Dictee – dictees [3738]
Groot Oudewaters Dictee 2025
De 50 vet en onderstreepte items moesten worden ingevuld door iedereen.
De items a t/m j moesten worden ingevuld door de specialisten.
Commentaar in blauw.
Oorlog en vrede in de 1 touwstad [internet]
(auteur: René Dijkgraaf)
A. Wat 2 houdt je bezig, Oudewaternaar? In de eerste plaats natuurlijk alle dictees die hier sinds 2010 gehouden werden, maar ook de vele
3 anekdotes over de touwindustrie en de heksenwaag trekken de aandacht, evenals de voorgenomen fusie met Woerden. Dat laatste juich ik als Woerdenaar trouwens 4 ten enenmale toe, want we willen zo'n leuk stadje graag onder onze hoede nemen ...
B. 2025 is voor Oudewater een uitzonderlijk jaar: de Tweede Wereldoorlog eindigde tachtig jaar geleden en de Oudewaterse Moord vond 450 jaar geleden plaats. Voor 5 beide gebeurtenissen zullen mooie herdenkingen op touw gezet worden, die ik helaas niet 6 en détail kan bespreken.
C. Ik ben 7 weliswaar netjes 8 geshampood en ik heb geen rare 9 hobby's, maar ik blijf een vreemdeling. Daarom liet ik me door een gids op sleeptouw nemen voor een leerzame wandeling door Oudewater, afgerond in een 10 cafeetje. Daarbij lette ik om te beginnen op de uitspraak van de stadsnaam door 11 autochtonen. De klemtoon bleek op de
12 een-na-laatste lettergreep te vallen:
13 Oudewáter. Cornelius Valerius werd hier geboren en 14 Herman de Mans prachtige streekromans speelden in deze regio. Hij kreeg er een mooie bronzen beeldengroep voor terug en werd hier ook begraven. Ook kwam ik Swiebertje tegen, die vroeger regelmatig door Bromsnor in het cachot in de stadhuiskelder werd gegooid. (Dit is geen
15 voor-de-gek-houderij!) 16 Tv-presentator Koert Westerman, die in 2011 het Oudewaters dictee voorlas, woont hier nog steeds.
D. Oudewater ontstond rond het jaar 800 tussen de Hollandse IJssel en de Lange Linschoten. Die laatste rivier is in feite de oude loop van de Hollandse IJssel, het 'oude water'. In 1265 werden stadsrechten verkregen, Oudewater is daarmee de oudste stad van het Groene Hart.
E. Ontginning van de polders rond de stad veroorzaakte bodemdaling, waardoor de veengrond drassig werd. Daarom ging men rond het jaar 1500 hennep verbouwen, geen 17 savooiekool of
18 bildtstaraardappels. Dat bleek 19 je van het te zijn, want de hennep werd verwerkt door een
20 snelgroeiende touwindustrie, met vele
21 grof- en fijngarenbanen. De Oudewaterse inwoners kregen er hun bijnaam door: geelbuiken. Eerst kon ik daar geen touw aan vastknopen, maar inmiddels weet ik dat de naam in zwang kwam vanwege alle mensen die met pakken gele hennep voor hun buik over de lijnbanen liepen.
F. Maar 22 hoed u voor de gedachte dat hier altijd ontspannen geleefd werd. En 23 hoedt u zich vooral voor het misverstand dat 24 agressie 25 per se niet voorkwam. In de 26 Tachtigjarige Oorlog sloot Oudewater zich aan bij de opstand van Willem van Oranje tegen de Spanjaarden. De Spaanse bezettingsmacht, die op dat moment de touwtjes stevig in handen had, reageerde op 7 augustus 1575 met een 27 laag-bij-de-grondse strooptocht door Oudewater, waarbij ondanks moedig verzet honderden inwoners omkwamen. 28 Ten minste driekwart van de stad werd uiteindelijk door de
29 lokalen zelf in brand gestoken om zo min mogelijk over te laten voor de bezetter. Daarna wisten de overlevenden te vluchten, dat lukte 30 kantje boord. Deze 31 afschuwelijke gebeurtenis, de Oudewaterse Moord genaamd, wordt nog altijd jaarlijks herdacht op de eerste zondag na 7 augustus.
G. In latere jaren was iedereen in touw met het herstellen van de 32 zwaargehavende stad. De florerende touwindustrie was daarbij van grote invloed. Afnemers in de 33 scheepvaartbranche, zoals de 34 VOC, namen daarbij het voortouw. Met de ontstane rijkdom werd Oudewater uiteindelijk volgens het oude stratenpatroon herbouwd, veel van haar prachtige historische panden dateren daarom uit de zeventiende eeuw. Omdat er later te weinig budget voor nieuwbouw was, hield Oudewater volgens 35 Bartjens meer monumenten per vierkante kilometer over dan Amsterdam.
H. 36 Nochtans nam de vraag naar touw in de achttiende eeuw af, zodat voor werkloze of zieke touwknechten de 37 lijndraaiersknechtsgildebeurs moest worden opgericht, een soort 38 WAO. Vanaf 39 plusminus 1900 begon het aantal touwbedrijven rap te dalen en thans kennen alleen
40 ouden van dagen de industrie nog uit eigen ervaring. Gelukkig is Het Touwmuseum er nog!
I. Wanneer ik aan de heksenwaag geen woord zou 41 wijden, zou ik zo dom als touw zijn, maar gelukkig bracht 42 een van de 43 consciëntieus geschreven eerdere Oudewaterse dictees me op 44 ideeën. In het 45 pre-industriële tijdperk had elke stad wel een waag, voor het wegen van goederen. Maar tussen 1450 en 1750 werden die ook gebruikt voor het wegen van mogelijke heksen, want de
46 hardvochtige 47 katholieke kerk probeerde haar gelovigen aan een touwtje te krijgen door te lichte mensen in het openbaar te verbranden. Het betrof vaak arme alleenstaande vrouwen, die zich bijvoorbeeld met kruidengeneeskunde
48 bezighielden. Gelukkig is in Oudewater nooit een heks verbrand.
49 Ten slotte na deze drie 50 zijtjes tekst nog dit:
J. De a niet-underdresste [van underdressed =
‘te’ deftig gekleed] dicteetijgers alhier zitten intussen op het vinkentouw, vandaar deze alinea. Geelbuiken, schrijft u alstublieft gezellig mee, ook als u geen
b langue d'oïl spreekt, of niet weet wat
c vijgetouwen beslagbanden zijn!
K. Oudewater is een prachtige oude stad met een boeiende geschiedenis, die u zeker zal aanspreken. Bij het d winkelskijken valt het ontbreken van in
e quasiart-decowinkels shoppende f WAG op, maar u zult getroffen worden door de vriendelijkheid van de inwoners. Er is hier geen plaats voor
g wij-zij-denken, zelfs niet bij h gen Y'ers. Daarom hoop ik, nu we hier zo gezellig i bijeenzijn, mijn
j kovet [prestige, goede naam] te behouden ondanks mijn poging u op stang te jagen met Woerden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten