Dictee - dictees [0956]
Tiereliereliere
1. Soms krijg ik de meest wilde ideeën, ze ontstaan als een
tierelier: lopen als een tierelier is zeer goed lopen, branden als een
tierelier is zeer fel branden. Tiereliere is gek (dat werk is om er tiereliere
van te worden) of dronken. Tierelieren (ww.) = 1) een eenvoudig en opgewekt
muzikaal geluid doen horen (= kwinkeleren): de vogels tierelieren, de orgels
zijn aan het tierelieren en 2) niet algemeen pret maken, aan de zwier gaan.
2. Maar waar het me om te doen was: ik wilde weleens kijken wat
'*iere' bij VD opleverde. Allereerst de Italiaanse woorden (zonder accent
grave): condottiere (mv. -i of -es) = aanvoerder van huursoldaten, m.n. in het
Italië van de 14e en 15e eeuw, consigliere (mv. -i) = 1) raadsman van de maffia,
2) ongunstig: raadsman in het algemeen, gonfalonniere (mv. -es) = 1) drager van
een gonfalon (rooms-katholiek: aan een dwarsstok hangend kerkvaandel met twee
of drie slippen), 2) burgemeester, (hopfalderiere = hopsasa en een kanseliere
is een vrouwelijke kanselier), (piere – alleen in de verbinding: (uitdrukking)
in zijn dooie piere eentje = helemaal alleen; vergelijk: zo dood als een pier =
aardworm), (schmiere = rondtrekkende troep toneelspelers van lage klasse) en
(triëre = oorlogsschip in de oudheid, galei waarin elke riem door drie roeiers
gehanteerd werd).
3. De meeste woorden met accent grave komen uit het Frans.
Simpele woorden als carrière, volière en barrière laat ik weg. Interessante
woorden en uitdrukkingen zijn: à la jardinière = (culinair) met groenten opgemaakt,
à la meunière = van vis, ook wel van schelp- en schaaldieren voor het bakken
door de bloem gehaald: tong, mosselen, tarbot, schol, rog, forel, visfilet à la
meunière, avant-première = voorpremière, blitzcarrière, bloed-hersenbarrière,
bonbonnière = o.a. bonbondoosje, boutonnière = in het knoopsgat gedragen bloem
of teken van een ridderorde, brassière = beha of jumper, cafetière = koffiepot
waarin koffie wordt gezet door grofgemalen koffie met heet water te laten
trekken en het koffiedik vervolgens met een filter naar de bodem te
verplaatsen, waarna de koffie uitgeschonken wordt, caissière = kassière, cantinière
= 1) marketentster, 2) kantinehoudster, kantinemedewerkster, caponnière
(kippenhok) = een term uit de vestingbouw, chambrière = rijzweep, soepele stok
met een leren riem aan een uiteinde, gebruikt bij het africhten van paarden in
de manege, chiffonnière = hoge ladekast, corsetière = korsettenmaakster, costumière
= kostuumnaaister, derrière = achterste, billen, douairière = weduwe van
adellijken of aanzienlijken huize, en arrière = achterwaarts (antoniem: en avant),
ferronnière = zeker voorhoofdssieraad, filière = (handel) reeks van contracten
bij termijnaffaires, garçonnière = vrijgezellenwoning, vrijgezellenkamer,
garderobière = garderobejuffrouw, gouttière = (grafische industrie) dubbele,
parallel lopende haarlijntjes, jardinière = o.a. meubel met een kostbare
bloemenvaas of -bak, lavallière = gestrikte das met breed uitlopende einden,
ménière = de ziekte van Ménière, molière = lage (heren)schoen met vetersluiting,
montgolfière = luchtballon die door verwarmde lucht opstijgt (ook: windbuil),
pépinière = boomkwekerij, plafonnière = lamphouder, lampvoet onmiddellijk tegen
het plafond, plombière = portie ijs van twee of meer soorten (waarbij
vruchtenijs) met gekonfijte vruchten, portière = zwaar gordijn voor deuren of
ramen, soms door een koord opgenomen, printanière = (stofnaam) met jonge
groenten bereide soep, Salpêtrière = groot oud gebouw in Parijs, gebruikt als
vrouwengast- en ziekenhuis, son et lumière =
klank-en-lichtspel en tapissière =
vanbinnen gecapitonneerde grote verhuiswagen.
4. En à propos: geldt niet voor ieder mens dat hij op sterven
na dood is?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten