0997 Dictee dinsdag 22 nov 2016 (1): dictee Groot Leuvens Studentendictee 2016 √

Dictee - dictees [0997]

Viel toch wel mee? (:-)

Prolegomena [inleidende opmerkingen, voorstudie] voor een partiële re-evaluatie van Thomas Morus' utopiedenken.

1. 's Winters werd de groot-Leuvense habbiebabbie [o.a. allochtoon] kortgeleden gekweld door de oneirische viscositeit van utopieën, meer dan de tribulaties van de soennieten en sjiieten in Verweggistan of het gekoeioneer van het anti-Mexicaanse kordon over koeliearbeid. De lectuur van Mores (!) visionaire panorama zette de would-beacteur aan tot een ontiegelijk overpeinzen. Exceptionele, associatieve gedachtesprongen wisselden drastisch af met ideeëloze sublimatie. Ten langen leste besloot hij tot een majestueuze rondetafelconferentie om de tendentieuze dystopische downheid van de verlichtingsideologie te ontwrichten.  

2. Haastje-repje ijlden de rectorale déléguées, vervuld van girlpower, op stiletto's naar de solidariteitsstaking om daar met ontzaglijk kunst- en vliegwerk in groten getale de snellereactiemacht van de geprivilegieerde bourgeoisie te rekruteren. Voorts verrichtten YouTube en de massaal ge-e-mailde en ge-sms'te correspondentie adequaat hun werk. Op Secretaressedag werd het Erasmushuis de locatie voor een multidisciplinaire gedachtewisseling. Als een volleerde goeroe beleed de rector in potjeslatijn en Indo-Europees koeterwaals de responsabilisering van het grotestadsleven.  

3. De inderhaast opgetrommelde toehoorders luisterden naar allerlei vermoeiende lezingen over de impact van het dopplereffect op
micro-economische antiutopieën, de orthopedagogische meerwaarde van mytylscholen en de compensatoire Midden-Europese acclimatisatie via twee-onder-een-kapwoningwijken, om maar te zwijgen over het goedbedoelde exposé over exotische kruiden zoals karwijzaad, ketoembar, koenjit, kornoelje en kruizemunt. Pièce de résistance was een powerpointpresentatie (PowerPointpresentatie) over technologische contra-innovaties zoals de zweihaak, de kymograaf, de oscilloscoop en het recombinant-DNA.  

4. Gelukkig werd dit caleidoscopisch geëmmer door hooggeëerde en hooggeleerde intellectuelen frequent geïnterrumpeerd. Een frêle a-capellakoor zorgde zoetgevooisd voor intermezzo's, met verrukkelijke melodieën: gregoriaanse hymnen maar ook musichalldeuntjes in uptempo. Een gerenommeerde mezzosopraan bracht, begeleid door een voortreffelijke klavecinist, aubaden, klezmerjazz, schlagers et cetera.  

5. Een exquis cateringbedrijf verschafte het chicste assortiment aan delicatessen voor gastroseksuelen: geenszins een ordinaire barbecue of fish-and-chips maar een mousserende daiquiricocktail met aloë vera of een sherry'tje, gevolgd door mini-entrecotejes, sateetjes en focaccia's, uiteraard fairtradeproducten. Het breugeliaans dessertenbuffet bestond uit een Sleense wafelenbak [Marc Sleen, Brussel, auteur van de Nerostripserie] boekweitpannenkoeken met stevia en een millefeuille. Fanaten van sixpacks hadden warempel vooraf gefrisbeed, gebodybuild of gesquasht.  

6. De cathartische scène werd bruusk verstoord door een nietsontziende non-conformistische goochemerd die stiekem Torfs' staatsieportret met maligne kalligrafische graffiti had bekrast. Verbouwereerd wraakte de adjunct-vicedecaan in een dedaigneuze en tenhemelschreiende jeremiade deze malloot in maillot. Post factum vatte de annalist acrostichongewijs in zijn resumeetje voor het annuarium het evenement in vijf trefwoorden samen:

   transcendentale theatraliteit,
   on-Bijbelse onomasiologie [leer van de verschillende namen die
   er voor één begrip zijn],
   rizoïde [wortelachtige] retardering [vertraging],
   feeërieke facilitator en
   spic en span.

7. Daarmee vergat hij wel de aanwezige przewalskipaardjes.

 
 

0996 Dictee maandag 21 nov 2016 (2): dictee Oefendictee november 2016 (10) √

Dictee - dictees [0996]

Oefendictee november 2016 (10)

1. Hier zijn al onze biljetten: B-biljet (belastingbiljet voor de aangifte van inkomsten- en vermogensbelasting), C-biljet (in NL: aangiftebiljet inkomstenbelasting – ib – voor buitenlands belastingplichtigen), E-biljet (in NL: aangiftebiljet inkomstenbelasting verkorte versie), F-biljet (in NL: aangiftebiljet inkomstenbelasting voor nabestaanden van een overledene), M-biljet (in NL: aangiftebiljet inkomstenbelasting voor wie een deel van het jaar buitenlands belastingplichtig is), O-biljet (in NL: aangiftebiljet inkomstenbelasting voor ondernemers), P-biljet (in NL: aangiftebiljet inkomstenbelasting uitgebreide versie), T-biljet (in NL: biljet waarmee een te veel betaald bedrag aan loon- en/of dividendbelasting, en aan pre­mies AOW of AWW kan worden
terugge­vraagd), Tj-biljet (in NL: teruggavenbiljet jongeren (biljet waarmee personen jonger dan 30 jaar een te veel betaald bedrag aan loon- en/of dividendbelasting en aan premies AOW of AWW kunnen terugvragen), tov-biljet (in BE: biljet waarmee tram- en busreizigers goedkoop met een taxi kunnen rijden, de letters staan voor taxi, openbaar vervoer) en VT-biljet (in NL: aangiftebiljet voor voorlopige teruggave). Verder nog: geleibiljet, heen-en-terugbiljet, 50 eurobiljet (vijftigeurobiljet), cruzeirobiljet en vrijbiljet.

2. Met '*belasting*': AOW-belasting (NL, ook: AOW-heffing), CO₂-belasting en doorkijkbelasting (BE: belasting op vermogen dat in een offshoreconstructie aan het oog van de fiscus onttrokken wordt = kaaimantaks).

3. Met '*tax*': animal disputax (iemand die redetwist louter om te redetwisten), ataxie (medisch: stoornis in de samenwerking van de spieren), chemotaxis (biologie: beweging van een organisme in een bepaalde richting onder invloed van een chemische prikkel), cytotaxonomie, epistaxis (medisch: neusbloeding), reotaxis (beweging van organismen gericht volgens de stroom van het water), taxfreeshop, taxusbeplanting, taxiën, taxis (biologie: beweging van vrij levende organismen of cellen, gericht door een prikkel), taxol (kankerremmend medicijn), taxon (biologie: naam voor categorieën als variëteit, soort, geslacht, familie enz. (door H. J. Lam in­ge­voerd), taxshelter en -shift, taxiondernemer en privétaxi.

4. Binnen artikelen komt '*tax*' voor bij: ADCA (autosomaal dominante cerebellaire ataxie (ziekte waarbij een degeneratie van de kleine hersenen optreedt), betjak (betjah; fietstaxi in Indonesië), buxi, cab, douglasspar, ebit, ebita, ebitda, écriture artiste, porseleinrijden, snottebel, surtaks, Standaardnederlands, takin (gnoegeit, rundergems) en vetprijzen.

5. Met '*taks*': Bataks (van de Batakkers), ecotaks, kleptocratentaks, kopvoddentaks, obesitaks, paktaks, robinhoodtaks of -belasting, stootaks (!), takschurft, taksshift, takshita (traditioneel Marokkaans gewaad bestaande uit een jurk en een veelal rijkversierde overjurk, door vrouwen gedragen ter gelegenheid van feestelijkheden e.d.), tobintaks, tweetaks (in NL: belastingstelsel met een uniform ib-tarief en een toptarief) en vlagsurtaksen. Binnen artikelen komen we ook nog te teckel tegen.

6. Uiteindelijk was de partneruil van de oehoe de wijste van de twee.

7. Single spelen is singelen en bij dubbelspelen wordt er gedubbeld.

8. Die Simpelmans is geen saaimans. Ook op silvesteravond werkte hij als sylvester.

9. Bij zo'n simulacre kun je toch niet lijdzaam sine ira et studio blijven!

10. De cytoloog, een gekend zytholoog, woonde een lezing over sitiologie bij.

11. In Marokko was de sirocco verzengend. Ze spraken Darija en ontcijferden Tifinagh.

12. Volgens de sjoumer werd er in de sjtetls veel gesjaukeld en gesjouweld.

13. Na het slamdancen en voor het slapengaan keken ze nog een slashermovie.

14. Een slaggaard is een soort peilstok.

 
 

 

0995 Dictee maandag 21 nov 2016 (1): dictee Groot Zutphens Dictee 2016 √

Dictee - dictees [0995]

Groot Zutphens Dictee 2016

Infrastructuur in Zutphen (auteurs: een collectief)

1. Het Zutphense kwadrant, in 2013 in de stratigrafie [archeologisch onderzoek waarbij een terrein laagsgewijs wordt afgegraven] van middeleeuwse bodemlagen aangetroffen, is een laatdertiende-eeuws tijdmeet- en navigatie-instrument dat hanzevaarders gebruikten voor breedtegraadbepaling op open zee; het mathematisch vernuftige kleinood wordt als de precursor [voorloper] van de tomtom beschouwd.

2. De adellijke chic, eertijds per diligence, janplezier of landauer vervoerd langs de nauwelijks bestrate wegen in het Achterhoekse coulisselandschap, benutte vanaf het fin de siècle tot vlak na de Eerste Wereldoorlog de luxueuzere paardentram.

3. Na het debacle van de Slag om Arnhem [GB] trachtten de geallieerden de Duitse munitietransporten naar het front te frustreren door een luchtaanval op de Zutphense pijlerbrug over de IJssel; vijfhonderdponders. afgeworpen door een squadron
B-17-bommenwerpers. verwoestten het stationsemplacement en een deel van de stad.

4. De Vinex-wijk Leesten in het zuidoosten van Zutphen is autoluw bedoeld: fietsgebruik wordt gepromoot en camera's en bussluizen moeten gemotoriseerd kruip-door-sluip-doorverkeer voorkomen, wat desalniettemin ertoe leidt dat veel weggebruikers balorig kilometers omrijden met hun auto.

5. Het geüpdatete verkeerscirculatieplan van 2009 zorgde voor veel gekrakeel; de gemeenteraad moest ten slotte een salomonsoordeel uitspreken over de inrichting van dertigkilometerzones (30km-zones) eenrichtingsverkeer op de centrumring en hydraulische dan wel elektrische pollers [verzinkbare paal in de weg voor het controleren van de toegang tot een straat of terrein], waarop al menig lease- en privéauto was gecrasht.

6. Niemand die zich, relaxed aan boord van fluisterboot 't Kofschip [eigennaam van een vaartuig!], verveelt op de vaarroute over de Berkel: het is op-en-top genieten van historisch-architectonische attracties, terwijl de schipper-gids, behendig manoeuvrerend langs de obstakels, zich er niet met een jantje-van-leiden van afmaakt.

7. De lichtarchitect van de tunnels onder het spoor achtte een antigraffitilaag niet noodzakelijk; het meest exceptionele van deze civiele kunstwerken is de computergestuurde en dynamische ledinstallatie die fluïde en feeëriek licht creëert.

0994 Dictee zondag 20 nov 2016 (3): dictee Oefendictee november 2016 (9) √

Dictee - dictees [0994]

Oefendictee november 2016 (9)

1. Hoe zit het met '*patat*'? Zo: chasse-patate: (wielersport) achtervolging van de koploper(s) door een of enkele renners uit het peloton, die echter niet in staat zijn het gat met de vluchters dicht te rijden en daardoor kilometerslang zinloos tussen koploper(s) en peloton blijven rijden, veel samenstellingen met 'patat' zoals patatgeneratie en -sector, patatduif = snackduif, (patates) frites, patati en patata: (BE, spreektaal) enzovoort enzovoort, en dergelijke onzin meer, een patatje = een friet(je), een patatje oorlog, een patat(je) met, ook wel pataat voor patat, ook patat voor aardappel, een baal patat, patatduif, patatvos = stadsvos, een patat geven of krijgen, ga patatten planten!, zo zat als een patat, een patatje speciaal, een patatje stoofvlees, (BE) tussen de soep en de patatten, voorgebakken patat (friet), één patat zonder, graag, en het zout op de patatten niet verdienen (= heel weinig).

2. Verder nog iets met '*friet*'? Ja: boerenfriet en nefriet (zoek maar op) en weefriet (!). En '*frites*'? Ja: pommes frites (heel fijne heten: pommes allumettes), fritessoort en -stalletje.

3. Wat vinden we met '*sacre*'? Antwoord: amour sacré de la patrie (heilige liefde tot het vaderland), consacreren (r.-k. – wijden; niet algemeen ook: consecreren), facts are sacred (de feiten zijn heilig (onschendbaar), maar wat men ervan denkt of zegt, is vrij), feu sacré [heilig vuur] (heilige bezieling, geïnspireerde toewijding), massacre (gruwelmoord, bloedbad, ook: (niet algemeen) fiasco), massacreren (gruwelijk vermoorden = afmaken, ook: verknoeien), monstre sacré = geheiligd monster, sacredieu = verkorting van sacre-nom-de-Dieu = een bastaardvloek, sacreren = heiligen, wijden, vermassacreren = vernielen, ook: geheel verknoeien en (!) massacrematie. Bij de voorbeeldzinnen komen we nog geconsacreerde en ongeconsacreerde hostie tegen en binnen artikelen nog: S.C. = Sacré Coeur, congregatie van de zusters van het Heilig Hart van Jezus, in sakkerju (bastaardvloek) is 'sakker' een verbastering van 'sacre', sacra conversazione (mv. sacre conversazioni) = (kunstgeschiedenis) afbeelding van de maagd Maria met het Christuskind omringd door heiligen, zogenaamd met elkaar in gesprek, pyxis (bevat geconsacreerde hosties), ouwel (ongeconsacreerde hostie) en het Corpus Christie, (rooms-katholiek) het H. sacrament, de geconsacreerde hostie [H. = heilig].

4. Niet veel op '*sacer*': ignis sacer [tsj] [letterlijk: heilig vuur] (medisch – kriebelziekte of belroos), morbus sacer [letterlijk: heilige ziekte] (medisch, eufemistisch: epilepsie), sacerdotaal [s] (priesterlijk) en massaceremonie. Verder niet in voorbeeldzinnen, wel binnen artikelen: sacra = heilige zaken (van sacer = heilig) en sacraal = heilig, geheiligd, gewijd.

5. Dan nog '*sac*' (een selectie): abc-transactie, auri sacra fames (de vervloekte honger naar goud), Biblia Sacra (Heilige Schrift), ex falsa causa (op grond van valse oorkonden of getuigenverklaringen), fidus Achates (trouw gezel), heriditas sine sacris (een buitenkansje), laudator temporis acti (een lofredenaar van het verleden, van de oude tijd, van 'zijn tijd'), modus acquirendi (juridisch: wijze waarop men iets verkrijgt), musis sacrum (aan de muzen gewijd (naam van een bekend gebouw te Arnhem – dan met hoofdletters! –, ook van verschillende verenigingen – idem), quoad sacra (wat de geestelijke zaken betreft), res accessoria (juridisch: bijzaak), sacd (super audio compact disc), Saceur (hoogste bevelhebber van de NAVO in Europa, van: Supreme Allied Commander Europe), sacoche (o.a. tas, mv. -n), sacrificium intellectus (het doelbewust ondergeschikt maken van het verstand aan het geloof), sacro-iliacaal = van, betreffende het heiligbeen en de darmbeenderen, tempus actum (de verleden, de 'oude' tijd), antiabortusactivist en trisacharide.

 
 

0993 Dictee zondag 20 nov 2016 (2): dictee Viaans Dictee 2016 √

Dictee - dictees [0993]

Viaans Dictee 2016

Verrassend Vianen (auteur: John Toxopeus)

 1. Aquavit en als kerstattractie ontvangen lychees consumerend, mijmer ik over het Brederodejaar. Vianen als mise-en-scène, de blik gefocust op de roemruchte historie van de vrijstad.

2. Fascinerend was een reprise van de uitvaart van een van de charismatische leiders van weleer. De remplaçanten van de BN'ers van toen, waren opnieuw mannen in zwarte outfit, maar nu zonder onderscheid naar hiërarchie en anciënniteit.

3. Onversaagde zzp'ers, goedgemutste middenstanders, eloquente accountmanagers, alsmede gesettelde gepensioneerden, werden gadegeslagen door zowel toegestroomde doorsnee-Nederlanders uit Vinex-wijken, als uit azc's afkomstige nieuwkomers.

4. Met orkestrale precisie bewoog de kolossale begrafenisstoet zich naar de crypte van de Grote Kerk, waarboven vier uit een cisterciënzerklooster gevluchte balorige putti in adamskostuum, zich al vermeiden in treiterijen over de absentie van een sarcofaag.

5. Kenners van mystieke dramatiek en avant-gardistisch theater langs de route, herkenden stante pede de hand van de fameuze Viaanse regisseuse die nadien menig hosanna en andere loftuitingen mocht incasseren.

 6. Dat een frêle vrouw deze volledig masculiene colonne dilettanten en B-acteurs consciëntieus door de Voorstraat manoeuvreerde, heeft menig feministische diehard extatische vreugde bezorgd.

 7. Naar verluidt, leidt deze eyeopener thans tot een tsunami van ongebreidelde generositeit gericht op goede doelen, waarvan Leergeld Vianen een excellent voorbeeld is.

 
 

 

0992 Dictee zondag 20 nov 2016 (1): dictee Groot Alphens Bloemrijk Dictee 2016 √

Dictee - dictees [0992] 

Groot Alphens Bloemrijk Dictee 2016

Levenstucht (Auteur: Ego Flos (oftewel: J.C. Bloem zelf); barragezin: Gert-Jan Windhorst, oud-leraar Groene Hart Lyceum)

1. Bijna ieder mens verkeert in omstandigheden, die hem noodzaken een groot deel van zijn leven aan de een of andere studie of werkkring te geven. Al vroeg begint dit, op de eerste dag van de lagere school, en dit duurt vele jaren lang, voor velen – vooral voor degenen, die in de kracht van hun leven, of nog eerder, sterven – tot aan hun dood.

2. Een groot deel van hun overige tijd wijden ze aan allerlei bezigheden, die men meestal met de naam liefhebberijen aanduidt, een naam, die, toen hij nog onverflauwd zijn oorspronkelijke betekenis bezat, misschien niet slecht was, die thans evenwel tot een ellendige gemeenplaats is geworden. De flauwste beuzelingen duidt men ermee aan, en tevens de meest weidse vreugden van hart en intellect.

3. Over laatstgenoemde vreugden, in verband met de noodgedwongen dagelijkse bezigheden, wilde ik het nu eens hebben. Voor het merendeel der mensen is hun betrekking een goedig-aangenaam iets. Zij stappen ' morgens welgemoed naar hun werk, en komen na afloop niet minder en niet meer welgemoed ervan terug. Dat zijn de eenvoudige, suffe Jannen, Pieten en Klazen der maatschappij.

4. Anderen daarentegen gevoelen wel degelijk de saaiheid van de dagelijkse levenssleur. Voor hen is het werk een onvermijdelijke last. Zij onderwerpen zich er morrende aan en beschouwen de tijd van de dag, die zij eraan moeten geven, als een rijstebrijberg, waar zij zich steeds weer opnieuw moeten door eten, om tot de schaarser stonden van hun vreugde te geraken.

5. Deze mensen mogen meer onze sympathie hebben, omdat zij niet zo hopeloos-alledaags als de meesten zijn: het valt niet te loochenen, dat zij voor de maatschappij minder nuttig zijn dan de eerste categorie. Zij kunnen wel dragen, maar niet heffen. Die dit wel kunnen, vormen een derde groep, die mij de edelste van houding lijkt.

6. Ook voor hun gevoel is ieder kwartier, aan het vervelende dagwerk besteed, vijftien minuten te veel. Maar zij hebben het inzicht, dat met dit gevoel tot een goede evenwichtigheid samengaat. Zij zien in de grauwe dagelijksheden des levens een tegenwicht, een tucht voor andere, schoner neigingen, wier stroom zonder deze tucht vermoedelijk buiten haar bedding zou treden, en aldus vervloeien en tenietgaan.

7. Deze levenshouding is weliswaar de moeilijkste. Maar wie haar zich eenmaal duurzaam heeft eigen gemaakt, zal voorzeker daardoor de grootste bevrediging in het leven vinden.

8. (Barragezin) Het bevreemdt je dat men - in verhalen over de Oudshoornse villa - zich het landhuis als een pied-à-terre herinnert en het meest stupide is wel dat - volgens allerlei ge-sms'te en geappte berichten - Bloem uit hoofde van bepaalde teksten een
rock-'n-rolllegende avant la lettre zou zijn.

 
 

0991 Dictee zaterdag 19 nov 2016 (1): dictee Groot Soester Dictee 2016 √

Dictee - dictees [0991]

Groot Soester Dictee 2016

De woorden in vetjes waren voor de Specialisten, de cursieve voor de Liefhebbers. Woorden die vet en cursief zijn, waren voor beide categorieën.

Wartaal? (auteur: Bert Jansen)

1. De uitvinding van de boekdrukkunst, halfweg de vijftiende eeuw, betekende een omwenteling in kennisoverdracht. Tot die tijd schreven monniken-kopiisten achter hun lezenaren in onder andere cisterciënzerkloosters met hun ganzenveer op papyrus en later op perkament. Dat perkament was overigens dermate kostbaar, dat oude teksten die hun actualiteit hadden verloren, afgekrabd werden om opnieuw te worden gebruikt. Zo'n manuscript werd een ........... (palimpsest) [juist invullen leverde 3 bonuspunten op!] genoemd. Met uv-licht is de oorspronkelijke tekst nog vaak goed te ontcijferen. Zij verluchtten op minutieuze wijze hun manuscripten en kalligrafeerden de versaliën.

2. Toen nog bij kaarslicht; ledverlichting liet nog zo'n zes eeuwen op zich wachten. In menig scriptorium heerste een sfeer van competitie, die niet zelden ontaardde in een fittie. Zo kunnen we in de annalen lezen dat in 1337, vlak voor het uitbreken van de Honderdjarige Oorlog, twee kanunniken - beiden gekleed in een ripsen kamizool, een handgemeen kregen nadat de een de ander de aviaire influenza gewenst had, de klassieke vogelgriep dus. De querulant probeerde zijn gedrag later nog te vergoelijken door te zeggen dat hij er als gillesdelatourettelijder niets aan kon doen, maar de pauvres sires keurden elkaar sinds dat incident geen blik meer waardig.

3. De eerste gedrukte boeken, de zogenaamde incunabelen of wiegendrukken, waren bijbels die in marokijnleer werden gebonden. Aanvankelijk werd iedere pagina van een boek uitgesneden in een houtblok; de grote verbetering kwam toen men losse letters in lood ging gieten met behulp van matrijzen, dus niet van patrijzen, zoals ik onlangs las. Lange tijd vormde de Heilige Schrift het leeuwendeel van het drukkersbedrijf, maar in de renaissance verschijnen de eerste kookboeken. Die waren niet bestemd voor Jan Rap en zijn maat. Zogezegd dus niet voor het janhagel oftewel Krethi en Plethi. Alleen adellijke dames, zoals douairières, en wika's [ie] avant la lettre, hadden zich aan het analfabetisme weten te ontrukken. Bovendien waren zij de enigen die zich de dure ingrediënten konden veroorloven. [wicca's?] [ih]

4. Aan het eind van de Hollandse Gouden Eeuw werden specerijen zoals pilipili, tijm en kemirinoot door het (de) VOC uit het Verre Oosten gehaald. Overvloedige banketten waren een beproefd middel om rijkdom en macht te etaleren. Men zat bij voorkeur in vol ornaat aan tafel en deed zich tegoed aan ragouts en pasteien. Witbrood was alleen voor de rijken, de armen moesten zich tevredenstellen met roggebrood. Koeken van boekweitbrij en gortepap met stroop erdoorheen geroerd waren nog het meest populair. En, zoals iedereen natuurlijk weet, pemmikan, het tot koeken geperste mengsel van gedroogd vlees, vet en vruchten.

5. Vlees was in die tijd een luxeproduct; het volk at diverse groenten uit de warmoezerijen, die hun naam dankten aan het feit dat warme moes (warmoes) gekookt werd. Mirabile dictu verscheen rabarber pas in de achttiende eeuw op tafel als confituur of compote; daarvóór wendde men deze groente als geneesmiddel aan. De wortels zouden naar verluidt fytronutriënten en antioxidanten bevatten die het lichaam zuiveren. Rabarber werd ook gebruikt als purgeermiddel: het zou de defecatie bevorderen.

6. Biografische documenten en de genrestukken van de Hollandse  en Vlaamse meesters geven ons een aardig inkijkje in het dagelijks leven van die tijd. De bewoners van de Lage Landen waren echte smulpapen, ware gourmets. Bij de maaltijd nuttigde men bij voorkeur bier; bier was volksdrank nummer een. De hogere standen dronken wijn. Bier werd door het canaille bij het ontbijt, noen- en avondmaal genuttigd. Mensen die tot welstand waren gekomen, lieten het bier links liggen. De uitdrukking 'wijn op bier geeft plezier, bier op wijn geeft venijn' vindt er zijn oorsprong. Water kwam zo uit de grachten en de rivieren, die tevens dienst deden als cloaca. Aan het drinken daarvan waren heuse gevaren verbonden. Een ziekte als amoebedysenterie, die gepaard gaat met diarree, was in die tijd schering en inslag. En natuurlijk scheurbuik, een ziekte die veroorzaakt wordt door een vitamine C-tekort. (Water uit de pomp werd overigens schertsend wel wijn van Jan Langarm genoemd.) Maar het meest gevreesd en invaliderend was wel syfilis, ook wel Franse ziekte genoemd, een ziekte die dikwijls gepaard gaat met ontsierend letsel in de vorm van condylomata. Maar u hebt gelijk, van verkeerd eten kun je van die aandoening geen last krijgen. Revenons à nos moutons [niet meer in VD] dus.

7. Chroniqueurs en schilders maten de hang naar genot breed uit. Van Jan Steen is de 'Oester etende vrouw' bekend. Dit weekdier zou niet alleen de appetijt verhogen, maar ook als afrodisiacum uitstekende diensten bewijzen; bivalven namen een prominente plaats in op de rijkversierde  tafels van de happy few teneinde de potentie te verhogen. De eenvoudige houten tafel zonder laweit, gaat steeds meer plaatsmaken voor de feestelijk gedekte tafel en men gaat hechten aan tafelmanieren: de vork doet zijn intrede en er wordt niet langer met de handen gekloven. Dankzij de Oostinjevaarders kwam porselein en biscuitaardewerk in zwang, aanvankelijk onverglaasd en melkwit van kleur, later ook antraciet en inkarnaat, een hoogrode kleur tussen kers- en rozerood. In de achttiende eeuw verscheen pas het wedgwood op tafel.

8. De welgestelden gingen ook meer vis eten, zoals kabeljauw, jakobsschelp en visfilet à la meunière. Dat leidde soms tot ciguatera, maar dat nam de goegemeente voor lief. Fish-and-chips en zee-ever waren toentertijd nog niet en vogue. Haring stond wél veelvuldig op het menu; de welbekende Willem Beukelszoon had honderdvijftig jaar eerder het haringkaken [ww. = haring kaken] uitgevonden, waarbij een deel van de ingewanden verwijderd wordt. Heden ten dage is koken populairder dan ooit. De kookrubrieken op teevee (tv) verheugen zich steevast in een grote belangstelling en op kookclubs komt men in groten getale af. Celebritykoks als Jamie Oliver en Nigella Lawson zijn niet weg te slaan van de treurbuis.

9. Overigens stond in het Groot Dictee der Nederlandse Taal in 1992 eten ook al in het brandpunt van de belangstelling, onder de titel 'Uit eten'; het a-priorisme dat eetgewoonten niet ten eeuwigen dage hetzelfde blijven, stond daarin centraal. Menige dicteeschrijver verslikte zich - in metaforische zin althans - in de toen geserveerde karbonaadjes, savooiekool en postelein, zoals men dat twee jaar eerder deed in het przewalskipaard en de kasuaris. Nu, 24 jaar nadien, zal het merendeel der dicteeschrijvers zijn hand niet meer omdraaien om woorden als prinsessenbonen en varkensfricandeau correct aan het papier toe te vertrouwen. Of dat ook geldt voor
amuse-gueules als gerookte zalmmousse en shiitakes met
bacon-cheddarvulling staat nog maar te bezien.

10. Nu streeft men ernaar de voeding zo veel mogelijk te variëren. Het nuttigen van nasiballen en frika(n)dellen [beide gelezen] als snacks is steeds meer uit den boze. Chef-koks en souschefs moeten er in ieder geval niks van hebben. En wie bevreemdt het nog dat er in een klein bistrootje een aardappel-courgettetortilla wordt geserveerd? Of een gazpacho met rode ui? Dineert men in prestigieuze etablissementen, dan verblikt of verbloost men natuurlijk niet van gerechten als gnocchi met gorgonzola en van een, met behulp van een bistouri gefileerd eendenfiletje. Het is nog maar de vraag of die vermaledijde dicteenomaden in orthografische zin problemen hebben met ras el hanout, dat mengsel van kardemom, kaneel en kruidnagel dat gebruikt wordt bij de bereiding van couscous of coq au vin. Of bestempelt u dit alles als coq-à-l'âne? Ach, laten we als afsluiting maar caffè macchiato nemen.