimen dik bovenop. Met trans-* (GB): trans-Alpijns, trans-Atlantisch, trans-Europees, trans-Siberisch; VD: transoceanisch, transneptunisch, Transdjnestrië, Transjordanië, Transkarpatië, Transkaukasië, Transleithanië en Transsylvanië (en Transvaal).

3. Rein: "Ik ben geen man van veel (gesproken) woorden." In VD gezocht naar *(op) z'n*: op z'n achterneut, op z'n allerlaatst, op z'n egeltjes, op z'n Frans (à la française), op z'n staart, op z'n janboerenfluitjes (op zijn elfendertigst), op z'n (ouwe) jongens, z'n eigen kijk, z'n vingers, z'n kop, z'n donder, z'n minst, op z'n kousen, op z'n oudemannetjes, op z'n reet, zonder z'n hemd, op z'n Luiks, op z'n Achterbergs, op z'n salamander, op z'n snor, op z'n stads, op z'n stoel, op z'n blote je-weet-wel. Verder: à la Belge (op z'n Belgisch), à la flamande (op z'n Vlaams), à la provençale (op z'n Provençaals), à la suisse (op z'n Zwitsers), elk nadeel heb se voordeel (Cruijff), z'n poten, met z'n tweeën (drieën), op z'n retour, z'n (uiterste) best doen, in z'n geheel, op z'n gemak, op z'n vroegst, tot over z'n oren verliefd, uit z'n doen raken, de kat z'n viool, Jan Rap en z'n maat en z'n ontlasting ophouden.

4. Het is friste, zoette en zoutte, maar de uitdrukking is: het is dik van zoute, oké, in orde, veilig. Een diasteem is een spleetje tussen de voortanden [tandspleet, SR: pastifi]. Met *spleet* (een selectie): spleetoog – scheldwoord voor iemand van het mongolide ras, Japanner, Chinees, Vietnamees, caviteit (spleet), vagina, een lip-, kaak- en gehemeltespleet (= cheilo-gnatho-palatoschisis - VD ?), kaakspleet (gnathoschisis, schisis), gehemeltespleet (palatoschisis, verhemeltespleet), lipspleet (hazenlip of cheiloschisis), driespleet (bouwkunde: driedubbele groef = triglief), fissuur (barst, scheur, spleet), schedelfissuur, gerre (spleet, reet, kier – ook: gluip of glop) en spleet in de bodem waaruit koolzuur ontsnapt (mofette, fumarole).

5. 'Typeles' en 'typles' zijn allebei goed, 'typefout' en 'typfout' ook! De vormen zonder tussen-e gaan uit van de stam van het werkwoord. De kickbokser liet een linksedirecte-uithaal zien. Een doula [oe] is een
niet-medische kraamvrouwenbegeleidster. De afkorting twk betekent: tegemoetkoming woonlasten kamerhuurders of terugwerkende kracht. Een curfew is een avondklok. Geen gezicht: lansiers [ie] die de lanciers [sjee] dansen ... Ik heb het hem brutaalweg, onvervroren gezegd. Bij de rondvraag waren er veel gestelde vragen. Ze hadden een los-en-vaste relatie. Zijn lowprofilebetrokkenheid eenieder bekend. Speel dat lusinghiero of lusingando (vleiend). Als je lsd bespreekt (lysergeenzuurdi-ethylamide), bedenk dan wel dat de Duitse term lysergsäurediäthylamid is! Ook voor dit maäriev [maa-aa-rief] hadden ze al heel wat maäravim opgezonden. Mij. is de afkorting van maatschappij en Mij^en het meervoud ervan. Daar waren gemacrameede producten te koop.

6. Zij heeft Madoerese en Goereese familieleden. De maffioze maffiosi werden uiteindelijk in de kraag gevat. Haar leadingladystatus kwam in gevaar. Een LEV is een light electric vehicle. Zij is een gekend lightversedichteres. Het lijdt geen twijfel dat hij een kwijnend bestaan leidt. VD en GB lijken het eens over Noordpool = noordpoolgebied = Arctica = arctis. Bij andere gevallen met N/noordpool heb ik gerede twijfels. Hij hobbyt veel, hij heeft veel hobby's. Hij rugbyt veel en doet dus aan rugbyen. Dat amaatje [niet: amahtje] is later zelfs nog aiootje geworden ook; zijn broer boaatje en die gebruikt bij zijn werk een radiootje (ook wel: meerdere radio's). Bij dat déjà vuutje kreeg hij een duidelijk déjà-vugevoel. Ook die aloëetjes behoren tot de familie van de aloë's, de aloëfamilie: in mijn café-elftal wisten ze dat allemaal. Iemand in het ootje nemen schrijf je met 1 of 2 o'tjes. Het blindemannetje ging naar de blindenschool. Het driegemeenteoverleg leidde niet tot een merkbaar resultaat.

7. Hij zou zogenaamd zijn ei niet kwijt kunnen, maar hij is het toch kwijtgeraakt. De vloer werd niet vernageld, maar vernacheld. Ik heb hem unverfroren [onvervroren] de waarheid gezegd, toen de planten vervroren waren. Die trein moeten ze voorttrekken. De fyofyo is de tropische bedwants. De computerterm WORM staat voor write once, read many times. Vind je dat zouknummer ook zo trendy? Opvallend: de helse Bruegel, Pieter Brueghel de Jonge, woonde in het land van Bruegel, schilderde breugeliaanse taferelen en bezocht soms een breugeliaanse kermis. Die cadeauverpakking? Er zat ik-weet-niet-wat in! Die boeken? Ik weet niet welk je bedoelt. In de TH kun je niet zelf schrijven of veranderen, maar je kunt wel tekstgedeelten geel markeren: probeer of vraag info! Het in letters geschreven vierhonderdmeterloper kun je korter schrijven als 400 meterloper en nog korter als 400m-loper. In dat grootma's-huis woonde een angstwekkende hell's angelspopulatie

8. Had je verwacht dat deze turner nu al zelf een vangelder zou kunnen uitvoeren? Speciaal voor de geleerden onder ons: planckconstante, vanderwaalskracht en de pearson-χ²-toets of pearsonchikwadraattoets. Zouden ze elkaar verstaan: de een sprak Protoaustronesisch, de ander Proto-Iraans. Zelfde vraag voor Standaard-New Yorks en
Manhattan-New Yorks. Ging ze nou klassiek Latijn of modern Hebreeuws studeren? Het beleg van Nieuwpoort en Gent viel niet samen met het Beleg van Leiden. Hij werkt bij het Ministerie van Economische Zaken. De landsadvocaat is de degen van de Staat. De hèhès waren niet van de lucht. Malmö's huizenmarkt is oververhit.

 
 

1579 Dictee woensdag 01 mei 2019 (1) dictee Oefendictee (oud) 820 √

Dictee - dictees [1579]

Dictee 820 (DCCCXX) Dictee Specialisten (01-02-2015)

1. Demaquilleren is afschminken. Logenstraffen is loochenen. Het denim dankt zijn naam aan 'serge de Nîmes'. Een depositeur [bewaargever] deponeert iets bij een depositaris [bewaarnemer] of dépositaire. De beginwoorden van psalm 130, een van de boetpsalmen, zijn 'de profundis' [uit de diepten]. Met driekoningendag wordt Driekoningen [Epifanie] bedoeld. Een doesoen is een desa. In deshabillé [nachtkleding] ben je en déshabillé [ongekleed]. Desktoppublishing wordt afgekort tot dtp en desoxyribonucleïnezuur [VD] tot DNZ [VD, GB: DNA = deoxyribonucleic acid] Een (De) Standaardfotograaf zou komen. Kinderen, vandaag oefenen we de developpé [basisbeweging ballet en dans]. Deze zelfde dag nog zal het gebeuren. Een dewarvat [vacuümvat, principe thermosfles] past beslist niet in een deweysysteem [decimale classificatie in de bibliografie]. Afvalvet heet dégras. Op de dhow [traditioneel Arabisch zeilscheepje] kreeg hij een douw en gleed uit over de dauw. Digereren is spijs verteren [vgl. digestie(f)]. Op het Oud-Romeinse graf stond D.M.S. (Diis Manibus Sacrum: gewijd aan geheiligde gedachtenis (van genoemde)). Dikopermono-ijzertetrasulfostannaat is stannien [of ook: (lemma) tinkies].

 2. Een dinch is diner en lunch tegelijk. Castor en Pollux staan bekend als de Dioscuren. Laat hem maar begaan met zijn dinky toys. Ze hebben daar een poolbiljart (lijkt op snooker). Er zijn op onze aardkloot vast geen biljard biljarts. Enkele biljarttermen: acquit(stoot) (beginstoot), amorti (geamortiseerde stoot; amortiseren = de speelbal stilleggen door met deze een aangespeelde bal vol te raken), aramith (kunststof voor biljartballen), bloque (een rechtuit, met forse stoot te maken of gemaakte bal), café billard (biljartcafé), carotte(spel) (uiterst verdedigend), collé(bal) (vast tegen de band), deinzen (een deins stoten: de gespeelde bal kaatst tegen de aangespeelde bal en komt terug zonder de band te raken) en doubleren (een biljartbal zo stoten dat hij na raken van de tweede bal bijna niet van zijn baan afwijkt).

3. Verder: bricoleren (over de band spelen), cadre (kader), fausse queue (stoot waarbij de keu ketst, misstoot), KBBB (Koninklijke Belgische Biljartbond), een keu maken, een biljartje leggen, het libre [vrij spel], lossebandstoot, masqué (door een ervoor liggende bal niet bereikbaar), massé (kopstoot), moyenne (gemiddelde), par bricole (over de band, figuurlijk: achterbaks), par pistolet (uit de losse hand gestoten, zonder op het biljart te steunen), piqué (stoot met ongeveer verticale keu waarbij de bal terugkeert in de lijn van het gegeven effect), piqueren (een piqué maken), pomeransen (een bal stoten onder zijn zwaartepunt, zodat hij terugrolt), raccroc (geluksstoot), rotterdammertje (naam voor biljarderen, de bal tweemaal raken met de keu) en touché (uitroep bij raken speelbal met keu of anders voor men de bal speelt).

4. Ook nog: triatlon (wedstrijd met de onderdelen bandstoten, driebanden en ankerkader 71/2), tripleren [carambole na tweemaal de band raken], ui (misslag – misstoot, fausse queue) en de zweepslagdoorschietstoot (een zekere stoot bij het kunststoten). Brood en spelen: panem et circenses. Het chemisch element borium heeft atoomnummer 5 [B, borium], bohrium 107 [Bh]. Dixit Caesar: veni, vidi, vici [ik kwam, zag en overwon]. Een dipswitch is een dual in-line package-switch [bepaald type schakelaar]. Discrediteren is in diskrediet brengen. Lizzy was dizzy, Elsje het dizzyst van al. De essayeerkunst wordt ook wel docimasie [s, z] genoemd. Een doctor designatus is een aanstaand doctor, een doctor ecclesiae een kerkleraar. Doçuur, die onderga je. Wie zijn dit jaar de doctor-honoris-causakandidaten? De doelisten (!) hoorden in Amsterdam thuis (vergelijk: Kloveniersdoelen – democratische partij). Een dogla is een persoon van gemengd
creools-Hindoestaanse afkomst.

5. De dolaar(d) was op dolage [dolen, ronddwalen]. Een dirkje is een directoire [vrouwenonderbroekje]. Hij heeft dokter Beffie [een geslachtsziekte]. Doktor Eisenbart is een onzin verkopende, maar succesvolle kwakzalver. Een donateur begiftigt een donataris. We nuttigden snel een döner-kebabschotel [aan een verticaal draaiende spies geroosterd] .Ik mocht naar de koningin. Wat zijn de
do's-and-don'ts daar? Hij was door- en doornat [minder goed: door en door nat]. Zij kent haar pappenheimers door en door. In een dos-à-dos kun je zitten of rijden. Uit dépit [teleurstelling, ergernis] bedankte hij voor de eer. Die koffiedrab kan nog nuttig zijn. In middeleeuwse kerken vindt men drôleries [komische beeldjes]. Daar is die halvegare weer! Eén dux [hertog, ook: hoofdthema bij de fuga], twee duces. Een dugazon is een karakter (ingénue of soubrette) en stem van een zekere  soort (mezzosopraan) in Franse operettes. We kennen KIDD- [Kopfgelenk Induzierte Dyspraxie und Dysgnosie – letsel aan nekwervels, boven 2 jaar] en KISS-syndroom [Kopfgelenk Induzierte Symmetrie Störungen, bovenste nekwervels, ontstaan in baarmoeder of tijdens bevalling] en DCD [developmental coordination disorder, dyspraxie].

6. Hij verslond boudweg – na de bouchee [pasteitje] – de konijnenbout alsof het een koninginnenhapje was. Alle b.o.t.'ers [militair: NL beroeps voor onbepaalde tijd] hebben een b.o.t.-contract. Uiteindelijk zouden ze hem het bos in sturen. Ze moesten wel botje bij botje leggen om dat botje-bij-botje, die Amerikaanse picknick, te kunnen organiseren. Op een breugeliaanse kermis gaat het er breugeliaans aan toe. Denk hierbij aan Bruegel (de helse Bruegel, Pieter Breughel de Jonge, die in het land van Bruegel woonde). In bouillie (ap, brij, bouillie bordelaise = Bordeauxse pap) zit zeker geen bouilli [soepvlees aan een (één) stuk]. Ik werd opgescheept met twee bourgeois, de ene had meer van een bourgeoistje. Quatsch [onzin], dat gekibbel over een bratsch [driesnarige altviool] tijdens de kladderadatsch [economische of morele ineenstorting]. Hij heeft een brique [steenrood – uitspraak: briek] briquet [aansteker; briket = langwerpig stuk brandstof. NB Een fom is er een van kolengruis en leem]. Gebruik toch een eau de toiletteje! Interessant item: eb-en-vloedenergie. Dat oppervlak is écaillé [geschubd]. Hij leeft van de ecart [koersverschil effectenhandel]. Etsen gaat met een echoppe [brede naald]. Vleermuizen gebruiken
echo-oriëntatie.

7. In 1212 vond de Kinderkruistocht plaats. De EFTA is de European Free Trade Association, de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA). Ei-ei (ei, ei), dat is een grote! Elephantum ex musca facere: van een mug een olifant maken. Elocutie [welsprekendheid] is hetzelfde als eloquentie. Mijn bovenarm bultte enorm. We kennen de buldog, de bulhond, de bulterriër en de pitbullterriër. Plee komt mogelijk van
'plaît-il'. Zij droeg een C&A'tje: een C&A-jack. Ik heb een
buy-and-holdinstelling [aandelen langdurig in portefeuille]. Ze sjansten maar raak, erop los. De term CAD staat onder andere voor
computer-aided design (en CAM voor computer-aided manufacturing – vergelijk ook: CAD/CAM). Uit de muziek kennen we cadens, cadensen [cadenza – solistische improvisatie], cadans, cadansen [ritme]. Beveelt de cesartherapie [behandelen afwijkingen natuurlijke houding] ook caesarsalade [met zekere dressing] aan? Ik denk van niet ... De Passiflora caerulea is de passiebloem. Ze plaatste haar caddy [opbergruimte, doos, tas] vol caddy's [lade voor schijfje cd-speler] in een caddie [boodschappenwagentje]. Er zijn proto- [oer-] en deuterocanonieke [geen Hebreeuwse, wel Griekse versie: volgens r.-k. wel, volgens p.-c. niet behorend tot het O.T.] Bijbelboeken. In geval van nood: bel 112!

8. Is callanetics [fitness op muziek, eenvoudige oefeningen] precies hetzelfde als calisthenics [versterken spieren voor goede lichaamshouding]? Nee, dus. Zij leed aan een non-hodgkinlymfoom [kankersoorten lymfestelsel zonder kenmerkende hodgkincel]. Dat museum heeft een fraaie canopenverzameling [asurn, lijkvaas]. Ingeval ik het vergeet, herinner me eraan. De 'ndrangheta [maffia aldaar] heeft weer toegeslagen in Midden-Calabrië. Wie kent de Isthmische Spelen [heel vroeger om de twee jaar op de landengte van Korinthe] nog? Welke beeltenis [portret] zie ik daar in die beeldnis [nis voor beelden]? Dat wishfulthinkingidee is wijdverbreid. Vlak bij Santiago de Compostela (Spaans, Ned.: ll) ligt Kaap Finisterre (Spanje, zoiets als de 'finish' van Moeder Aarde). Toen we van die kaap naar Kaap de Goede Hoop voeren, hebben we voor Kaap Snert bijgelegen [alleen snert te eten krijgen] en 's nachts hebben we voor Kaap Kont gelegen [samen slapen, ook: neuken]. En dat alles onder het toeziend oog van die capo di tutti capi [hoogste baas (maffia)], die onze boot gehijackt [kapen] had. Zou Ceulemans dat caramboletje [uitspraak: geen sjwa!] maken? Dat was een heerlijk captain's dinner uit die caquelon (kookpot). De pieds noirs (alleen meervoud: blanke kolonisten in Algerije) hadden een pied-de-mouche (drukkersterm: alineateken) getekend.

9. Noem de Caricom-landen [Caribbean Community and Common Market]. De Caraïebse (Cariebse) sprak perfect Kalina [het Caribisch van Noord-Suriname]. De vrucht van de carica [tropische plant, soort papaja] lijkt op een vijg. Echt mooie dicteewoorden: carotte [peen], carrousel [draaimolen] carrosserie [koetswerk, bovenbouw] en carpacciootje [flinterdun gesneden plakjes rauwe ossenhaas]. Hij heeft het stuk cassant (scherp) geanalyseerd. Die casselerrib is naar Kassel [Duitse stad] genoemd. Wegens deze cas fortuits (onvoorziene financiële omstandigheden) vragen wij surseance [uitstel] van betaling [bij de rechter]. Carbonkopie, het Engelse carbon copy en cc (Frans: copie conforme) zijn verwante begrippen. Kun je cellofaan [uit viscose] met sellotape (doorzichtig plakband) vastmaken? Dat Carmiggeltverhaal over die carnavalsschlager bracht ons weer helemaal in de carnavalsstemming. De catchy (goed in het gehoor liggende) blueszangeres intrigeerde ons. Is een sexy cargirl nodig voor seks à la paradise-by-the-dashboardlight? Wat is het voordeel van een réaumur- boven een celsiusthermometer? Ik zou het niet weten ... 's Zaterdagsmiddags is die CEO [chief executive officer, pres.-dir.] centrumspits van zijn centrumlinkse team.

10. De N-VA is de Nieuw-Vlaamse Alliantie. We kennen ook nog de Open Vld [Open Vlaamse Liberalen en Democraten, Belgische politieke partij]. Angst voor vrijdag de dertiende is paraskevidekatriafobie (Grieks: paraskevi – vrijdag, deka – tien, tria – drie en fobie – angst). De afkorting voor numero is n^o [èhn-oo], maar no. [èhn-oo] is ook mogelijk. Zie je daar die apsidenlijn (tussen ap- en perihelium)? Sommige dicteeauteurs geven ook alles weg: parcimonie = karigheid, zuinigheid, gierigheid (ezelsbruggetje: denk aan centenbijter, centenvreter), maar parsimonie = eenvoud en begrijpelijkheid bij het verklaren van een fenomeen (ezelsbruggetje: simpelheid en soberheid). Kan een fret ook wolf (tuberculeuze huidziekte) hebben? Vast niet!

 
 

1578 Dictee dinsdag 30 april 2019 (1) dictee Oefendictee (oud) 819 √

Dictee - dictees [1578]

Dictee 819 (DCCCXIX) Dictee Specialisten (23-01-2015)

1. Zo'n bodebaan is gewoon een beambtenbaan. Van de balletbarre gingen ze meteen door naar de cafébar. Toen het bathmetaal afgeleverd was, gingen de vrouwen batikken en de kinderen punniken. Zijn beeltenis was in de beeldenaar verwerkt. Kom in het bedsteetje, mijn liefste. Ze kreeg het op een presenteerblaadje, op een kabaret, aangeboden. Daar zouden ze hemel en aarde voor willen bewegen: caelum et terras miscere [k]. De camelot (straatventer) leurde met kamelot [zeker weefsel]. Rapaille is canailleus [gemeen] canaille [gepeupel]. Ze was nog een candide (argeloos, onschuldig) bakvis. Let erop dat 'cañon' (canyon) niet na 'canon' komt in VD maar na canzonetta! Een kanunnik vervult een canonicaat. Het H.R.R. (Heilige Roomse Rijk) is het S.R.I. (Sacri Romani Imperii). De restauratie van de catacombenschildering is aanstaande. Bij mij staat 'C&A'tje' in VD tussen 'cathine' [alkaloïde in qat met een stimulerend effect] en
'CAT-scan' [computerized axial tomographic].

2. Het werd achteraf duidelijk waar de generaals mee bezig waren: ze bereidden een coupje (couptje [uitspraak!]) voor. Cave canem: pas op voor de hond! We hebben consensus bereikt over de census (cijns, belasting). De CFA is de Communauté Financière Africaine, de Afrikaanse Financiële Gemeenschap; die reguleert de CFA-frank en is het overkoepelende orgaan voor de CFA-frank-Centraal (CFA-frank BEAC, Banque des États de l'Afrique Centrale (Bank van de
Midden-Afrikaanse Staten): Centraal-Afrikaanse Republiek,
Congo-Brazzaville, Equatoriaal-Guinea, Gabon, Kameroen en Tsjaad) en de CFA-frank-West (CFA-frank BCEAO, Banque Centrale des États de l'Afrique Occidentale (Centrale Bank van de West-Afrikaanse Staten): Benin, Burkina Faso, Guinee-Bissau, Ivoorkust, Mali, Niger, Senegal en Togo). Een mondvol, mag je wel zeggen.

3. Een chanson de geste is een Oudfrans heldendicht. Een chapeau claque is een gibus (klaphoed). Wil je montagne russe [vanillevla met puddingbiscuits] of charlotte-russe [roomijspudding]? De chiasmenstructuur wordt niet veel gebruikt [kruisstelling, een stijlfiguur]. Hoe zou je de chicagoblues omschrijven? Een bbb-training is een training voor buik, billen en benen. En een bbb-voorziening is een
bed-bad-broodvoorziening. Ik dacht ook nog aan B&B, bed and breakfast (logies en ontbijt bij particulieren). Deze gevangene zit in cel O. Hij heeft duidelijk een sociaalpsychologische achtergrond. Het meervoud van [znw.] 'bel-esprit' [thuis in lit(t)eratuur en kunst] is
'beaux-esprits'. De BM-klasse (bergumermeerklasse) is genoemd naar het Bergumer Meer (VD). Het kleine Beiram (Bairam) is het Suikerfeest (Ied-al-Fitr – afsluiting ramadan), het grote Beiram is het Offerfeest [afsluiting pelgrimstocht naar Mekka]. De CHU was de
Christelijk-historische Unie. De gangbare taal aldaar was Tamazight (Tifinagh is Berberschrift).

4. De cier is een soort plectrum voor de citer. Heb jij ook al last van moussejes (moussetjes), muscae volitantes, mouches volantes? De CJD is de Creutzfeldt-Jakob disease (GB: creutzfeldt-jakobsyndroom, lijkt op BSE, GB: boviene spongiforme encefalopathie, VD ook: gekkekoeienziekte). In Noord-Afrika kun je heerlijk chakchouka (groenteomelet) eten en ook de shakshuka (is hetzelfde!) is niet te versmaden. Een choliambe is een hinkjambe. Alle toetsen samen vormen het klavier, de claviatuur [toetsenbord]. Wie aan tai chi doet, is aan het tai-chiën: ik tai-chi, jij tai-chiet, ik tai-chiede, jij hebt getai-chied. De cluniacenzers domiciliëren in Cluny. Exporteren de Cocoseilanden (met kokospalm in de vlag) veel kokos (handelsnaam: coir [koh-juhr])? De Code Civil is gelijk aan de Code Napoléon [Frans Burgerlijk Wetboek van 1804, van 1810-1838 ook in Nederland]. De codex argenteus [zilveren codex] is het enige handschrift van Wulfila's Gotische Bijbelvertaling. Coërcitie is dwang.

5. Een samenloop van omstandigheden is een coïncidentie. Een cigarillo is een kleine sigaar. Hij schoot in een Franse colère [plotseling razend worden]. We spraken via een collectcallverbinding. Alles over '*coli*', beperkt tot de bacterie: colibacil, colibacterie, colitis (ulcerosa – chronisch, darm, zweervorming), E. coli, E. colibacterie, enterocolitis, poepbacterie, IBD: inflammatory bowel disease, inflammatoire darmziekte, zoals colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn (kortweg: crohn), EHEC(-bacterie), enterohemorragische E. coli (bacterie die besmettelijke dikkedarmontsteking met bloederige diarree kan veroorzaken) en darmontsteking. Neventreffers: broccoli [groene Italiaanse bloemkool], cognacolie [voor kunstcognac], scoliose [zijwaartse verkromming van de wervelkolom, ant. kyfose], acoliet [misdienaar], H. Colijn (spatie! – topman vroegere ARP), bucolisch [herderlijk, landelijk], Coliseum (Colosseum – groot amfitheater oude Rome), rococoliteratuur (GB ook: tt) en niccoliet (kopernikkel).

6. Een cocu [bedrogen man, hoorndrager] geniet van cuckolden (denk aan koekoek – bedrogen met toestemming en vaak in het zicht). Zouden de Beefeaters [Tower, Londen] vaak biefburgers eten? Toe, doe niet zo bigotterig [kwezelachtig]! Je moet meer van je af bijten. De verf moet nog afgebeten worden. De BIAP is de Bond van Internationale Autoparasieten (een biapper is een lifter). Het is bijdehand als zo'n bijdehandje je bij de hand neemt. Mijn horloge gaat op de binkert [loopt verkeerd]. Die collega-econoom is ook mijn collega proximus [naaste collega]. Cometten is comète spelen. Wat houdt de coming backservice [bedrijfslasten naar de toekomst verschuiven] in? Is dat nu een commuin [ui] delict [burgerlijk, niet politiek of militair]? Een compascuum is een koppelweide, meent [vb.:
Emmer-Compascuum]. De thesaurier moest een compte-rendu [rekenschap, verslag] overleggen. De tijd moet je zien als continuüm. Het conto corrente is de rekening-courant, het conto (mv.: conti) a metà is een gezamenlijke, gedeelde rekening. Een conveyer is een transporteur, een convoyeur is de begeleider van een konvooi.

7. Ik kijk uit naar die moments suprêmes. Vooraf de warming-up, na afloop de coolingdown. Alles chill? Ja, coewl! De moderne vorm van 'cool' is inderdaad 'coewl'. Die pavlovreactie [onwillekeurige reactie op een stimulus] hadden ze niet verwacht. De coq-à-l'âne [(gedicht met) wartaal] nam die coq au vin [gerecht met kip in wijn] behoorlijk op de hak. Een coquette (kokette – behaagziek meisje) kan heel koket [behaagziek, ijdel] zijn. Corduaans leer komt uit Córdoba. Die cordons bleus [koks] maken geweldige cordon bleus (GB ook: cordons bleus – vlees) klaar. Een piston is wel een cornet-à-pistons [koperen blaasinstrument], een cornet [papieren doosje of spuitzakje] niet. Die tennisster behoort tot de top twintig (top 20), zij is een toptwintigspeelster (top 20-speelster). Het coronavirus kan SARS [severe acute respiratory syndrome (besmettelijke, ernstige longziekte)] veroorzaken. We konden putten uit een cornu copiae [hoorn des overvloeds, ook: cornucopia]. Goeie hemel, corpo di bacco [basterdvloek]! Onbegrijpelijk, die cosas de España [ingewikkelde zaken, voor een buitenstaander niet te begrijpen]. In die akte [toneel] vond een coup de théâtre [onvoorziene wending, ommekeer] plaats. Het vlees mist bite [mondgevoel]. Een tripartite is in België een zekere driepartijenregering.

8. Het journaille trok zijn blocnoteje(s). Chapelure is paneermeel. De magnolia(boom) wordt ook tulpenboom genoemd. De oude man is aan het atrofiëren [wegkwijnen]. De slachtoffers waren door CO₂-inademing geasfyxieerd [stikken door gas]. Kom niet weer aan met die crambe bis cocta (oude kost – crambe recocta, crambe repetita). Dat is plompe kunst, Crassa Minerva. Wij drinken graag een crémantje [mousserende wijn, Frankrijk]. Een cretonnen gordijn is van cretonne [uitspraak mag zonder sjwa – sterk wit linnen] gemaakt. Die overlast is echt een crime [ie]. Hij is veroordeeld wegens crimen laesae majestatis [majesteitsschennis, hoogverraad]. Dat kussen is gevuld met crin végétal [vulmiddel van dwergpalm]. Ze gaven geen acte de présence bij de cérémonie protocolaire. Het muziekblad telde heel wat double croches [1/16 noot]. Die crux interpretum [plaats in een tekst die veel moeilijkheden geeft] blijft een bottleneck. Een sansculotte [lange broek, geen kniebroek] was echt wel gekleed. Hij heeft een cummetje [examen: cum laude, met lof] gekregen. Een cummerbund (GB ook: cummerband) is een Indiaas kledingstuk. De verhandeling gaat over India's munt.

9. Goed onthouden: de CFA is de Communauté Financière Africaine. Een sitoloog is een voedingskundige, een cytoloog een celbiologiekenner. Hier nog wat '*noom*': cervixcarcinoom (baarmoederhalskanker), hidradenoom (zweetkliergezwel), janoom (lommerd), monoom (eenterm), schwannoom (tumor die uitgaat van de zenuwschede, het buisvormige omhulsel van een neuriet) en theonoom (volgens de theonomie = richting binnen het calvinisme die geen onderscheid maakt tussen de zedelijke en de burgerlijke wetten van het Oude Testament, en meent dat ook de laatstgenoemde onveranderlijk in alle tijden gelden). En op '*loog*': anesthesioloog [verdoven], assyrioloog [Assyrië], byzantinoloog [Byzantium], gynaecoloog [vrouwenarts], hydroloog [water boven op en onder het aardoppervlak], ichtyoloog [viskundige], kremlinoloog [Kremlin], labyrintoloog [labyrint, doolhof in oor!], mytholoog [kenner mythologie], oftalmoloog [oogarts], oneiroloog [droomuitlegger] en rinoloog [neusarts].

10. Verder: thracoloog [Thracië], thyreoïdoloog [schildklier], ziganoloog [zigeuners], zoöloog [dierkunde] en zytholoog (bierkenner). En eigenlijk verschillen ze niet zoveel: een karyoloog bestudeert celkernen (het hart van de cel) en een cardioloog bestudeert het hart (de kern van een mens). Welke dag- en weekbladen kunnen we opzeggen? Ze reden met een à la Daumont [met 4, 6 of meer paarden twee aan twee voor elkaar, zonder disselboom, niet van de bok gereden maar door rijders op elk linkerpaard bespannen voiture]. Voorbeelden van een defenestratie (uit het raam gooien) waren de Defenestratie van Praag en die van Leuven. De stotteraar genoot van zijn deli [delicieus] deli [deli(tabak)]. De man uit De Lier had een delier [delirium]. Voor die delta-arm ligt een delta-eiland. Bij demasqué [NL] denk ik aan Démasqué der schoonheid (Menno ter Braak – oorspronkelijke titel).

 

1577 Dictee maandag 29 april 2019 (1) dictee Twee woorden uit het Terneuzense Dictee 2019 √

Dictee - dictees [1577]

Dictees, spelregels, woordenboeken

1. Eens heeft Marc de Smit in de media gezegd ("Correct me, if I'm wrong ..."): "Dicteeën is topsport". En dat is maar net zo. Marc is tweevoudig winnaar van het (voormalige) Groot Dictee der Nederlandse Taal (Eerste Kamer, Den Haag). Ook als dicteeauteur van de Terneuzense Dictees is hij vermaard en befaamd. Bij topsport hoort een scheidsrechter; de discussie na afloop van een dictee fungeert weleens als de bij het voetbal ingeburgerde VAR – Video Assistant Referee, videoscheidsrechter, maar bij dictees kennen we dat fenomeen niet. Bij de discussies na een dictee kan het er soms vinnig aan toegaan, maar het blijft een spelletje ...

2. In Terneuzen was er bij de specialisten-deelnemers (echter niet bij Marc) twijfel over twee invulwoorden: in het dagelijks leven zou eenieder moeten schrijven 'laisser-aller' en 'merorim' (Jiddisch of Jiddisj), maar bij het dictee kwamen er bij die schrijfwijzen mooi twee rode streepjes te staan (volgens de auteur: 'laisser aller' en 'meroriem'). De uiteindelijke uitslag is niet zo belangrijk, maar een uitgebreide discussie en analyse kan toch heel nuttig zijn voor de dicteegemeenschap. Eerst de twee omstreden woorden dan maar. 

3. Laisser-aller of laisser aller? 
In (de papieren) GB 2015 (pGB) staan 'laisser-faire' en 'laissez-passer'. Het lijkt erop dat 'laisser-aller' daarbij vergeten is: ik heb dezer dagen aan GB gevraagd om het alsnog op te nemen, het verzoek wordt aan de redactie voorgelegd. Dan hebben we ook de Leidraad in GB op p. 28: het beginsel van de gelijkvormigheid: we spellen een woord of woorddeel zo veel mogelijk op dezelfde wijze. Op grond daarvan zou je ook 'laisser-aller' met een koppelteken moeten schrijven ... Maar er is ook nog de onlineversie van GB (oGB). En voor alle duidelijkheid: de enige echte Woordenlijst Nederlandse Taal staat op internet (www.woordenlijst.org), het pGB is daarvan een uittreksel. We zouden dus altijd in het oGB moeten kijken. Dat heeft twee nadelen: 1) er wordt niet meer een erratalijst van de diverse oplages van het pGB gepubliceerd – tot 2015 kon je precies volgen welke woorden er sinds welke oplage waren aangepast en 2) (ernstiger) je kunt het oGB niet alfabetisch doorploeteren – dat is (me) al jaren geleden toegezegd en recentelijk opnieuw bevestigd, maar het is er nog steeds niet van gekomen. Voor de discussie van nu komen we niet verder dan dat laisser(-)aller in het oGB nergens te vinden is en dat we het dus met de pVD, althans volgens de Terneuzense spelregels, zullen moeten doen. Ondanks de beperkingen van het oGB, zoals het in de wandelgangen heet, wil ik er toch voor pleiten – in dit computertijdperk – om bij spelregels altijd uit te gaan van het oGB. Ondanks de twee genoemde bezwaren: het oGB is nu eenmaal uitgebreider (zie verderop: 'meroriem' staat daar bv. wel in) en geeft bij werkwoorden zeer veel extra en uitgebreide info. Wat nog belangrijker is: de Woordenlijst is gratis voor iedereen raadpleegbaar, dus daar ligt geen beperking. Uitgever VD geeft het pGB uit, je koopt het voor een paar tientjes! Voor laisser-aller maakt het trouwens allemaal niks uit: dat staat er niet in en het is niet veranderd! Het enige gevaar dat dicteejury's bedreigt is dat het risico bestaat dat een woord dat 's morgens nog goed was, 's avonds veranderd is en dat moeten we dan maar voor lief nemen en bovendien: daar zijn we dan allemaal zelf bij. 

NB 2020: laisser-aller nog steeds niet opgenomen in GB... 

4. De laisser/laissez-woorden in VD 
In 2015 mocht ik te gast zijn bij de presentaties van de nieuwe pVD en pGB. Erg leuk, maar dat doet er hier nu niet toe. Het viel mij toen op dat VD 'laisser faire', 'laissez passer' (i.t.t. GB zonder streepjes) en 'laisser aller' had. Overigens (correct geschreven): (het) laisser-faire betekent: het vrijlaten van mensen (in hun economische handelen), (het) laisser-aller betekent: achteloosheid, zaken op hun beloop laten en (het) laissez-passer betekent: vrijbrief voor het overtrekken van de grens = vervoerbiljet, geleibrief. Ik heb toen contact gehad met VD: in de oVD stonden de 3 woorden toen al met koppelteken en de fout was bekend, maar het drukken van de pVD kost de nodige tijd en men was te laat geweest met de bedoelde 3 correcties. Op grond daarvan heb ik me er nooit meer druk over gemaakt en voetstoots aangenomen dat iedereen het erover eens zou zijn dat 'laisser-aller', 'laisser-faire' en 'laissez-passer' de juiste schrijfwijzen zouden zijn. Quod non! De Terneuzenspelregels verordonneerden: 1) pGB 2015 en zo niet: pVD 2015. Ik ben natuurlijk niet voor één gat te vangen en dacht: tja, maar er staat geen oplage bij. Dus fluks contact gezocht met VD, maar lou loene: er is nog geen nieuwe oplage van de pVD verschenen met de bedoelde wijzigingen erin: dat zou natuurlijk wel erg leuk en spannend geweest zijn, maar helaas. Laatste woord hierover: het stuit me tegen de borst om bij een dictee i.p.v. de (in 2019) 100% correcte schrijfwijze 'laisser-aller' op een dictee het foutieve 'laisser aller' te moeten opschrijven louter als gevolg van rigoureuze spelregels (:-)).

5. Merorim of meroriem? 
Nog even vooraf: bij de spelregels is het geen goed idee om van de oVD uit te gaan. Niet iedereen is daar immers op geabonneerd: het is niet gratis zoals het oGB. Om het verschijnen van evt. nieuwe oplages buiten de discussie te houden  moet er bij de spelregels dan wel bij: pVD, 2015, eerste oplage ... Toch is het een beetje cru dat er zodoende tussen 2015 en 2025 niets verandert t.a.v. VD ... Overigens lijkt me dus juist: 1) oGB en zo niet: 2) pVD 2015, eerste oplage. Een dicteeauteur moet vanzelfsprekend vermijden om woorden op te nemen die in GB en VD verschillend zijn ('in geval van' zou GB voorgaan, daarover geen discussie!). Dit probleem doet zich nu juist voor bij 'merorim' en 'meroriem'. De genoemde spelregels hadden geen probleem: beide woorden niet in pGB (in oGB: meroriem), in (o)VD: maror, meervoud: merorim. Even de betekenis: maror = een bitter kruid, met name gegeten bij de sedermaaltijd (seder of seider = de rituele maaltijd der israëlieten aan huis op de eerste twee paasavonden, bij liberale joden en in Israël alleen op de eerste paasavond, ter herdenking van de uittocht uit Egypte). Overigens had ik met minder kennis van zaken waarschijnlijk voor 'merorim' gekozen (-im en niet -iem ziet er voor mij het meest Jiddisch uit), als ik tenminste enig benul gehad had van wat dit woord betekende en waar het vandaan kwam (:-))! Enfin, volgens de in Terneuzen vigerende regels hadden we 'merorim' (pVD) moeten schrijven. Soit.

6. NB Een vergelijkbaar probleem als bij het mv. van maror bestaat trouwens ook bij het meervoud van goj, loelav, Sefard, chassied, chazan, midrasj, mosjav en oelpan!

7. Boeiend, leerzaam, schiet lekker op: weer 2 van de 383.992 lemma's uit de meest recente oVD (in de pVD ben ik nog aan het tellen ...) opgeschoten.