0734 Dictee zondag 20 sep 2015 (1): dictee Groot Heerenveens Dictee 2015 √

Dictee - dictees [0734]

Groot Heerenveens Dictee 2015, auteur: Rob Kerkhoven

Loflied op Heerenveen

1. Als je in de Randstad naar de vermoede grootte van Heerenveen informeert, krijg je groteske antwoorden: ten minste 80.000 ingezetenen, het voetbalstadion heeft een capaciteit van 40.000 staan- en zitplaatsen, en heus, er is een universiteit met wel vijf faculteiten.

2. De kosmopolitische inwoners van de metropool wat verderop weten wel beter. Wij, hier in Zuidoost-Friesland trouwens ook: de Koemarkt is een minifeestlocatie, onze gemeenteraad is middelgroot, het college van B en W telt slechts vijf leden.

3. Onze dorpsdichter meldde het al bij zijn installatie: er circuleert geen loflied op Heerenveen. In archieven snuffelend speurde hij vergeefs naar scabreuze rijmelarijen of gewijde hymnes. We moeten het doen met de prozaïsche gemeentegids, concludeerde de dorpspoëet.

4. Over notabelen gesproken: via achterkamertjespolitiekachtig gekonkel en vleiende voicemailberichten smeekte men mij om een tipje van de dicteesluier op te lichten. Ik werd ge-e-maild, ge-sms't en via speciaal gelabelde hashtags bestookt met twitterlawines. Enkele chique lady's met roodfluwelen hoedjes stuurden zelfs een exquis flesje bordeaux met excellente parmaham.

5. Sommigen offreerden exorbitante somma om mijn Zwitserse bankrekening te upgraden. Ik luisterde beleefd, maar weigerde nochtans gedecideerd. "Doneer uw giften liever aan nooddruftige
FIFA-bobo's. Die behoeven eerdaags exclusieve rechtsbijstand", adviseerde ik met ironisch dedain.

6. De meesten van u speelden het concours tot dusver goudeerlijk. Bravo! Of is uw zelfrespect intussen compleet verdwenen? Ach, sommige woorden waren ook multi-interpretabel, andere quasifilosofisch en enkele ronduit abracadabra, verzucht u wellicht.

7. Mogelijk kunt u straks apetrots bogen op een olympisch resultaat. Hoe het ook zij, de finish is nabij. Ga niet zitten treuren! Reciteer een ode aan 'Heerenveen, 'n gouden plak!'.
 

0733 Dictee vrijdag 18 sep 2015 (1): dictee Column Los, aaneen of met koppelteken? √

Dictee - dictees [0733]

Los, aaneen of met koppelteken?

Zomaar wat aanzetten. Een complete behandeling zou veel te lang en veel te specialistisch worden. 

1. Een woordgroep schrijven we los (academisch ziekenhuis, in der minne, etc.). Een samenstelling (deur + knop = deurknop) en afleiding (on + af = onaf) schrijven we aaneen. Voor Nederlandse en Engelse woorden (ook combinaties ervan) geldt heel vaak dat je langere combinaties aaneen moet schrijven. Zo wordt (grote + mensen) + taal grotemensentaal, (kleine + kinderen) + bedtijd kleinekinderenbedtijd, (grand + slam) + toernooi wordt grandslamtoernooi, (nep + open) + haard = nepopenhaard. Dat staat (en leest) natuurlijk niet, daarom mag je altijd een streepje toevoegen: nep-openhaard, alleen is dat fout in een dictee: alleen een koppelteken als het MOET, niet als het alleen maar MAG! Vice + (eerste + minister) wordt vice-eersteminister (aaneen, maar klinkerbotsing, dus koppelteken!), (science + fiction) + film wordt sciencefictionfilm.

2. Er zijn wel grappige gevallen: een (lange + afstand) + tussen-s + loper is een langeafstandsloper (een loper die een lange afstand aflegt), maar een lange afstandsloper is gewoon iemand die 'afstanden loopt' en lang (van afmeting) is!

3. Let op: dat geldt alleen voor Nederlands en Engels, in andere talen komt er een koppelteken: Latijn, ad hoc + baantje wordt ad-hocbaantje, Frans, grand prix + toernooi wordt grand-prixtoernooi (maar dus wel: grandslamtoernooi, Engels!), Latijn: a capella + koor wordt a-capellakoor, Turks, shish kebab + tent wordt
shish-kebabtent en Frans, haute cuisine + gerecht wordt
haute-cuisinegerecht.

4. Bij verwisselbare begrippen schrijven we een koppelteken:
pianist-componist (had ook componist-pianist kunnen zijn), zwart-wit, hotel-restaurant, hotel-café-restaurant en minister-president.

5. Iets met een hoofdletter, daar kun je niet zomaar iets voorzetten, dan komt er een koppelteken: anti-Frans, on-Engels, zwart-Amerikaans, pro-Deoadvocaat (pro Deo is los!).

6. Een beetje raar zien zogenaamde afleidende samenstellingen met een woordgroep eruit: rood met groen wordt een rood-met-groene (niet alleen groene, de boel moet bij elkaar gehouden worden!) jurk, dit en dat wordt een dit-en-datse vent en laag bij de grond wordt een
laag-bij-de-grondse streek.

7. Een aantal vaste uitdrukkingen krijgt koppeltekens. Daar zijn geen regels voor, gewoon opzoeken in het woordenboek: een
kruidje-roer-mij-niet, een staakt-het-vuren (- vaste oude uitdrukking, terwijl je tegen één of meer mensen – tegenwoordig! – zegt: staak(!) het vuren), Onze-Lieve-Vrouw(e), etc.

8. Ten slotte: de samenstelling van een woordgroep met een ander woord krijgt koppeltekens, ook om de boel bijeen te houden: alles of niets wordt alles-of-nietspoging, eb en vloed wordt eb-en-vloedenergie, huis, tuin en keuken wordt huis-tuin-en-keukenmiddeltje en huisje, boompje, beestje wordt huisje-boompje-beestjegezin.

 

0732 Dictee woensdag 16 sep 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (60) √

Dictee - dictees [0732]

Ditjes en datjes (60)

A. Ephialtes van Malis, verrader die in 480 aan de troepen van Xerxes een geheim pad wees waardoor deze Leonidas bij de Thermopylae in de rug konden aanvallen: niet meer in VD 2015.

B. Ook verdwenen: Erechtheus, Erechtheum, Eumeniden en Eurus: de oosten- of zuidoostenwind.

C. Verder: Iphigenia in Taurus, Mylitta (Astarte), Musae, Pandèmos (bijnaam Aphrodite), Pergameens (adjectief van Pergamon), Simon Magus (Simon de Tovenaar), Terpsichore (muze van de danskunst en de reidansen; zij wordt dansend afgebeeld met een lier in de hand) en de Griekse Nike (de Romeinse godin Victoria).

D. De vuurtoren in Alexandrië is nog steeds een wereldwonder, alleen vermeldt VD daar nu niet meer Pharos of Pharus (het eiland) bij.

E. De ramboersappel = grote, geribde zomerappel van aangenaam zuurachtige smaak, heeft het loodje gelegd.

F. Mathesis scientiarum genetrix, Latijn voor: de wiskunde is de moeder van de wetenschappen, heeft de nieuwe druk van 2015 niet gehaald. Mathesis = mathematica (wiskunde)

G. Vivendi perdere causas = de redenen om te leven verliezen – staat niet meer in VD 2015. 2020 wel: modus vivendi = manier om (ermee) te leven.

H. Ook verdwenen: volenti nil difficile = voor iemand die echt wil, is niets moeilijk (vrij vertaald: waar een wil is, is een weg).

I. Een gebrek, dat 'hij komt van Lillo' niet in de wdb. staat …

J. Grappig: voorheen in VD: Hoorn is de vaderstad van Le Maire. Maar wie was dat? Iets aangepast, via internet gevonden: Jacob (of Jacques) Le Maire (Antwerpen, circa 1585 – op zee, 31 december 1616) was een Nederlands ontdekkingsreiziger, van Antwerpse afkomst. Hij is de geschiedenis ingegaan als ontdekker van Kaap Hoorn. De Straat Le Maire is naar hem vernoemd. Hij was de zoon van Isaac Le Maire, een van de oprichters van de Vereenigde
Oost-Indische Compagnie (VOC). Zijn broer Maximiliaan Le Maire werd in 1641 het eerste Opperhoofd in Desjima. In feite woonde Jacob niet in Hoorn, maar in Egmond!

K. Alle pleziertjes worden ons door VD langzamerhand ontnomen: zelfs een bonekampje, zo'n lekker kruidenbittertje, mogen we niet meer drinken …

L. Zo is ook het bonjourmadammeke, (gewestelijk) de driekleurige winde, synoniem: dagschone, uit VD verdwenen.

M. Ook de wolkersvrouw is verdwenen: vrije, zelfbewuste vrouw, die zich in haar gedrag en meningen niet laat hinderen door schaamtegevoelens en maatschappelijke beperkingen (naar: Jan Wolkers!).

N. Ook verdwenen: de chiconomic = iemand die prijsbewust chique artikelen koopt, m.n. kleding en schoeisel, synoniem: recessionista.

O. VD heeft ook de reie, gewestelijk: zeeweegbree, geschrapt.

P. Verder verdwenen: 'in morte quies' = in de dood is rust, en 'in coelo quies' = in de hemel is rust (niet op aarde). 
 

0731 Dictee zaterdag 12 sep 2015 (3): dictee 852 (deel 3) √

Dictee - dictees [0731]

Oefendictee 852 (deel 3)

Dictee 852, alinea 7 t/m 10.

7. Hoe vaak moet ik nog zeggen dat MDMA methyleendioxymethylamfetamine is? Een minor poet produceert minor poetry. Zij verkopen hun gequilte en gemacrameede producten. Kijk, daar rijdt ze in haar minismartautootje. De strijd tussen de preciezen en de rekkelijken, de papieren-VD'ers en de online-VD-adepten is nog lang niet geluwd. Daar wil ik bij zijn! Hij zij een getrouwe paladijn van de koning. Er staan heel wat pps-projecten op stapel. Is zeeangst
zee-engte? We hebben snip-snap en ju-ju gespeeld. Hidrotica zijn zweetmiddelen. Perfecte match: een jan-weetal [2020] met een
lijsje-weetal. Die man in zijn mackintosh is geheel gemcdonaldiseerd. Hij is een frequent habitué van Betje van Veren (Betje de Veer).

8. In een van de annalen las ik dat er toen al analetechniekenmethodekennis voorhanden was. Ik ben een BW'er. Wat? Juist: een bekende woordenboekenwatcher! Een criticus heeft altijd veel kritiek, maar of je hem nou hypocritisch kunt noemen? Ik vond de piëta aandoenlijk. Men zegt dat hij een echte royalty's expert is. Het journey's end wordt nog als Engels ervaren, net als de ladies' night. Vernederlandst zou dat lady's-night zijn! Fellowtravellers zijn personen die zelf geen communist zijn, maar die wel met het communisme of met een communistisch land sympathiseren. Mooie nieuwe uitdrukking: dit compromis is à la belge [lang onderhandelen, veel geven en nemen] tot stand gekomen. Geef mij maar kangkung [waterspinazie]. Reïncarneren is iets anders dan re-integreren.

9. Ze aten oordjesbrood [dat kostte een oortje] en geltharing. Hij is niet veel waard, de griep waart rond (vgl. het griepaal syndroom) . Bij het cometten (comète spelen) speelde hij trèfle [klaveren]. Indertijd rekende ik me tot de generatie Y, de Y-generatie. De generatie Einstein of einsteingeneratie bestaat uit einsteins. Festina lente: haast u langzaam! De radio-omroeper quootte een quoteje uit de ochtendkrant over de vissers, bij wie de quotetjes in het geding waren. Kun jij al snapchatten? Stuur die foto van dat kangoeroeschip dan maar door. Houdt dat gestres nou nooit op? Mazout is stookolie, maar mazouten (mazouts) zijn ook mixen (mixes) van pils en cola. Als je met de trojka naar de dancing gaat, kun je op muziek van de balalaika de sirtaki dansen. Balanopostitis is een ingewikkelde aandoening.

10. Abscisinezuur is een plantenhormoon met groeiremmende werking. Als pons asinorum (ezelsbruggetje) heeft ene Johan voor mij bedacht: abscis (niet moeilijk voor een wiskundige) + inezuur: appeltje-eitje, toch? Op een spiraalbloc is het goed schrijven! De wereldmachten zouden om des lieven vredes wil een vredeswil moeten etaleren. Een commis de cuisine [zelfde mv.] is een leerling-kok onder de directe leiding van de chef de partie [mv. s s - of!]. In de haute of nouvelle cuisine [beide geen mv.] is het latin de cuisine [potjeslatijn, geen mv.] voertaal. Een patron-cuisinier [mv. + s] is een chef-kok [mv. + s]. Zoek een verband tussen eicosaan [met lineaire keten van 20 koolstofatomen] en icosaëder [regelmatig twintigvlak - icosaëdron].
 

0730 Dictee zaterdag 12 sep 2015 (2): dictee 852 (deel 2) √

Dictee - dictees [0730]

Oefendictee 852 (deel 2)

Dictee 852, alinea 4 t/m 6.

4. Je weet toch, dat die afschuwelijke ziekte progeria ('vroeg oud') ook wel het hutchinson-gilfordsyndroom genoemd wordt? Verwar die ziekte niet met het guillain-barrésyndroom (volgens internet een vorm van polyneuropathie). Het zegel is nog intact. Het meervoud van 'infuus' is 'infusen' [ook: z]. Hoed u voor de MRSA-bacteriën (en ook de
EHEC-bacteriën). Je bent je passe-partout toch niet vergeten? Je moet daar die passerelle [geen 'luh' uitspreken] over. Hoe laat is de cérémonie protocolaire [mv. (s) s]? Later, want er is een crime passionnel gepleegd! De schoolleiding is aan het kurieren am Symptom [randzaken aanpakken, niet de kern]. Je weet toch dat een peperoni een onrijpe Spaanse peper is en dat pepperoni [beide zelfde uitspraak!] een pikante salami is? Hij is allesbehalve dom.

5. Ik heb vroeger een poosje bij de bloedbank aan plasmaferese meegewerkt, niet in de wdb.: zoek maar eens op. Met monsieur (Joseph) Prudhomme wordt bedoeld: het type van de kleinzielige burgerman, die graag met grote woorden schermt. Zou zo iemand wel als prud'homme [vertrouwensman] kunnen functioneren? Ik denk van niet. De making-of is het verslag van de totstandkoming van een artistieke productie, met name een film. De wereldwijde islamitische gemeenschap wordt oemma genoemd. Teneinde raad te krijgen, wendde zij zich ten einde raad tot haar vader. Zo dadelijk gaat het
tae-bo (niet het tai chi!) beginnen. Er staat daar meestal een botol tjebok (voor de billen).

6. De penny-a-liner [reporter, broodschrijver] had veel last van paparazzi. Er is bij AH een reclameaanbieding met minneola's. De Midden-Oostenexpert (niet: Verre Oostenexpert) was arabist. Er zijn ook panarabisten die naar een pan-Arabië streven. Je hebt restless legs met het rustelozebenensyndroom. Alle chefs de missions [of!] waren uitgenodigd. Ik kreeg een e-mail van de quasi-Rabobank: voor het contactloos pinnen moest ik maar even inloggen (om slachtoffer te worden van phishing zeker?). Volgens mij is hij een van de gezochte bozeriken. Rome is de stad van de Zeven Heuvelen, daar hoort Vaticanus niet bij! De Rapaljepartij met zijn rapaljanen zal toch niet helemaal uit rapaille en rapaillepolitici bestaan? Zo'n
rupsje-nooit-genoeg zou je niet moeten willen zijn.

 

 

0729 Dictee zaterdag 12 sep 2015 (1): dictee 852 (deel 1) √

Dictee - dictees [0729]

Oefendictee 852 (deel 1)

Dictee 852, alinea 1 t/m 3.

1. Vooraan op het menu stond het gerecht met bouilli [soepvlees], later volgde de bouillie [pap, brij]. Glaasje brouilly [beaujolais], my dear? De gerezen problemen reisden met hem mee. Het is vandaag zowel een mooie zondag als een zonnedag. Afschrabsel is afschraapsel. De Sardiniër hield van de sardijn [verse sprot]. Guadeloupeanen (Guadeloupers) hebben Guadeloupse roots. Je wordt daar bejijd en bejoud. Een rouwdouwer is volgens GB [VD alleen rouwdouwen] een rauwdouwer [niet in VD], een rouwdouw volgens VD een rouwdanus. Ik buz, hij buzt, zij buzde, we hebben gebuzd. De doña (Sp.) is dood, leve de donna (It.)! Dit gezin is oudgereformeerd, ze zijn lid van een oudgereformeerde gemeente. Wat verstaat men onder het
ruimte-tijdcontinuüm? Heeft dat te maken met een perpetuum mobile? Catatonie = (medisch) een zekere neurotische toestand.

2. Daar komt het bijvoeglijk naamwoord 'catatonisch' dus vandaan. Beschrijf in je eigen woorden eens het
münchhausen-by-proxysyndroom. Ook strenggelovige christenen vinden dat hun Schepper de pijlstaart en het nijlpaard geschapen heeft. Tot hoe laat mag ik je bellen? De paginanummering klopte niet: ik heb meteen de betreffende nummers met één opgehoogd! In de film noir [mv. s s] werd het oorbare overschreden. Drs. P is niet meer, hij is ons ontvallen. Moet je als dicteeër ook 'Tbilisi' goed kunnen schrijven? Ik schrijf maar liever lues, want met syfilis (naar de herder Syphilus) raak ik altijd in de war met de sisyfusarbeid (naar Sisyphus). Ik heet Ad Hoc en ik run een ad-hocgebouwenbeheersmaatschappij. En de websurfer, hij winozde (ook: wilfte) vlijtig voort.

3. De spellingcontrole wilde van 'vromaneffect' 'romaneffect' maken … Gezocht op '*joos*': 1) Joosje – (verouderd) godheid van de Chinezen (nog wel bekend van Chinees, groen porselein, waarop hij vaak te paard is afgebeeld), 2) Joost (ook: Joosje) – de duivel: Joost weet … (wat hem overkomen is), Joost mag het weten, dat mag Joost weten = dat weet geen mens, 3) buskruit-, joosjes- (zeer fijne soort van Chinese thee) of parelthee: groene thee die uit dubbele, in kleine ronde korreltjes gerolde blaadjes bestaat en 4) dat mag hoosje (Joost) weten – that's all. Nee joh, ik ben geen biljarter, ik ben dicteeër. Hé, dat is een drukbezochte en druk beklante zaak. Het waren fotografen, die deze architraven afbeeldden. Een polynoom is een veelterm.

 

 
 

0728 Dictee vrijdag 11 sep 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (59) √

Dictee - dictees [0728]

Ditjes en datjes (59)

A. Jammer, dat 'Portez ce vieux whisky au juge blond qui fume' (breng deze oude whisky naar de blonde rechter die rookt, de Franse variant van 'The quick brown fox jumps over the lazy dog') geschrapt is. Het was de Franse c.q. de Engelse zin, die alle letters van het alfabet bevat!

B. De uitdrukking 'peccare nemini licet' (verkeerd handelen staat niemand vrij, Cicero) is ook uit VD verdwenen.

2020 wel: in logicam peccare = tegen de logica zondigen.

C. Het Jaarboek 2007 heeft de logette geïntroduceerd: een vrouw die een weblog bijhoudt, maar dat woord was maar een kort leven beschoren: nu niet meer in VD.

D. Ook 'atro carbone notatus' (letterlijk: met zwarte houtskool gemaakt, betekenis: (van een ongunstige dag) gezegd van een zwarte dag) komt niet meer voor.

E. De kabas vind je nog wel in VD 2015, maar het ww. kabassen is verdwenen: (gewestelijk) 1 (overgankelijk werkwoord) listig stelen, wegmoffelen, 2) (onovergankelijk werkwoord) gearmd gaan, synoniem: insteken.

F. Was vroeger Jan Palul de voddenman, in 2015 is die bij VD met pensioen gegaan.

G. VD had (ja) een mooie uitdrukking: "Qui a bu, boira" (Wie gedronken heeft, zal nog weleens drinken.)

H. In oefendictee 575 komen veel woorden voor, die in VD 2015 verdwenen zijn: Achaeërs, Aeaciden, Aeacus, Nausicaä, Alcinoüs, Phaeaken, Scheria, Alcmaeon, Argos, Epigonen (met E), Alcyone, Althaea, Meleager, Amazonen (met A) en Psyche.

I. Bij oefendictee 576 geldt dat voor: Antigone, Jocaste, Aristophanes, autos epha (hijzelf – de meester – heeft het gezegd), Creüsa, Ascanius, Astarte was een Syrisch-Fenicische moeder- en vruchtbaarheidsgodin, Atalantè was een jageres uit Arcadia, beroemd om haar vlugheid en kracht, Bona Dea was de Goede Godin, oorspronkelijk bijnaam van Fauna, later als afzonderlijke godheid vereerd; feestdag: 1 mei, Caelius (een van de Zeven Heuvelen van Rome), Calliope, Callipygis, catonisch (van Cato), Catamitus, Pandrosus, Cecrops en Clytia (een oceanide, zeenimf).