2729 Dictee woensdag 25-05-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (584) √ x

Dictee – dictees [2729]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 273, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (584)

1. Laten we eens kijken naar kleine letters (onderkastletters), hoofdletters (bovenkastletters, kapitalen). Is de Bijlmer een stad, droeg Jean-Baptiste Colbert zelf ook een colbertje, is Alexandra een tiener (teenager) en dronk Ibrahim een bordeauxtje? Op een donderdag in april las de romantische (komt dat van de romantiek?) christen eerst een Mulisch en vertrok daarna in zijn Volkswagen. Mijn goede vriend Alzheimer had parkinson, hij leed niet aan de ziekte van Ménière (kortweg: ménière). De Wienerkreis bestond uit wienerschnitzelliefhebbers. De Boekenbeurs [als zodanig eigennaam] van Antwerpen is ver verheven boven al die plaatselijke boekenbeurzen (vergelijk: een boekenbeurs in Antwerpen), zoals het Melkwegstelsel verre uitgaat boven al die andere galactische stelsels (melkwegstelsels).

2. Soms is niet erg duidelijk of je een kleine letter moet schrijven of een hoofdletter: hij heeft alzheimer, Pietje de Dood [= de dood], een
pietje-precies, Jan Rap en zijn maat, een casanova, een dorknoper, Jan Publiek, excuustruus, Tina Turnerafscheidstournee, een
jan-van-gent, Piet Snot, een jantje-van-leiden, Vadertje Tijd, een judas, Moeder Aarde, een frankenstein, Jan en alleman, een quasimodo, Jan met de pet, een hitlersnorretje, een ganimedes [schandknaap, gunsteling], Magere Hein, een janklaassen op een janplezier, Zwarte Piet, een swiebertje, een Da Vincitekening, een casanova, een jansalie, een jerommeke en een donquichot van een donjuan, molotovcocktail, weckfles.

3. Misschien leveren deze woorden minder moeite op: Isis, schepper van een bronzen christus, Manitoe, christusdoorn, Minerva,
Sint-Cecilia, een pierrot, Christus' leven, een sara, Heilige Geest, een sjonnie [sjonnies en anita's, johnny's en marina's], Hemelse Vader, Boeddhabeeld, godallemachtig, Mariakapel, een anita-achtig meisje, tantebetjestijl, pseudo-Maria, freudiaans, pyrrusoverwinning, een Porsche, jezusfreak, de (grote) jan uithangen, Jezusbeeld, de god van de oorlog, Antoniusorde, een mecenas [kunstbeschermer], de Schepper van de wereld, maoïst, een Chanel, een ongelovige thomas, braille, colbert, diesel, downsyndroom, hodgkinpatiënt, kafka (bijvoeglijk naamwoord), non-hodgkinlymfoom, een Lamborghini, salomonsoordeel, de wet van Boyle-Gay Lussac (de ideaalgaswet) en het bernoulli-effect.

4. Ook hebben we nog: vanderwaalskracht, de constante van Planck, lugerpistool, napoleonswilg, Max Planckinstituut, higgsdeeltje, coopertest, linnaeusklokje, montessori-biografie, zalmnorm, down = het syndroom van Down , taylorstelsel, planckconstante (constante van Planck), weddellzeehond, salkvaccin en de ziekte van Alzheimer. Vervolgens speelt de aardrijkskunde een rol: een bourgondische maaltijd, de brusselaar (een trein, niet in wdb.), delfts (aardewerk), Delfts blauw, het Alpengebied, edammer (= kaas), Edammer kaas, afhaalchinees, alpenflora (hooggebergte), Kreeft, Boogschutter, Verweggistan, balkaniseren, Zuid-Afrikaans, Berg en Terblijt,
Heist-op-den-Berg, cro-magnonmens, delphiprocedure (niet in wdb.), De Panne, Zevengesternte, Plejaden, een bordeauxtje, chianti, cognac, belegen gouda, een made(i)ra, hallstattcultuur (niet in wdb., zie TH en internet) en marsmannetje.

5. De koek is nog niet op: amazonelongvis, jerichoroos, nijlkrokodil, het zuiden van Italië, het noordelijk halfrond, Vikingboot, vikinghelm, Zwartvoetindiaan en Pueblo-indiaan. Het rijke Westen helpt het Verre Oosten. Khmerren (Khmers) zouden lid kunnen zijn van de Rode Khmer. Welke talen spreek je zoal: Marollenfrans (krom Frans), Luikerwaals (onbegrijpelijke taal), schoolfrans, schipperslatijn, antiek Grieks, ciceroniaans Latijn, hedendaags Nederlands, klassiek Hebreeuws, klassiek Latijn, klassiek Standaardarabisch, modern Grieks (maar: Nieuwgrieks), modern Hebreeuws (= Ivriet), modern Standaardarabisch, vulgair Latijn, zeventiende-eeuws Engels, koeterwaals en steenkolenengels?

6. De Hollandse steden droegen veel bij aan de Nederlandse gouden eeuw (VD specifiek: NL - G. E. = 17e eeuw). De zestiende eeuw was de gouden eeuw van Antwerpen. In Armenië vond een holocaust plaats (niet: de Holocaust, de Shoah). Wanneer was de Eerste Kruistocht? Na die eerste volgden er nog drie kruistochten. 1600: de Slag bij Nieuwpoort. Hij was bij het Beleg [*] van [de Slag bij] Nieuwpoort, en daarna bij dat van Oostende [GB schrijft in vergelijkbare gevallen: Beleg – * dus hier ook, analogie].

7. Van de tijdperken noemen we: carboon, laatpleistoceen, tertiair, belle époque, fin de siècle, steentijd, renaissancetijd en prehistorie. Bij meervouden moet u op de volgende woorden verdacht zijn: sjwa's (ook: sjwas – uitspraak), essays, bonsais, kenaus, dandy's, singkès, hotlines, ayatollahs, reçu's, froufrous, attachés, high teas, farao's, bureaus, avés, alibi's, déjà vu's, risico's, tête-à-têtes, cacaos, curaçaos (likeuren), haiku's, embryo's, cowboys, zoos, sjahs, aloë's en syrahs. Naargelang van de uitspraak schrijf je andantes of andante's, shiitakes of shiitake's. De voorlezer van het dictee bepaalt, hoe je zoiets schrijft. Hanne en Hannes kwamen beiden uit een verschillend kinderrijk gezin. Hannes grootvader respectievelijk Hannes' grootmoeder waren echt- en bedgenoten. Mijn oma's omaatje is mijn betovergrootmoeder, die het bed deelde met mijn betovergrootvader.

8. We doen de volgende genitiefaanbiedingen: Aimés trots, Antigone's claim, Gilly's speech en Ouagadougous burgemeester. Renés fiets steigerde, toen zijn zus haar voorstel deed: Renées plan had wel iets privés, toch werd het in het accentloze Renees café besproken als iets niet-geheims. Nog meer woorden in deze categorie zijn: Drostes pastilles, Hanois verleden, Romeo's verdriet, Shells aanbod, BP's olieramp, Barneys weddenschap, Maurices [suhs] fiets of Maurice' [ies] fiets (wel goed uitspreken!) en Nausikaä's ontmoeting met Odysseus. Soms is er maar één schrijfwijze mogelijk: Dantes hel en Sierra Leones president.

9. Agnes' overtuiging was dat Bush' presidentschap verantwoordelijk was voor Cortez' moord. Hoe schrijf je de volgende uitdrukkingen: Deprezs argument, Carpentras' bevolking, Debrouxs schuldenlast, Duclos' [s uitspreken] overwinning, haiku'tje, Bordeauxs kandidatuur, een Goes huis, het Goese huis, Goes' burgemeester, Dumas' auteurschap, een Sluis onderonsje, het Sluise onderonsje, Sluis' nachtmarkt, baby'tje en Du Plessis' [s uitspreken] inbreng? Niet moeilijk, maar schrijf je al die woorden goed: cd'tje, ftp'en, ftp't, ge-ftp'd, gsm's, gsm'etje, ont-sms't, ont-gsm'de, sms'en, sms't, ge-sms't, sms'je, tv't, ge-tv'd, tv'de, tv's, kleuren-tv's, kleuren-tv'tje, tv'tjes, tv'loos, wc's, wc'tje, mannen-wc's, au's, ij'tje, l'etje, AOW'er, CD&V'loos, D66'er, mei '68'er (Parijse studentenopstand, vgl. achtenzestiger, soixante-huitard), ge-EHBO'd, VLD'sters (thans: Open Vld'sters), gepay-tv'd, A4'tje, A4's, 80'ers, 65+'er, 2'en, A5'je, ='je, HEMA's, HEMA'tje [beide niet in wdb. – eigennaam], ge-m-bankierd, laatje, CEO's, skietje en CEO'tje [chief executive officer]?

10. 'k Had m'n dag niet; 's morgens kwam ik 'ns energie tekort. Dat feit stamt uit het jaar 5 (vijf) na Christus (n.C., n.Chr, of p.C. – post Christum, BC = before Christ). Zij zijn van de jaren 60-generatie (jarenzestiggeneratie) en werden dus geboren in de jaren [cijfers] '60-'69. Met referte aan mijn beroep ben ik in afkorting maar een eenvoudig ir.'tje. Onafhankelijk van de uitspraak schrijf je bedelen op één manier. Interessante woorden met accent circonflexe, accent grave en accent aigu (en beklemtoonde woorden) zijn: skûtsjesilen, gênant, hospitaal, depot [maar: en dépôt], armee, controle, bètablokker, blèren, decent, coûte que coûte (koste wat (het) kost), croûte (korst), crouton, procedé, epoque, belle époque, pâté de foie gras (ganzenlever), enquête, paté  [= verflaag], dedaigneus, ragout, een tête-à-tête = onder vier ogen, rez-de-chaussee, bel-etage, reverence, spécialité (de la maison), saté, met dubbele nadruk uitgesproken: we doen een appél op het ríjke [2 accenten mag tegenwoordig ook - maar bij typen is het accent op de j lastig, maar wel, te maken] Westen, taugé, bohemien(ne), comédienne, crème fraîche, deserteren, blèten, bechamelsaus, crêpe, débouché, de ontvangst was je van het, la Città [la città eterna, het eeuwige Rome], capitán (Spaans – niet in wdb.) en de omertà (Italiaans, vernederlandst: omerta). Als je tegenwoordig 'A propos', 'Elysée' en 'Eminence grise' schrijft, mag je best de tekstverwerker gebruiken om de beginletter een accent te geven.

11. Ook met afko's houdt de Technische Handleiding zich bezig: voor ribonucleïnezuur (ribonucleic acid) schrijven we RNA, van een pc kan (ook als die een film in de bios(coop) regelt) de BIOS [basic input output system – computer] kapotgaan, in de IT-technologie spreekt men van een ADSL-verbinding, bij een letter-voor-letteruitspraak schrijf je hiv-virus, anders hivvirus, $-tekens en $'s (afkorting!),
RAM-geheugen, PhD-titel, UMTS-masten (universal mobile telecommunications system), de GmbH-bedrijfsvorm [Gesellschaft mit beschränkter Haftung], er werd veel geohaad en ge-a.u.b.'d (niet:
ge-ajb.'d), a.i. staat voor ad interim (denk aan ad-interimvoorzitter), N.B. - ook N.Br. - voor noorderbreedte, v.l.n.r. staat voor: van links naar rechts, er heerste een s.v.p.-rage, XL staat voor extra large, XXL voor extra extra large, de [cijfers en symbool] 100W-lamp scheen op het [idem] 50km-bord, MB (megabyte), USD's (Amerikaanse dollars), vijftigeurobiljet (50 eurobiljet, €50-biljet, 50€-biljet, 50EUR-biljet),
ZW-wind (afkorting! – 2022!), [cijfers en symbool] 20MHz-snelheid,
C-thermometer (afkorting!), [cijfers en symbolen] 45% van 180⁰ is eenentachtig graden (letters), reken maar na …, bh, cfk, hdtv (VD, GB: hd-tv), pc, wc, NMBS en NS.

 

 

2728 Dictee dinsdag 24-05-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (583) √ x

Dictee – dictees [2728]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 274, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (583)

1. Op de initiaalwoorden- en verkortingenmarkt wordt ook heel wat verhandeld, word je je daar zo langzamerhand van bewust: camcorder [camera + recorder], CvB (College van Bestuur, alleen bij universiteit en hogeschool), cvb (commissie van beheer), MBA-diploma [master of business administration], sjampie [= champagne, sjampoepel],
AMvB-overzicht [Algemene Maatregel van Bestuur], scheids(rechter), een KB'tje [koninklijk besluit], (para)plu, een EO-programma [Evangelische Omroep] over VLD'ers (thans: Open Vld'ers) [VLD = Vlaamse Liberalen en Democraten], tex-mex [Texaans-Mexicaans], BSE (boviene spongiforme encefalopathie), BV (bekende Vlaming), holebi [homo, lesbienne of biseksueel], ABC-wapens [atomair, biologisch, chemisch], ov-chipkaart [openbaar vervoer], SIS-kaart [Sociaal Informatie Systeem], cd-i-speler [compact disc – interactive, cd-i's], Cobra-lid [Copenhagen, Brussels, Amsterdam – dichters, schilders], tso'er [technisch secundair onderwijs], SUV-bakbeest (Sport* Utility Vehicle, VD, GB/VD * ook + s), TIA-lijder (transient ischaemic attack), hobudeelnemer [hoger onderwijs buiten de universiteit], Europol-lidstaat [verkorting met hoofdletter], pur(schuim), kbps (kilobits per seconde), kBps (kilobytes per seconde), NB (nota bene), horeca [hotel, restaurant, café], PS [postscriptum], PPS [postpostscriptum], L.S. [Lectori salutem], uviolstralen [ultraviolet(te)], Benelux-land [België, Nederland, Luxemburg], limo [limonade, limousine], Erasmusstudent (is als letterwoord met hoofdletter – European Community Action Scheme for the Mobility of University Students – uit het zicht geraakt), ahobovergang [met automatische halve overwegbomen], chimp(ansee), StuBru-uitzending [Studio Brussel], depri [depressief]. De VU-student [Vrije Universiteit] diende een Wob-claim [Wet openbaarheid van bestuur] in bij de overheid.

2. In Nederland kennen we Buma (Bureau voor Muziekauteursrecht), Cito [Centraal Instituut voor Toetsontwikkeling], Kema (Instituut voor Keuring van Elektrotechnische Materialen) met het Kema-keur. Doet de IKON-directeur [Interkerkelijke Omroep Nederland] boodschappen in een HEMA-vestiging [eigennaam, website, niet in wdb.]? SARS-lijders (severe acute respiratory syndrome) worden geholpen door
SARS-bestrijders. Een naam van meer dan vier letters wordt standaard met alleen de beginletter als hoofdletter geschreven. Voorbeelden zijn: Agalev [Anders Gaan Leven], Bloso [Bestuur voor Lichamelijke Opvoeding, Sport en Openluchtleven], Riagg [Regionale Instelling voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg], Bovag [Bond van Autohandelaren en Garagehouders], Unicef [United Nations International Children’s Emergency Fund], Wajong (Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten - Wajonger - uitz. - en Wajong-uitkering). Op grond van het donorprincipe gebruiken sommige instellingen een afwijking van die standaardschrijfwijze. Voorbeelden daarvan zijn: AbvaKabo (vakbond), Ministerie van BuZa (een instelling, gebouw: m), SoLiDe (Belgische politieke partij – Sociaal Onafhankelijk Liberaal Integer Democratisch Evenwichtig), UvA [Universiteit van Amsterdam], RIZIV [Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering], S.M.A.K. (Stedelijk Museum voor Actuele Kunst, Gent – niet in wdb.).

3. Bij wat meer complexe woorden kunt u denken aan: amacentrum (alleenstaande minderjarige asielzoeker), bammoeder [bewust alleenstaande moeder], datrecorder (digital audio tape), desdochter
(di-ethylstilbestrol), miniahob, pinbetalen [persoonlijk identificatienummer], Agalev-partijcongres [letterwoord met hoofdletters], simkaart (subscriber identity module), LOP's (lokale overlegplatforms), waptoestel (wireless application protocol), yupgedrag [young urban professional], aio-onderzoek [assistent in opleiding], paks (polycyclische aromatische koolwaterstoffen), bammetje (een bewust allenstaande moeder of een boterham),
Riagg-medewerker [letterwoord, hoofdletter], onthivven (ont-hiv'en – uitspraak - bij laatste haa-ie-vee), Arbowet-invoering [letterwoord, hoofdletters], de latter met zijn latrelatie, de vutter met zijn
VUT-uitkering (vervroegde uittreding), aioër, amaatje, havoër, heao'er 2025 gedeeltelijk initiaalwoord, hobuer, ont-Benelux't, mede-SERV-lid , ver-Unicef't, Agalev'er, Cito'er, Erasmus'er Erasmusser (nu!), GOS'er, OESO'er, Riagg'er, SERV'er (niet: server!) en Wajongers (VD, juist lijkt: Wajong'ers – VD: zo schrijft de overheid het - wel: Wajong-uitkering). Ook leuk: KNIL en Knil'er [GB].

4. De volgende woorden zullen u weinig moeite (van opschrijven) kosten: beha [bh], B en W, [voluit] ceedee, C&A, cd-rom, D66, deejay (dj), MS-DOS, elpee (lp), PvdA, oké (OK), R&D, cd-romspeler,
MS-DOS-compatibel, cd-roms, hdtv (VD, GB: hd-tv), [voluit] hd-teevee, cd-rommetje, PvdA'er, beha-achtig - bh-achtig, beha's - bh's,
R&D-afdeling, [voluit] peecee, [voluit] teevee, veejay, [voluit] weecee, het behagedeelte, bh-gedeelte, een [voluit] beha-affiche - bh-affiche, [voluit] ceedees, de okés, [voluit – okéër, okést ] behaatje - bh'tje, [voluit] elpeetje en [voluit] oweeër [ow'er]. U probeert toch wel alles via de standaardtaal (het Standaardnederlands) te noteren? Als ik gedavvend heb, heb ik gebeden. Aerobiccen en montignaccen zijn weer andere takken van sport. Wie waren er lid van deze kongsi?

5. Hier volgen nog wat lastige woorden: claustrofobie, orkestreren, oestrogeen, perestrojka, maestro, quaestrix, colostrum, espresso, esprit, esplanade, display, cyste, alexandrijn, cassatie, luxaflex, baxter, de gefaxte uitnodiging, cayenne(peper), gruyère, señor, señora, señorita, bouillon, brouille, espadrille, feuilleton, patrouille, (latte) macchiato [maar: machiavellistisch], pinokkioneus, zucchetti, cocaïne, coëfficiënt, freon, hyacint, balalaika, haussier, gynaecoloog, jaeger, bluesy, amuse-gueule, couleur locale, choquant (shockerend - shocking), tequila, kumquat, quaker, obliquus, promiscuïteit, vacuole, vacuüm, guillotine, guirlande, vogueing, guerrilla, bodyguard, sanguinicus, Guatemala, flageolet, arbitrageant, opticien [uitz.], biënnale, croque, cache-pot en lesbienne [uitz.].

6. Afkorting is de verzamelnaam voor: initiaalwoorden, letterwoorden, redactionele afkortingen, symbolen en verkortingen. Begrijpen is een afleiding met een prefix, wonderlijk is er een met een suffix. Een complex woord bestaat uit meerdere simplexen (simplicia). Diakritische tekens vindt je corrector in reële, geëffend, tracé, canapé, scène, crêpe en hüttenkäse. De ch-combinatie is zowel een grafeem (een digraaf – grafisch, schrift – een foneem is een klankeenheid) als een morfeem (vorm). Volgens het donorprincipe schrijf je iPod en PvdA [NL, BE: PVDA]. Rijksuniversiteit Utrecht en Tachtigjarige Oorlog, alzheimerpatiënt en röntgenstralen zijn of verwijzen naar eigennamen. Een freudiaanse verspreking, heintjedavidseffect, barbiepop,
geiger-müllerteller, hooligan, een Oscar, kiekje [van de Leidse fotograaf: Kiek], een Stradivarius, een strad, molotovcocktail, morsecode en zeppelin zijn allemaal vernoemd naar historische personen. De woorden 'droomde' en 'gepast' zijn flexies (geflecteerde woorden = met verbuiging).

7. Het woord 'voetballer' is gelexicaliseerd, net als 'rodehond' en 'peperkoek'. Bh (beha – bustehouder), pc (personal computer), tv (televisie), wc (watercloset), NMBS (Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen) en NS (Nederlandse Spoorwegen) zijn initiaalwoorden. In zo-even, reëel, na-apen en druïde treedt klinkerbotsing op. Lettergrepen vind je in geschreven woorden, syllaben in gesproken dito. Voorbeelden van letterwoorden zijn: lat (living apart together) gelezen als een gewoon woord, aids (acquired immune deficiency syndrome), bom (bewust ongehuwde moeder), NAVO (Noord-Atlantische Verdragsorganisatie), Riagg (Regionale Instelling voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg), soa (seksueel overdraagbare aandoening), SER (Sociaal-Economische Raad) en vip (very important person). 'Boom' is een ongeleed woord of simplex(woord). 'Straathoekwerk' is een complexe samenstelling.

8. Voorbeelden van samentrekkingen zijn op woordniveau: voor- en nadelen, op woordgroepniveau: dure en goedkope producten en op zinsniveau: hij verzamelde postzegels en ook oude muntstukken. Soortnamen zijn telbaar (vogel, vrouw, muur) of niet-telbaar (angst, geluk, wijn). Spatiewoorden als: [cijfers] 50 euro, ad hoc, Rode Kruis, [cijfers] 2e fase, status quo en vitamine C kunnen ook in samenstellingen optreden: Rode Kruispost en [cijfers] 2e faseonderhandeling [ook: tweedefaseonderhandeling]. Het woord 'drama' telt 2 syllaben, 'olifant' telt er drie. De terugleesbaarheid speelt een rol bij auto-export en zoölogie. Voorbeelden van uitheemse woorden zijn: café, délégué (m., anders: déléguée - m. délégueetje, vr. délégueetje), paella, perpetuum mobile, (uit het Engels) baby, cake, computer, volley, baby's, cakeje, computeren, gevolleybald.

9. Woorden als: bama (bachelor, master), Benelux (België, Nederland, Luxemburg), horeca (hotel, restaurant, café), prof (professor of professional) en provo (provocerende jongere) zijn het resultaat van grafeem-foneemconversie. Bij de uitspraak wordt de 'd' van 'hoofden' verscherpt tot de 't' van 'hoofd'. Voorbeelden van versteende samenstellingen zijn: bullebak, kinnebak, potlood en schattebout. Zware achtervoegsels zijn -aard, -aardig, -achtig, -dom, -heid en -schap. Zware voorvoegsels zijn: aero-, agro-, dys-, extra-, giga-, mega-, pseudo-, quasi-, re-, semi-, ultra- en vele andere. Het bijzondere van deze beide categorieën is dat ze in combinatie behandeld worden als waren ze samenstellingen.

10. Even gezocht op woordvormen met '*chal*' en gevonden: schaloos, schalmei, schallebijter, psychalgie, pauschalpolis en -dekking, musichall, mochaleer, maréchale, maarschalksstaf, challenger, chalet, chaldron (chalder), chalcograaf (plaatsnijder), chalcedonyx (melksteen), chalazion (gerstekorrel) en achalasie (iets met slokdarm en maag). Binnen artikelen: de digitale zondvloed als grootschalig data-infarct op internet, de woordvoerder van de non-belligerente staat had een nonchalante woordkeus, de Weegschaal (persoon!) heeft (de weegschaal - apparaat - is) doorgeslagen, verschaalde wijn, stomachale aandoeningen, een sjalksnar (hofnar), een seneschalk in Henegouwen, tellurium als chalcogeen element en een schalkse streek (malice [s]).

 

 

 

 

2727 Dictee maandag 23-05-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (582) √ x

Dictee – dictees [2727]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 275, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (582)

1. In de muziek hebben we c kleine terts, c-klein of c-mineur, maar ook C grote terts, C-groot of C-majeur. In namen van maten en gewichten is de c het voorvoegsel centi-. C++ is een objectgeoriënteerde programmeertaal, gebaseerd op C. In de chemie staat C voor cytidine, cysteïne of cytosine. De C14-methode [ook: ¹⁴C] is de datering van organisch materiaal met behulp van radioactieve koolstofisotopen. Een cab is een taxi in Engeland. Het ging er in de cabaretact met veel cabarock [rock­mu­ziek met cabareteske] tek­stendoor de cabaretier en cabaretière behoorlijk cabaretesk aan toe.

2. De cabernet franc wordt gebruikt voor loirewijnen, de cabernet sauvignon voor bordeauxwijnen. De CAC-40 [Compagnie des Agents de Change-40 (beursindex van Parijs)] is de beursindex van Parijs. Een cabretten vest is van geitenleer. Een caboclo is een halfbloedkind van een blanke en een indiaan in Brazilië. Wij scrabbelden [2025 ww. scrabbelen of scrabblen], wij deden een scrabblespelletje. Mijn gênante tante was ook nog mijn genante (vrouwelijke vorm van genan(t)). De cabinet-d'affairesvoorman (zakenkabinet) richtte (geen aanvoegende wijs!) met zijn concubine een cabinet particulier in. De cacaomot is bedreigend voor de cacao-industrie.

3. Een lijder aan cachexie [slechte lichamelijke toestand] is cachectisch, qua schrijven net als dyslexie en dyslectisch. Je kunt ergens cachet (oorspronkelijk: zegel – onderscheiding) aan geven. Met een cachet-crampon (crampon) sluit je een brief. Een cache-pot zit om een bloempot, een cache-sexe om de geslachtsdelen en een
cache-nez (meervoud: cache-nezs, verkleinwoord: cache-neztje) [das] om het gezicht. De betere standen houden zich caché [gedeisd], het volk sjakes [idem]. De cachaça is een Braziliaanse sterkedrank (GB ook: sterke drank) op basis van suikerriet. Een cachelot is een potvis. Bij het nuttigen van de cacciucco (traditionele Italiaanse vissoep) hoorden we de caccia's – muziekstukken waarin een jachtscène wordt uitgebeeld – aan.

4. Het CAD is het computer-aided design (bij CAM staat de M voor manufacturing, je hebt ook nog CAD/CAM). De cochenille is de cactusschildluis. Hij luchtte zijn gemoed via zijn cacoëthes scribendi (schrijfwoede). Een cacimbo is een kustnevel, een cacique [vernederlandst: kazike] een stamhoofd van indianen en een cacodemon een boze geest. Cadanceren is in cadans brengen. Cadaverine is lijkengif: denk aan kadavers. Een cadet-korporaal vind je niet bij het Leger des Heils [LdH], wel op de toenmalige KMA [Koninklijke Militaire Academie]. Een caddy [lade voor schijfje] is voor een cd'tje, een caddie [boodschappenwagentje] voor de boodschappen. De staf van Mercurius heet caduceus
[kaa-duu-see-juhs]. Een cadmische overwinning is zoiets als een nietszeggende pyrrusoverwinning.

5. Het café-elftal van de cafébaas mocht kiezen tussen café complet [mv.: café(s) complets] en café crème (meervoud: cafés crèmes [of] – alleen in VD). Zelf dronk de caféhouder cafeïnevrije koffie. Caffè latte is op Italiaanse wijze bereide koffie met veel melk. Caïssa is de fictieve godin van het schaakspel. Caïroten wonen in Caïro en drinken af en toe caipirinha [cocktail van cachaça, limoensap, bruine suiker en fijngestampt ijs]. De cai is in Nederland de centrale antenne-inrichting. Een calamaris is een pijlinktvis. De cakejes leken wel van beton. De cajunmuziek [kee-dzjuhn] stamt van de Cajuns. Is dit een makkelijk dictee, omdat je weet dat er vrijwel geen woord met een 'k' begint?

6. De caixa is de Braziliaanse snaredrum [ook: snaardrum], de cajon een handtrommel zonder vel maar met een houten membraan. De calandrone is een Italiaanse schalmei. Calciferol wordt zonnevitamine (vitamine D) genoemd. Caldeira's zijn door instorting gevormde trechtervormige kraters in vulkanen. Dat krijg je ad calendas graecas (met sint-juttemis, nooit) van me. Het calicivirus veroorzaakt gastro-enteritis. De caligula [sadist, met macht, wreed] was caligare in sole [ziende blind] en leed beslist niet aan een calimerocomplex [minco = minderwaardigheidscomplex]. De californisering [imiteren van de onbekommerde levensstijl van de jongeren in Californië] bedreigt onze jeugd in hoge mate.

7. Wat is het verschil tussen callanetics [fitness op muziek] en calisthenics [fitness voor benen, buik en billen = bbb-training]? Kallipygisch [met mooie billen] komt van Callipygis (niet meer in VD: Venus). Calmantia (enkelvoud: calmans) zijn kalmerende middelen. Calomnie is kwaadsprekerij. Een calorimeter meet calorieën. Hij calculeerde strikt wat het calqueren [tekening natrekken op doorschijnend papier] ten slotte ging kosten. Een calville is een geribde fijne tafelappel, een calzone een dubbelgevouwen pizza. De calypso is een dans, oorspronkelijk zo genoemd naar een Griekse nimf. De camarilla is de hofkliek.

8. Cambozola is Duitse blauw-witte schimmelkaas. De camerlengo is de hoogste kamerheer van de paus. Zijn die cameraatjes van de camion gevallen [zwart gekocht of gestolen]? Een camorriste [lid van de camorra – maffia-achtig] komt uit de omgeving van Napels. De camouflage-uitrusting was niet kitscherig. Een campanile [s] is een klokkentoren, een camper een kampeerauto. Campylobacters [zekere bacteriën] veroorzaken ontstekingen in het spijsverteringskanaal. De canada(boom) en de Canadees waren beide geveld [neerslaan, uitschakelen]. Een campo santo is een Italiaanse begraafplaats. Cancaneren is de cancan dansen (ook: heupwiegen).

9. Canderen heeft alles met kandij te maken. Het slachtoffer van de loverboy, van nature nive candidior [witter dan sneeuw], is bij het candlelight erin getrapt. Caneforen [vrouwenfiguren met korven op het hoofd als kariatiden] lijken op kariatiden. Zijn predikantsbezigheden leken op canere surdo (voor dove oren preken). Hoe ziet de canon der Heilige Schrift [H.S.] eruit? Een canope [n] is een asurn. Bill Clinton heeft de gang naar Canossa (een canossagang) gemaakt. Het Hooglied [Lied der liederen 2025] is het Cantica Canticorum. De cantharel is de hanenkam, de cantharide de Spaanse vlieg (denk aan Spaansevliegzalf, T.adv.), een canticum is een kantiek (hoezo, gemakkelijk?).

10. Cantuccini (biscotti di Prato) zijn knapperige, tweemaal gebakken Toscaanse bitterzoete amandelkoekjes. Een cantinière is een kantinehoudster. Canyoning [vorm van sportklimmen] doe je in een canyon (cañon - dat alleen in VD). Het cao-conflict [collectieve arbeidsovereenkomst] escaleerde. Ruud van Nistelrooy had wel zevenentwintig caps [interland]. Een capibara is een waterzwijn. Een capnograaf is een apparaat dat het kooldioxidegehalte [CO₂] in de uitgeademde lucht tijdens een narcose grafisch weergeeft. Hoger dan 'capo di tutti capi' [hoogste baas, baas van de maffia] kan niet. Een capote anglaise [condoom] is een preservatief [voorbehoedmiddel].

11. Het capoeira [kaa-poe-wee-raa] is een bekende zelfverdedigingstechniek. Broer en zus droegen een capribroek en -legging (genoemd naar Capri). Dat caprese gerecht [van Capri] is met tomaat en mozzarella. Caprolactam is een grondstof voor nylon 6 [net als koolstof 14]. Capsanthine is een rode kleurstof (E101), gewonnen uit rode paprika. Een captain of industry is een topman in het bedrijfsleven. Een captatio benevolentiae is een poging van de spreker of schrijver om de lezer of de hoorder gunstig voor zich te stemmen. De (het) captatio verborum is jacht maken op fraaie woorden. Captie(s) maken is chicanes maken, bezwaar maken, uitvluchten zoeken (synoniem: tegenstribbelen). Een capuce [n] [kaa-puu-suh] is een andere naam voor een (gedragen) monnikskap [de monnikskap is ook een - giftige - plant].

12. Een caput (meervoud: capita) is een hoofdstuk. De (het) dodekop heeft nogal wat andere namen: colcothar, caput mortuum, Engels rood, Persiaans rood, poleerrood, polijstrood en Spaans rood. Een benaming voor Rome is caput mundi, hoofdstad van de wereld. De uitdrukking 'caput Nili quaerere' (de bronnen van de Nijl zoeken) staat gelijk aan 'een onbegonnen werk beginnen'. Een caquelon is een kookpotje van aardewerk. Parvenu en blaaskaak zijn synoniemen van carabas, waarschijnlijk genoemd naar markies van Carabas uit 'De gelaarsde kat'. Een caracal is een woestijn- of steppelynx. Een uitdrukking van gespeelde onschuld is 'caramba'.

13. Caraïeb, Caribisch en Caraïbisch zijn synoniemen. Carbazool is hetzelfde als dibenzopyrrool. Carbamazepine is een geneesmiddel tegen epilepsie. Het caravaggisme is een richting in de schilderkunst, gekenmerkt door realisme en scherpe contrasten in de weergave van licht en donker. (Calcium)carbid is een chemische verbinding van calcium en koolstof. Calciumcyaanamide verdelgt insecten. Carbone atro notare (carbone notare) is (iets) zwart afschilderen. Carboxymethylcellulose is een derivaat van cellulose (afkorting: CMC).

14. Een carcinogene stof is kankerverwekkend. Een cardigan is een gebreid damesjasje in herensnit. Een cardiacum is een geneesmiddel voor het hart. De cardia is de maagmond. Hypertrofische cardiomyopathie is de hartaandoening waarbij de spieren in de wand van het hart verdikt zijn. Een cardioloog is een hartspecialist. Het caretteken (^) geeft vaak een weglating aan [aâr voor ader].