Dictee 792 (DCCXCII) Dictee Specialisten (30-09-2014)
1. Het zou toen per Van Gend en Loos verstuurd zijn. Hij heeft dat per accidens (formeel: bij toeval) ontdekt. De vergadering stemde per acclamationem [bij acclamatie, met algemene goedkeuring] in. Het acclimatiseren (ook wel: klimaatschieten) is aanpassen aan een ander klimaat. Hij werd acuut [plotseling] opgenomen vanwege de peracuut [per direct, onmiddellijk] optredende verschijnselen. Hij houdt van een rechttoe rechtaan aanpak (minder goed, ook:
rechttoe-rechtaanaanpak): sans ambages [onomwonden, zonder omslag], hij is straight, rechtdoorzee. De Italiaan wilde per cassa [It.: contant] betalen. Hij heeft problemen met de kaakklier. Per ardua (aspera) ad astra: door strijd tot overwinning. Ik ben ziek, per consequentiam [bijgevolg] kan ik niet komen. Hij heeft die functie per dativum [door omkoping, met steekpenningen] verkregen. Outfading (langzaam helemaal verdwijnen van een beeld) is iets anders dan perdendosi (langzaam afnemend, muziek). Soms speelt hij de père de famille [huisvader], soms de père noble [eerwaardige vader, in blijspelen]. Per (omne) fas et nefas: met geoorloofde en ongeoorloofde middelen, langs allerlei wegen. Pergameense huiden (perkament) komen uit Pergamon.
2. Bij kadaverdiscipline gedraagt men zich als een lijk: perinde ac si cadaver. 'Pathetisch' [vol pathos] moet je niet verwarren met 'peripatetisch' [aristotelisch]. Die man is een peritus artis [deskundige, kenner], dat merk je zo. Een perkamenthuid wordt xeroderma genoemd. Abis perkara: punt uit! Jules Verne volbracht zijn tocht per mare per terras (over land en over zee – vgl. overzee!). Te betalen per mese [z; Italiaans: maand]. Drink geen pernod (pastis) met pernoze mannen [dieven]. Hij heeft zich geperpendiculariseerd [een loodrechte stand geven: opstaan dus]. Drinken we nog een perrier [Frans mineraalwater]? Per saldo [uiteindelijk] bevrijdde hij zich per saltum [door, met een sprong]. Het persiaan [krimmer, soort pluchestof] komt volgens mij niet uit Perzië [but you never know]. Wat is de uitspraak van 'perspectograaf' [mechanisch het perspectief weergeven]? Het perssel van die perssinaasappel smaakt voortreffelijk. Overreding is persuasie. Die auto is perte totale (total loss). De peseta Guineana [GQP] was de munteenheid van Equatoriaal-Guinea (thans:
CFA-frank BEAC = XAF). NB De CFA-frank BCEAO is de XOF. Gezocht op *mans: saaimans, professor Akkermans en Beulemans Frans.
3. Een somberman kan ook Simpelmans zijn. Ze was puriteins [streng protestants] en dus niet libertijns [gebrek aan respect voor normen, regels, fatsoen]. De naam PET komt van positron emission tomography [positronemissietomografie (bepaalde techniek om een scan te maken)]. Petanque is een Provençaalse variant van jeu de boules. Marie petanquete erg goed. Een petinggi is een dorpshoofd. Wil je een petit-beurre of een petitfour? Een petit-maître is een salonjonker. De petrarkisten [liefdeslyriek] maken veel petrarcasonnetten (maar geen shakespearesonnetten). Denk maar eens aan het petrinische [betreffende de apostel Petrus] hanengekraai. Het Petrusambt is het pausschap. Zenuwachtig? Peu nerveux (beetje zenuwachtig)! Ze heeft een affaire met haar (thera)peut. Met pfc wordt perfluorcarbon bedoeld [in waterafstotende producten]. Is er verschil tussen een pieleman [penis, naakte jongen of man] en een pielenman uit de aardewerkindustrie [haalt cassettes uit de afgekoelde oven]? Er komt goed vlees van piemonteses (Italiaans, vleesrund, GB ook: piemontese's) [pjee]. Hij was weliswaar niet piep(jong), maar ook niet stok(oud). Er stond een pièce montée [berg, piramide] van zoutjes op tafel.
4. Zo'n Vlaams kortverhaal [ook nog onderwerp voor een kortfilm] is toch wel iets heel bijzonders. Het apostolicum, het credo, het symbolum apostolorum, is de apostolische geloofsbelijdenis (in twaalf artikelen), de geloofsbelijdenis van Trente. Het grote credo, het symbolum Nicaeno-Constantinopolitanum, wordt in de eucharistieviering gebruikt. Kan een knuffel-Marokkaan een excuustruus of -guus vervangen? Wist je, dat de Piëriden de muzen zijn? Je herkende haar zo, die pierrette [vrouwelijke pierrot, pantomimefiguur]. Hij is even naar de piesemopsantee (puis-je m'absenter? – toilet). Hij is een scharrelaar, een malle pietje. Ha, daar is Pieterbaas met speculaas. Eigenlijk was, wat Piet Hein deed, ook pietheinen [roven]. Het pifont [van picture, niet van pi ...] bevat bijzondere tekens. Zo'n jeruzalemmer (zijdenhemdje, pigeon) kun je stoven. Het piggelmeesyndroom verwijst naar het bekende stripverhaal Van het Tovervisje.
5. Wat een mooie pigskintas (GB, VD ook: pigskin – varkensleer – tas)! De Sorores Pauperis Infantis Jesu (Zusters van het Arme Kind Jezus) hebben als afkorting P.I.J. Een pijjekker is een wambuis. Hoe zit het met 'amor'? Wel: amor (de liefde – verouderd als literaire (GB ook: tt) taal ook wel met hoofdletter – of een beeldje van Amor, de liefdesgod – net als Cupido en (Grieks) Eros), een amorspijl is een pijl van Amor en hou en (ge)trouw: (leus van stad Gent: Fides et Amor). Met '*amor*' zijn er honderden (100'en) treffers, een selectie: amorce (klappertje), amor Dei (liefde tot God), amore et labore: door liefde en arbeid, amor et deliciae generis humani: lieveling van de mensheid, amor habendi: (behept met) hebzucht en amor sceleratus habendi: vuige hebzucht.
6. Ook: con amore (c.a., graag, met liefde) iets doen, een fata morgana (!), namorgen (!), oboe d'amore [lager gestemde hobo], piccola morte [tijdelijk verlies van bewustzijn door narcotica of extase], die man is polyamoreus, (keulenaar of) samoreus (!) (grote aak op Samber en Maas), vestigia amoris: de sporen der liefde en een viola d'amore [met extra, meeklinkende snaren]. Kleilei is argilliet. De reuzenaronskelk wordt ook penisplant genoemd. Het bedrijf heeft een complete
make-over [metamorfose] ondergaan. Pijlgewichten (sluitgewichten) sluiten in elkaar [bakjes]. Niet alle hout is pijlhout [geschikt voor pijlen]. Hij wist het pijlsnel en pijlscherp te verwoorden. Langs de rijkswegen zie je nog weleens een pijlwagen [actiewagen, signalisatiewagen]. Zou die peilstok – om te peilen – in die pijlstok [schacht van een (vuur)pijl] passen? Het pijpenstrootjemoederkoren [schimmel] tast ook riet aan. Dat hotel heeft heel wat pijpenladeachtige kamers. Hij leed aan phpd: pijntje hier, pijntje daar. GB is niet meer puristisch: naast 'pijplijn' mag ook 'pipeline'. Bij de brandweer is hij lullenman, thuis lulleman.
7. Ach vent, loop niet te pijpzeiken! Hij is een echte corpspik (lid van het studentencorps). Ze koestert haar pikkebaasje (pikkie = klein jongetje), ook als die pikkedillen (kleine zonden) begaat. (Mixed) pickles maak je toch niet met pickels [pikhouweel bergbeklimmers]? GB heeft pilav, VD ook nog pilau [rijst in vleesnat]. Je bent een lelijke pilatus [valsaard]! Ze had haar pillendoos en haar pillegift [doopgeschenk] in haar pillbox [dameshoedje in de vorm van een pillendoosje] zitten. In Hongarije betaalde je heel vroeger met pengö's [thans: forint - HUF]; deze zijn op een pingo (ronde of ovale heuvel met een kern van ijs) gevonden. Punniken (kurkjebreien) is iets anders dan pinkelen [zeker jongensspel]. Op de Pilatustrap [trap in het Lateraan in Rome] kun je een aflaat verdienen. Komt pineau [likeurwijn, basis: cognac] van de pinot [wijnstok]? Nee, dus. Pijnlijk: hij viel in de pinnekensdraad [prikkeldraad]. Op Spaanse kinderfeestjes zie je vaak piñata's (met snoep gevuld voorwerp van papier-maché). Een pionieroos is een pioen. Meer pip's [initiaalwoord], dat kan toch niet: er kan er toch maar een (de) primus inter pares zijn? Toch wel, in verschillende groepen! Een pépite (Suriname: pipiet) is een goudklomp, nee: geen zoutklomp! Piqueren is een piqué maken (bij biljarten).
8. De pirog en de pirosjki zijn Russische pasteitjes. Wat is een pishtak [centrale toegangspoort van een karavanserai [afko:] e.d.]? Hij zou van pissebed in kakkebed raken [van de wal in de sloot]. Mijn tante was behoorlijk pissed [boos, kwaad]. Een piston is een cornet-à-pistons [koperen blaasinstrument met ventielen]. Ken je het pitch-and-putt [golf met kortere afstanden] en de pitch-and-run [korte slag, na neerkomen doorrollen] al? De pijnappelklier maakt pituïtrine aan. De ketting van Galle is een plaatschalmketting. Spreek goed uit: plaatslager (carrossier – en plaatstaal, geen dialect, en plafondriet en plantui). Place aux dames [maak plaats voor de dames], merci! Wat heeft een placer [open groeve] met goud te maken? Ik heb nogal veel plage-uren [BE: onbezoldigde lesuren]. Plain chant is eenstemmige koorzang. Plaît-il (wat belieft u, wat zegt u]? Het plan-Marshall was beslist geen plan B. Hij was marshal bij de golfwedstrijd op de Marshalleilanden. Op een plankijs [plankenvloer boven water, plankier, trottoir] kun je niet schaatsen. Zijn dat die plankklare boeken (in de bieb)? Doe maar rustig aan, planplan. Hij verdiept zich nogal in de plantlore [folklore betreffende de planten]. Hij weigerde plataf [platweg, ronduit].
9. Die fielder [veldspeler] was een fielt [ploert]. Wat vinden we zoal met '*fiel*'? Veel: stripofiel (en vele liefhebbers op andere gebieden), brownfieldconvenant (Vlaamse uitdrukking – ontwikkelen verlaten terrein), Celtic field [akkertjes], DNA-profiel, I-, L-, T-, U-, V- en Z-profiel, infielder (binnenvelder), koffieleut (!), in vele samenstellingen ook profiel (silhouet, in profiel – en profil, [afko:] etc.), hydrofiel gaas [absorberend], profil perdu [verloren profiel, hoofd afgewend] = en profil en trois-quarts . Laten we ook nog even naar '*fyl*' kijken (bescheiden selectie): xanthofyl (bladgeel), stafyloom (druifgezwel), stafylokok of stafylococcus [zekere bacteriën], profylacticum of profylaxe (voorbehoedsmiddel, voorkoming van ziektes) en chlorofyl (bladgroen). Hou die platitudes [platheden] maar voor je! Karel heeft een platte band: hij is platgevallen. Na de competitie volgden de play-offs en de playdowns. In Spaanse steden heb je plazas mayores [groot, rechthoekig, in centrum]. De playboy vulde zelf de pleeboy [voor
wc-rollen] aan.
10. Buitenlandse Zaken was vroeger op het Plein [Den Haag] gevestigd. Geef de pleisterstrijker [spatel om pleister op linnen of taf te strijken] even aan. Plexiglas is polymethylmethacrylaat. Bij natte pleuritis [ontsteking longvlies] wordt exsudaat [vloeistof bij ontstekingen] in de pleuraholte [tussen wandstandig borstvlies en longvlies] gevormd. Die plaisanterieën waren plezant. 'Befehl ist Befehl' is aan een plichtezel wel besteed. Hij heeft een welbesteed leven achter de rug. Bij het ballet kennen we de plié, de demi-plié en de grand plié als basisbewegingen. Haal de plintladder [nodig op 1 april] even, wil je? Niet verwarren: plioceen [tijdvak tertiair] en plistoceen (pleistoceen – tijdvak in quartair). Een pl-lampje is een piëzoluminescentielampje. De snaar deed van 'ploing'. Wallen van versterkingen kunnen best plongees [naar buiten flauw afhellend bovenvlak van de wallen van versterkingen, etc.] hebben. 'Plooiing' is geen en 'plooi-ijzer' wel een samenstelling.