Dictee - dictees [1363]
Oefendictee
juli 2018 (1)
1.
Wil je kabanossi [worst, Midden-Europa] op
je brood? De ISO is de International Standardization Organization. Het is
vandaag 6 juno en over een maand 6 julij. Cetti's zanger heet officieel Cettia cetti. Met amusie (toondoofheid) ben je meestal ook amuzikaal,
onmuzikaal. De muze van het heldendicht, Calliope
[ee], vindt men niet meer in VD. Konelmetaal (kobalt-nikkel) wordt
gebruikt voor de gloeidraad in radiolampen. Kobalt is een chemisch
element (Co, 27) en een kobold is een
(boze) kabouter, een aardmannetje. Grappig: kobalt
komt van kobold: mijnwerkers meenden dat aardmannetjes dat edele metaal
'degradeerden'. Als je wonton [ook: wantan]
frituurt, wordt dat gyoza. Fajita [Mexicaans
gerecht, scampi in maispannenkoekje] wordt vaak in één adem genoemd met
mojito [zekere cocktail]. Bij de
bereiding van couscous wordt ras el hanout
[oe, zeker kruidenmengsel] gebruikt.
2.
In Nijmegen hebben ze de HAN (Hogeschool van Arnhem
en Nijmegen), het is de Karelstad (Karel de
Grote had er een palts, later het Valkhof), Nijmegen is de keizerstad,
vroeger was er de KUN (Katholieke Universiteit
Nijmegen), de inwoners zijn Nijmegenaren (Nijmegenaars),
de Nijmeegse Vierdaagse vind je er, alsmede een ooibos (in
de Ooypolder), de RU is de Radboud Universiteit, de RUN de Radboud
Universiteit Nijmegen, het UMC St Radboud is het Universitair Medisch Centrum
Sint-Radboud (academisch ziekenhuis van Nijmegen)
en op 22 februari 1944 vond op Nijmegen een zogenaamd vergissingsbombardement
plaats. Enne ... je weet toch wel dat de Mikojel in NL een vroegere
hbo-opleiding voor creatief werkers, dramatherapeuten e.d. was? De letters zijn
afkomstig van een verkorting van Middeloo, Kopse Hof en Jelburg (de namen van de scholen in resp. Amersfoort, Nijmegen en
Baarn). Ik houd van Bossche bollen, berlinerbollen en engelsebollen [GB, VD: Engelse bollen].
3.
Op Vughts gebied hebben we de Vughtenaars (Vughtenaren)
en een uitgegraven poel aldaar heet de IJzeren Man. Wil je ook zo'n lekker
worstenbroodje? In Dordt eten ze Dordtse schapenkoppen (schaapskoppen,
zekere lekkernij; ook spotnaam voor Dordtenaars). De raad van Dordrecht
heeft een nieuw college van B en W gekozen. De synode van Dordrecht [Dordtse Synode] vond plaats in 1618-1619.
Dordrecht maakt deel uit van de Deltametropool. Hoe dichter bij Dordt, hoe rotter
het wordt [vgl. Rotterdam] [ook: hoe
dichter bij de paus, hoe slechter christen(en), hoe dichter bij Rome,
hoe slechter christen(en), hoe dichter bij Dordt, hoe slechter christen(en)]. Er wonen daar
Dordtenaars [Dordtenaren]. Verder hebben we:
de Dordtse kerkorde, de Dordtse Kil (rivier)
en de Dordtse leerregels: een van de zogenaamde drie formulieren van enigheid,
die zijn opgesteld tijdens de Dordtse Synode. Een ondersteen is een soort van
IJssel- en Dordtse steen. Patriotten of tegenstanders van de stadhouder, eind
18e eeuw, kregen de scheldnaam 'kees' [naar de
Dordtse patriot Cornelis (Kees) de Gijselaar (1751–1815)].
4.
Deventer latten of latkoek zijn Deventer koek [GB, merknaam,
ook soortnaam: deventerkoek, VD]. Het bnw. is Deventer [bv. stadsdichter], de inwoners zijn Deventenaars (Deventenaren). GB drinkt be(e)renburg, VD alleen beerenburg. Het voormalige
FO was het Frysk Orkest [symfonieorkest, vergelijk:
Fryslân boppe – en het voormalige NFO het Noordelijk Filharmonisch Orkest (symfonieorkest voor Groningen en Drenthe) en het huidige NNO het Noord-Nederlands Orkest (symfonieorkest voor de provincies Groningen, Friesland en
Drenthe)). Die Groninger zag de
groningers [groening(er), groenvink, groeninkel] overvliegen. Molleboon (molboon) is de spotnaam voor een Groninger.
Groninger maren zijn natuurlijke stroomgangen op het Groninger Hogeland.
5.
Assen [Drenthe] is het Drentse Haagje. Heezer geitenkaas [plaats:
Heeze] is erg lekker. Wat is juist: Kamper steur of kampersteur? Beide. Geef mij maar zo'n goudeerlijke Bavaria! Eisdener
klompjes of klompkes zijn een soort van appelen. Een spoorwegstation heette
vroeger ook wel statie. Sneker [GB] en
Sneeks [VD] [beide
ook: ANS] zijn synonieme bnw. Toch is er een eigennaam: Sneekermeer. Denk ook aan Goereeërs [en Goereesen] op het Goereese havenhoofd. Ik ken
heel wat Zutphenaars [Zutphenaren]. Een
ABN-spreker spreekt Algemeen Beschaafd Nederlands. De veelvraat als roofdier is
de Gulo gulo. Hij sloeg een schnapsje
[VD ook: snapsje] achterover. Cantuccini
zijn biscotti di Prato. Bij verbazing hoort 'mamma mia', bij 'eet smakelijk'
bon appétit. Een coeur de boeuf is een grote, hartvormige tomaat met groeven in
de schil. Op z'n Provençaals = à la provençale, à la portugaise ..., à la
toscane ..., à la flamande ... en à la marinière [iets
uit de zee].
6.
Verder: à la bordelaise [op z'n Bordeauxs],
à la forestière [met bospaddenstoelen], à la
lyonnaise [op z'n Lyons], à la niçoise [salade van vis, ei en groente] en à la normande [op z'n Normandisch, mosselen in witte wijn]. Dit
kan je allemaal à la carte eten in een
à-la-carterestaurant. De adh is de
aanbevolen dagelijkse hoeveelheid, het ADH is het antidiuretisch hormoon. Tahoe
of tofoe is in NL tot blokken geperste, gestremde sojamelk, gebruikt als
vleesvervanger. Ken je de uitdrukking 'kurieren am Symptom': i.v.m. wantoestanden,
mankementen e.d. de symptomen, minder belangrijke aspecten bestrijden zonder
iets te doen aan de kern van de zaak. A solis ortu usque ad occasum: van
zonsop- tot -ondergang. Wie cant spreekt. is een dief.
7.
Bij Dante kom je veel canzone's [uitspraak] tegen.
Cant. is in de Vulgaat de afkorting van Cantica Canticorum (Bijbelboek, hetzelfde als Hooglied). Een offer
you can't refuse (een onweerstaanbaar aanbod)
is meestal te mooi om waar te zijn [too good to be
true]. Een canto (mv. canto's of canti)
is in de muziek gezang of zangwijze. Canto figurato is versierde zang en canto
fermo is cantus firmus: melodie in hele noten. In studententaal is een cantus
een zangfeest. Je zult maat de joet [jood]
zijn, of de sjaak. Haggis is een Schots nationaal gerecht. Op '*ish': amish (sekte mennonieten VS), Basic English (rudimentair Engels voor internationaal gebruik – British American Scientific International Commercial English – ook:
Basisengels), bearish (koersdaling
verwachtend), bullish [dito stijging],
close finish (vraagt om finishfoto),
Dunglish (Nederengels – Dutch + English),
een kickfinish is bij schaatsen verboden, een lionfish is een zeeduivel (Antillen), old finish (afgewerkt
in klassieke stijl), penny wise, pound foolish: zuinig in kleine en
verkwistend in grote zaken, op een verkeerde manier dus, snobbish (snobistisch, als een snob) en relish (houdbaar mengsel van groenten en specerijen zoals tomaten-,
bananen- en appelrelish).
8.
De Balfour Declaration [1917] ging over 'the
establishment in Palestine of a national home for the Jewish people'. De IRA is
(was) de (het)
Irish Republican Army. We eten vandaag shish kebab. Op '*isj': achenebbisj,
aggenebbisj, oggenebbisj [tw., NL: ocharm – ook:
genebbisj], nebbisj [tw. bij medelijden],
baksjis (fooi), baksis (extraatje), derwisj (lid
van een van de mystiek-religieuze broederschappen in de islamitische wereld),
fetisj (beeldje met magische eigenschappen – ook:
obsessie), gefilte fisj [Joods gerecht],
gremzelisj (pesachgebak joden), taal Jiddisj
(Jiddisch), zeg maar kaddisj = zand erover [Schwamm drüber], In Bijbeltaal (Genesis) zijn man en vrouw ook man en mannin, isj
en isja [Hebreeuws]. Hasjiesj is hasj.
Kiesjeliesj [hamansoren] wordt met Poerim
gegeten. Ik vind jou een mies(j) kereltje.
