3781 Dictee dinsdag 30-09-2025 (1) – dictee BeNeDictee 98 – september 2025 – Bussum – Lizi √ x

Dictee – dictees [3781]

BeNeDictee 98 – september 2025 – Bussum – Lizi

De 80 rode en vette genummerde items moesten worden ingevuld, commentaar in blauw (evt. groen).

De 1. weet-je-nog-van-toenclub (auteur: Lizi van Vollenhove)
[ook goed: ‘weet je nog van toen’-club, ook denkbaar: Weet met hoofdletter]

1. Het was woensdagavond, en dus clubavond. Het exquise vriendengroepje had zich verzameld bij een van de clubleden. Zoals gebruikelijk zou er één bepaald 2. epoque [tijdvak] besproken worden. Ditmaal was dat de periode van de 3. wederopbouw tot ongeveer 2080. Ooit was het begonnen als een quizavond, maar omdat de deelnemers in hun hiernamaalse staat nu eenmaal alles wisten, eindigden ze immer 4. ex aequo. Dus het kwam neer op een avondje bijeenzijn, 5. earlgreythee of elzaswijn drinken, een hapje eten en herinneringen ophalen. Zo ook ditmaal. 

2. De 6. éminence grise van het gezelschap trapte af, met een verhaal over zijn werkzaamheden bij de 7. Rijksdienst voor de Wederopbouw. Hij was met zijn 200 jaar weliswaar de oudste van het gezelschap, maar de grappig bedoelde vragen hoe het leven in het
8. eoceen [geologie: middelste tijdvak van het paleogeen] was, en of hij weleens een 9. ichtyosaurus [vishagedis, mesozoïcum],
10. aepyornis [uitgestorven reuzenvo­gel van Madagaskar] of dodo in het echt was tegengekomen, kwamen hem de keel uit en leidden zelfs eenmaal tot een moment van 11. aeschrologie [het uiten van ontuchtige taal, het gebruiken van vieze woorden]. “Het mooiste moment? Toen de 12. ersatzkoffie [vervangingsmiddel in de oorlog] definitief passé was en de echte koffie van de bon ging.”

3. De 13. emeritus hoogleraar biologie nam het over. Ook zij had nog herinneringen aan die tijd. Haar ene vakgebied, 14. ethologie [gedragsleer, vgl. ethos], was toen al goed ontwikkeld, maar het andere, 15. ecologie, werd nog door niemand serieus genomen. Sowieso werd er nog geen aandacht besteed aan het milieu. “Het was in die tijd, dat plastic werd uitgevonden. En dankzij de ontwikkeling van de ruimtevaart met het bijbehorende 16. debris (klemtoon op “de” – ruimtepuin – débris met klemtoon op ‘brie’ is ‘gewoon’ puin) kwam het ene kunstproduct na het andere erbij. 17. Teflon [polytetrafluoretheen], 18. pvc [polyvinylchloride], 19. PU [polyurethaan, pur].
20. Potztausend [verdorie], wat gaf dat een troep. Jullie mogen blij zijn dat jullie dat nooit hebben meegemaakt.” Dit laatste met een belerende blik naar de jongere garde.

4. De neerlandicus, subspecialisme 21. etymologie [oorsprong en geschiedenis van woorden], rolde met zijn ogen. Hij was de jongste uit de groep, en omdat de pensioenleeftijd steeds opgeschroefd werd, was hij de enige die nog werkte. De laatste jaren had hij voornamelijk verouderde woorden als 22. encanailleren [omgaan met mensen beneden zijn stand of rang], 23. euphuïsme (gekunstelde barokke schrijfstijl – niet eufemisme dus), 24. aegide, (bescherming),
25. entrepot (opslagplaats, pakhuis) of 26. e-zine [periodiek op internet of per e-mail] moeten schrappen uit het woordenboek. Nou ja, boek. Dat woord zélf was al bijna een 27. anachronisme [fout in de tijdrekening].

5. De 28. ex-arts-epidemioloog en tevens 29. ex-EHBO’er deed ook een duit in het zakje, ook weer met een
jullie-hebben-dit-niet-meegemaaktblik naar de junioren. “Ja, de koffie ging in 1952 van de bon. Maar 30. ejusdem anni (van hetzelfde jaar) was de anticonceptiepil. En dat veranderde de wereld compleet. En toen, in de jaren 80, de aidsuitbarsting? Het duurde wel even voor we erachter kwamen wat de 31. etiologie [leer van de ziekteoorzaken. In de geneeskunde wordt het woord echter meestal in de betekenis van “(ziekte)oorzaak” gebruikt] van deze ziekte was. Maar toch, binnen
15 jaar was er medicatie tegen. Een 32. eclatant succes voor die tijd. En weten jullie nog, in 2020? De coronapandemie? 33. COVID-19, veroorzaakt door 34. SARS-CoV-2, dat ook wel het 35. wuhanvirus genoemd werd. En daar was binnen anderhalf jaar een vaccin tegen. Ja, kijk jij maar geringschattend, jongmens!” Dit met een priemende blik naar de 36. een-na-jongste. “Met de VBASARTAP * [zie onderaan alinea] is het makkelijk, maar heb jíj die soms uitgevonden?” Hij had zich nogal opgewonden, en dat had tot enige 37. aerofagie (lucht happen, inslikken van lucht) bij hem geleid. Na een kleine ructus [medisch: boer, niet in wdb.] ging hij verder. “En kunnen jullie je eigenlijk wel voorstellen, dat wij in die tijd geboren werden zonder te weten hoe ons 38. DNA in elkaar zat? Dat we van die idiote, achterhaalde ziektes konden krijgen, zoals hartaanvallen, 39. diabetes mellitus of kanker? Of dementie, met de bijbehorende 40. aegri somnia (dromen van een zieke, hersenschimmen)?”
* Viral Body Activity Sensor and Real Time Antibody Producer

6. De zeer 41. non-combattieve [niet-strijdbaar] musicus suste de stemming, door vredelievend op te merken dat er in de muziek in elk geval in die hele periode leuke dingen te halen vielen. Rock-‘n-roll,
42. skiffle [op primitieve, zelfgemaakte instrumenten], disco en funk, met zijn 43. wahwahpedalen [voetpedaal bij elektrische instrumenten], rap, hiphop, 44. EDM [electronic dance music], 45. krautrock [experimentele Duitse rock uit de jaren 70 van de twintigste eeuw],
46. honkyoku [meditatieve zenmuziek], enfin, ga zo maar door. Eigenlijk was er geen decade waarin er geen goede muziek was. De EVMT ** [zie einde alinea] van nu was natuurlijk beter (de bioloog en de arts trokken een vies gezicht), maar voor elk wat wils, nietwaar? Wat hij beslist niet wilde bekennen, was dat hij ooit geheel vrijwillig naar André Rieu was gegaan, en daar een 47. feelgoodavond zonder weerga had beleefd. Heel terecht dat André in 2023 een 48. Edison had gekregen!
** Endogenous vibration modulation technique

7. De kunstenaar uit het gezelschap was al wat 49. entre deux vins [aangeschoten]. Na zoveel drank begon hij trek te krijgen en hij was benieuwd wat de pot 50. schafte. Een lekkere 51. estouffade [stoofschotel], bijvoorbeeld, of een 52. captain’s dinner [voedzame maaltijd, veelal bereid van houdbare producten zoals kapucijners, spek, uien en augurken]. Of 53. dal bhat [in India en omringende landen gegeten gerecht van rijst met een stoofschotel van peulvruchten], dat sinds zijn hippietijd in Nepal bij zijn favorieten hoorde. Goeie tijd, hij was letterlijk en figuurlijk high geweest. Daarna Woodstock, met lekker veel 54. lsd. Na enkele contacten met
55. AE’ers [AE = aanhoudingseenheid, niet: A.E. = archi-episcopus, aartsbisschop] was hij bedaard en had hij zich toegelegd op beeldende kunst. (Nog slechts eenmaal daarna had hij een upper gebruikt, en in zijn euforie 56. verguldde hij een softijsje, maar het resultaat viel tegen.) Hij was weg van holografie, maar had ook niks tegen
57. popart of zelfs 58. graffiti. Als een van de eersten maakte hij gebruik van 59. giclee, [digitale grafische techniek waarbij met behulp van een inkjetprinter inkt wordt verneveld op papier en waarmee afdrukken van hoge kwaliteit worden verkregen, vooral toegepast bij het reproduceren van kunstwerken] ook wel 60. piëzografie genoemd. De AI veranderde echter alles natuurlijk, en 61. en dépit de (VD - in weerwil van - let op: VD: het dépit, GB: het depit) zijn artistieke talenten kon hij altijd maar moeizaam leven van de kunst, en lagen zijn meeste werken 62. en dépôt in de kelders van een museum. 

8. Na een korte eetpauze nam de 63. sportleraar e.t. [ex tempore is voor de vuist weg, vgl. h.t. = hoc tempore] het woord. Het aantal soorten sport was wel erg toegenomen. Judo en karate bestonden natuurlijk al lang, maar van 64. taekwondo, 65. tae-bo, 66. tai chi en 67. kungfu en de diverse sporten die vallen onder 68. wushu (verzamelnaam voor verschillende Chinese vechtsporten) had men in de jaren 50 nog nooit gehoord. In de jaren 80 werd aerobics hier razend populair en daarna volgde 69. kickboksen. Bezigheden zoals 70. wc-pot gooien op Koninginnedag hadden nooit een echte sportstatus gekregen. Rolschaatsen werd 71. rollerskaten en wandelen met stokken werd 72. nordic walking of 73. nordiccen.
74. Beachvolleybal werd een 75. olympische sport en in de jaren 20 kwam 76. hyrox [niet in wdb.: zware internationale fitnesswedstrijd die hardlopen combineert met functionele oefeningen] erbij, toen ongeveer het zwaarste dat bestond. Wij weten dat dat inmiddels is achterhaald door WOFUM [Work-out for utter masochists].

9. “Wat vonden jullie het leukste nieuwsbericht in die tijd eigenlijk?”, vroeg de statisticus, die tot die tijd haar mond had gehouden. “Dat Nederland en België samen één republiek werden!” zei de
oud-AMP-lijsttrekker. “Jammer dat het een 77. eenaprilgrap
[1 aprilgrap] was.” “Ik was wel blij toen ik las dat de 78. pur [zie ook 19!] afbrekende vreetkikker gekloond was.” sprak de bioloog. “Ik moest erg lachen toen ik las dat in de VS een 79. latina [vr., man: latino] presidente geworden was.” vond weer een andere deelnemer. De eerdergenoemde nestor moest lachen en zei: “Het 80. eblouissantste [schitterendste] vond ík om te lezen dat Finland zijn grensgeschil met China had gewonnen.”

3780 Dictee zondag 28-09-2025 (1) – dictee BeNeDictee 97 – september 2025 – Bussum – Bert √ x

Dictee – dictees [3780]

3780 Dictee zondag 28-09-2025 (1) – dictee BeNeDictee 97 – september 2025 – Bussum – Bert

Autofictie (auteur: Bert Jansen)

De 80 rode en vette genummerde items moesten worden ingevuld, commentaar blauw.

1. In mijn (autobiografische) BeNeDictee-bijdrage van drie jaar geleden, die ik de titel Dichtung und Wahrheit meegaf, besteedde ik een kort hoofdstuk aan de landverhuizing naar Australië. Die paar alinea’s waren op [ook: bij] lange na niet representatief voor de impact die de wereldreis maakte op de twaalfjarige die ik toen was. Het was een ware 1 cesuur [breuk]. In dit dictee richt ik dan ook graag nóg eens – maar nu meer 2 en détail [in detail]– de schijnwerper op die memorabele 3 odyssee [langdurige en moeitevolle tocht].

2. De basis voor mijn terugblik is het reisblog dat ik publiceerde toen ik in 2014 opnieuw naar down-under reisde om te zien wat er nog restte van het decor van mijn jeugd. Het platform waar ik mijn reisblog publiceerde, bestaat niet meer, en mijn reisverhaal zou zeker verloren zijn gegaan als René het niet heimelijk had opgeslagen. Hij ging er – terecht! – 4 van uit [ww. uitgaan van] dat ik niet 5 IT-savvy [informatietechnologie – handig, slim op een bepaald gebied] genoeg was om dat zelf te doen. Hij bundelde mijn dagdagelijkse verslagen, deed er een mooi omslag omheen en schreef een innemend voorwoord waarin hij, 6 quasiattent, opmerkte de orthografische
7 faux pas [misstap] niet te hebben verbeterd. ‘Voor de authenticiteit’, zo voegde hij eraan toe. 8 Tongue in cheek [meesmuilend, ironisch], naar ik hoop … 

3. Vóór ons gezin op de laatste dag van februari 1960 9 scheep ging, was ik nauwelijks verder geweest dan het op fietsafstand van Amsterdam (mijn geboorte- en woonplaats) gelegen Amsterdamse Bos, waar oudere 10 Mokumers [A’dam = Groot-Mokum, mokum en mediene past hier niet] nog steeds aan refereren met de naam Bosplan. Het in de crisisjaren als werkverschaffingsproject aangelegde bos van zo’n duizend hectare was – en ís – de achtertuin van menige Amsterdammer. Met name de kinderboerderij, waar 11 Guinese biggetjes [VD ook Guineese – wegens Guinea en Guinee] en de
12 kasjmiergeiten [het land heet Kasjmir] zich in de belangstelling van de stadskinderen konden verheugen, was een trekpleister van de eerste orde. Maar ook de centrale zwemvijver met 13 slobeenden [met brede bek], omzoomd met 14 yucca’s [plant, met zelfde uitspraak kan yuca’s – struik, maniok hier zeker ook - maar: geen yuca's hier volgens JdB, dat zou een tropische verschijning zijn in het Amsterdamse bos (:-))] en de invasieve 15 acacia’s [plant] was een geliefde plek. Je zou hem er niet direct verwachten, maar ook de Japanse notenboom, de 16 ginkgo, groeit er uitbundig. Trouwens, ook de exoot 17 amelanchier, waarnaar wij vulgo [= met het gewone woord] 18 affettuoso [vriendelijk, lief(e)lijk] met ‘krentenboompje’ verwijzen, gedijt goed op de kleigrond van de uitgeveende polders. 19 Kasjoebomen * – ook wel 20 acajoubomen genoemd –, waar de bekende cashewnoten aan groeien, zoek je er echter tevergeefs.
* ook cachoubomen is hier zeker goed, omdat 1) cachou het hout van een zekere boom is --- > de cachouboom dus en 2) cachou een verbastering is van acajou --- > en dus cachouboom van acajouboom.

4. Mijn wereld was derhalve klein en geborgen, toen we naar Australië vertrokken, en het zal dan ook niemand verbazen dat dit land al mijn hele leven – en tot op de dag van vandaag – sentimenten in mij wakker roept. In april 2014 pakte ik dan ook mijn rugzakje om voor de vierde keer de lange reis te maken. Niet per schip, zoals eertijds, maar met het vliegtuig.

5. De tussenstop is in Singapore, waar een kleine zes miljoen mensen krioelen op een oppervlakte van nog niet de helft van de provincie Utrecht. Het is dus niet overdreven te zeggen dat men er
21 hutjemutje [heel dicht op of bij elkaar] woont. Al meer dan tien jaar ben ik er niet geweest en ik moet zeggen: het weerzien is confronterend. Het is er nog steeds 22 spic en span, maar de karakteristieke, op 23 hutongs [smal Chinees straatje met karakteristieke lage woonhuizen] gelijkende straatjes, gebouwd volgens de principes van 24 feng shui [kunst van de juiste plaatsing van voorwerpen om zo een harmonieuze inrichting van ruimten te creëren], zo kenmerkend voor Hongkong, zijn bijna onvindbaar tussen de megalomane bouwwerken die er inmiddels zijn opgetrokken. Af en toe echter zie je er nog het vertrouwde beeld uit de oude doos, zoals het kromgebogen vrouwtje met een 25 pikol [schoudervracht, ook: zeker handelsgewicht] over haar schouder. In het befaamde Raffles – ooit, in 1887 – begonnen als eenvoudig hostel, waart de geest van
26 Somerset Maugham [bv. in VD, lemma painted veil] nog steeds rond. Het smetteloos witte in 27 victoriaanse [koningin Victoria van Engeland (1837-1901)] stijl opgetrokken pand is gesitueerd aan Beach Road, een naam die alleen historisch te verklaren is; het strand ligt nu vele kilometers oostelijker. Ik laat er mij de door een in 28 atjehjasje [tot aan de hals dichtgeknoopte colbertjas met staande kraag = singaporejasje] geklede ober aangereikte Singapore sling uitstekend smaken, al overtreft de prijs ongeveer de dagelijkse toelage van een bijstandsmoeder, en raak aan de praat met een 29 Faeröerse [Faeröer = autonoom onderdeel van Denemarken] 30 thracoloog [bestudeert de Thracische oudheid], die mij, loslippig door de zoveelste Singapore sling, toevertrouwt in een 31 polyamoreuze verhouding verwikkeld te zijn met een droge hydroloog die gezocht werd wegens een
32 MeTooaffaire. Ik zie een wespennest opdoemen en maak mij met een menistenleugentje uit de voeten. In Singapore kun je vierentwintig uur per etmaal eten. In een op een Antilliaanse 33 snèk [= snackbar] gelijkend eettentje doe ik mij 34 tegoed aan de 35 dimsum [gefrituurde en gestoomde hapjes met groente, vlees en rijst] en
36 tempé [vleesvervanger] met 37 szechuanpeper [Chinese anijspeper]. De in de oosterse keuken met ruime hand over het eten gestrooide 38 ve-tsin [smaakversterker, glutamaat] geeft aan het eten die typische 39 umamismaak [de vijfde smaak], maar kán duizeligheid veroorzaken, het zogenaamde 40 Chineesrestaurantsyndroom [geheel van klachten die bij sommige mensen optreden nadat ze een Chinese maaltijd hebben gegeten waarin ve-tsin is ver­werkt]. Aan spannende desserts doet men hier niet, laat staan aan een nazit met een 41 pousse-café [glaasje cognac of likeur na een kop koffie = poesje], dus snel naar het hotel en mij voorbereiden op de vlucht over de plas. Met driemaal vierentwintig uur in deze metropool is mijn verzadigingspunt wel bereikt.

6. In de lounge van de luchthaven, met de eeuwige
42 niets-aan-de-handmuziek, is lankmoedigheid het parool, want ik sta ik op de wachtlijst. Gelukkig echter zijn er veel 43 no-shows [iemand die een afspraak niet nakomt], en krijg ik al snel mijn instapkaart. De vlucht van ruim vijf uur over de Indische Oceaan verloopt zonder enige 44 remous [deining vliegtuig], en exact op schematijd landen we op het vliegveld van Perth. Het is inmiddels ver na middernacht als de taxichauffeur mij in het 20 kilometer zuidwestelijker gelegen Fremantle, de havenplaats waar ik in 1960 voor het eerst voet op Australische bodem zette, bij Rosie O’ Gradie afzet. Als de taxi uit het zicht verdwenen is, rest er slechts een diepe stilte in het van God en goed mens verlaten stadje. Naast de ingang van het hotel hangt het beloofde kastje. Ik toets de mij per mail opgestuurde code in, en het kastje springt open. Alleen ontbreekt daar de sleutel die mij toegang zou geven tot het hermetisch gesloten hotel. Er zit niets anders op dan de nacht 45 sub tecto coeli [onder de blote hemel, vgl. scala caeli = jakobsladder en Rorate coeli desuper (Dauwt, hemelen, uit den hoge)] door te brengen. Na deze onaangename hernieuwde kennismaking met Fremantle had de 46 Providentie [hier bedoeld de Voorzienigheid – providentie komt wel voor, net als providentieel], nog slechts 47 réussite [ww. = reüsseren, succes hebben] voor mij in petto. De passagiersterminals in de haven, waar ooit de Groote Beer aanlegde, zijn weliswaar in staat van verval, maar nog steeds intact. Zachte weemoed maakt zich van mij meester en in gedachte zie ik weer de kleurrijke zee van serpentines die de passagiers nog even met de achterblijvers verbond, tot het moment dat het schip zich losmaakte van de kade en het ruime sop koos. Ook de negentiende-eeuwse 48 anglicaanse kerk staat nog fier overeind. Hier maakte mijn vader zijn eerste foto op Australische bodem van zijn gezin. Twee passerende politieagenten laat ik de oude foto zien en vraag ze vanaf hetzelfde punt een foto van míj te maken. Op de oude foto is de klok van het stadhuis nog duidelijk zichtbaar; op de nieuwe gaat hij schuil achter de 49 açai- en 50 atappalmen. Het is de enige verandering …

7. De volgende dag staat Rottnest Island op het programma, een eilandje dat op 19 kilometer uit de kust van Fremantle ligt. Na een korte instructie ga ik per 51 segway [soort elektrische step voor 2 personen] het eiland over. Op het eiland, dat half zo groot is als Vlieland, wonen een paar honderd mensen, maar de dieren maken er de dienst uit. Zo is het de habitat van de 52 quokka, een kleine kangoeroesoort, en
53 wallaby’s [kleine kangoeroe]. De weelderige flora presenteert er zich in elke denkbare tint groen en kleurrijke bloemen, zoals de
54 bougainvillea [ook bougainville, andere uitspraak], de 55 rafflesia [woekerplant] en de 56 pensee, het tuinviooltje. Maar alertheid blijft geboden: het is ook de biotoop van giftige spinnen en slangen, al ontbreekt hier de meest giftige, de bruine 57 taipan [dodelijke gifslang], die in Centraal-Australië leeft.

8. Adelaide, destijds de tweede ‘port of call’, is de stad van kerken en parken. Mijn hotel, dat uitkijkt over een fraaie wandeldreef, is een voornaam wit gebouw, opgetrokken in edwardiaanse stijl. De strakke voorgevel wordt onderbroken door een terugspringende 58 loggia [overdekte galerij] en een halfrond balkon. Het is in 1913 gebouwd door een familie die niet op een paar 59 gienjes [ook goed: guinjes, over de juiste uitspraak van beide woorden is niets te vinden …] hoefde te kijken. In de fraai aangelegde tuin bloeien de 60 aubrietia’s [tuinsierplant] uitbundig. Met mijn pen en 61 blocnoteje, gebonden in 62 daim [hertsleer], ga ik op pad. Het South Australian Museum behoort tot de populairste musea van Australië. Nochtans sta ik binnen een uur weer buiten: de reuzenpijlstaartinktvis, drie verdiepingen groot, doet de monden van de bezoekers openvallen van verbazing, maar ik ga er schouderophalend aan voorbij. Dat geldt trouwens ook voor de 63 ammonieten [fossiel weekdier] en andere fossielen. Onderweg naar de Art Gallery koop ik mijn eerste 64 fish-and-chips [typisch Brits gerecht bestaande uit stukken visfilet met friet] sinds 54 jaar. Destijds werd die nog zonder meer in krantenpapier verpakt, maar dat mag allang niet meer. Het smaakt echter naar niks en het meeste gaat naar de meeuwen, die daar heel anders over denken: op leven en dood vechten ze voor elke kruimel. De Art Gallery is gehuisvest in een imposant, uit grote zandsteenblokken opgetrokken classicistisch gebouw, compleet met 65 Ionische zuilen [met een kapiteel met vier neerhangende hoekvoluten, waartussen een eierlijst is aangebracht] en architraaf. Ik dwaal er urenlang door de zalen en kies The Letter van Emma Boyd als mijn favoriete schilderij. Het beeldt een in weelderige witte 66 plissérok [met plooisel] geklede jongedame af die een rijkversierde kamer binnenstapt. Ze komt uit de tuin, de deur
67 ernaartoe staat open, op de drempel ligt de lege envelop. De suggestie wordt gewekt dat ze de brief in haar rechterhand heeft, die ze achter haar rug verbergt. Wat zou ze gelezen hebben? Het blijft gissen … Van de 68 art-brutschilders [art brut = primitieve of pseudoprimitieve kunst] ben ik minder gecharmeerd. Op de dag van vertrek naar Geelong staat er al vroeg een ontbijtje voor mij klaar. Op mijn uitdrukkelijke verzoek geen 69 kolbaszworstjes [sterk gekruid, hard Hongaars worstje], hash browns en 70 kapucijners, zoals men hier gewoon is, maar cornflakes en gegrilde 71 halloumi [kaas]. De trein vertrekt met een halfuur vertraging vanwege problemen met de
72 westinghouserem [spoortreinen, werkt met luchtdruk]. Aanvankelijk rijden we door heuvelachtig, beboomd gebied, maar geleidelijk aan wordt het land vlakker en leger. Ontelbare aantallen schapen en een enkele geïsoleerde fermette schieten voorbij.
73 Entre chien et loup [in de avondschemering] loopt de trein krakend het station van Geelong binnen, de stad waar ik 54 jaar eerder woonde. Zou mijn schoolvriend Eddy mij nog herkennen?

9. Na weer eens een nacht 74 geairbnb’d [Amerikaanse platform Airbnb] te hebben, neem ik de trolleybus naar Whittington, de wijk waar ik ooit woonde, teneinde Eddy met mijn bezoek te verrassen. In mijn herinnering was het een mooie wijk, maar nu zie ik slechts afgebladderde gevels en kruipt er onkruid tussen de tegels. Rond de vervallen woning van Eddy en zijn vrouw June, scharrelen 75 buffs [bruingeel hoen]. Eddy is gekleed in een 76 sjamberloek [kamerjapon voor heren], June is vanwege het 77 epstein-barrvirus [dat klierkoorts en maligne lymfomen veroorzaakt] aan bed gekluisterd. Al bij het begin van het gesprek vertrouwt hij mij toe geen racist te zijn. Na zo’n inleiding volgt nooit een punt, altijd een komma, gevolgd door: ‘… maar …’ en je kunt er 78 dollekervel [giftige plant] op innemen dat de spreker is wat hij ontkent te zijn, namelijk racist pur sang. Ook Eddy ontpopt zich als een 79 rechts-radicaal [met rechts-radicale denkbeelden]. Natuurlijk moeten we een mens niet reduceren tot zijn politieke standpunten; niettemin concludeerde ik dat we dermate
80 uiteengegroeid waren dat een herstel van de sfeer van weleer er niet in zit. Dit hoofdstuk sluit ik af.

3779 Dictee woensdag 24-09-2025 (1) – dictee Oefendictee september 2025 (2), tevens Dictee van de Dag 1190 √ x

Dictee – dictees [3779]

Oefendictee september 2025 (2) = Dictee van de Dag 1190

Alle blogposts herzien t/m 3400 [24-09-2025]!

1. Voor GB en VD zijn achenebbisj en aggenebbisj hetzelfde. Als je op Nieuwjaar iemand een gelukkig nieuwjaar wenst, behelst dat het hele jaar. Het NiNsee is het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis. HAE, het hereditair angio-oedeem [hereditary angioedema] is erfelijk. Zijn twee quadcopters net zoiets als een octokopter? Bestaat een allerheiligenzomer uit allerheiligendagen? Is dat met of zonder apostrof: mit heißem Bemühn? Een mooc is een massive open online course (vrij toegankelijke onlinecursus voor een groot publiek). Een monumentum aere perennius is een gedenkteken duurzamer dan brons. Je kunt erbij staan als verdomde Louis of lamme Louis. Sub reservatione Jacobaea is onder het voorbehoud van Jakobus, t.w. van de woorden van Jak. 4:15 ‘si Dominus voluerit’ (als de Heer het wil) + ‘si vixerimus’ (als wij dan leven). Een painted veil is een sluier.

2. Italia irredenta is de leus dat alle Italiaanssprekende gewesten met Italië verenigd moeten worden. Het juffertje-in-‘t-groen is een plant of een likeur. Wat leert de papyrologie ons over papier-maché [pie, ook: pjee]? Peppadew is peppersweet. Het peronisme, je weet wel: Perón. Hij gebruikte zijn pioniersschop om de pionieroos uit te steken. Een base is een loog. Die base heeft geen meervoud, dat is cocaïne. Ik hoef niet zo nodig, maar ik zie zo meteen wel. In de chemie staat Orn voor ornithine. De overdresste dame droeg iets overdresseds. Een oxytonon is een woord met de klemtoon op de laatste lettergreep. Hij was het nog aan het paggelen en tichelen [allerlei kleinigheden ter afwerking]. Poetin oefent een pantocratie, een alleenheerschappij uit. Ze zijn pik à pik: staan op gespannen voet met elkaar. Waar vind ik het pezo [peper en zout]? Een potica is een ronde cake.

3. Phenibut [begin zin] is een angstremmend, kalmerend middel dat ook als drug wordt gebruikt. Dat broekie is echt nog een rookie. CQ is de ISO-landcode van Sark, een van de Kanaaleilanden (internet: cq). Bosyaws is leishmaniasis en yaws is framboesia. Wat betreft het zakendoen: je kunt goede zaken doen of helemaal geen zaken doen. Wat weet die ziganologe over tziganen? Hij was de zes miljoenste bezoeker. Hoe groot is zes miljardste van de wereldbevolking? Uitgaande van acht miljard mensen zijn dat 48 (achtenveertig) personen. Het woord ‘zoögloea’ [zeker aantal bacteriën die gezamenlijk verbonden zijn door een slijmachtige substantie, voortkomend uit de gezwollen celwanden] spreek je uit als zoo-woo-gloh-jaa. PASC is Post-Acute Sequelae of COVID-19, vergelijk long covid. Hij doet aan rajayoga.

4. Een opmerkelijk, merkwaardig woord, uniek in zijn soort: remarquabel! Een preetje kan op een soldij slaan [pree], maar ook op een voorkeur [pre]. Heel belangeloos, pour les beaux yeux de Geraldine, hielp hij haar uit de brand. Hoe is de schaal van Réaumur ingedeeld? Heb je een licentie nodig om recensies te mogen schrijven? Echt waar: een goudreinetteboom [mv. n/s] is een goudrenettenboom! Het is pokkeduur [bnw.] en die winkel is een pokkeneind [znw.] weg! Van de sergeantencoup in SR leerden we dat je een revolutie ook revo mag noemen. MERS is het Middle East respiratory syndrome (besmettelijke, ernstige longziekte), de kamelenhoest.

5. Hier nog wat dicteewoorden: at-teken, et-teken en en-tkn, 20-tonner, 5e-klasser, 5e klaskinderen, achter komen altijd los,
achteraan/opkomen, tekortdoen, tenietgaan, Arie Bombarie, Koos Werkeloos, alcarraza = kruik, baz’s = bericht aan zeevarenden, bacchanaal, Bacchusfeest, bantuknots, bantoestan, a.s.o. = and so on, genoeglijk [geen tussen-e], Krimpen aan den IJssel, 1-op-1(-gesprek), een-op-een(gesprek) en cafetière. A.S.N. = anno Salvatoris nostri = in het jaar van onze Verlosser (in het (zoveelste) jaar van de christelijke jaartelling). Sereh is citroengras en sirih betelpeper. Met S-romanum wordt sigma romanum bedoeld. Wil je een glas sauternes? Die sibillen laten nogal wat te raden over.

3778 Dictee maandag 22-09-2025 (1) – dictee Groot Lisses Dictee 2025 √ x

Dictee – dictees [3778]

Groot Lisses Dictee 2025

Leenwoorden (auteur: Jeanette Loos)

1. Schrijf op: hij leaset.
2. Schrijf op: bingewatchen.
3. Nee, zo’n dictee is ideeëloos.
4. U zult flabbergasted zijn, maar als leitmotiv [leidmotief, andere uitspraak] voor het dictee is gekozen voor leenwoorden.
5. Wellicht heeft de doorgewinterde dicteedeelnemer er een fingerspitzengefühl [vingerspitsengevoel, andere uitspraak] voor, maar schrijft de newbie rücksichtslos iets op.

6. Leenwoorden zijn onthoudwoorden: je moet dus leren of woorden als ragout of enquête wel of geen accent circonflexe hebben en welke woorden je met een cedille schrijft, bijvoorbeeld Curaçao.
7. De Hollandse koffie wordt verdreven door frappuccino of latte macchiato.
8. Stamppotgerechten zijn te gewoon.
9. Gerechten als gnocchi, quesadilla’s en bouillabaisse zijn de standaard geworden.
10. In de muziek worden ook woorden geleend: de maestro geeft het crescendo casu quo [afko: c.q.] diminuendo of pianissimo aan.

11. Dresscode: iets casual chics kan vermeld worden op een huwelijkskaart.
12. In de Nederlandse sport zijn woorden als chasse-patate [wielrennen], birdie [golf], chicane [auto- en motorsport], hattrick [voetbal] en schwalbe [idem] te horen.
13. Leenwoorden volgen spellingsstrategieën waardoor werkwoorden als gegamed, geluncht, geracet en gefröbeld goed geschreven kunnen worden.
14. Ten slotte nog een zin in straattaal, die taal maakt tenslotte ook deel uit van ons taalgebruik.
15. Faka drerrie [hallo, vriend of: hoe gaat het met je, vriend], heb je nieuwe pata’s [schoenen] aan?

16. Chapeau als deze leenwoorden voor u een aha-erlebnis zijn.

 

3777 Dictee donderdag 18-09-2025 (1) – dictee Oefendictee september 2025 (1), tevens Dictee van de Dag 1189 √ x

Dictee – dictees [3777]

Oefendictee september 2025 (1)

Alle blogposts herzien t/m 3300 [11-09-2025]!

1. Braaklegging leidt tot braakliggendheid, zeg maar braak liggen. Wat heb jij een vrolijk bralettetje! De helse Brueghel was Pieter Brueghel de Jonge, die vooral voorstellingen van de hel schilderde. Het land van Bruegel is het Pajottenland, ten zuidwesten van Brussel. De breugelkermis is genoemd naar de beroemde zestiende-eeuwse schilder Pieter Bruegel de Oude. Doe mij maar een broodje BLT [bacon, lettuce, tomato (spek, sla, to­maat)]. Een crispr [mv. ‘s] is een clustered regularly interspaced short palindromic repeats (stukje DNA met korte, steeds dezelfde reeksen basen – mv. crispr’s). Het Corduaans leer komt uit Córdoba. Het verlies door lekken van de vaten is coulage. De crea creabea gaf creales en daarbij produceerden ze crea’s, creatieve creaties. Het bos was dichtbegroeid met dicht bebladerde bomen. Hoe ziet een boxbraidskapsel eruit [met vierkante patronen]?

2. Een raceauto kan een DRS, een drag reduction system hebben. Een doveman heeft dovemansoren; je kunt bij hem aan dovemans deur kloppen, maar dan hoort die dovejut je niet. Met veel élégance sprak ze het woord égalité (net als liberté en fraternité) uit. Met een loep kon ik lezen dat *loupe* alleen ‘cantaloupe’ en ‘Guadelouper’ [bnw. Guadeloups] oplevert. De ESR is de elektronenspinresonantie en de EPR is de elektroparamagnetische resonantie. Zijn ex librisje was een superex-librisvoorbeeld. Een van de pre’s van dat bedrijf is dat de prees al halverwege de maand uitbetaald worden. Met dat falanxje gaan ze het niet redden. De Turkse scheldnaam voor alle niet-moslims is giaur [gaa-voer]. Een fullprof werkt alleen met foolproof apparatuur. Garrotteren [aa] doe je met een garrot [aa].

3. We hebben gesoft en gebaseballd. Welke uitspraken ken je van
P.A. de Génestet? Zo'n Servisch servies vind ik mooi. De Wav is de Wet Arbeid Vreemdelingen. Met een autoped kun je autopetten en naar de stad gaan is statten. Wat was dat een heerlijk fonduetje. Hoe schrijf je gereïncarneerd en gere-integreerd? Genoeglijk en gevoeglijk. Alleen bij dat laatste woord heeft GB ook gevoegelijk. Een troubleshooter gaat trubbels te lijf. De Godmens vertoont een godmenselijk gedrag. Zou het nog goedkomen? Jazeker, het komt goed! Een dromedaris om grammofoons te vervoeren? In welke landen worden er nog guerrillaoorlogen gevoerd? Die good old Harry liet het afweten. Een hakkenei is een damespaard. Zij is halfanalfabeet (wel lezen, niet schrijven). De schoenmaker halvezoolde de schoenen.

4. De dikke en de dunne, dat zijn Laurel en Hardy. Een havanezer is een hond. Ik doe vaak hors catégorie mee. Bij het modereren is dit bericht weggejorist. Het evangelie wordt ook wel blijmare of de blijde boodschap genoemd. Daar zat ze dan: als een juffer in het groen. Een kafferin zoek je in NL, een Kafferse in Zuid-Afrika. De RVV is in NL de Rijksdienst voor de Keuring van Vee en Vlees of ook wel het Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens. Komt een vliegende kiep nog wel aan keeperen [keepen] toe? Daar kom je goedkoop van af! Met kadavereus wordt lijkkleurig bedoeld. Zij speelden de zogenaamde borsjtsjgrrlsschrammelmuziek [15 medeklinkers]. Kun je grondkwekwe met (kwee)kwee [een gebakje] betalen? De vierde zaterdag in september is het Burendag. Zijn optreden was méritoire, zeer verdienstelijk.

5. Niet te verwarren: sirih (geen mv. – betel, betelpeper, plant, ook om te pruimen: betelpruim, sirihpruim, pruim) en sereh (citroengras). Ook niet verwarren: meteoriet en meteorietje, meteoroïde [n/s] en meteoroïdetje. Misofonie is geluidshaat en mysofobie is infectievrees. Mydriasis is pupilverwijding en miosis is pupilvernauwing. Het mpoxvirus kun je beter niet hebben. Een MTB is een mountainbike en een mtb een motortorpedoboot [militair: torpedomotorboot]. Een myorrhexis is een spierscheur. Daar moeten we naartoe willen werken. Heeft hij al vaker zo geloenst? Bij happy ending is er sprake van iets blijeindends. Het out of the box denken is buiten de geijkte kaders. De oudte van deze boom staat niet ter discussie. Je kunt voor Sinterklaas spelen en je kunt napoleon spelen [= nappen!].

 

3776 Dictee dinsdag 16-09-2025 (1) – dictee Groot Almeers Dictee 2025 √ x

Dictee – dictees [3776]

Groot Almeers Dictee 2025

Het Almeerse ideaal van kansengelijkheid (auteur: Chiel van der Veen)

1. Almere is grootgebracht met het idee dat al haar inwoners, ongeacht hun sociaal-culturele context, gelijke kansen verdienen. Op de drooggelegde zeebodem waar pioniers ooit de eerste paal in de grond sloegen, is inmiddels een stad geconstitueerd waarin kinderen en adolescenten dromen van een samenleving waaraan zij paritair mogen deelnemen.

2. In schoolgebouwen, buurt- en wijkcentra, sportaccommodaties en op straat stimuleren talloze professionals dagelijks het leren en de ontwikkeling van deze jonge inwoners. Soms gebeurt dat formeel in de klas, soms juist tijdens een spontane fissa [straattaal: feestje] waar gechild wordt. Onderwijs fungeert zo als springplank naar een samenleving waarin iedereen ertoe doet, als katalysator om discrepanties in kansen te nivelleren.

3. Toch is het ideaal van kansengelijkheid en onderwijs als grote gelijkmaker geenszins vanzelfsprekend. In Almere is er een substantiële groep jongeren die opgroeit in armoede of verleid wordt tot jeugdcriminaliteit. Er is sprake van een hoog percentage thuiszitters en talrijke jongeren worstelen met linguïstische obstakels die hun ontwikkeling bemoeilijken. Daarbovenop maken een nijpend lerarentekort, bureaucratisch-institutionele barrières en rigoureuze bezuinigingen op de jeugdzorg de weg naar gelijke ontplooiingskansen allerminst eenvoudig. Een faire start en gelijke kansen zijn dus bepaald geen sinecure, maar eerder een prometheïsche [in kracht, grootte alles overstijgend = hemelbestormend – naar: Prometheus] opgave.

4. Maar wie onze stad reduceert tot problemen, gaat voorbij aan haar veerkracht. Het Almeerse ideaal van kansengelijkheid vraagt om een voortdurende inzet van ouders, geëngageerde en geëquipeerde docenten, jongerenwerkers en beleidsmakers. Het is een gezamenlijke queeste [speurtocht] waarbij de brug tussen wijk en school, jonge- en oudelui, rijk en arm en tussen heden en toekomst perpetueel en
iteratief geslagen moet worden. En zo bewijst deze stad dat kansengelijkheid geen holle frase is, maar een ambitie die groeit met elke generatie.

3775 Dictee zondag 14-09-2025 (4) – dictee Groot Monumentaal Dictee Edam 2025 √ x

Dictee – dictees [3775]

Groot Monumentaal Dictee Edam 2025

Voor Rein was 12-09 een drama: om 13 uur uit Middelburg vertrokken. Bij Amsterdam ontdekte ik dat de Coentunnel dicht was (overigens al maanden). Vriendelijke mensen hebben me nog wel geholpen: helemaal om Amsterdam heen (Rondweg) en aan de andere kant naar het noorden … niet gelukt. Ook ‘Zaanstad, volg 2’ was ik al snel weer kwijt. Ik heb met mijn simpele TomTom van alles geprobeerd (ook maar ‘Almere’ ingetypt om in ieder geval in de goede richting te komen). Uren rondgereden in en om Amsterdam en eindeloos in lange files gestaan. Uiteindelijk heb ik tussen 17 en 18 uur de moed maar opgegeven en ben ik huiswaarts gekeerd … Dan nog het meest trieste: op zaterdag 13-09 om 15.00 uur is de Coentunnel na al die maanden weer opengegaan.

Kuieren langs erfgoed en architectuur (auteur: Leendert de Jonge)

1. Aan het begin van het Oorgat in Edam staat een transformatorhuisje van ruim honderd jaar oud, met op de hoeken twee tegeltableaus met een waakhond en een kraaiende haan in émail-cloisonné.

2. Bij de [kleine letter lijkt oké, internet] Dam in Edam vind je een kleine gevelsteen met een afbeelding van een acanthus [ook: akant], die met zijn sierlijke bladeren in de symboliek vaak wordt verwisseld met robinia [vlinderbloemige plant] of mimosa [plant uit dezelfde familie].

3. De overkluisde sluis met vis- en weegbank is een met een korfboog overdekt gewelf, waarvan de sluisdeuren na de aanleg van de Zeesluis [eigennaam] in de negentiende eeuw zijn verwijderd.

4. Op afbeeldingen is te zien welk bedrijf of beroep werd uitgeoefend, zoals vier gevelstenen van de toenmalige cartografenschool, waarop een globe, een boek en een jakobsstaf staan afgebeeld.

5. Bij een bepaalde lichtval in de Prinsenstraat krijgt de hand met gekroonde schrijfveer een bijzondere poëtische schoonheid.

6. Het houten huis aan de Achterhaven heeft nog de originele puntgevel van geschaafd hout, die overkraagt op consoles, en bij de deur zijn eenvoudige gotische versieringen te vinden, zoals accoladeboogjes [mv. s], rozetten en peerkrapprofiel.
 
7. Wandelend door Edam tref je op de Lingerzijde een stadspaleis aan, met een deuromlijsting van gecanneleerde pilasters met ionische kapitelen.

8. Een prachtig, in empirestijl gesneden raam toont in de met parellijst omgeven krans de god Mercurius met zijn staf en gevleugelde voeten, geschraagd door de bekende mercuriusstaf en neptunusdrietand.

9. Zouden de ambachtslui van destijds, zo vroeg de stoïcijnse schrijver zich mijmerend af, zich realiseren dat ze met hun vakmanschap, zoals natuurstenen vensterkozijnen of een onderpui met vijf pilasterachtige elementen met renaissancekapiteeltjes, bijdroegen aan erfgoed en architectuur, gebouwd om zo lang te beklijven.