0858 Dictee donderdag 04 feb 2016 (1): dictee KAD Diest 2016 √

Dictee - dictees [0858]

Dictee KAD – Diest – 30 januari 2016

De rode woorden moesten worden ingevuld.

De toestand is ernstig maar niet hopeloos (auteur: Roger van der Borre)

1. Het magische jaar 2000 ligt anderhalf decennium achter ons. Wie geen computerspelletjes speelt of cryptische sites in het internetwalhalla zoekt, vergaapt zich aan de zoveelste tv-thriller. Was de sociale utopie ooit verder weg, was de antiutopie ooit reëler dan nu? Prangende vragen, waar wij niet omheen kunnen.

2. De tijd dat de initiaal van 'cultuur' met een hoofdletter werd geschreven, is onherroepelijk voorbij. En wie kent en gebruikt nog de u-vorm? "Heeft u Willem Elsschots Kaas gelezen, Hugo Claus’ Het jaar van de Kreeft, Gerrit Komrijs Peper en zout?"  Antwoordt de gemiddelde nitwit: "Tiens, die titels ontbreken op mijn nochtans uitgebreide kookboekenlijst. Ik zal hem onmiddellijk aanvullen. Wil je ze eens herhalen, alsjeblief?"

3. Niet alleen het taalregister, maar ook de woordenschat gaat erop achteruit. Wie zal in de nabije toekomst nog gebruikmaken van de driedelige Van Dale? Wie zal nog een boodschap hebben aan definities die meer vragen oproepen dan verklaringen geven? Wat moet een eerbaar mens zich voorstellen, als hij pakweg onder het lemma 'telepathie' het volgende leest: 'supranormale overbrenging zonder zintuiglijk waarneembare middelen van indrukken, gewaarwordingen en voorstellingen bij van elkaar verwijderde personen'? Dan biedt de bestseller voor dummy's Moeilijke woorden en neologismen uit het leven gegrepen meer soelaas.

4. De gsm van een treinpassagier gaat af. 

"Met Oskar."

"Oskarke, ik ben het, Olivia." 

"Olivia, geloof het of niet, maar ik dacht jou ook net te bellen!"

"Maar, Oskarke, dat is pure telepathie!"

"De trein rijdt nu het station binnen, hij vermindert snelheid, o, ik zie je al staan op het perron! Liefste, ik kan niet geloven dat wij binnen enkele seconden elkaar in de armen zullen vallen."

"Vergeet je bagage en vooral mijn cadeautje niet, schat. Want dat zou een lelijke streep door de rekening van ons perrongeluk zijn

Tot zo."

5. Het derde millennium dient zich aan. In een gigantisch winkelcentrum staan op strategische plaatsen stapels elektronische kranten zichzelf te promoten. Een oude man vist zijn cashflowstick uit zijn broekzak en zet na wat gemorrel zijn krant aan. De close-upopname van de pas verkozen miss Mars op de frontpagina beneemt hem de adem. Zijn artificieel gezichtsvermogen begeeft het bijna. Hij duwt enigszins in paniek op de resetknop van het visuele circuit, leest dan diagonaal de gecensureerde nieuwsberichten, bladert ten slotte door naar de necrologieën. Zijn roestvrije hart staat even stil, wanneer zijn oog valt op zijn eigen overlijdensbericht. "Foute timing," prevelt hij binnensmonds, "alweer!". Coördinatie en synchronisatie: het nieuwe bestuur bakt er nog altijd niets van. In zowat alle overheidsbureaus is het een kafkaiaans boeltje. Wie zou zich niet blauw ergeren aan zoveel officiële onkunde? Gelukkig is er nog zoiets als persoonlijke verantwoordelijkheid voor de natuurlijke gang van zaken. Plichtsbewust schroeft de grijsaard zijn schedeldeksel los, drukt zonder aarzelen de centrale annihilatieknop in en evaporeert in ijltempo.

6. Maar niet getreurd. Het virtuele leven gaat verder, althans voor wie nog jong en performant genoeg is. In elk gezinnetje zit moeder zoals een eeuwigheid geleden weer aan de haard, vanwaar ze feilloos haar huishouden runt, ondersteund door honderd-en-een gesofisticeerde producten van de hightechindustrie. Vader geeft consciëntieus invulling aan zijn fulltimebaan in een perfect geëquipeerd thuiskantoor. Daar managet en controleert hijzelf zijn prestatie- en kwaliteitsniveau. In de belendende kamer volgen zoon- en dochterlief op hun pc's afstandsonderwijs, gecombineerd met cognitiecapsules op voorschrift. Aan hun voeten ligt de gekloonde cockerspaniël kwispelstaartend te snurken, terwijl hun genetisch gemanipuleerde Britse korthaar vol overgave jaagt op imaginaire muizen. Kat en hond kunnen het in deze heerlijke nieuwe wereld overigens uitstekend met elkaar vinden. De zegeningen zijn legio, euforie heerst alom. Dankzij het thuiswerk en de thuisstudie zijn de monsterfiles de wereld uit geholpen. De natuur wint weer wat terrein. De seizoenen kennen opnieuw hun plaats, min of meer toch. Het gletsjerijs - of wat daarvan is overgebleven - smelt voor het eerst sedert eeuwen niet verder af.

7. De shoot-outwoorden waren: 1) confabuleren, 2)  jakkepoes, 3) caffè macchiato, 4) snapchatten, 5) onesie, 6) doe-het-zelfkassa, 7) caoutchouc en 8) twerken.

0857 Dictee woensdag 03 feb 2016 (2): dictee Reis door Europa √

Dictee - dictees [0857]

Reis door Europa. Liever Turks dan paaps? (Jubileumdictee)

0. Wie echt dicteecrack wil worden, moet mijn 856 oefendictees maar eens doornemen: heel leerzaam! Doe ik zelf nu ook, en omdat nummer 050 een echt verhaal was, zet ik het nog maar weer eens op de blog. Vind je onverhoopt fouten, meld ze! 

1. Ella had een cum gehaald, een cummetje gekregen. Zij was cum laude gepromoveerd tot doctor in de humaniora. U kent dat wel, de pedel, die met zijn 'hora est' aankondigt, dat de promotie afgelopen is. Haar vader, die zo rijk als Croesus was, gelastte haar min of meer om een Europareis te ondernemen tijdens de maidentrip van zijn nieuwe zeiljacht. Achteraf kon ze dan een voyage imaginaire maken, als was ze helemaal niet lijfelijk aanwezig geweest. De trip voerde door alle delen van Europa.

2. Als opwarmertje werd de gondelstad Venetië aangedaan. Voor alle duidelijkheid: niet het Venetië van het Noorden – Amsterdam, Brugge of Giethoorn, ook niet het Venetië van het Oosten – Bangkok, het Friese Venetië – Hindeloopen – of Venezuela, dat klein Venetië betekent. Maar wel de Italiaanse stad van de zecchino, een oude gouden munt, de watertaxi, de Rialto – die beroemde brug, de eretitel serenissimus, de regatta – een roeiwedstrijd – of het regatta – satijnweefsel. Allerdoorluchtigst is een epitheton van Venetië: de allerdoorluchtigste republiek Venetië. De stad heet ook bruid der zee, lagunestad, gondelstad of dogestad en heeft een lido. De patriarchale kerk is de basiliek van San Marco. Trouwens, met een bucentaur, een galei, vaart de doge jaarlijks uit om een ring in de zee te werpen teneinde die zee daarmee aan de stad te huwen. Dat gebeurt op Hemelvaartsdag. Façon de Venise is kristalglas. Ella kocht voor vertrek nog gauw een façon-de-venisekaraf, maar kon niet zoals vroeger met dukaten betalen. Wel met euro's. Ze was thuis builloper en kon met geld omgaan.

3. De volgende etappe voerde naar Oostenrijk. Ze had haar dirndljurk tevoorschijn gehaald om zich in Noord- en Oost-Tirol te kunnen meten met de fleur van de autochtone bevolking. Ze had een kleur als een bellefleur, maar kocht eerst een FDC, een fleur de coin, van een authentieke Oostenrijkse schilling. Let overigens op: het was dus geen fdc [spreek uit: èhf-dee-cee], een eerstedagenvelop! Haar doel was wat te zien van de Oostenrijkse Alpen. Als een ware Alpentoerist bereikte ze via een Alpenpas het Alpengebied. Ze was overigens doorkneed in het mountainbikemetier. In het alpenlandschap ging ze op zoek naar de alpenheggenmus, het alpenheksenkruid, de alpenherfsttijloos en het edelweiss. Maar ze wilde echt de bergen in. Als een aapje op een stokje of beter een berggeit heeft ze heel wat geklabasterd en heeft ze idem dito veel geheisterd. Het SOS [spreek uit: èhs-oo-èhs] heeft niet hoeven klinken, alles ging goed.

4. De volgende halteplaats lag bij de Bosporus in Turkije, alwaar je gemakkelijk kon geraken met het zeiljacht. Een Turkse provincie heet vilajet en de gouverneur heet de vali. Je vindt daar mooie planten zoals de gladde sumak, lid van de pruikenboomfamilie. De rouwkleur in Turkije is violet en de PKK [spreek uit: pee-kaa-kaa] is de Koerdische Arbeiderspartij. Een peshmerga is een lid van een Iraaks-Koerdische strijdmacht die op verzoek van Turkije de Koerdische guerrillero’s bevecht in het Turks-Iraakse grensgebied. Het alevitisme is een liberale moslimstroming in het Midden-Oosten, met name in Turkije en Syrië. Ella heeft nogal wat geleerd: dat een sultana een groot Turks schip is, de spahi's cavaleristen zijn, een softa een leerling van de medresse is, shish kebab een lekker gerecht is, een saz een tokkelinstrument is, een reïs een gezagvoerder is en raki Turkse brandewijn. Haar honger naar kennis was onstilbaar – en zijzelf ontilbaar – dus pakte ze ook nog mee, dat pide een luchtige Turkse broodsoort is, een pendjerelik een deel van een kameeltuig, een odalisk een sluierdanseres, een nargileh een waterpijp, een mimbar (minbar) een kansel, een kolbak een berenmuts, het kismet het noodlot, een kemenche een schootviool, een kelei een oosters tapijt, een francala een Turks stokbrood, een derwisj een bedelmonnik en de Aga Khan ten slotte het hoofd van de nizari's, een richting binnen de sjiitische islam. Met frisse tegenzin moest ze uiteindelijk ook dat land verlaten.

5. Frankrijk was de volgende aanlegplaats. Ze landde in Normandië – het leek D-day wel! – en heeft de republiek grondig verkend. Ella kende de Marseillaise goed, maar ook de Brabançonne, in tegenstelling tot de Belgische gedoodverfde kandidaat-premier Yves Leterme. Het verhaal speelde in 2007. Frankrijk is een wijnland – en een land van zonnebloemen – en maakte deel uit van het Europa van de zes. Wijn komt er zelden meer van de syrah. Ze dansen er de varsovienne, die veel op de polka en de mazurka lijkt. Je hebt er het rambouilletschaap en sommigen hangen het rattachisme aan. Er is veel kunst in barok- en rococostijl. En wat is genoeglijker dan met oudejaar een reveillon aan de Zuid-Franse Rivièra? In de Tour de France en mogelijk ook in de Tour Féminin gebruiken ze doping als een tempelier. Om van het zuipen nog maar te zwijgen. Hoe zou een pointillistisch schilderij van een poilu [spreek uit: pwaa-luu] er trouwens uitzien? In de Midi ging Ella op haar molières samen met een maire op zoek naar mimosa. Dat viel niet mee tijdens de mistral, antoniem van de föhn. Ze vonden een louis d'or, een oude Franse gouden munt. De maire vertelde van de Jacquerie (VD, nog, j) en dat er nu geen kardinalisten meer waren en trouwens ook geen hugenoten. Ze kwamen wel een kartuizer kat, een kartuizer non en een kartuizermonnik (VD ook, nog, los) – nee, niet samen! – tegen. Gaullisme en gauchisme hebben hoogtij gevierd, maar niet tijdens de grand siècle of het ancien régime. Weetgraag als ze was, duurde het verblijf in Frankrijk veel te kort. Er was een tekort aan tijd. Een agrégé had haar nog zo veel kunnen leren. Dat ze er een azertyklavier gebruiken, dat het bagno een slavengevangenis is, dat bauxiet naar Les Baux genoemd is, dat de cabernet geen cahors is, dat het colbertisme een variant van het mercantilisme is, dat francium een chemisch element is en dat de écu een oude Franse daalder is, dit in tegenstelling tot de ecu [spreek uit: ee-kuu], letterwoord uit European Currency Unit, de tot 1 januari 1999 gehanteerde fictieve Europese rekenmunteenheid. Enfin, de tijd drong. Opnieuw naar Italië!

6. Aan de zuidkust kun je gemakkelijk per zeiljacht komen. Ella begon in Palermo en eindigde in Vaticaanstad. Italië is een van de zonnelanden en de Kerkelijke Staat werd indertijd krijgshaftig verdedigd door de zoeaven tegen pogingen tot annexering door Italië. Het trecento is de veertiende eeuw als cultuurtijdperk en stijlperiode. Zo is de settecento dito de achttiende eeuw en seicento de zeventiende eeuw. Tijdens haar verblijf heeft ze zelfs nog voetbal gekeken: AC Milan tegen AS Roma. Altijd weer indrukwekkend, dat catenaccio gelardeerd met geschreeuw en getier van al die tifosi. Het gaat erom de scudetto van de Serie A te winnen. De Rubicon is ze overigens niet overgetrokken. De beroemde spreuk "Alea jacta est" oftewel "De teerling is geworpen" heeft ze er wel van geleerd. Ze had overigens het quattrocento, de vijftiende, eeuw nog gemist en u waarschijnlijk de zestiende eeuw, het cinquecento. Ze is ook nog in Mezzogiorno geweest, het Italië bezuiden Rome. Helemaal beneden op de kaart ligt de laars van Italië, het Apennijns Schiereiland. Een glaasje lambrusco gaat er altijd wel in. Of de gaillarde als dans al in het duecento gedanst werd, is niet bekend bij auteur dezes. Een cremona is een soort van viool, een condottiere een aanvoerder van huursoldaten en een cicerone een wegwijzer. De gang naar Canossa heeft Ella ook nog gemaakt nadat ze op een Amati een valse noot gespeeld had. Het zij haar vergeven.

7. Het was een verademing om na dit sabbatical, sabbat(s)jaar, weer terug te keren in het Hollandse knollenland. Zuring, zeekraal en venkelknol smaakten Ella als vegetariër uit de kunst, verrukkelijk, hemels, goddelijk en ravissant. Maar ook de zuurkool, stamppot, antroewa, alfalfa afkomstig van luzernezaad, artisjokken, asperges, broccoli en djaripesi belandden niet bij het gft-afval, maar gingen erin als koek. Helemaal fris pakte ze de humaniora weer op. Dat ze boos was op haar vader, die deze reis gelast had, was inmiddels geluwd, want ze besefte dat deze rondreis behoorlijk wat aan haar vorming had bijgedragen. In kort bestek: Ella werd zelfs nog hoogleraar en een vooraanstaand wetenschapper! En last but not least: ze leefde nog lang en gelukkig!
 

0856 Dictee woensdag 03 feb 2016 (1): dictee Column Ups en downs √

Dictee - dictees [0856]

Ups en downs

1. Zo schrijf je dat in goed Nederlands; ups-and-downs mag echter ook (GB, VD). Maar waarom is het warming-up (voor de wedstrijd, mét koppelteken) en coolingdown (na de wedstrijd, zónder koppelteken)? Als het rechterdeel van zo'n Engels woord een voorzetsel is, komt er als regel een koppelteken: lay-out, plug-in, stand-by, back-up en all-in. Er zijn echter vele uitzonderingen: pullover, countdown, breakdown, feedback en playback. Om zekerheid te krijgen, moet je dit soort woorden dus echt opzoeken in de woordenboeken. In deze column beperk ik me – al lastig genoeg – tot 'up' en 'down'.

2. We zoeken op '*up'; ik geef van de 114 treffers alleen datgene wat echt op 'up' eindigt (dus niet: après coup, ketchup, huppeldepup, kunstheup en weigeryup): 1) back-up (reservebestand), 2) blow-up (foto: vergroting), 3) bottom-up (van de basis naar de top), 4) check-up (medisch onderzoek), 5) chin-up (rekoefening), 6) close-up (filmopname vlakbij), 7) cover-up (operatie om iets geheim te houden), 8) follow-up (vervolg, opvolger), 9) hands up (! geef u gevangen, geef u over!), 10) hang-up (kwestie waar men negatief en emotioneel op reageert), 11) hold-up (roofoverval), 12) hurry-up (met grote haast), 13) jack-up (zeker booreiland), 14) lay-up (bij basketbal), 15) line-up (sport: opstelling, misdaad: kiezen uit een rijtje mensen), 16) lock-up (iets met een automatische versnellingsbak), 17) make-up (gezichtsopmaak), 18) mash-up (mix van muzieknummers), 19) mock-up (model op ware grootte), 20) pick-up (platenspeler, truck), 21) pin-up (foto voor in mannencabine of -kleedkamer), 22) pull-up (rekoefening), 23) push-up (gymnastiek: opdrukken, ook: beha, bh), 24) round-up (afronding), 25) runner-up (kandidaat-kampioen), 26) set-up (volleybal), 27) shake-up (radicale reorganisatie), 28) sit-up (buikspieroefening), 29) split-up (aandelensplitsing in kleinere eenheden), 30) start-up (van nieuw bedrijf), 31) tweet-up (via Twitter bijeengeroepen meeting), 32) warming-up (gereedmaken voor wedstrijd) en 33) wazzup (wat is er?, hoe is het?, Engels: what's up?). En vergeet vooral 'up' zelf niet (priklimonade)!

3. Dat is op een enkel geval na dus volgens de regels. Met '*down' heb ik minder hooggespannen verwachtingen: 1) breakdown (geestelijke inzinking), 2) buttondown (bnw., van een overhemdsboord), 3) coolingdown (na de wedstrijd), 4) dropdown (rolmenu op het
pc-scherm), 5) knockdown (bij boksen, wel: knock-out, ko!), 6) meltdown (totale ineenstorting, ook van kernreactor), 7) playdown (strijd tussen degradatiekandidaten, wel: play-off!), 8) shakedown (zwaar verhoor), 9) showdown (directe confrontatie), 10) top-down (tegengestelde van bottom-up) en 11) touchdown (bij American football en rugby). En laten we vooral 'down' sec niet vergeten: hij is down (neerslachtig), ik ging drie down (bij bridge), de pc zou spoedig down gaan en zij leed aan down, het downsyndroom, het syndroom van Down.

4. Doe mij maar ups, liever dan downs …
 
 

0855 Dictee donderdag 28 jan 2016 (1): dictee Column Het is niet zo bie vandaag √

Dictee - dictees [0855]

Het is niet zo bie vandaag

1. In deze betekenis is bie [bijwoord] in de spreektaal de afkorting van ‘bijzonder’, te weten als waardering. Let op: 'bijzonder' spreek je uit met 'ie' en niet met 'ei'. En 'bie' komt ook nog als znw. voor in de uitdrukking 'de bie steken' [afkomstig van 'bij'] = ervandoor, ertussenuit gaan.

2. Zo filosoferend kwam ik van 'bie' op 'mie' (homoman, met name verwijfde homoman; ook: Mies = meisjesnaam, verkleinvorm van Mie (vroeger dikwijls als roepnaam voor een poes); ook: Goeie Mie, de toenmalig bekende Leidse gifmengster). Denk ook aan: aap, noot, mies (VD, de eerste drie woorden van een leesplankje waarvan het derde plaatje een cyperse poes voorstelt ('uitdrukking' dus). GB: het
aap-noot-mies (znw. dus). Ook 'mietje' (znw.) treffen we aan: 1) homoman, m.n. verwijfde homoman, 2) overdreven precies, kleinzielig persoon, 3) watje = lullig kereltje, doetje, koekje, schuimpje, slappeling, 4) uitdrukking: laten we elkaar geen mietje noemen = laten we de dingen zeggen zoals ze zijn. En zo kwam ik ook nog op 'mi' = 1) derde toon van de toonladder als relatieve notennaam (de 'e') en 2)[stofnaam] soort van vermicelli = glasnoedels, vergelijk bami.

3. Als je zo aan het heen en weer rommelen bent in VD, GB, en op internet, weet je vaak niet meer waar je gebleven was. Daar zijn twee mooie ww. voor: wilfen = surfen op het internet waarbij men niet meer weet naar welke informatie men oorspronkelijk op zoek was (vervoeging: ik wilf, jij wilfte, wij hebben gewilft; het woord 'Wilf' komt van What was I looking for?) en in goed Nederlands: winozzen (vervoeging: ik winoz, jij winozde, wij hebben gewinozd; het woord 'Winoz' komt van Waar was ik naar op zoek?).

4. O ja, nu weet ik het weer: uiteindelijk wilde ik in deze column op zoek gaan naar alle woorden die eindigen op 'bi', in VD te vinden met zoeken naar '*bi'. Nou, daar gaat ie dan (50 trefwoorden, alleen de interessante en daar houd ik het bij, 5 voorbeeldzinnen – geven niks extra's en 146 voorkomens binnen artikelen – die sla ik over): 1) alibi, 2) anbi = algemeen nut beogende instelling, 3) babi (o.a. zwijn, mestvarken), 4) bambi: (liefkozend: jong hertje), 5) bi (biseksueel, znw. en bnw.), 6) bibi (spreektaal, schertsend: ik – bibi mag het weer oplossen, 7) birambi (SR = Sur. blimbing = zoete tot lichtzure vrucht = zoete blimbing, carambola, starfruit, stervrucht, 8) biribi = kansspel met 64 balletjes, die men uit een zak haalt, 9) chuchubi = op de Antillen tropische spotlijster, 10) combi, 11) dyumbi (SR: dwaalgeest), 12) ebi = extra beveiligde inrichting (gevangenis), 13) ecocombi = roadtrain, supertruck, XXL-truck, 14) fayalobi (sierheester), 15) fransmanbirambi (SR kleine boom, waaraan de carambola, stervrucht groeit), 16) Galibi (indianentaal Zuid-Amerika), 17) habibi (straattaal: schatje), 18) historia morbi = ziektegeschiedenis, 19) hodie mihi, cras tibi = heden ik, morgen gij en 20) holebi (znw. en bnw.: verkorting van homo, lesbisch of biseksueel).

5. Verder: 21) koolrabi, 22) kubi (SR: zekere ombervis), 23) lesbi (znw. lesbienne, bnw. lesbisch), 24) marabi = Afrikaanse muziekstijl, 25) mobi = mobiele telefoon, 26) nabi = profeet van Allah, 27) nil (ook: nihil) conscire sibi = zich van geen kwaad bewust zijn, 28) obi (japanse gordel of sluitband judopak), 29) rabbi = rabbijn, 30) renminbi = yuan = Chinese munt, 31) sbbi = sociaal belang behartigende instelling, 32) urbi et orbi = zegen van de paus  = aan de stad (Rome) en aan de (gehele) wereld, 33) vbi = vrijgestelde beleggingsinstelling (belasting), 34) wabi = op de Antillen peuldragende boom uit de mimosafamilie, 35) wabi-sabi = op het zenboeddhisme berustende kunstopvatting die uitgaat van de schoonheid van vluchtigheid en imperfectie en die zich veelal manifesteert in sobere vormen, 36) wahabi = wahabiet = aanhanger van het wahabisme = streng orthodoxe stroming binnen de soennitische islam, gebaseerd op de ideeën van Abd al Wahhab, met veel aanhangers in Saudi-Arabië en 37) wasabi = Japanse hete groene mierikswortelpasta.

6. Nou hoop ik maar dat u zegt: deze column was toch best wel bie …
 

0854 Dictee woensdag 27 jan 2016 (1): dictee Ska √

Dictee - dictees [0854]

Ska

A. De ska is uptempo [= in rap tempo gespeelde] muziek, ontstaan uit een vermenging van traditionele Jamaicaanse muziek met jazz en
rhythm-and-blues, met een sterke afterbeat [= (het spelen van) het accent op de tweede en vierde tel, m.n. door begeleidende instrumenten; synoniem: backbeat]. Ook 'ska-achtig' staat in VD. 

B. Zijn er veel woorden die met 'ska' beginnen?

C. Antwoord: nee. We zoeken op 'ska*'.

1) skaat = een zeker Duits kaartspel, tussen drie personen gespeeld met 32 kaarten.

2) skai (znw.) = een soort kunstleer en skai (bnw.) = kunstleren: skai bekleding, een skai bank. Let op bij skai bekleding (klemtoon op bekleding) is skai een bnw. en bij skaibekleding (klemtoon op skai) is skai een znw.

3) Skal = in NL Stichting Keurmerk Alternatieve Landbouw (organisatie die gemachtigd is het EKO-keurmerk toe te kennen).

4) skald = oud-Noorse hofdichter, die gewoonlijk de lof van een bevriende vorst bezong of dichtte over de daden van de helden van vorige geslachten.

5) skate = verkorting van rollerskate [rolschaats] of inlineskate [rolschaats met een aantal (meestal vier) achter elkaar geplaatste wieltjes, synoniem skee­ler].

6) skateboard = plank op twee achter elkaar staande paren wieltjes, synoniem: = plankschaats, rolschaatsplank, schaatsplank.

7) skateboarden = op een skateboard rijden.

8) skaten = skateboarden, rolschaatsen of inlineskaten. Het ww. wordt nog als Engels aangevoeld en dus als volgt vervoegd: ik skate, jij skatet, wij skaten, jij skatete, wij skateten en jullie hebben geskatet. Een persoon is een skater en de bezigheid is het skating.

9) Verder noteerde ik nog: skatebroek, skate-off [extra, beslissende selectiewedstrijd bij het schaatsen], skatepark, skatingrink [baan voor het rijden op rolschaatsen], skateboardachtig en skateboardrage, skatecontest (battle, wedstrijd), skatedemonstratie, skatekamp, skatemagazine, skatemarathon, skatemode, skateparadijs, skateruimte, skateschool, skateshow, skatetijdschrift, skatewereld en skatezone.

10) Uit de voorbeeldzinnen van VD meld ik nog: downhill skaten en de slag in het Skagerrak (ska … !).

11) Binnen artikelen komt 'ska*' 60 keer voor. Interessante treffers: a) asfaltschaatser, b) backflippen, c) bussurfen, d) downhillen en uphillen, e) flyboarden (achter een vlieger), f) halfpipe, g) kickflip, h) kiteskaten (bijv. met luchtbanden over het strand achter een kite = een grote met twee lijnen bestuurde matrasvormige vlieger, waaraan men zich staande op een board of skates of zittend op een buggy laat voorttrekken] en i) een ollie = sprongetje in de lucht met het skateboard. 

D. En hoe zit het met 'sca'?

E. We zoeken op 'sca*'. Daar geeft VD 76 trefwoorden, 14 voorbeeldzinnen en het komt 214 keer voor binnen artikelen [2015!]. Ik noem alleen een paar interessante trefwoorden: a) scabiës = schurft en scabieuse = schurftkruid, b) scag = Surinaamse heroïne, c) scala caeli = jakobsladder, d) scanning tunneling microscopy = microscopie op moleculaire schaal, e) scapham scapham dicere [k] = het kind bij de naam noemen, f) scarabee = soort van (vroeger in Egypte: heilige) mestkever, g) scaramouche = hansworst, grappenmaker, g) scarlatina = roodvonk en i) scatten [èh] = in de (bebop)jazz improviserend betekenisloze lettergrepen zingen [voorbeeld van een scat: heybaberiebah].
 

0853 Dictee dinsdag 26 jan 2016 (1): dictee Groot Gomarus Dictee 2016 √

Dictee - dictees [0853]

Groot Gomarus Dictee 2016 Gorinchem

(geen titel, auteur: de heer Bot)

1. "Tijdens mijn oratieplechtigheid in de aula van het academiegebouw van de TU Delft wil ik u meenemen naar de wereld van de mug, een vliegend insect uit de orde tweevleugeligen.

2. Een mug is een primitieve versie van een vlieg en heeft een klein en fragiel lichaam, zes dunne pootjes, meestal twee veerachtige antennes waarmee zeer goed geur waargenomen kan worden en een kleine kop met vaak zichtbare zuigsnuit.

3. Deze irritante insecten kunt u bestrijden met chemische insecticiden of doodslaan met een opgerolde krant, maar u kunt ze gek genoeg ook elimineren.

4. Het gaat dan natuurlijk niet om de eerdergenoemde vervelende vampiristische wezens, die in Egypte verantwoordelijk zijn voor de beruchte westnijlziekte(!), maar om een zespotige, op afstand bestuurbare robotmug, de zogeheten Flexbug (komt voor in Kinderdictee Den Haag 2010).

5. Hij maakt extreem realistische zoemgeluiden en kan echt vliegen, zonder te pletter te slaan tegen allerlei obstakels, dankzij ingenieuze geluids-, bewegings- en lichtsensoren.

6. Als je hysterisch wordt van het gezoem om je hoofd moet je als de wiedeweerga het aan-uitknopje zoeken of wachten totdat hij zijn accuutje heeft leeggevlogen.

7. Ik weet niet hoe ik mijn inaugurele rede over muggen moet vervolgen", verzuchtte de hoogleraar, krabbend aan zijn zwemmerseczeem, terwijl hij aan een ovale picknicktafel onder een eik zat en er rustige muziek uit zijn minuscule mp3-speler kwam.

8. Hij besloot eerst richting de Zuidas van Amsterdam te gaan, om – na een chique kapper bezocht te hebben – in zijn vierkamerappartement relaxed zijn actie te vervolgen.

9. 's Avonds wandelde hij nietsvermoedend het ogenschijnlijk ongevaarlijke woud in om een handvol geleedpotigen te bemachtigen voor de soep, die zijn vrouw zou serveren als voorafje bij een luxueuze stapel met siroop overgoten pannenkoeken.

10. Hij waande zich eerst in een jungle, waar hij als orang-oetang of chimpansee moest meewerken aan geavanceerde sciencefictionfilms, maar al snel voelde hij zich apetrots op het ingenieuze onderzoek naar muggen.
 

0852 Dictee zondag 24 jan 2016 (1): dictee Shoot-out Voorburg 2015 √

Dictee - dictees [0852]

Shoot-out dictee Voorburg 2015

1. Oude kost, oude koek natuurlijk: crambe repetita, crambe bis cocta of crambe recocta, want dat dictee is allang (al lang) achter de rug. Vanavond kreeg ik echter een ingeving die ik de lezer niet wil onthouden.

2. In Voorburg eindigden 3 deelnemers ex aequo met 0 fouten. Wie, en wie er won, is totaal onbelangrijk: er werd tot een faire uitslag gekomen en er is niets oneerlijks gebeurd …

3. Normaal is het bij dictees zo, dat als er een shoot-out is, die uitgevochten wordt op het gebied van de spelling. De
ex-aequodeelnemers worden niet vlak bij elkaar aan een tafeltje geplaatst en moeten (bijv.) 5 (super)moeilijke woorden of uitdrukkingen opschrijven. Wie de minste fouten heeft (max. 1 per woord of uitdrukking), wint de shoot-out. Vergelijk het maar met strafschoppen na een voetbalwedstrijd. Het verschil met het dictee is, dat je wel tegelijkertijd woorden kan laten opschrijven, maar dat het nemen van 2 strafschoppen tegelijk – het kan wel natuurlijk – nogal omslachtig is … Is er dan nog geen beslissing, omdat 2 of meer deelnemers hetzelfde laagste aantal fouten hebben, dan komt er steeds 1 woord of uitdrukking bij, totdat er een beslissing verkregen is.

4. In Voorburg had men iets anders bedacht. De 3 deelnemers moesten de volgende vraag beantwoorden (het was nov 2015, meen ik): wat was het gemiddeld aantal fouten van de Nederlandse prominenten bij het Groot Dictee der Nederlandse Taal in de Eerste Kamer in december 2014? Het antwoord was overigens 31. Eerst mocht kandidaat A een getal noemen, daarna B en daarna C. Achteraf is dat niet (helemaal) eerlijk. De eerste kandidaat moet 'in the blind' een aantal noemen, de tweede gaat eronder of erboven zitten en de derde kandidaat heeft ook zijn beperkingen omdat er al 2 getallen genoemd zijn. Het is buitengewoon moeilijk uit te maken, welke kandidaat in het voordeel is: A, B of C. Dat hangt wellicht ook van de genoemde getallen af. Wie het dichtst bij het gezochte getal zat, won. In Voorburg was dat kandidaat C: verder onbelangrijk.

5. Hoewel de uitslag fair en niet oneerlijk was, heb ik er toch altijd een onbevredigd gevoel bij gehouden. En wat ikzelf ook nog het meest vreemd vind, is dat ik nu pas – maanden later – bij ingeving, toen ik toevallig aan dat dictee dacht, tot de juiste oplossing kwam. Kijk, die strafschoppen kun je niet (gemakkelijk) tegelijk nemen, de woorden opschrijven wel.

6. En zo is het ook met het antwoord op de genoemde vraag. De enige 100% correcte oplossing was geweest, de 3 kandidaten niet na elkaar een antwoord laten geven, maar ze gelijktijdig dat antwoord te laten opschrijven. Dan is er geen enkele onderlinge beïnvloeding of sturing en is de wedstrijd volledig eerlijk.

7. Ach, waar maak ik me druk om: (:–))?

Toch vond ik het gewoon leuk om de ingeving openbaar te maken.

Ter lering ende vermaak …