0829 Dictee zaterdag 12 dec 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (78) - Amsterdam √

Dictee - dictees [0829]

Ditjes en datjes (78) 

A. In het UvA-HvA-dictee kwam voor 'aloë vera': is dat correct? De wetenschappelijke naam van planten heeft volgens het systeem van Linnaeus (het linneaanse systeem) altijd 2 componenten: het eerste deel (linneon of grote soort, mét hoofdletter, gebruikelijker: geslachtsnaam) en jordanon (of ondersoort met kleine letter, gebruikelijker: soortnaam). In VD honderden voorbeelden zoals (willekeurig) het blauw glidkruid (de huis-tuin-en-keukennaam) dat volgens de wetenschap Scutellaria galericulata heet, en het maarts of welriekend viooltje, dat officieel Viola odorata heet. Nu is het wel het een of het ander: normaal schrijven we plantennamen met een kleine letter, maar als je voor de wetenschappelijke naam kiest, moet je dat ook goed doen! Op het gebied van de aloë (aloë's, aloëetje) vertelt VD ons het volgende: nergens komt zoiets als 'aloë vera' voor (wel andere Latijnse namen als de echte lavendel (Lavandula vera) en de pistacheboom (Pistacia vera). Het kan dus geen
huis-tuin-en-keukennaam zijn, nee het is echt in het Latijn: Aloe vera. Wikipedia bevestigt dit. Bij mijn eerste correctie van Amsterdam had ik wel 'Aloë vera' en dat is dus écht fout. Overigens: zou je die plant 'Aloe vera' wellicht toch niet mogen vernederlandsen tot 'aloë vera' - OK? Wikipedia en mijn tuincentrum sluiten dat in ieder geval niet helemaal uit …

B. Ook Amsterdam: waarom moet er in 'culinair-fetisjistische clownerieën' een koppelteken? Wel in populairwetenschappelijk is populair een toevoeging aan wetenschappelijk, daarom geen koppelteken, en niet: populair-wetenschappelijk: het zijn geen verwisselbare begrippen, want wetenschappelijk-populair kan hier niet. In het geval van culinair en fetisjistisch bijten de begrippen elkaar, ze staan los van elkaar en zijn verwisselbaar, dus culinair-fetisjistisch(e); immers fetisjistisch-culinair(e) zou ook gekund hebben. Dat alles nog los van het feit dat grammaticaal 'culinair fetisjistische clownerieën' m.i. 'culinaire' zou moeten zijn, vanwege het ontbreken van elke band tussen de twee bnw. zodat culinair dan niet zou slaan op fetisjistische, maar op clownerieën. Misschien ook nog wel een komma dan!

C. En waarom zou ik in multiple-sclerosepatiënten een koppelteken gezet hebben? De vraag is of dit een Nederlandse en/of Engelse drieledige samenstelling is. In dat geval geen koppelteken, anders wel. Sinds Taaladvies mij bevestigd heeft dat shish-kebabtent met een koppelteken moet (geen echt Turks, maar toch maar als zodanig te beschouwen …) zet ik in dit soort gevallen vaker wel dan niet een streepje. Nu is multiple = multipel wel een ingeburgerd woord (vergelijk ook in het Engels (!) multiple choice en multiplechoicetest), net als sclerose, maar multiple sclerose zou ik toch als quasi-Latijn willen betitelen. Vandaar het streepje. Maar ook hier is wellicht enige discussie mogelijk, hoewel de anorexia-nervosapatiënte mij weer behoorlijk sterkt in mijn mening …

D. Het hele verhaal ga ik niet doen. Via via begreep ik wel dat ze in Amsterdam behoorlijk boos op me zijn en dat ik daar ammenooitniet meer mag meedoen aan het dictee. Nou, die boosheid is dan wederzijds: door me ongevraagd (delen van) het dictee toe te sturen, werd mij abrupt de mogelijkheid ontnomen om zelf mee te doen. Wakker lig ik er niet van: er zijn nog zoveel andere (en wel – qua spelling – correcte) dictees, moet je maar denken …

 

0828 Dictee donderdag 10 dec 2015 (6): dictee Column Medische termen (2, vervolg, slot) √

Dictee - dictees [0828]

Column Medische termen (2, vervolg, slot)

1. Ik besluit bij dezen om de lijst wel verder te doen, maar alleen de termen, die heel dicht bij de woordenboeken liggen en zonder veel uitleg (zie internet): 1) co-enzym, 2) cosmeticum, 3) creatinefosfokinase(n) - zekere enzymen, zie 'CPK' in VD), 4) creutzfeldt-jakobsyndroom, 5) cysteus (met cystevorming), 6)
darm-blaasbreuk, 7) di-encefaal (vgl. diëncefalon, VD), 8) debridement (verwijderen van weefsel), 9) disacharidetolerantietest, 10) disjunctiefractuur, 11) dislokeren (VD: verrekken, verzwikken), 12) distensie, 13) dosisaerosol, 14) eczemateus (VD), 15) epidermale groeifactor (los, VD!), 16) epididymectomie (raad maar), 17) evidencebased, 18) extrapiramidaal, 19) extra-uterien (VD), 20) Fallopii salpinx (VD: fallopische buis, baarmoedertrompet), 21) faryngectomie (verwijderen; farynx = keelholte), 22) faryngorinoscopie, 23) fecaaloccultbloedtest, 24) fecesonderzoek en 25) feomelanine.

2. Verder: 26) fluoro-uracil, 27) foetopelvien, 28) fosfodi-esterase, 29) frenicoliënaal, 30) frenulectomie, 31) gere-includeerd, 32) hemorragie (VD), 33) hemorroïden, 34) heup-lendenspier, 35) hyalien (helder, glasachtig – van kraakbeen), 36) hyperurikemie, 37) hypoglykemie [GB ook: c], 38) ileocecaal, 39) iliitis, 40) intralaesiaal, 41) intrapontien, 42) jiroveci (een zeker gist), 43) justitieel-medisch, 44) karyotypering, 45) katabolicum, 46) katheterablatie, 47) kin-tongbeenspier, 48) kippeneiwitallergie, 49) klebsiella(bacterie) en 50) klonisch (klonische kramp = met kort opeenvolgende samentrekkingen)

3. Vervolgens: 51) kompres, 52) korsakovsyndroom, 53) kwasjiorkor (ook j --- > h: aandoening kinderen: eiwitgebrek), 54) labyrintectomie, 55) lagerugpijn, 56) legionellose, 57) lendenspier, 58) leucoderma, 59) lokalisatiegebonden, 60) maag-darm-leverarts (mdl-arts), 61) mee-eter, 62) meningeaal, 63) methotrexaat, 64) mohschirurgie (vergelijk mohsschaal = schaal van Mohs), 65) monoklonaal (gemaakt van eenzelfde kloon), 66) mucopolysacharide, 67) mukeus, 68) multipelepersoonlijkheidsstoornis (MPS, meervoudigepersoonlijkheidsstoornis), 69) murien, 70) myoclonus, 71) myo-epithelioom, 72) myxoedemateus, 73) nevoïde, 74)
obsessieve-compulsieve persoonlijkheidsstoornis (los) en75) oesofaguscarcinoom.

4. Ook nog: 76) oftalmicum, 77) ondersteluchtweginfectie, 78) pediculose, 79) pericranitis, 80) petechiën, 81) piramidebaanlaesie, 82) poliepose, 83) polstendosynoviitis, 84) postcoitumtest, 85) precancereus, 86) pre-eclampsie, 87) prepatellaris, 88) preputiaal, 89) profylactium, 90) prognosticeren, 91) rabdomyosarcoom, 92) ragade, 93) re-insertie, 94) resusantagonisme, 95) reumatoïde, 96) ribbenkast, 97) rinoplastiek, 98) sacro-iliitis, 99) septikemie en 100)
sfeno-etmoïdaal.

5. Ten slotte: 101) sfincterdyssynergie, 102) spier-peesovergang, 103) squameuzecelcarcinoom, 104) streptokokkemie, 105) syncytieel, 106) tandeloos, 107) trombarteriitis, 108) trombolyticum, 109) tumoraffien, 110) twee-eiig, 111) urethritis, 112) varikeus, 113) vesico-ureteraal, 114) viskeus (viscositeit), 115) westnijlvirusinfectie, 116) wiggenbeen en als laatste (117) zuur-base-evenwicht. 

6. Succes ermee!

0827 Dictee donderdag 10 dec 2015 (5): dictee Groot Dictee Rijssen-Holten 2015 √

Dictee - dictees [0827]

Groot Dictee Rijssen-Holten 2015

Moedermaffia (auteur: Margreet Koster)

1. Waar vroeger de klas gezamenlijk “Hatsiekiedee!” riep bij binnenkomst van de jarige met een plateau saucijzenbroodjes, ligt de lat voor schooltraktaties tegenwoordig aanzienlijk hoger. Want het moet gezond, macrobiotisch verantwoord en ook nog eens betaalbaar zijn. Met een eenvoudig fluorescerend komkommertreintje of versierde rock-‘n-rollachtige rijstwafel kom je er niet. Het is bovendien geen peulenschil om de bemoeizucht van betweterige, overbezorgde doelgroepen te pareren. Hoe mooi die verrukkelijke kinderbowl van fairtradeproducten er ook uitziet.

2. Menig schoolhoofd heeft – al vousvoyerend – amechtige pogingen gedaan de traktatiegolf te standaardiseren. Ondanks het daarop volgende gillendekeukenmeidenvertoon vergt de zoektocht in het glutenvrije schap weliswaar enig fingerspitzengefühl. Want om je niet te brouilleren met gestreste kinderen met hyperesthesie of allergieën moet ieder ingrediënt gecheckt worden op glucosestroop of maltodextrine. Een chic pasteitje kippenragout, toch een hype in de jaren 80 (tachtig), doet de jeugdige adolescenten van tegenwoordig steil achteroverslaan. En natuurlijk moet de smaak wel voldoende umami bevatten, om geen flashmob van notoire boeroepers te veroorzaken. Je zou er het heen-en-weer van krijgen in je hoogglanskeuken. 

3. De gemiddelde ouder wordt bijkans horendol [hoorndol] van het uitentreuren destilleren uit alle goedbedoelde adviezen die in groten getale op hem of haar afkomen. Hij of zij wil immers nooit ofte nimmer terechtkomen in het vizier van de zogeheten ‘moedermaffia’: een gremium van beoordelaarsters dat het, niettegenstaande de participatiemaatschappij, zo uitstekend weet.

4. Maar hoeveel trubbels bezorgen hennepzaad, tarwegras en
Zuid-Amerikaanse açaibessen de doorsnee geëquipeerde plusmama die 's avonds in haar onesie nog een flinke medoc drinkt op de goede afloop? Dergelijke abominabele hoofdbrekens bezorgen haar en haar jeremiërende eega nu niet bepaald het zwitserlevengevoel. Het geheel dreigt cabareteske vormen aan te nemen.

5. Misschien is een knäckebrödje met hüttenkäse voorzien van een asymmetrisch gesneden partje mandarijn en een virtuoos toefje alfalfa, de ideale en verantwoorde traktatie. Maar dit goedje werkt speekselbevorderend en chlorofyl geeft de blaadjes een ongelofelijk groen kleurtje, doch werkt laxerend en desodoriserend, zo lazen we onlangs in De Telegraaf. Is het apekool? Vind nog maar eens je weg in dit rariteitenkabinet van mogelijkheden.

6. De éminence(s) grises onder ons zouden zeggen: “Een sinaasappel is ook lekker.”
 

0826 Dictee donderdag 10 dec 2015 (4): dictee Rijssen-Holten Jeugd 2015 √

Dictee - dictees [0826]

Jeugddictee Rijssen-Holten 2015

Digibeten (auteur: Margreet Koster)

1. Tegenwoordig kunnen we geen dag meer zonder internet, social media en andere digitale zaken. En sms’te je vroeger gewoon wat je wilde zeggen, tegenwoordig storten pubers een verzameling ondefinieerbare afkortingen uit over hun ouders, die zij smalend als digibeten omschrijven.

2. Ook de ‘verengelsing’ oftewel het ‘Dunglish’ speelt ons parten. Heb je jouw vader weleens horen roepen dat je niet mag tweeten als er visite is? En dan je moeder. Ze is bepaald geen sufferd en appt en snapchat er flink op los. Dat is best handig, wanneer de conciërge bedenkelijk vraagt of je ouders akkoord gaan met de video-opname van jullie nieuwste vlog.

3. In al je bescheidenheid zit je, net als je vrienden, gewoon in de puberteit en daarvoor moet je je smartphone veelvuldig gebruiken. Maar het blijft lastig om een duckfaceselfie te maken terwijl je bij de frietchinees zit te wachten.

4. Ook die aanvankelijk charmante rechercheur kon jouw belgedrag in de stationshal niet echt waarderen en leidde je naar de vooroorlogse verhoorkamer. De man noteerde motorisch jouw gegevens terwijl je gedwee je excuses aanbood. Bij het schijnsel van het stoffige waxinelichtje hoopte je vurig dat je bagage intact bleef.

5. Je had immers zo-even nog snel een flesje oldskool eau de cologne ingepakt voor je oma. Die beloning heeft ze zeker verdiend. Want sinds afgelopen zaterdag kan jouw grootmoeder – dankzij je nerdy neefje – skypen met de hele wereld.

6. Dat cadeautje levert je ongetwijfeld een heerlijk bord hachee of goulash op, zoals alleen zij dat kan bereiden, met courgette en paté. En daarvoor heeft ze geen 24Kitchen of Facebook nodig. 
 

0825 Dictee donderdag 10 dec 2015 (3): dictee Ditjes en datjes (77) √

Dictee - dictees [0825]

Ditjes en datjes (77) 

A. VD nu: (een glas) beerenburg, GB beerenburger en berenburger.

B. Overal, nu ook bij V.D.M.: verbi divini minister.

C. VD heeft consanguïen, GB consanguien. Vanwege bij beide de uitspraak [gwie, niet guu-wie] lijkt me het laatste juist, het eerste niet. Zie ook verderop. 2020 OK.

D. De Taalunie bevestigt dat, VD laat weten, dat deze wijziging te laat was voor opname in papieren VD. Wordt meegenomen bij volgende herziening oVD!

E. De hvm-ziekte is de hand-, voet- en mondziekte, veroorzaakt door het coxsackievirus. Afkorting verzonnen door RL.

F. Een bijna-ongeluk is een net-nietongeluk.

G. VD heeft CVS (chronischevermoeidheidssyndroom), maar GB
cvs-patiënt (lijkt juist). Trouwens wel ME-patiënt = myalgische encefalomyelitis.

H. Vraag: leiding gevend of leidinggevend? Het laatste is juist. GB heeft het hele scala bij ww. 'leidinggeven' dus tegenwoordig deelwoord = bijvoeglijk naamwoord = 'leidinggevend'. VD heeft wel bnw. 'leidinggevend', maar (op slechts 1 plaats sub lemma) 'leiding geven' (lemma: leiding). Dat zal dus wel aangepast (moeten) worden. Is verdwenen!

I. Vraag: "Bezoekt Borsele!" of "Bezoek Borsele!"? Het laatste: gebiedende wijs krijgt bij één of meer personen altijd de enkelvoudsvorm (loop allen naar de pomp), behalve in enkele staande archaïsche vormen als 'bezint eer ge begint'.

J. Een leuke (naar Ruggespraak van Onze Taal gestuurd) uit de PZC van heden (9 december): Van Gaal wacht zware tijden. Moet natuurlijk 'wachten' zijn!

K. (Overgenomen uit het commentaar op het dictee:) In het
UvA-HvA-dictee kwam 'güira' voor. Daarover het volgende: het woord is te vinden op internet – maar dat is nu juist bij dictees een absoluut verwerpelijke spellingsbron! Een güira (internet) is net als de güiro (zo geschreven volgens internet!) een cilindervormig muziekinstrument, maar dan gemaakt van metaal en wordt bespeeld met een schraper in de vorm van een vork. De güira wordt gebruikt in de Dominicaanse merengue en bachata (beide in woordenboeken - bachata in VD - wiki] en dansen, op internet ten onrechte met hoofdletters) uit de Dominicaanse Republiek. Nu wil het geval dat Van Dale wel guiro kent (zonder trema, dus zou ik ook 'guira' schrijven). Als uitspraak wordt onder andere 'gwie-roo' gegeven. Dat brengt me in de woordenboeken op consanguien en consanguiniteit. Je zou bij deze woorden wellicht aan klinkerbotsing tussen de u en de i denken, maar wegens de uitspraak van dit van oorsprong uitheemse woord 'gwie' en niet 'guu-wie' komt er toch geen trema (op de i dan!). Zelfs met de woordenboeken in de hand blijft het moeilijk: Het Groene Boekje schrijft beide woorden correct, Van Dale heeft wel consanguiniteit, maar consanguïen ten onrechte (nog - 2020 aangepast!) met een trema. Desgevraagd deelde VD mee, dat deze wijziging bij GB hen te laat bereikt had, waardoor deze niet meer kon worden meegenomen bij de nieuwe papieren VD. Ze beloven dat in de eerstvolgende update van de online-VD dit wel zal worden meegenomen [2020 OK]. Enne … dit is dan nog maar één woord uit het rijtje van het UvA-HvA-dictee, wel het hardnekkigste overigens!
 

0824 Dictee donderdag 10 dec 2015 (2): dictee UvA-HvA-dictee 2015 zoals werkelijk gehouden, ter vergelijking √

Dictee - dictees [0824]

Ter vergelijking.

Zie ook blogpost [0822] voor een gefatsoeneerde versie.

UvA-HvA-dictee 2015 zoals het werkelijk gehouden werd …

Culinair-fetisjistische clownerieën (auteur: Mano Bouzamour)
[met de rode spellingen ben ik het niet eens – RL]
[correcte spelling in groen]

1. De twee hautain geklede juffrouwen expedieerden via WhatsApp
huilen-van-het-lachenemoji's terwijl zij op een Piaggioreespleetje (waarvan de clignoteurs aanstonden) in alle lucullische lasciviteit door het Vondelpark manoeuvreerden tussen een geïmproviseerde
jeu-de-boulesbaan, pencak-silatbeoefenaars en multiple(-)sclerosepatiënten die een tai-chicursus volgden.

2. Bestemming: de Pieter Corneliszoon Hooftstraat waar 's lands frêle, gesofisticeerde chickies zich als geroutineerde collectioneurs, snuffelend als chihuahua's, vergapen aan de exquisiete collecties van modehuizen als: Ermenegildo Zegna, Dolce&Gabbana en Hermès.

3. En niet te vergeten: de limited edition accessoires [gelimiteerde-editieaccessoires] van Roberto Botticelli; diens jasseronkettinkjes (J) zijn ontegenzeggelijk collector's items. Clientèle van de bonnetterieën: van 2pac minnende [2Pac-minnende], pernicieuze kut-Marokkanen met een apocrief arsenaal aan AK-47-geweren tot fiducieloze conjunctuurconnaisseurs van De Nederlandsche Bank.

4. Terwijl de vrouwen nipten aan een verrukkelijke caipirinha na deze obligatoire besognes, schuifelde er langs de terrassen in de Cornelis Schuytstraat een stel musici, pieus als monniken, met een scala aan achenebbisje muziekinstrumenten: de contrabassarrussofoons, de güira's [guira's], de bouzouki's en de darboeka's.

5. Nadat de dames het recital hadden gedeballoteerd, verordonneerden zij onmiddellijk de sanguinisch lijkende cafébediende met peper-en-zoutkleurig haar (waarschijnlijk een Antilliaan of Curaçaoënaar). Hij femelde: "Ik recommandeer te allen tijde de gevogelteconsommé, gevolgd door het nalolokamtandslijmvisje met shiitakesaus, rodezeeanemoonvis en coquilles Saint-Jacques."

6. Na een stilte rassureerde de naar Aloe vera [aloë vera] geurende garçon solemneel terwijl hij met een crème-brûléebrander een Marlborootje aanstak: "Of willen jullie een saotosoepje?"

7. Van dit soort culinair-fetisjistische clownerieën moesten de schonen vomeren. 

8. De lul-de-behanger kon fluiten naar een douceurtje.

 

0823 Dictee donderdag 10 dec 2015 (1): dictee Groot Dictee Sint Anthonis 2015 √

Dictee - dictees [0823]

Dictee van de gemeente Sint Anthonis 2015 (auteur: Piet Vloet)

Het kerkje dicht, de school dicht en toch …

1. De efficiëntste route vanuit Sint Anthonis naar Ledeacker is ook de penibelste door de door Jan en alleman vermaledijde flitspaal die duizenden verrast met een niet-welkome cadeaubon; een prudente chauffeur kiest daardoor een alternatieve weg waar hij in de weidse weiden met het malste gras koeien de malste sprongen ziet maken na hun bevrijding uit de winterstallen.

2. Gearriveerd in Ledeacker ziet hij het kerkje dat al decennia- en eeuwenlang het middelpunt vormt van het dorp dat een minder rooskleurige toekomst tegemoetziet: de twee authentieke klokken zullen ten eeuwigen dage zwijgen en geen enkele gelovige meer naar de kerk roepen.

3. Slopen – God verhoede het – zou de dood(s)steek voor het dorp zijn, maar gelukkig is dat niet geoorloofd: de kerk is een staatsmonument en wat zullen de patrones Catharina en de doodgezwegen Donatus wel niet zeggen als de kerk tot een ruïne vervalt en de feeëriek verlichte boom in de adventtijd vervangen wordt door een pietepeuterig bonsaikerstboompje?

4. De heilige Donatus is toch al gebelgd omdat hij circa honderd jaar geen rol meer speelt in Ledeacker: "Ik ben uit de paradijselijke hemel gehaald om dit kerkje te beschutten tegen bliksemschichten nadat het in achttienhonderdzestig getroffen was door bliksemflitsen maar ik ben in het vergetelboekje terechtgekomen door een met koperen bliksemafleiders uitgerust, kraaierig kukelekuend haantje."

5. Toevallig ontmoette ik bij het kerkje een in kakiuniform gekleed, deflaterend, getroebleerd heertje dat mij in verkleinwoordjes het volgende vertelde: "Na een debacletje tijdens een rendez-voustje in het sacristietje met een jazzzangeresje betaalde ik mijn taxietje met een vervalst chequeje dat het chauffeusetje highfivend in ontvangst nam."

6. Volgens sommige archeologen wijst de vondst van een gouden Romeinse munt op voorchristelijke bewoning; toch zou ik als pseudoarcheoloog graag in een aarden wal enkele archeologica vinden waaronder een gearceerd aardewerken tegeltje dat wel op een vroege bewoning wijst want gouden munten kunnen verloren zijn door een passerende centurio die zonder tomtom verdwaald was.

7. Tijdens het highteaën in het dorpshuis met enkele ingezetenen kwam ter sprake dat een man met een reuzengestalte en een hese stem het een reuze-idee vond alhoewel de gegadigden niet in groten getale warmlopen voor dit on-Nederlandse plan terwijl het niettemin voorziet in de bouwbehoefte van trouwlustigen.

8. Ondanks de door de bisschoppelijke hiërarchie opgelegde sluiting en de opheffing van de school zal Ledeacker deze catastrofale rampen te boven komen en rechttoe rechtaan afstevenen op een glorieuze toekomst dankzij de immigranten van 't Hofje als zij ten minste enigszins integreren en zich niet gedragen als hobbezakachtige, kakkineuze individuen want daar houdt Ledeacker niet van.