2728 Dictee dinsdag 24-05-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (583) √

Dictee – dictees [2728]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 274, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (583)

1. Op de initiaalwoorden- en verkortingenmarkt wordt ook heel wat verhandeld, word je je daar zo langzamerhand van bewust: camcorder [camera + recorder], CvB (College van Bestuur, alleen bij universiteit en hogeschool), cvb (commissie van beheer), MBA-diploma [master of business administration], sjampie [= champagne], AMvB-overzicht [Algemene Maatregel van Bestuur], scheids(rechter), een KB'tje [koninklijk besluit], (para)plu, een EO-programma [Evangelische Omroep] over VLD'ers (thans: Open Vld'ers) [VLD = Vlaamse Liberalen en Democraten], tex-mex [Texaans-Mexicaans], BSE (boviene spongiforme encefalopathie), BV (bekende Vlaming), holebi [homo, lesbienne of biseksueel], ABC-wapens [atomair, biologisch, chemisch], ov-chipkaart [openbaar vervoer], SIS-kaart [Sociaal Informatie Systeem], cd-i-speler [compact disc – interactive, cd-i's], Cobra-lid [Copenhagen, Brussels, Amsterdam – dichters, schilders], tso'er [technisch secundair onderwijs], SUV-bakbeest (Sport* Utility Vehicle, VD, GB * + s), TIA-lijder (transient ischaemic attack), hobudeelnemer [hoger onderwijs buiten de universiteit], Europol-lidstaat [verkorting met hoofdletter], pur(schuim), kbps (kilobits per seconde), kBps (kilobytes per seconde), NB (nota bene), horeca [hotel, restaurant, café], PS [postscriptum], PPS [postpostscriptum], L.S. [Lectori salutem], uviolstralen [ultraviolet(te)], Benelux-land [België, Nederland, Luxemburg], limo [limonade, limousine], Erasmusstudent (is als letterwoord – European Community Action Scheme for the Mobility of University Students – uit het zicht geraakt), ahobovergang [met automatische halve overwegbomen], chimp(ansee), StuBru-uitzending [Studio Brussel], depri [depressief]. De VU-student [Vrije Universiteit] diende een Wob-claim [Wet openbaarheid van bestuur] in bij de overheid.

2. In Nederland kennen we Buma (Bureau voor Muziekauteursrecht), Cito [Centraal Instituut voor Toetsontwikkeling], Kema (Instituut voor Keuring van Elektrotechnische Materialen) met het Kema-keur. Doet de IKON-directeur [Interkerkelijke Omroep Nederland] boodschappen in een HEMA-vestiging [eigennaam, website, niet in wdb.]? SARS-lijders (severe acute respiratory syndrome) worden geholpen door
SARS-bestrijders. Een naam van meer dan vier letters wordt standaard met alleen de beginletter als hoofdletter geschreven. Voorbeelden zijn: Agalev [Anders Gaan Leven], Bloso [Bestuur voor Lichamelijke Opvoeding, Sport en Openluchtleven], Riagg [Regionale Instelling voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg], Bovag [Bond van Autohandelaren en Garagehouders], Unicef [United Nations International Children’s Emergency Fund], Wajong (Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten). Op grond van het donorprincipe gebruiken sommige instellingen een afwijking van die standaardschrijfwijze. Voorbeelden daarvan zijn: AbvaKabo (vakbond), Ministerie van BuZa (een instelling), SoLiDe (Belgische politieke partij – Sociaal Onafhankelijk Liberaal Integer Democratisch Evenwichtig), UvA [Universiteit van Amsterdam], RIZIV [Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering], S.M.A.K. (Stedelijk Museum voor Actuele Kunst, Gent – niet in wdb.).

3. Bij wat meer complexe woorden kunt u denken aan: amacentrum (alleenstaande minderjarige asielzoeker), bammoeder [bewust alleenstaande moeder], datrecorder (digital audio tape), desdochter
(di-ethylstilbestrol), miniahob, pinbetalen [persoonlijk identificatienummer], Agalev-partijcongres [letterwoord met hoofdletters], simkaart (subscriber identity module), LOP's (lokale overlegplatforms), waptoestel (wireless application protocol), yupgedrag [young urban professional], aio-onderzoek [assistent in opleiding], paks (polycyclische aromatische koolwaterstoffen), bammetje (een bewust allenstaande moeder of een boterham),
Riagg-medewerker [letterwoord, hoofdletter], onthivven (ont-hiv'en – uitspraak), Arbowet-invoering [letterwoord, hoofdletters], de latter met zijn latrelatie, de vutter met zijn VUT-uitkering (vervroegde uittreding), aioër, amaatje, havoër, heaoër, hobuer, ont-Benelux't, mede-SERV-lid , ver-Unicef't, Agalev'er, Cito'er, Erasmus'er Erasmusser (nu!), GOS'er, OESO'er, Riagg'er, SERV'er (niet: server!) en Wajongers (VD, juist lijkt: Wajong'ers – VD: zo schrijft de overheid het).

4. De volgende woorden zullen u weinig moeite (van opschrijven) kosten: beha, B en W, [voluit] ceedee, C&A, cd-rom, D66, deejay (dj), MS-DOS, elpee (lp), PvdA, oké (OK), R&D, cd-romspeler,
MS-DOS-compatibel, cd-roms, hdtv (VD, GB: hd-tv), [voluit] hd-teevee, cd-rommetje, PvdA'er, beha-achtig, beha's, R&D-afdeling, [voluit] peecee, [voluit] teevee, veejay, [voluit] weecee, het behagedeelte, een [voluit] beha-affiche, [voluit] ceedees, de okés, [voluit – okéër, okést ] behaatje, [voluit] elpeetje en [voluit] oweeër [ow'er]. U probeert toch wel alles via de standaardtaal (het Standaardnederlands) te noteren? Als ik gedavvend heb, heb ik gebeden. Aerobiccen en montignaccen zijn weer andere takken van sport. Wie waren er lid van deze kongsi?

5. Hier volgen nog wat lastige woorden: claustrofobie, orkestreren, oestrogeen, perestrojka, maestro, quaestrix, colostrum, espresso, esprit, esplanade, display, cyste, alexandrijn, cassatie, luxaflex, baxter, de gefaxte uitnodiging, cayenne(peper), gruyère, señor, señora, señorita, bouillon, brouille, espadrille, feuilleton, patrouille, (latte) macchiato [maar: machiavellistisch], pinokkioneus, zucchetti, cocaïne, coëfficiënt, freon, hyacint, balalaika, haussier, gynaecoloog, jaeger, bluesy, amuse-gueule, couleur locale, choquant (shockerend), tequila, kumquat, quaker, obliquus, promiscuïteit, vacuole, vacuüm, guillotine, guirlande, vogueing, guerrilla, bodyguard, sanguinicus, Guatemala, flageolet, arbitrageant, opticien, biënnale, croque, cache-pot en lesbienne.

6. Afkorting is de verzamelnaam voor: initiaalwoorden, letterwoorden, redactionele afkortingen, symbolen en verkortingen. Begrijpen is een afleiding met een prefix, wonderlijk is er een met een suffix. Een complex woord bestaat uit meerdere simplexen (simplicia). Diakritische tekens vindt je corrector in reële, geëffend, tracé, canapé, scène, crêpe en hüttenkäse. De ch-combinatie is zowel een grafeem (een digraaf – grafisch, schrift – een foneem is een klankeenheid) als een morfeem (vorm). Volgens het donorprincipe schrijf je iPod en PvdA [NL, BE: PVDA]. Rijksuniversiteit Utrecht en Tachtigjarige Oorlog, alzheimerpatiënt en röntgenstralen zijn of verwijzen naar eigennamen. Een freudiaanse verspreking, heintjedavidseffect, barbiepop,
geiger-müllerteller, hooligan, een Oscar, kiekje [van de Leidse fotograaf: Kiek], een Stradivarius, een strad, molotovcocktail, morsecode en zeppelin zijn allemaal vernoemd naar historische personen. De woorden 'droomde' en 'gepast' zijn flexies (geflecteerde woorden = met verbuiging).

7. Het woord 'voetballer' is gelexicaliseerd, net als 'rodehond' en 'peperkoek'. Bh (beha – bustehouder), pc (personal computer), tv (televisie), wc (watercloset), NMBS (Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen) en NS (Nederlandse Spoorwegen) zijn initiaalwoorden. In zo-even, reëel, na-apen en druïde treedt klinkerbotsing op. Lettergrepen vind je in geschreven woorden, syllaben in gesproken dito. Voorbeelden van letterwoorden zijn: lat (living apart together) gelezen als een gewoon woord, aids (acquired immune deficiency syndrome), bom (bewust ongehuwde moeder), NAVO (Noord-Atlantische Verdragsorganisatie), Riagg (Regionale Instelling voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg), soa (seksueel overdraagbare aandoening), SER (Sociaal-Economische Raad) en vip (very important person). 'Boom' is een ongeleed woord of simplex(woord). 'Straathoekwerk' is een complexe samenstelling.

8. Voorbeelden van samentrekkingen zijn op woordniveau: voor- en nadelen, op woordgroepniveau: dure en goedkope producten en op zinsniveau: hij verzamelde postzegels en ook oude muntstukken. Soortnamen zijn telbaar (vogel, vrouw, muur) of niet-telbaar (angst, geluk, wijn). Spatiewoorden als: [cijfers] 50 euro, ad hoc, Rode Kruis, [cijfers] 2e fase, status quo en vitamine C kunnen ook in samenstellingen optreden: Rode Kruispost en [cijfers] 2e faseonderhandeling. Het woord 'drama' telt 2 syllaben, 'olifant' telt er drie. De terugleesbaarheid speelt een rol bij auto-export en zoölogie. Voorbeelden van uitheemse woorden zijn: café, délégué (m., anders: déléguée), paella, perpetuum mobile, (uit het Engels) baby, cake, computer, volley, baby's, cakeje, computeren, gevolleybald.

9. Woorden als: bama (bachelor, master), Benelux (België, Nederland, Luxemburg), horeca (hotel, restaurant, café), prof (professor of professional) en provo (provocerende jongere) zijn het resultaat van grafeem-foneemconversie. Bij de uitspraak wordt de 'd' van 'hoofden' verscherpt tot de 't' van 'hoofd'. Voorbeelden van versteende samenstellingen zijn: bullebak, kinnebak, potlood en schattebout. Zware achtervoegsels zijn -aard, -aardig, -achtig, -dom, -heid en -schap. Zware voorvoegsels zijn: aero-, agro-, dys-, extra-, giga-, mega-, pseudo-, quasi-, re-, semi-, ultra- en vele andere. Het bijzondere van deze beide categorieën is dat ze in combinatie behandeld worden als waren ze samenstellingen.

10. Even gezocht op woordvormen met '*chal*' en gevonden: schaloos, schalmei, schallebijter, psychalgie, pauschalpolis en -dekking, musichall, mochaleer, maréchale, maarschalksstaf, challenger, chalet, chaldron (chalder), chalcograaf (plaatsnijder), chalcedonyx (melksteen), chalazion (gerstekorrel) en achalasie (iets met slokdarm en maag). Binnen artikelen: de digitale zondvloed als grootschalig data-infarct op internet, de woordvoerder van de non-belligerente staat had een nonchalante woordkeus, de Weegschaal (persoon!) heeft (de weegschaal is) doorgeslagen, verschaalde wijn, stomachale aandoeningen, een sjalksnar (hofnar), een seneschalk in Henegouwen, tellurium als chalcogeen element en een schalkse streek (malice).

 

 

2727 Dictee maandag 23-05-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (582) √

Dictee – dictees [2727]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 275, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (582)

1. In de muziek hebben we c kleine terts, c-klein of c-mineur, maar ook C grote terts, C-groot of C-majeur. In namen van maten en gewichten is de c het voorvoegsel centi-. C++ is een objectgeoriënteerde programmeertaal, gebaseerd op C. In de chemie staat C voor cytidine, cysteïne of cytosine. De C14-methode [ook: ¹⁴C] is de datering van organisch materiaal met behulp van radioactieve koolstofisotopen. Een cab is een taxi in Engeland. Het ging er in de cabaretact met veel cabarock door de cabaretier en cabaretière behoorlijk cabaretesk aan toe.

2. De cabernet franc wordt gebruikt voor loirewijnen, de cabernet sauvignon voor bordeauxwijnen. De CAC-40 [Compagnie des Agents de Change-40 (beursindex van Parijs)] is de beursindex van Parijs. Een cabretten vest is van geitenleer. Een caboclo is een halfbloedkind van een blanke en een indiaan in Brazilië. Wij scrabbelden, wij deden een scrabblespelletje. Mijn gênante tante was ook nog mijn genante (vrouwelijke vorm van genan(t)). De cabinet-d'affairesvoorman (zakenkabinet) richtte (geen aanvoegende wijs!) met zijn concubine een cabinet particulier in. De cacaomot is bedreigend voor de
cacao-industrie.

3. Een lijder aan cachexie [slechte lichamelijke toestand] is cachectisch, qua schrijven net als dyslexie en dyslectisch. Je kunt ergens cachet (oorspronkelijk: zegel – onderscheiding) aan geven. Met een cachet-crampon (crampon) sluit je een brief. Een cache-pot zit om een bloempot, een cache-sexe om de geslachtsdelen en een
cache-nez (meervoud: cache-nezs, verkleinwoord: cache-neztje) [das] om het gezicht. De betere standen houden zich caché [gedeisd], het volk sjakes [idem]. De cachaça is een Braziliaanse sterkedrank (GB in toelichting ook wel: sterke drank) op basis van suikerriet. Een cachelot is een potvis. Bij het nuttigen van de cacciucco (traditionele Italiaanse vissoep) hoorden we de caccia's – muziekstukken waarin een jachtscène wordt uitgebeeld – aan.

4. Het CAD is het computer-aided design (bij CAM staat de M voor manufacturing, je hebt ook nog CAD/CAM). De cochenille is de cactusschildluis. Hij luchtte zijn gemoed via zijn cacoëthes scribendi (schrijfwoede). Een cacimbo is een kustnevel, een cacique [vernederlandst: kazike] een stamhoofd van indianen en een cacodemon een boze geest. Cadanceren is in cadans brengen. Cadaverine is lijkengif: denk aan kadavers. Een cadet-korporaal vind je niet bij het Leger des Heils [LdH], wel op de toenmalige KMA [Koninklijke Militaire Academie]. Een caddy [lade voor schijfje] is voor een cd'tje, een caddie [boodschappenwagentje] voor de boodschappen. De staf van Mercurius heet caduceus
[kaa-duu-see-juhs]. Een Cadmische overwinning is zoiets als een nietszeggende pyrrusoverwinning.

5. Het café-elftal van de cafébaas mocht kiezen tussen café complet [mv.: café(s) complets] en café crème (meervoud: cafés crèmes [of] – alleen in VD). Zelf dronk de caféhouder cafeïnevrije koffie. Caffè latte is op Italiaanse wijze bereide koffie met veel melk. Caïssa is de fictieve godin van het schaakspel. Caïroten wonen in Caïro en drinken af en toe caipirinha [cocktail van cachaça, limoensap, bruine suiker en fijngestampt ijs]. De cai is in Nederland de centrale antenne-inrichting. Een calamaris is een pijlinktvis. De cakejes leken wel van beton. De cajunmuziek [kee-dzjuhn] stamt van de Cajuns. Is dit een makkelijk dictee, omdat je weet dat er vrijwel geen woord met een 'k' begint?

6. De caixa is de Braziliaanse snaredrum [ook: snaardrum], de cajon een handtrommel zonder vel maar met een houten membraan. De calandrone is een Italiaanse schalmei. Calciferol wordt zonnevitamine (vitamine D) genoemd. Caldeira's zijn door instorting gevormde trechtervormige kraters in vulkanen. Dat krijg je ad calendas graecas (met sint-juttemis, nooit) van me. Het calicivirus veroorzaakt gastro-enteritis. De caligula [sadist, met macht, wreed] was caligare in sole [ziende blind] en leed beslist niet aan een calimerocomplex [minco = minderwaardigheidscomplex]. De californisering [imiteren van de onbekommerde levensstijl van de jongeren in Californië] bedreigt onze jeugd in hoge mate.

7. Wat is het verschil tussen callanetics [fitness op muziek] en calisthenics [fitness voor benen, buik en billen = bbb-training]? Kallipygisch [met mooie billen] komt van Callipygis (niet meer in VD: Venus). Calmantia (enkelvoud: calmans) zijn kalmerende middelen. Calomnie is kwaadsprekerij. Een calorimeter meet calorieën. Hij calculeerde strikt wat het calqueren [tekening natrekken op doorschijnend papier] ten slotte ging kosten. Een calville is een geribde fijne tafelappel, een calzone een dubbelgevouwen pizza. De calypso is een dans, oorspronkelijk zo genoemd naar een Griekse nimf. De camarilla is de hofkliek.

8. Cambozola is Duitse blauw-witte schimmelkaas. De camerlengo is de hoogste kamerheer van de paus. Zijn die cameraatjes van de camion gevallen [zwart gekocht of gestolen]? Een camorriste [lid van de camorra – maffia-achtig] komt uit de omgeving van Napels. De camouflage-uitrusting was niet kitscherig. Een campanile is een klokkentoren, een camper een kampeerauto. Campylobacters [zekere bacteriën] veroorzaken ontstekingen in het spijsverteringskanaal. De canada(boom) en de Canadees waren beide geveld. Een campo santo is een Italiaanse begraafplaats. Cancaneren is de cancan dansen (ook: heupwiegen).

9. Canderen heeft alles met kandij te maken. Het slachtoffer van de loverboy, van nature nive candidior [witter dan sneeuw], is bij het candlelight erin getrapt. Caneforen [vrouwenfiguren met korven op het hoofd als kariatiden] lijken op kariatiden. Zijn predikantsbezigheden leken op canere surdo (voor dove oren preken). Hoe ziet de canon der Heilige Schrift eruit? Een canope is een asurn. Bill Clinton heeft de gang naar Canossa (een canossagang) gemaakt. Het Hooglied [Lied der Liederen] is het Cantica Canticorum. De cantharel is de hanenkam, de cantharide de Spaanse vlieg (denk aan Spaansevliegzalf, T.adv.), een canticum is een kantiek (hoezo, gemakkelijk?).

10. Cantuccini (biscotti di Prato) zijn knapperige, tweemaal gebakken Toscaanse bitterzoete amandelkoekjes. Een cantinière is een kantinehoudster. Canyoning [vorm van sportklimmen] doe je in een canyon (cañon). Het cao-conflict [collectieve arbeidsovereenkomst] escaleerde. Ruud van Nistelrooy had wel zevenentwintig caps [interland]. Een capibara is een waterzwijn. Een capnograaf is een apparaat dat het kooldioxidegehalte [CO₂] in de uitgeademde lucht tijdens een narcose grafisch weergeeft. Hoger dan 'capo di tutti capi' [hoogste baas, baas van de maffia] kan niet. Een capote anglaise is een preservatief [voorbehoedmiddel].

11. Het capoeira [kaa-poe-wee-raa] is een bekende zelfverdedigingstechniek. Broer en zus droegen een capribroek en -legging (genoemd naar Capri). Dat caprese gerecht [van Capri] is met tomaat en mozzarella. Caprolactam is een grondstof voor nylon 6 [net als koolstof 14]. Capsanthine is een rode kleurstof (E101), gewonnen uit rode paprika. Een captain of industry is een topman in het bedrijfsleven. Een captatio benevolentiae is een poging van de spreker of schrijver om de lezer of de hoorder gunstig voor zich te stemmen. De (het) captatio verborum is jacht maken op fraaie woorden. Captie(s) maken is chicanes maken, bezwaar maken, uitvluchten zoeken (synoniem: tegenstribbelen). Een capuce [kaa-puu-suh] is een andere naam voor een (gedragen) monnikskap.

12. Een caput (meervoud: capita) is een hoofdstuk. De (het) dodekop heeft nogal wat andere namen: colcothar, caput mortuum, Engels rood, Persiaans rood, poleerrood, polijstrood en Spaans rood. Een benaming voor Rome is caput mundi, hoofdstad van de wereld. De uitdrukking 'caput Nili quaerere' (de bronnen van de Nijl zoeken) staat gelijk aan 'een onbegonnen werk beginnen'. Een caquelon is een kookpotje van aardewerk. Parvenu en blaaskaak zijn synoniemen van carabas, waarschijnlijk genoemd naar markies van Carabas uit 'De gelaarsde kat'. Een caracal is een woestijn- of steppelynx. Een uitdrukking van gespeelde onschuld is 'caramba'.

13. Caraïeb, Caribisch en Caraïbisch zijn synoniemen. Carbazool is hetzelfde als dibenzopyrrool. Carbamazepine is een geneesmiddel tegen epilepsie. Het caravaggisme is een richting in de schilderkunst, gekenmerkt door realisme en scherpe contrasten in de weergave van licht en donker. (Calcium)carbid is een chemische verbinding van calcium en koolstof. Calciumcyaanamide verdelgt insecten. Carbone atro notare (carbone notare) is (iets) zwart afschilderen. Carboxymethylcellulose is een derivaat van cellulose (afkorting: CMC).

14. Een carcinogene stof is kankerverwekkend. Een cardigan is een gebreid damesjasje in herensnit. Een cardiacum is een geneesmiddel voor het hart. De cardia is de maagmond. Hypertrofische cardiomyopathie is de hartaandoening waarbij de spieren in de wand van het hart verdikt zijn. Een cardioloog is een hartspecialist. Het caretteken (^) geeft vaak een weglating aan [aâr voor ader].

 

2726 Dictee zondag 22-05-2022 (2) – dictee Wekelijkse dicteetest 207 RL √

Dictee – dictees [2726]

Wekelijkse dicteetest 207 RL [elke zondag]

Welk van de 3 antwoorden is juist?

Oplossingen: hieronder!

Bron: Oefendictee (oud) 706

1. Ik ben er lelijk ………..,       ………….. dus.

a. ingestonken                         erin getuind

b. in gestonken                        erin getuind

c. ingestonken                         er ingetuind

2. Je kunt schrijven ‘iPodduim’ (I) en ‘ipodduim’ (II).

a. Zowel I als II geldt voor GB en VD.

b. I is lemma in VD, II is (ook) lemma in GB

c. Vorm II wordt alleen in de toelichting van GB genoemd.

3. Na het ………… op het toneel gingen we eten bij de …………..

a. italiaantje                               italiaan

b. italiaantje                               Italiaan

c. Italiaantje                               Italiaan

4. Kan een ………… ook een ……….. zijn?

a. itgirl                                      grrl

b. it-girl                                    grrl

c. it-girl                                    grrrl

5. Ik zal het niet ………. omdat mijn benen niet meer ………..

a. afkunnen                                      mee willen

b. af kunnen                                     meewillen

c. afkunnen                                      meewillen

6. Islamitische gebeden zijn: ………. en ………..

a. adan                           duhr

b. adan                           dhuhr

c. adhan                         dhuhr

7. De ……….. is een preek, een ………. een levensregel.

a. kutbah                                    soera

b. khutbah                                  soera

c. khutba                                    soerra

8. …….. is gedragsleer en …… de leer van (ziekte)oorzaken.

a. Ethologie                                 etiologie

b. Etologie                                   etiologie

c. Ethologie                                 ethiologie

9. Schrijf goed: (al)………. en ………...

a. thans                              nochthans

b. tans                                nochtans

c. thans                              nochtans 

10. ………..discipline is nodig bij het ……….beleid.

a. Uitgaven                                uitgifte

b. Uitgaven                                uitgiften

c. Uitgave                                  uitgifte

Oplossingen [207]: zie hieronder.

--------------------------------------------------------------------

Oplossingen [207]

1a 2c 3a 4b 5c 6c 7b 8a 9c 10a

Contact: leentfaarrein@gmail.com

2725 Dictee zondag 20-05-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (581) √

Dictee – dictees [2725]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 276, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (581)

1. De carezza is nogal terughoudend (bij geslachtsgemeenschap). Een cargirl laat zich niet zo gebruiken als een callgirl. Carnaroli is Italiaanse langkorrelige rijst die gebruikt wordt voor risotto. Carnale lusten zijn vleselijk. Een carillonist bespeelt een klokkenspel. De carmagnole was een lied en dans tijdens de eerste Franse Revolutie. Een carnavalsschlager is een dito kraker. Carobe is johannesbrood. Een carol is een feestelijk lied. De carolusgulden stamt uit de zestiende eeuw. Het carottespel is uiterst verdedigend. Het carpaletunnelsyndroom in de onderarm leidt tot tintelingen en
functie-uitval (de carpus – meervoud: carpussen of carpi – is de handwortel). Met Carrarisch [Carrara, Italië] marmer wordt carraramarmer bedoeld. Hij at à la carte.

2. Voor de onderhandelingen had hij carte blanche gekregen. In de carrosseriefabriek stond een carrouseldraaibank. Cartometrie [berekenen via de kaart] is minder magisch dan cartomagie [goocheltrucs met kaarten – cartomantie = waarzeggerij daaruit]. Cartilagineus is kraakbeenachtig, cartilago is kraakbeen. Een cartotheek is een kaartsysteem, een cartouche een rolletje geldstukken van dezelfde soort. Bij carving kun je met een carveski beter uit de voeten. Een cas [see-jaa-èhs] is een centraal antennesysteem. Een casanova is een vrouwenversierder. Een cascarapil is een laxeermiddel. In de cash-and-carryzaak kon je cash betalen. Wat is het casimireffect [zekere aantrekkingskracht van ongeladen geleidende platen in vacuüm]?

3. Een casotto is een wachthuisje. Met een cassandracomplex [correct voorspellen, maar door niemand geloofd] sta je moederziel alleen. België en Nederland hebben beide een hof van cassatie. Een dcc is een digitale compact cassette. De casselerrib is naar Kassel genoemd. Een castagnaccio is een Italiaanse kastanjetaart. Hij was casual (quasinonchalant) gekleed. De afkorting van casu quo is c.q. Een catacombenkerk is een ondergrondse kerk. Een cataclysme is een grote ramp. Na de cataractoperatie liep hij ook nog een neuscatarre op. Catgut is hechtdraad. Waar heb je dat C&A'tje gekocht? De cattery [kattenfokkerij] werd catsiaans [à la Cats] beschreven. Wat doet die catweazle [wereldvreemde excentriekeling] hier?

4. Noem eens een cause célèbre [mv. (s) s – beroemde (rechts)zaak] . De caustische kali is een nogal bijtend spulletje. De cavalier begeleidde haar cavalièrement [ridderlijk], maar ze verlangde naar haar eigen cavaliere servente [gedienstige ridder en minnaar]. Een cavalier seul is een einzelgänger. Een caverneus weefsel zit vol holten en gaten (een caverne (caverna) is een holte). Poliepen behoren tot de holtedieren. Gemalen Spaanse peper noemen we cayennepeper of chilipeper (vergelijk indiapaper, iets heel anders – papier!). Cabotage is kusthandel. Een cacique is een stamhoofd bij de indianen [vernederlandst: kazike]. Als toetje waren er vijf café(s) glacés (alleen in VD). Hemel en aarde bewegen vind je terug in de uitdrukking 'caelum et terras miscere'. Bij het kaderspel [biljart] speel je cadre (ook: kader). 'Calcar addere currenti' staat voor 'nodeloos aansporen'. Is een candid camera [verborgen camera] een camera obscura? Nee. De carottentrekker beheerste het carrottespel. De catharsis is de loutering. Cava is een Spaanse mousserende wijn [kava = kawa = worteldrank, bedwelmend].

5. Cc'en is iemand iets als carbon copy (copie conforme) toesturen. Een cd-single is een compact disc met korte speelduur. Een ceanothus is een sierheester. Zij speelde op haar (violon)cel. Een celebrity is een celebriteit [beroemdheid]. In dit (c-)dictee is het schrijven van celadonporselein niet zo moeilijk. De celleer is de cytologie, een cella is de centrale ruimte in een Romeinse tempel waar een godenbeeld stond en een cellarius is een keldermeester. De celliste ontsnapte met die andere cellist via een cellist(!). Met cellulitis heb je een sinaasappelhuid. Cellysis is het stukgaan van een cel(membraan). Een cembalo is een klavecimbel. Cementstaal (die kun je niet spreken!) is gecarboneerd [met koolstof dus]. Het cenakel is de zaal waar het Laatste Avondmaal werd gehouden. Een censor morum is een zedenmeester.

6. Er gaan tien decennia in een centennium. Een centerfold [in midden tijdschrift; vaak: naaktfoto] verhult de naakte waarheid niet. Een cento is een literaire (GB ook: tt) lappendeken. Centres d'intérêt zijn het middelpunt van de belangstelling. Wat houden de begrippen excentrisch [niet-centraal] en hodiëcentrisme (nee, niet: holadijee) [gerichtheid op het heden] in? Het centrum van Broca is het spraakcentrum in de hersenen. Een centrumpartij is niet centrumlinks of centrumrechts. Een centurio [honderdman, hoofdman over 100] voert een centurie [Romeinse afdeling van 100 man] aan, een century staat voor honderd runs [bij cricket]. Een cercle [kring, besloten gezelschap] is een soort inner circle [groep van intimi]. Cerealiën zijn granen, cereals ontbijtgranen.

7. Een CVA [GB in toelichting: ook cva] is een cerebrovasculair accident. Alle cérémonie(s) protocolaires [huldiging sportwedstrijd] werden doorgenomen. Een certosa is een kartuizerklooster. Certo certius is zekerder dan zeker. Cervicitis (afgeleid van cervix) is baarmoederhalsontsteking. Bij een cessie draagt een cedent iets over aan een cessionaris. Ceteris paribus [s] (afkorting: c.p.) had ik het wel gered. Četniks(!) zijn Servische nationalisten. Cetti's zangers [vogel!] herken je aan de luide zang. De ceylonthee is afkomstig uit Sri Lanka(!). De afkorting CF staat voor Centrafrikaanse
(Centraal-Afrikaanse) Republiek en voor cystic fibrosis [taaislijmziekte]. Ze dansten de chacha(cha), daarna de chaconne. De chaebol [uitspraak! – dzjèh-buhl] is een Zuid-Koreaans industrieel conglomeraat. De chado [tsjaa-doo] is een Japanse theeceremonie.

8. De keeper keepte op de keper beschouwd heel secuur. Morgen is hij weer met de kieper in de weer op het tuinbouwbedrijf. De chador [tsj] is een grote zwarte mantel, meestal met sluier. Chaerofobie is afkeer van vrolijkheid en vreugde, dat lijkt wel chagrijn (sacherijn). Chai [tsj/chaaj] is bij de joden(!) het symbool voor leven, gevormd van de letters chet [get, gad] en joed ['tien']. De (het) chakra [sj] is een energiecentrum. De chamade [sj] blazen is terugkrabbelen. De challe [ch/sj] is een gevlochten brood van wit meel voor de sabbat. Chambray [sj èh] is cambric [èh ih] [een weefsel – batist, kamerdoek], een chambree [sj] een slaapzaal in een kazerne.

9. Een nachtmutsje is een borrel voor het slapengaan. In de chambres séparées [meervoud: s s +] [afgesloten vergaderruimte] werd de wijn gechambreerd [op temperatuur brengen], vlak naast het chamois (gemskleurige, gemzenkleurige) vaasje van chamotte [sj, vuurvast materiaal van gebakken leem]. Chameets [ch] is niet-geoorloofd voedsel op Pesach [joods Pasen]. Het bevat gegist deeg van een van de vijf graansoorten van het oude Israël, genoemd in de halacha (tarwe, emerkoren, spelt, gerst en tweerijige gerst). Een chamottebewerker [sj, vuurvast materiaal van gebakken leem] moet vuurvaste handen hebben. Champlevé [email-champlevé: verdiept aangebracht] is juist het tegenovergestelde van cloisonné
[email-cloisonné – verhoogd]. Een chanoeka-ijzer is een chanoekalamp. De toevoeging 'à vue' betekent echt wel iets bij een changement [toneel veranderen met open gordijn]. Chamefytisch is letterlijk laag-bij-de-gronds [m.b.t. van knoppen van een plant].

10. Het koor chantte monotoon en kreeg na het concert gebak met chantillycrème. Chapati's zijn platte Indiase broden. Chapeau (bas), hoedje af, voor die man met de chaplinsnor (hitlersnor, stalinsnor, dalísnor)! Een chapter is een plaatselijke afdeling van de organisatie Hell's Angels [als eigennaam – zo niet in wdb. – bij chapter: Hells Angels – leden: hell’s angels]. Vreselijke letter trouwens, die c! Een char-à-bancs is een janplezier. De janklaassen zat er pontificaal op. Een charedi (meervoud: charedim; bijvoeglijk naamwoord: charedisch – alleen VD) is een zeer orthodoxe jood, bijvoorbeeld een chassied [mv. chassieden, VD ook: chassidim, GB ook: chassidiem]. Het charoset [zoet gerecht] wordt op seideravond [sederavond] gegeten. De bereide charlotte-russe (pudding met biscuits – niet: montagne russe! = vla met puddingbiscuits ) was onderwerp van charlatanerie [snoeverij, bluf].

11. Chartes-parties zijn chertepartijen (charterpartijen – akte over ver- en bevrachting). Duidelijk? Een chasse-cousin is een slecht diner met minderwaardige wijn om ongenode gasten af te schrikken. Ze kwamen van Scylla in Charybdis [van de regen in de drup]. De chatelaine [kasteelvrouwe] droeg een chatoyant [edelsteen] en serveerde châteauneuf-du-pape bij de chateaubriand. Wat verschaft de CHE, de Christelijke Hogeschool Ede, de eer om in Van Dale te staan? Checkpoint Charlie was het levende bewijs van de
checks-and-balances tussen Oost- en West-Berlijn. De cheeta's [jachtluipaarden] stonden cheek to cheek (wang tegen wang). De cherimoya is een groene hartvormige vrucht. De cherubs (cherubijnen) komen na de serafijnen.

12. De CHF [munt] [Confoederatio Helvetica – frank] gebruiken ze in Zwitserland. De chicagoblues is een van de countryblues afgeleide bluesvariant. Een chicka of chimeid is een 'chique chick' of 'chic chickie'. Zij leest ongetwijfeld chicklit [lit(t)eratuur voor moderne jonge vrouwen]. De chief executive (officer) is de CEO, de
president-directeur. Een chiffonnière is een ladekast. De chijl [chylus] is de door de darmvlokken opgenomen en in de chylusvaten afvloeiende, vet bevattende lymfe. Chijm of chymus is de spijsbrij in de maag. De chikungunya is die door muggen verspreide subtropische virusziekte. De chili is een plant die de cayennepeper oplevert. De jeugd op een houseparty is vaak het chillst. Een chimaera is een entbastaard, een chimère een hersenschim. Het chiné is een gevlamd weefsel; daarmee chineer je. De rare chinees snoof een chineesje [één portie heroïne] op. De uitdrukking ‘sjiek de frieb/mel’ staat niet in VD.

 

 

2724 Dictee zaterdag 21-05-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (580) √

Dictee – dictees [2724]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 277, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (580)

1. Een chinook is een harde warme wind aan de kust van de Stille Oceaan. Een CHIO is een Concours Hippique International Officiel. Hij chipte [met chipknip] zijn chipolata-ijs. Een chippaspoort is een met een RFID-chip [radio frequency identification] uitgevoerd paspoort. Verwar de hoofd- en halschirurgie niet met de hart-longchirurgie. De chlamydia [geslachtsziekte] is een geslacht van micro-organismen. Het chloasma is een huidverkleuring. Chloras kalicus is kaliumchloraat. Chloroquine is een antimalariamiddel [niet tegen covid!]. Chlorofyl is bladgroen en chlorofylline een groene kleurstof uit brandnetels.

2. Wat is het verschil tussen het voetbalgogme [spelinzicht] en het algemene chochme [verstand, begrip]? Hij kreeg bij het paasfeest een chocoladen [n uitspreken!] ei; anderen zeiden en schreven:
chocolade-ei. De (het) choemasj [ch sj] (meervoud: choemasjim – VD) omvat de vijf boeken van Mozes, de Thora, in de vorm van een gebonden boek. De chole (cholos) is de gal, cholecystitis de galblaasontsteking en cholelithiasis de galsteenziekte. Slechte cholesterol is ldl (low density lipoprotein) en goede cholesterol is hdl (high density lipoprotein). Het Guinese [ook: Guineese] biggetje wordt ook wel Guinees biggetje genoemd. Een ziek weefsel is caverneus [vol holten of gaten]. Op auto's staat CD voor corps diplomatique.

3. De cecidologie is de studie van de gallen (aan bomen). Een celesta [klavier] is een muziekinstrument, de chitarrone [lange, als bas gestemde luit] ook. Een cementijzeren skelet is van gewapend beton. Een chapeau claque is een gibus. Die chiqueling van een chargé d'affaires was dus zaakgelastigde. Een Cherokee behoort tot een stam van indianen, een Cheyenne ook. Van chintz maak je theemutsen. Wat was het chef-d'oeuvre van deze chef-dirigent? Wat zou cervixslijm [o.a. van baarmoederhals] toch zijn? Cesarevitsj wordt ook geschreven als tsarevitsj en cesarevna als tsarevna. De cetologie bestudeert de cetaceeën [walvisachtige zoogdieren]. Een chalazion is een strontje (gerstekorrel). Tijdens de dans klonk: changez! Een četnik is een Servische nationalist. Dat is toch een gotspe (en dus gotspieus): champagnepils drinken uit een champagneflûte [fluitglas].

4. De choquante (shockerende – shocking) man was ergerniswekkend, ergernis gevend. Hij heeft me gechoqueerd (geshockeerd). De
sint-vitusdans (ook: sint-veitsdans) behoort tot de chorea (dansziekten). Ik croquet, croquette hij ook? Een chorten [ch] is een boeddhistisch gedenkteken in de Himalaya. Een chose jugée is een afgedane zaak, net als een judicata res. De chowder is een gebonden maaltijdsoep. Een chrestomathie is een bloemlezing. Het chrisma is de wijolie na de doop. De Christelijke Gereformeerde Kerken ontstonden in 1892. Zij houden hun diensten in christelijk-gereformeerde kerken. De Christelijk-historische Unie (CHU) bestond tot 1980. De christiania is een skifiguur.

5. Een van de rooms-katholieke feesten is Christus-Koning. Met een Christusdaalder [munt of penning met geboorte van Christus] werd zelden betaald. De christoffel [voorstelling van Sint-Christoffel] is een afbeelding, het christoffel een metaal. Een christogram is een Christusmonogram. De chrysalide is een mummiepop van sommige vlindersoorten. De deftige naam voor chrysant is chrysanthemum
[krie-zahn-tuh-muhm]. Churros [tsj] zijn Spaanse gefrituurde deegstengels. De chtonische godheden zijn de aardgoden. Chutney is een saus. In het Italiaans betekent ciao: tot ziens. Cibeben zijn grote rozijnen. De ciborie is een zilveren of gouden kelk en een cicade is een halfvleugelig insect. Geef mij het ciceroniaans [à la Cicero] Latijn maar. De cif [see-jie-èhf] staat voor cost, insurance, freight. De ciguatera is de visvergiftiging. Een cilinderhoed is een hogehoed [hoge hoed].

6. Cinellen zijn kleine koperen bekkens [muziekinstrument]. De cinéma vérité werkt zonder regie. Het cingulum is het witte koord om de albe van een priester. Het lichaam heeft een circadiaans * ritme [24 uursritme, slaap-waakritme – * woord gevormd van circa = ongeveer en dies = dag]. Cirage is schoensmeer en cipollijn is een zeldzame marmersoort. Het cinq-à-sept is de bezoektijd aan de maîtresse. Circassienne is fijn gekeperde wollen stof. Een circe is een gevaarlijk verleidster [mv. circe's]. Circuli in probando zijn cirkelredeneringen. Een circulus vitiosus is een vicieuze cirkel. De omgeving wordt gevormd door de circumjacentiën. Circumstantial evidence is bijkomstig bewijs. Ciré is gewast – met was – (kunst)zijden weefsel. De cirlgors [vogel] komt uit Zuid-Europa.

7. De cisiojaan [Latijnse verzen, beginletters] is een middeleeuws hulpmiddel voor de kalenderinrichting. Een cité universitaire is een soort internationale campus. Een cité kon je bijvoorbeeld in de mijnstreek vinden. De citizens' band is voor zendamateurs. Citronine heeft de kleur van citronnade. Het Civiele Huis en het Militaire Huis vormen de hofhouding. Is de juiste uitdrukking 'leven als een god in Frankrijk' of 'leven als God in Frankrijk [RL: beide]? De Joden met hun Jodenster waren mikpunt van Jodenhaat, bijna net zo erg als moslimhaat. Iets kan ergerniswekkend of huiveringwekkend zijn, maar ook interesse wekkend [mogelijk naar analogie aaneen]. Een chorizo [tsj/ch] is een Spaanse worst. Het cvs (VD: CVS) is het chronischevermoeidheidssyndroom (myalgische encefalomyelitis, ME). De cicero is een drukletter, net als de civilité.

8. Een chronique scandaleuse behandelt schandaaltjes. De Chrysostomos (100 dagenfeest) is een Belgisch middelbarescholierenfeest. Bij de cire perdue (verloren vorm) wordt was gebruikt. Hij sprak met circuitus verborum, met veel omhaal van woorden. Een cigarillo is een sigaartje. Een museum wordt ook wel cimetière des arts genoemd. De (het) circonflexe is gewoon hetzelfde als een circumflex [dakje]. De geconstateerde misdaad bleef citra consequentiam (zonder dat er een gevolg aan verbonden is). Clairvoyance is helderziendheid, een claqueur een gehuurde toejuicher.

9. De claque vormde een cliqueje (kliek). Of was het meer een clan met clandestiene praktijken? Ze kunnen beter het danaïdenvat, het vat der Danaïden, gaan vullen. De civil society [burgerlijke cultuur] staat ver van het militair-industriële complex en dat weer ver van de civitas academia [universiteitsgemeenschap]. De CJD is de Creutzfeldt-Jakob Disease; wie dat heeft, lijdt aan het creutzfeldt-jakobsyndroom (afkorting: CJ). Het CJG (Centrum voor Jeugd en Gezin) is in Nederland een nuttige instelling. Met het CJIB (Centraal Justitieel Incassobureau) wil een Hollander liever niet te maken krijgen. Het cladisme is de fylogenese [ontwikkeling van organismen als soort]: een duidelijke uitleg, toch? De clairon-maître is de onbetwiste leider van een jachthoorn- of klaroenblazerskorps.

10. Heksenbezem (cladomanie) is een door parasieten veroorzaakte woekering van takjes. Clafoutis is flan (eiervla) met vruchten. Kijk, een clarissenklooster! De onderhandelaars clashten [met elkaar in conflict komen]. Was het een clash of civilizations dan wel een clash of cultures [beide: beschavingsbotsing]? Het classicale bestuur kreeg klassikaal onderwijs. Lloyd's Register te Londen is een bureau voor scheepsclassificatie. Classificeren is een kwestie van klasseren en soms declasseren (declassificeren). Ze ging classy [klasse, stijl hebbend] gekleed en was heel clever. Als je aan claudicatio intermittens lijdt, heb je etalagebenen. Het typetje doctor Clavan was een would-be-Oost-Europadeskundige.

11. Op bankiersbonussen zou je een clawback [extra belasting] moeten heffen. Met een claxon kun je claxonneren, met een spion kun je spioneren. Een clearinghouse is een [financiële] verrekeningskamer [tussen landen]. Cleistogamen hebben een gesloten knop. Clenbuterol is een tot de bèta-agonisten behorend antihoestmiddel. Een clepsydra is een wateruurwerk en een clerihew een vierregelig gedichtje. Partij X doet aan cliëntelisme. Die cliffhanger [moment vol spanning en onzekerheid] zat net voor de STER-reclame [GB: fout, VD goed: Ster, eigennaam]. De cliniclowns lagen quasi met elkaar in de clinch. Een cliquet is een tourniquet. Het was een close finish; er zat niet meer dan een closed-forever [zekere armband] tussen. Een clou is een pointe. Een close-up is een filmopname.

12. We hebben geclubd [clubs bezoeken, uitgaan]. De cluniacenzer [+ monnik – ook wel aaneen] droeg PSV's clubsjaal. De clusterbui viel uit een buiencluster. Het CN-gas is chlooracetofenon. Een CO₂-vrije oplossing, is die denkbaar? Coacervatie is de ontmenging van een sol (colloïdale dispersie) in twee vloeibare fasen. Het COA in Nederland is het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers. Een coadjutor is een hulpbisschop. Zij vormden een meerpartijencoalitie. Cobbler is een verkoelende drank. In België is een cob een centrale openbare bibliotheek. Een coati is een neusbeer. Waar is hier de Cobra-expositie [Copenhagen, Brussels, Amsterdam, groep schilders en dichters]? Cocaïnomanie is verstandsverbijstering [t.g.v. cocaïne].