0676 Dictee maandag 29 juni 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (43) √ x

Dictee - dictees [0676]

Ditjes en datjes (43)

A. Ik was er niet uit, of in velo-ecclesia(-)drie-eenheid (Groot Utrechts Kerkdictee) wel of niet een koppelteken moest. Taaladvies schrijft het volgende, waarvan akte: Als het gaat om een soort 'drie-eenheid', namelijk de 'wielerdrie-eenheid' of de 'velo-ecclesiadrie-eenheid' is er geen reden om een streepje in de samenstelling te zetten.

B. Ik heb al eerder iets geschreven over Het Liedboek (naam vorige versie: van de kerken). Als reactie kreeg ik, dat men nu eenmaal 'bijbelplaats' hanteert in plaats van 'Bijbelplaats' volgens eigen interne regels en dat 'tenondergaan' een dichterlijke vrijheid zou zijn i.p.v. het correcte 'ten onder gaan'. Ja, zo zijn we natuurlijk snel uitgepraat en dat heb ik ook aan de dames en heren laten weten … Ik passeer Het Liedboek dus maar rechts en laat het verder links liggen.

C. Nog een verdwenen woord: kochelen (van kogelen, met kogels beschieten). Het waarom is me niet duidelijk. Betekenis: 1) overgankelijk werkwoord: (verouderd) gooien, smijten, 2) onovergankelijk werkwoord: (gewestelijk) met sneeuwballen gooien en 3) overgankelijk werkwoord: vermoorden. 2020: dit alles nog wel bij lemma 'kogelen'.

D. Dat was even piekeren: de jij-en-iksteek leek verdwenen, maar het moet echt ik-en-jijsteek (negsteek) zijn: die is in volle glorie nog aanwezig. Stond al tien jaar verkeerd in mijn woordenlijst …

E. Als boom en als volksdrank heeft 'maté' niet meer als vormvariant 'mate'. Wel is 'mate' [ee] nog een term bij het judo. Ik zou die woorden overigens maar met mate gebruiken, als ik jou was (maar dat ben ik niet).

F. Ook de veldcipres (= akkerzenegroen, die niet!) is uit VD verdwenen.

G. Verdwenen uit VD 2015: karmil (gewone huttentut), een wijmen (= tenen) mand, zegeltjes (voor lelietje-van-dalen), zilver-onder-water (volksnaam voor de tuinwolfsmelk en het kroontjeskruid), halvegare = halve zool (voorheen: lemma zool, je moet nu 'halvezool' schrijven), kal (babbelaar), kanneberg (veenbes - cranberry), partijk(e) (kattenstaart), kezebloem of keesbloem (schermbloemige plant) en keik (knopherik).

H. Weetjes: de Zesdaagse Oorlog, de Heren Zeventien, de Zieke Man (of: zieke man van Europa!), de ster-van-bethlehem (GB, de ster van Bethlehem is iets anders!), de jerichoroos of roos van Jericho, de jihad is nu weer de heilige oorlog (was korte tijd met hoofdletters), je gaat nu naar kapitein Jas (was: Kapitein), Kaapse wolken eet je, Kaapwolken zie je en de dronkenmakende kervel (dollekervel) is een plant.

 
 

0675 Dictee donderdag 25 juni 2015 (3): Oefendictee 843 (deel 3 van 3) √ x

Dictee - dictees [0675]

Oefendictee 843 (deel 3 van 3)

Dictee 843, alinea 7 t/m 10.

7. Acidofiel is zuurlievend. In de SWOT-analyse staan de letters voor: strengths, weaknesses, opportunities, threats. Een voorbeeld van een synaloefe is 'zevend'halfje' (pietje). Syndiceren doe je op de beurs, je syndikeren bij een vakbond. Hij verkaste en vergastte mij op een housewarmingparty. De intrigante zorgde in Vlaanderen door intrigeren voor veel intriges. Tachy- [snel] en bradycardie [trage hartslag] zijn niet goed voor een mens. Taciti, soli, sanza compagnia: zwijgend, eenzaam, zonder geleide (Dante, 'Inferno'). Ze loopt bij een tactiele [tastzin betreffend] therapeut. Met veel tact legde hij de viertaktmotor uit. Tactel wordt veel toegepast in sportkleding. De tabes (dorsalis) is de ruggenmergstering. Ik tae-bo, ik beoefen het tae-bo. Nee, geen tai chi dus! Maar ik tai-chi wel!

8. Houden taenia [lintwormen] je darmen schoon? Bij GB eten ze taboulé (met couscous!) of tabouleh, bij VD alleen dat laatste! Zij zijn taillables et corvéables à merci: naar believen aan belasting en herendienst te onderwerpen. Touw van rameevezels heet tali rami. Wat voor olie is tallolie? Niet storen, ik tally [aantekenen wat gelost, geladen wordt in de haven], ben aan het tallyen. Hij gleed van het taludje af. Die veldslag werd tam arte quam Marte (zowel door slimmigheden als door geweld) gewonnen. Een tamboereerraam gebruik je bij borduren. Hoeveel borduren zou zo'n schaker er al op hebben zitten? Een tanguero is een tangodanser. Hij heeft zijn werk tant bien que mal
[zo goed en zo kwaad als het gaat] weer opgepakt. De tantebetjestijl wordt gekenmerkt door tantebetjes. Tant pis, amen! Mooi, die tapestrywand [èh, uh, ie] (sterke geweven stof)! De tartuffe [huichelaar] meende fair play te spelen.

9. Een tapplaats is een tijdelijke arbeidsplaats, vgl. de TAP-regeling. Een taxus is een venijnboom. In een taxfreeshop koop je taksvrije artikelen. Uit tazza's kun je drinken. De teach-in werd druk bezocht en was dus drukbezocht. Het technetium (Tc) was het eerste kunstmatig gevormde chemische element [43]. Die begin-n hoor je niet. Is dat te judice (naar uw oordeel) correct? De spreker moest nog veel tekst verwerken. Zij is tele-, foto-, en tv-geniek. Zijn teleologie [doelmatigheidsleer] en theologie nauw verwant? Nee. U koopt dit cash-and-carry, tel quel [zoals het is]. Teloh [ee] omvat stukjes cassave. Temeer daar er een lid afwezig was, was er een eter te minder. Hoe spreek je 'template' [èh pleet] uit? Hij voelt zich ten achter gesteld. De int(e)rest bedraagt vijf ten honderd [t.h. - procent]. Nu ga je ten tweeden male in de fout.

10. Hij moest in Ter Aar de bestelling afleveren: uitnodigingen voor de teraardebestelling. Zijn alibi was teres atque rotundus [volmaakt]. Alle leven eindigt met de terminus vitae [de dood], the debt which cancels all others. Een vaste burcht moet op terra firma [vaste grond] staan. De terreur blanche is de Witte Terreur. Een tertiaris is een derdeordeling. Als testis oculatus [ooggetuige] is hij een testis classicus [volkomen betrouwbare getuige]. In de Nepalese loterij won ik een thar [himalayageit]. Een thrillseeker doet het voor de thrill. Kijk uit naar the war to end all wars. Hij zal zijn trekken nog wel thuiskrijgen. De ThUK is de Theologische Universiteit Kampen.

 

 

 

0674 Dictee donderdag 25 juni 2015 (2): Oefendictee 843 (deel 2 van 3) √ x

Dictee - dictees [0674]

Oefendictee 843 (deel 2 van 3)

Dictee 843, alinea 4 t/m 6.

4. (Tekst: By the rivers of Babylon / there we sat down / Ye-eah we wept / when we remembered Zion). Is deze snelheid sub- of supersonisch? Hij werd bedreigd met een soaker [waterpistool]. Het suppedaneum: (rooms-katholiek) verhoging waar het altaar op staat
(of ook: blokje hout waarop de voeten van de gekruisigde Christus rusten). Een suppo (suppositoire, VD ook: suppositorium) is een zetpil. In die haven gold een surchargé [overladen?] surcharge [toeslag] . Vrijgeleide: sûreté de corps, safe conduct, sauf-conduit, sauvegarde en een laissez-passer of geleibrief (voor geestelijken: een obediëntie).
In dat stadsdeel wonen veel suri's [Surinamer]. Zijn optreden was verfrissend en surprenant [verrassend, vgl. surprise]. Surra is een trypanosomenziekte. Een sati is een suttee (denk maar aan het suttiisme - weduwe verbanden met lijk echtgenoot). 

5. Op staande voet: e vestigio, hic et nunc, illico, in continenti (incontinent is iets anders), ogenblikkelijk, staandebeens, staandevoets, onmiddellijk, stante pede, sur-le-champ en voetstoots. Suzanne met de mooie ogen kweekt heel graag de
suzanne-met-de-mooie-ogen [geen mv.]. Rein, wat is suzereiniteit [waardigheid of heerschappij]? En wat een suzonnetje [kleine suçon, insnijding kledingstuk]? Die heersers voerden een sévère [streng] bewind. Een swagger is een zekere damesmantel. Hoe spreek je 'swap' [oh] uit (en hoe 'sweater' [èh])? Anno nu zijn er nog veel swiebertjes [zwerver]. Kort: swipen is navigeren [oudst] en swypen is letters op een bepaalde manier typen [nieuwer] op een touchscreen [vingers blijven op scherm]. Een symmachie is een oorlogsbondgenootschap. SZL: lilangeni (munteenheid van Swaziland).

6. Er was geen ziel te bekennen: typisch voorbeeld van een synecdoche. 'Schreeuwende kleuren' is een synesthesie. De szechuanpeper heeft niets te maken met indiapaper [dundrukpapier], al zou je anders vermoeden. Syzygie is samenstand. In de politiek noemen we het afwisselend steunen op verschillende partijen (actueel in Nederland!) de (het) système de la bascule. Niet in GB of VD, maar 'alles paletti' betekent 'alles oké'. Het coxsackievirus kan de hvm-ziekte veroorzaken [bedenksel Rein], de hand-, voet- en mondziekte (vooral bij jonge kinderen). Het virus is vernoemd naar de plaats Coxsackie in de staat New York, waar het voor het eerst bij een patiënt werd vastgesteld. De zwart-New Yorkse inwoners krijgen het allemaal
zwart-op-wit.

 
 

0673 Dictee donderdag 25 juni 2015 (1): Oefendictee 843 (deel 1 van 3) √ x

Dictee - dictees [0673]

Oefendictee 843 (deel 1 van 3)

Dictee 843, alinea 1 t/m 3. 

1. Ik heb zo-even gelezen dat er bij 'zoiets' sprake is van klinkerbotsing [maar uizondering, geen streepje]. We hebben zowat de hele middag maar zo wat aangerommeld. Vertel eens wat over lewiszuur en -base, en over zuur-basereacties en -titraties. Zou die noorderling ook ' zoögloea' [oi] hebben opgenomen in zijn top tien (top 10) aller tijden van moeilijk uit te spreken woorden? Terwijl er zouk [dansmuziek] gespeeld werd, hield hij op (noch) met zotteklap en zottenpraat, noch met zoute bollen eten. Leuk, zo'n kleine Antarctische adeliepinguïn. De noord-zuidverbinding verbindt de zuidoosthoek van Amsterdam met de noordwesthoek. Het zwart-Amerikaanse vuur wordt in zwart Amerika flink opgestookt. Daar moet hoognodig eens een zwabbertje over gehaald worden.

2. Die zwansen (znw. GB - VD ook: z) hebben heel wat afgezwansd
[+ af, geen apert lemma] bij het zwanzen [GB, VD]. De katjoesjaraketten zijn afgevuurd. Seitan is een vleesvervangend product, gemaakt van tarwe. Onder de blote hemel: sub divo, sub Jove, sub Jove frigido, à la belle étoile of sub tecto coeli. Successen: succès de ridicule (zelfde mv. - succes wegens belachelijkheid), succès de scandale (zelfde mv. - succes door een veroorzaakt schandaal), succès d'estime (zelfde mv. - succes dat alleen berust op de achting voor de naam van de maker of de voordrager, niet op de innerlijke waarde van het werk of de voordracht) en succès fous (mv. s - daverend succes, meervoud: succès fous). Such is life: c'est la vie. Sucrose of invertsuiker kun je met sucres [munt Ecuador - ECS] betalen. Ik heb dochter in slaap gesuid [suien = neurend of zoemend wiegen] .

3. Hij wist subiet dat subito een muziekterm is. Eigen haard is goud waard, sub parvo sed meo: onder een klein dak, maar wel onder het mijne. Sub rosa is off the record. Maar wel Deo volente =
sub reservatione Jacobaea. Pas in de suite kwam zijn vuile suit [kostuum, pak] uit de suitcase. Een suisse [kerkwachter] had vaak een hellebaard en een bandelier (draagriem sabel). So/umma
so/ummarum, tenslotte, geef ik hem de benefit of the doubt. Aan de rivieren van Babylon (super flumina Babylonis) zijn de beginwoorden van Ps. 137, het klaaglied der Israëlieten in hun ballingschap. Zoiets als Psalmen 24 (afgekort: Ps. 24) moet je lezen, iets als psalm 33 (afgekort ps. 33) moet je zingen. Ik beluisterde met veel plezier via internet Rivers of Babylon van Boney M. (1978, publ. 2012).

 

 

0672 Dictee woensdag 24 juni 2015 (1): dictee Ditjes en datjes (42) √ x

Dictee - dictees [0672]

Ditjes en datjes (42)

A. Je hebt toch wel meegekregen dat in het lemma typico-orkest nu 'cuatro's' (cuatrogitaren) staat? In vorige versies was dat 'quatro'!

B. Bij de plantennamen heeft VD flink opruiming gehouden: zo zijn kruid-aan-den-zolder, kruid-aan-den-balk, kruip-door-de-tuin en
kruip-door-de-haag verdwenen. En ook nog naar even melden: de universiteit van Leuven heeft (nu ook in VD) als officiële naam KU Leuven [Katholieke Universiteit Leuven]. Historisch hebben we nog: Kulak = Ka­tho­lie­ke Uni­ver­si­teit Leu­ven, Af­de­ling Kort­rijk

C. Vergeet niet in 'Sao Tomé en Principe' voortaan in principe een accent aigu te zetten.

D. Ook het drievuldigheidsbloempje (het driekleurige of wilde viooltje) heeft het loodje gelegd.

E. Rara kwestie: ooit kvv'er, toen (ook) KVV'er, en nu weer, zij het nog steeds historisch, kvv'er voor kortverbandvrijwilliger, kortverbander.

F. De aspidistra heette in de volksmond het kwartjesblad. Kennelijk heeft die volksmond zich bedacht, want in VD heet de plant nu in goed Nederlands blarenplant (kamersierplant uit de leliefamilie).

G. Als je bij lemma 'eenmaal' in VD kijkt, zie je 'een- en andermaal'; zo staat het ook bij lemma 'andermaal'. Echter bij lemma 'ander' staat – in dezelfde betekenis – 'een en ander maal'. VD laat me weten – mijn melding was al van lang geleden – dat dit in VD 2015 en de komende update van de oVD goed komt … We wachten af.
2020: een- en andermaal.

H. Voor ecologische hoofdstructuur (in Nederland) had VD zowel ehs als EHS. VD heeft dat probleem inmiddels opgelost. Hoe, dat zullen we zien. Hetzelfde geldt trouwens voor tgg en TGG die allebei voorkwamen als afkorting van transformeel-generatieve grammatica (die van Noam Chomsky).

I. In VD komt zowel voor 'een uit duizenden' als 'één uit duizend'. Bij nader inzien vindt VD dat die accenten wel weg kunnen. Ik uiteraard ook. Niet dus: 2020 één uit duizenden. Ook 2025 nog!

J Dat geldt ook voor 'duizend tegen één', waar de accenten gemist kunnen worden als kiespijn. Nader (later) bericht: VD gaat ze toch maar handhaven.

K. De Lacedaemoniërs zijn niet meer. Zij (mogen) rusten in vrede.

L. Ook het kruisken-a (boekje om te leren spellen, ook: het abc) vindt men niet meer terug in VD.

M. De bijlagen uit de papieren VD zijn in de oVD nu opgenomen als 'gewone' lemma's. Let daarbij op de hoofdletters aan het begin: die verdwijnen goeddeels. Een voorbeeld van zo'n niet verdwenen uitdrukking is 'sic transit mundi gloria'. Betekenis: zo gaat de heerlijkheid (glans) der wereld voorbij. Deze uitdrukking wordt gebruikt bij de kroningsceremoniën van de paus; terwijl hij uit de
Sint-Gregoriuskapel naar het altaar van Sint-Pieter wordt geleid. Men verbrandt dan driemaal een vlok stof (hennep) onder de uitroep: ‘Sancte Pater, sic transit gloria mundi’.
2020: dus overgebracht van bijlage naar 'gewone' lemma's.

 

 

 

0671 Dictee maandag 22 juni 2015 (3): Oefendictee 842 (deel 3 van 3) √ x

Dictee - dictees [0671]

Oefendictee 842 (deel 3 van 3)

Dictee 842, alinea 7 t/m 10.

7. Hij zou veel spie [geld] hebben. Een spijkboom (boom, of beter plant?) brengt nardus(olie) voort. Een openruglijder [open rug] heeft spina bifida. Een beetje atleet loopt op spikes. Een spiritijn is een pater van de congregatie van de Heilige Geest (Spiritus Sanctus - een orde). Het leidde ertoe dat zij aan weltschmerz, spleen [ie] lijdt. Een split-up lijkt het beste voor deze aandelen. Hij is spo-docent [vero:
so­ci­aal­pe­da­go­gisch on­der­wijs]. Een spoof is een zekere parodie, een spoom een zekere sorbet. Geef een voorbeeld van een spoonerisme (niet die eend graag!). De SS-20 [Sovetski Sojoez 20, Sov­jet-Unie 20] is een Russische middellangeafstandsraket. Wil je dat echt in een dictee op laten schrijven, de naamgever van het psychologische begrip 'flow': de Amerikaanse hoogleraar psychologie Mihály Csikszentmihályi (of: Piet de Ruiter: toch niet te controleren!)?

8. Mag ik die sijpe [sappig] peer? Wat moet ik nu schrijven:
stadhouder-koning en koning-stadhouder (GB - algemeen) of
Koning-Stadhouder (VD - specifiek: Prins Wil­lem III van Oran­je, die van 1689-1702 be­hal­ve stad­hou­der van Hol­land, ook ko­ning van En­ge­land was)? Volgens GB loop je stafylokokken op, volgens VD ook wel stafylococci. Dat was een sta-in-de-weg voor een staakt-het-vuren. Weet je het nu: stalactiet en stalagmiet (g = grond)? Een stampede [stèhm-pie:t] is een stormloop of juist een vlucht (van dieren). Zo'n reptiel heeft een squameus [schubachtig] uiterlijk. Bezat Stanley al zo'n stanleymes? De State of the Union is een soort presidentiële troonrede. Is er verschil tussen de status quo en de status quaestionis [niet echt: stand van zaken, stavaza]? Van stearine maakt men kaarsen. De paus is de stedehouder [stadhouder] Gods op aarde. Duurloopatleten lassen soms een versnellende steigerung
[tijdelijke versnelling] in.

9. Welke ziekte is naar Stendhal [ah, ah] genoemd [toeristenziekte, stendhalsyndroom]? Na de STER-spot [Stich­ting Ether­re­cla­me] gaan we sterrenkijken. Een stichomythie is een zekere passage in een drama. Steun zoeken en dan steun vinden bij iemand die geen kik geeft: dat geeft een kick! Die veteraan is still going strong. Zo'n stoepier [pjee] wordt rijkelijk beloond. Een spijkerbroek is stonewashed. Een stowaway is een verstekeling. De straddle [rolsprong] werd met een strad [Stradivarius] begeleid. De krullenkop moest gestraight worden. De inbraken vinden volgens een vast stramien plaats. Als stratagème had hij een blondine met strapless jurk gestuurd. Hij zat met een stretch broek [GB ook: stretchbroek, znw.] in de stretched limo.
Strijk-en-zet was het zo: moeder aan het strijken en vader en zoon aan het dammen. Ik wil graag stroganoffsaus.

10. Dat meisje heeft een grote studie-ijver. Hij is overleden aan het nuttigen van strychnine. Geef mij maar zo'n lekkere apfelstrudel. Ze spreidde veel suaviteit [lief(e)lijkheid - GB] tentoon. Voor een puber komt ooit de sturm-und-drangperiode. 'Sub specie' is onder de gedaante van, een subspecies is een ondersoort. Een bloeduitstorting (sugillatie, hematoom, ecchymose) is een subcutane bloeding. Het slachtoffer werd gesuffoqueerd [ge/verstikt]. De super-pg [voor­zit­ter van het college van pro­cu­reurs-ge­ne­raal] won de super-G [super-giant, skiwedstrijd]. De surah [weefsel] omvatte de suramin [zeer gif­tig
ge­nees­mid­del te­gen slaap­ziek­te]. Syzygie is samenstand en een sweeper is een libero [voetbal]. Het 'süsser Pöbel' is het lief gepeupel.

 
 

0670 Dictee maandag 22 juni 2015 (2): Oefendictee 842 (deel 2 van 3) √ x

Dictee - dictees [0670]

Oefendictee 842 (deel 2 van 3)

Dictee 842, alinea 4 t/m 6.

4. De meest verraderlijke dicteewoorden, het is al eerder gezegd, zijn die, welke je anders uitspreekt, dan je ze schrijft. Daarbij behoren golauyoek (Chinees gerecht van gefrituurde beignets met varkensvlees en een zoetzure saus) [goe-loo-joek], giaur (Turkse scheldnaam voor alle niet-moslims) [gah-voer], chaebol (Zuid-Koreaans industrieel conglomeraat) [dzjèh-buhl], abscisinezuur (plantenhormoon met groeiremmende werking) [ahp-sie-zie-nuh-zuur]. en shinto ryu (Japanse vechtkunst met stokken en wapens) [sjihn-too-rie-joe]. De jandoedel speelde 'Yankee Doodle' op zijn doedelzak. Je moet tekst wel met de juiste interpunctie interpungeren. "Denique coelum", riepen de kruisvaarders: eindelijk de hemel, wij zullen die verwerven.

5. De zazou [modern, excentriek jong mens] bewonderde de zeboe [bultrund]. De man met de baard als een Zwitser (Helvetiër) was zo zat als een zwitser. De meeste 60-plussers [cijfers, verder letters] hebben een 60 pluskaart [idem]. Ik geef je een 7-plusje [cijfer, verder letters] voor deze scriptie. Doorsneegraven [graaf] wisten niets af van grafen [graaf, wiskunde]. Mijn ouders' huis staat in Rhoon. Rozijnen- en cocakauwers kunnen we missen als kiespijn. Een zeiklijster lijdt aan bangschijterij en dat leidt tot bangerikengedrag. Kunnen kauwen ook zoetekauw zijn? De afkorting Zm [10^+21] staat voor zettameter, zm [10^-21] voor zeptometer. Hij ziedt van woede, als hij het ziet gebeuren. Zo-even dacht hij: in een zoutwaterbekken zit geen zoet water.

6. Zo'n sparringpartner is klasse! Hij heeft een spartaanse opvoeding genoten. Wanneer gaan we weer spearfishen [ie, ih]? Spijen is spuwen (spijers zijn gedijers) en speieren is schitteren. Dat speiten (spuiten) zal je nog spijten. Ik wil dat weleens terug horen. Het vermogen van Jan is het 80-voud [cijfers] van wat Piet bezit. Deze doorsnee-Belg is belgziek. Ze stak een speld in het speltbrood. Een spencer is een
slip-over met V-hals. Zit in dit parfumerieartikel spermacetiolie? Spem mentitae segetes: gewassen die niet aan de verwachting hebben voldaan en spemque metumque inter dubii: zwevend tussen hoop en vrees. Hij zou zijn mond wijd open sperren (ook: opensperren). Spiccato is op de viool met springende stok.