2169 Dictee donderdag 08-04-2021 (1) dictee Dictee van de dag (172) √

Dictee – dictees [2169]

Oefendictee 685 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (172)

1. De peseta Guineana (thans: CFA-frank – XAF) is de munteenheid van Equatoriaal-Guinea. Een petechie is een puntbloeding. Bij petitioneren wordt een petitionnement ingediend. Een petinggi is een Maleis dorpshoofd. Klein maar fijn: petite histoire (geschiedenis van de bijfiguren), petit-beurre (zeker biscuitje), petite maison (woning voor maîtresse), petitfour (koekje), petit-gris (grijze pelterij),
petit-maître (saletjonker), petit point (naaistersterm) en petit restaurant (eenvoudig restaurant). Zouden wij er nu al terechtkunnen? Morgen hebben we een petard(e)oefening [zakje met kruit]. Een peyote is een Mexicaanse cactus (de naam komt uit het Nahuatl). Een petrusduim [zwarte vlek] vind je op de schouder van sommige vissen. Bergbeklimmers hebben een pickel, keukenprinsen (mixed) pickles [in azijn ingemaakte groenten, etc.]. Aan de rand van dit borduurwerk zitten veel picotjes [pie-koo] [oogje]. 'Phimosis' was (vroeger in VD!) een vormvariant van fimose (nu: fimosis = voorhuidvernauwing). VD heeft nu verder fimosisoperatie en daarnaast ook parafimose (Spaanse kraag).

2. De PID is de Politie-inlichtingendienst. Het pidgin is een vaag taaltje, Pidginengels is wat strakker omschreven. Wat doen de picpuspaters in de regel? Dat rare piechempje [piechempie] is wel heel slim. De pieds noirs [mv.] zijn de blanke kolonisten in Algerije. Heb je ooit zo'n
pied-de-mouche [drukkers: alineateken] gezien? En, pierewiet [weg] was de inspiratie. Een pierrot is een semitragische figuur (een pierrette ook, maar vrouwelijk). Die Zwarte Piet denkt dat hij een hele piet is: mooi niet! Het pietje is een Zeeuwse munt en een hoofdluis. Staat een pietje-de-voorste ook dicht bij Pietje de Dood? Pilou [pie-loe] is zachte, katoenen stof. Een pignon [pien-joh(ñ)] is een conisch tandwiel, een mignon [mihn-joh(ñ)] een schandknaap van vorsten en een mignonne een lieveling. Een pilotstudie (GB: pilotstudy, VD ook nog: pilootstudie, niet voor piloot hier!) is een voorlopige studie. Een pifont, picture font, bevat speciale tekens.

3. De pikkedief pikte in 't pikkedonker een pikketanissie. Een pikol is een schoudervracht of een handelsgewicht. Picareske romans zijn schelmenromans. Pineau kun je drinken als drank, een pinot [wijnrank] alleen maar snoeien. Een pindarische ode is à la Pindaros [Griekse lyrische dichter]. Trouwens: Pindarus (kennelijk dezelfde) is de Thebaanse zwaan. Piment is allspice of jamaicapeper. Een pipe [paajp] is een verticaal lijntje (|). Een pip is een primus inter pares [pip’s – initiaalwoord] of een persoonlijke internetpagina (pips, letterwoord). Pikeren [stikken, doornaaien] doet de naaister, piqueren de biljarter (middels een piqué – met verticale keu). Een pirog [pasteitje] komt uit de Russische keuken. Pisé is stampaarde. Een pissijn is een gewestelijk urinoir. Au pis-aller (in het ergste geval) hebben we dat lapmiddel nog. Plain chant is eenstemmige koorzang. Kun je een planchette (bij spiritistische seances) op een planchet [smalle plaat boven wastafel] zetten? Place aux dames: maak plaats voor de dames! Er moet nog een pi'tje bij op deze regel. Wat is een pitotbuis [pie-too] [instrument ter bepaling van de stuwdruk in stromende gassen en vloeistoffen]?

4. Più stretto is korter, sneller, haastiger in de muziek. Waar vind je de arteriosclerotische [wanden slagaders] en de seniele [hersenen] plaques? Bij wurgseks heb je een plastieken [BE: plastic] zak nodig. Plebisciteren is met een overweldigende meerderheid (politiek) kiezen. Heb je de haak [aan de haak slaan] voor die schoonheid klaar, blijkt ze playing hard to get [moeilijk te veroveren] te zijn. Het pleet [met laagje edelmetaal] was zorgvuldig in een plaid [reisdeken] gerold. Met plethora heb je volbloedigheid. Wat is erger: een lomperd of een plomperd [log, zwaar]? Bij wallen kun je een plongee [naar buiten flauw afhellend bovenvlak] hebben. De pluralis modestiae is het bescheidenheidsmeervoud: hoewel je het zelf uitvond, meld je: we hebben het uitgevonden [bescheidenheidsmeervoud]. Als je met een andere schrijfwijze van 'hagenpreek' grootgebracht bent, blijft zo'n woord moeilijk. De viceafdelingschef is geplutood [gedegradeerd]. Plus royaliste que le roi is roomser dan de paus. V.v.t.: plusquamperfectum, voltooid verleden tijd.

5. Bijna niet te lezen – gedrukt in non-plus-ultra [lettersoort van 2,5 punt] – het devies van Karel V (plus ultra = nog verder) en die ging echt tot het uiterste, het verst, het hoogst haalbare: het non plus ultra. Hij werd opgenomen met een pneu [pneumothorax – klaplong], zij met een PND, een postnatale depressie. Hij is slechts een halfwas kok (aide de fourneau – hier bnw., anders: halfwaskok). Een gepocheerd ei is een verloren ei [zonder schaal in kokend water]. Hans werkt op de
P&O-afdeling [personeel en organisatie]. De poeasa is de Maleisische benaming van de islamitische vasten in de maand ramadan. Met poulet krijg je kip of kuiken, met poelet soepvlees. Een poesaka is een erfstuk. Wist je, dat 'poesjenel' van 'polichinel' (poli, hansworst, janklaassen) komt? Op de poesta kan een woestaard weinig kwaad. Die aardappelcroustade [warm voorgerecht, ragout in een knapperig gebakken korst] is me toch lekker, zeg. Poor but honest: arm maar fatsoen(de)lijk.

6. Wat zijn de nuanceverschillen [n/s] tussen een minor poet , een poète maudit en een poeta minor? Gering. Een poet laureate is een soort dichter des vaderlands. Hij studeert pol en soc [politieke en sociale wetenschappen]. En weer stond S. op pole. Een politikon zoön (zoön politikon) is een politiek (roof)dier. Waartoe dient een polonceauspant [ijzeren dakspant met trekstaaf]? Echte staatslieden bedrijven geen Politik von Fall zu Fall: opportunistische politiek. Wat Pontisch is, heeft betrekking op de Zwarte Zee. Een eretitel van de paus is pontifex maximus. De pommard [wijn] komt uit het gelijknamige plaatsje ten zuiden van Beaune. In dat rotterdam [sterkedrank] zit pomerans. Zij draagt graag poplin (popeline) jurkjes. Een popiejopie moet wel popi [populair] zijn. Bij het schaatsen kun je pootje- of beentje-over doen. Ooit was 'de zon draait om de aarde' een popular fallacy [algemeen verbreid dwaalbegrip]. Hou toch eens op met die poppenkasterij in onze popscene.

7. De porte-manteau [kapstok] stond achter de portière [zwaar gordijn voor de deur]. Ze hebben mijn portemonnee en portefeuille gestolen. Wat staat ze posé [geposeerd] op die foto! Een POS-apparaat [point of sale, betaalautomaat] is genoemd naar het point of sale. De port-salut is zekere trappistenkaas. Een post-mortemonderzoek vindt post mortem [postmortaal, na de dood] plaats. Er vindt nog een
post-factumonderzoek [achteraf = post factum, na het feit] plaats. Het Latijnse post-coitumgevoel [post coitum] is wat anders dan een Nederlands postcoïtum(gevoel) [znw. NL postcoïtum]. Posses [groepen burgers rond de sheriff] ontstaan om boeven te vangen. Positis ponendis: verondersteld wat verondersteld moet worden. Post bellum auxilium: mosterd na de maaltijd. Powersteering: stuurbekrachtiging. Potztausend, verdorie, nou wint ie nog ook! Een potlatch is een indiaans en heel sociaal gebeuren [geschenken uitdelen naar vermogen]. Over potten: pot-au-feu: stoofpot van vlees met bouillon en groente, pot de chambre: nachtspiegel en pot-de-vin: fooi of steekpenning.

8. Een poussette is een kinderwagen of buggy. Hij onderhandelt zonder omslag en maakt geen pourparlers. De spits speelde pour la galerie [voor de bühne, het publiek]. Ik zei dat maar pour la frime [voor de grap]. Hij gooide het in de groep pour épater le bourgeois [om te overdonderen]. Een tootschoen [oo] loopt uit in een poulaine [punt]. Grappig, dat je naast 'poudre d'iris' ook 'poudre de riz' mag zeggen en schrijven! De Nederlandse afkorting voor praemisso titulo of salvo titulo is s.t., s.s.t.t. staat voor salvis titulis [met weglating van persoonlijke titels]. Een practical-joker bakt poetsen, oftewel practical jokes. Een pépite is een goudklomp, een pépinière een boomkwekerij en pozzuolaan (ook: puzzolaan) roodachtige vulkanische aarde. Prêcher pour sa paroisse is preken voor eigen parochie. Pravastatine is een cholesterolverlagend middel. De prairial was de grasmaand van de Franse Republiek. De praesta-quaesumus [priester] leest alleen de mis.

9. Pretermissie, praeteritio, paraleipsis: ik zeg maar niet dat hij … Gaan jullie mee naar de praise [opgewekte christelijke muziek] vanavond? Het praseodymium is een chemisch element (Pr, 59, een lanthanoïde). Je gebruikt prednison als geneesmiddel. Uitzonderingen zijn 'preëminent' en 'preëmptief' [geen koppelteken!]. Vroeger was daar een vrouwelijkereligieuzenclubje (geschreven volgens de 'agentenuniformrokje'-regel), maar ook een precieuseclubje [s]. Sans préjudice is zonder prejudicie [onder alle voorbehoud]. In de kouweaardappelenbuurt dragen ze prêt-à-porter [confectiekleding]. Een stroman is een prête-nom. Wat, gebruiken jullie een pretkapotje [condoom]? Een preux chevalier is een onvervaard ridder. Het
prince-de-galles is een wollen weefsel. Waarom schrijven we 'principeverklaring' [s]? Wat is prinsrobertsmetaal [prinsmetaal, legering koper en zink, lijkt veel op goud]? Als de priorityzegel een door de Nederlandse post gebruikte postzegel voor snelle postbezorging is, dan zal de Engelse term wel 'prioriteitszegel' zijn.

10. Hoeveel leerlingen had die privélagereschool? Haar is de Prix de Rome toegekend. Gaan we ons weer begeven in prinzipienreiterei [doordraven]? Omschrijf de product placement [productplaatsing in film voor de doelgroep] eens. U raadt het al: problematische Naturen zijn problematische naturen. Wat zei de proefbeheiing over deze grond? Met auto's moet je proefrijden, met boten proefvaren. Een proëmium is een voorrede. Paus Leo XIII heeft de onderscheiding Pro Ecclesia et Pontifice ingesteld. Een Vlaamse pro justitia is een Nederlands
proces-verbaal. Een profundis is een receptie na een lijkdienst. Zijn gedrag mag je wel promiscue [altijd e!] noemen. Mag je proletkult [Rusland – proletarische massacultuur] een zekere vorm van cult [levensstijl] noemen? Nee, dus.

 

2168 Dictee woensdag 07-04-2021 (1) dictee Dictee van de dag (171) √

Dictee – dictees [2168]

Oefendictee 686 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (171)

1. Een proles sine matre creata (zonder moeder!) is een oorspronkelijk geesteswerk. Propria vineta caedere [s] is zijn eigen glazen ingooien, propria quae maribus zijn dingen die echtelieden passen en propria manu (manu propria) is eigenhandig. Een pronunciamiento is een opstand. In de muziek is pronunziare gearticuleerd spreken, zingen. Welke periode is het pro-oestrum [voorbereiding vruchtbare periode met eisprong]? Wordt het pro-patriapapier thans nog gebruikt [Hollands papier, genoemd naar watermerk – pro patria]? Het proscenium is het voortoneel: daarop kan de entr'acte gespeeld worden. Prot(o)actinium is een chemisch element (Pa, 91). Een synoniem van prosopopoeia [pee-jaa] is persoonsverbeelding. Pro salute animae is voor het zielenheil. Een proteus [ui/eu] is een zeer veranderlijk persoon. De Provençalen prouveren [pleiten gunstig voor] hun eigen provenceolie [olijfolie]. Préséance is het recht van voorrang.

2. Een provencette is een Provençaals stokbroodje. Een prud'homme is een vertrouwensman. De provolone is een harde Italiaanse kaassoort. De pseudokroep is een ziekte. Leg eens uit, wat prévôts zijn. Antwoord: niveaus bij schermen [onder maître]. In haar prune [pruimkleurig, roodpaars] japon dronk ze een prune [pruimenbrandewijn]. Kijk eens wat vaker in de psyché [spiegel] van de kapper. De PSP was voorheen de Pacifistisch-socialistische Partij. We zouden meer public spirit [gemeenschapszin] moeten hebben. De pu [uu] is een Chinese lengtemaat. Een P-trein is een piekuurtrein. We zullen dit pugnis [nj] et calcibus – met alle middelen – verhinderen. Volgens GB wonen zij in Porto Rico (of Puerto Rico). Heerlijk toch, die pueriele [kinderlijk] zielenvreugde? Eigenlijk moet je je schamen voor je pudenda [uitwendige schaamdelen]. Puce [puus] is vlokleurig, donker roodbruin dus. Het punctum saliens is der springende Punkt [kardinale punt], toch? Punica fides of fides Punica is trouweloosheid.

3. De push-pull is een elektrotechnische balansschakeling. Militairen kunnen puttees [beenwindsel] dragen. De purge [puhrdzj – schonen of splitsen ervan] betreft een adressenbestand. Het punto banco [spelers tegen de bank] is een variant van het baccarat [kaartspel, een van de spelers houdt de bank]. Een putto [oe] is een naakt, soms gevleugeld kinderfiguurtje. Leg uit: een pycnicus is van het pyknische type [kort en gezet]. Een pylon vind je op of langs de weg, een pyloon [gedenkzuil] elders. De pyodermie is een etterige huidontsteking. Het plantenproduct pyrethrum is een insecticide. Pyridyl is een
organisch-chemische groep; de rest bespaar ik u. Onze QL-lamp (quartz-lightlamp, kwartslamp) is kapot. Is er verschil tussen een quacker [gekleed in collegestijl] en quaker [lid godsdienstige sekte]? Nogal. In een spectrum [kleurenband met lijnen] zit een quartet [piek met vier lijnen], in een spellendoos een kwartet [speelkaarten]. Een quasar [sterachtig, niet zichtbaar te maken] is een quasi stellar radio source. Quasi umbra persequi: iemand volgen als zijn schaduw. Qi gong is een Chinese meditatietechniek.

4. Wat was de querelle [twist] des Anciens et des Modernes [kunnen nieuwere schrijvers de antieke evenaren?]? Een queue de Paris is een tournure (opgevulde drapering om een damesjapon). Je hebt de quidlibet audendi potestas, de vrijheid om waarmee dan ook te experimenteren. Met quincaillerie worden huishoudelijke zaken, kramerijen, aangeduid. Een quine [kie-nuh – twee vijven] kom je met het dobbelen tegen. De quinoa [uitspraak!] is de gierstmelde. Quién sabe [uh]: wie weet en qui-va-là: werda, wie daar? Een quinquennium is een periode van vijf jaar. Wees op je qui-vive [hoede]. Een quodlibet is een mengelmoes, quod licet is wat geoorloofd is. Quorum pars magna fui: waarin ik een groot aandeel heb gehad. Ik typ dit op een qwertytoetsenbord en wel zonder typ(e)fouten. Een doeal is een manusje-van-alles, een factotum. Een dodol is een Indisch koekje, niet van eigen deeg, maar wel van kleefrijst.

5. Vier deunten [eu] maken samen een hectare. Een (decoratief) deurstuk (erboven) is een so/upraporte. Wie kent het Deutschlandlied [Duitse volkslied] niet? De deutzia is de bruidsbloem. Alle
deux-chevauxtjes (in symbolen: 2cv'tjes, VD: 2CV 2020 cv!) zijn van het merk Citroën. De deventerkoek komt uit Deventer [ook wel: Deventer koek]. Ik kan dat de visu [met eigen ogen] bevestigen. DeVlag was de Duits-Vlaamse Arbeidsgemeenschap (door de SS gesteunde organisatie die aansluiting van Vlaanderen bij Duitsland nastreefde). Het dewarvat is een vacuümvat (principe van de thermosfles). Het deweysysteem [decimale classificatie bibliografie] komt in de bieb (bib) van pas. Brenger dezes heeft hartkloppingen doorstaan. Zo God het begunstigt, is Deo favente (D.F.). Voor dhimmi's (niet-moslims) gelden speciale regels. In oosterse religies kennen ze de dharma [geheel van grondregels voor individueel en sociaal gedrag].

6. Een dga is een directeur-grootaandeelhouder. Dholes [dool] zijn alpenhonden en dhows [dau:] zijn traditionele Arabische zeilscheepjes. De dhuhr [doer] – ook: dohr! – is het gebed kort na het middaguur, een van de vijf gebeden van de salat. Dhurrie is Indiase kelim [handgeweven tapijt]. Het diabaas [stollingsgesteente, doleriet] vertoont geen (dia)plaatjes. Het transeunte (trahn-see-juhnt) [tijdelijk] diaconaat vormt de voorbereiding op de priesterwijding. Een voorbeeld van diafora [stijlleer: herhaling zelfde woord in andere betekenis] is 'wat was was eer was was was'. In 'zo-even' komt geen diacriticum [diakritisch teken: trema, etc.] voor. Een diak heeft double income and kids en een dinkie heeft double income, no kids. Met een dialogue de sourds [partijen die elkaars motieven negeren] kom je niet veel verder. De dianetica [relatie lichaam en geest] is de grondslag van de scientology [organisatie: Scientology Church]. Een diamantfazant is een ladyamherstfazant. Een diastereomeer is een diastereo-isomeer. In infusoriënaarde of kiezelgoer zitten diatomeeën [kiezelwieren]. Het dichloordifenyltrichloorethaan is DDT.

7. We zijn er, bone deus, goeie god, of: di (dii) boni, goeie goden. Wat is dibenzoylperoxide? Je moet de kraan dichtdraaien: zonde van al dat water. Hij is met het furor poeticus bezield, hij doet aan poëtiek, poëtica. De uitdrukking 'Dichtung und Wahrheit' komt van Goethe. Is dit lad- [moderne jonge man] of dick- [moderne jonge vrouw], dan wel chicklit [idem]? Enkele Duitse uitdrukkingen – die blaue Blume: symbool van het romantisch verlangen, die blonde Bestie: de drager van de herrenmoral, die zich de onderwerping van andere volken ten doel stelt, die entgötterte Natur: de van goden beroofde natuur, die Forderung des Tages: de eis van het ogenblik, die fröhliche Wissenschaft: (sarcastisch) de kunst der troubadours, die gepanzerte Faust: de militaire macht van een staat en die Kraniche des Ibykus (een opzoekitem – kraanvogels van Ibycus, ballade van Schiller: een betekenisvol toeval, een vingerwijzing Gods). De dieffenbachia [plant] heeft groen-witte bladeren.

8. De generaal buiten dienst (b.d.) is nu werkzaam bij een particulier bedrijf in de bd., de buitendienst. De aspirant-militair zou dienstweigeren, zijn fiets dienst weigeren. Haar betoog was diepdoordacht. Een dieptemeter is een bathometer, dieptemeting bathymetrie. Een dierenagent is een animalcop, de dierenpolitie de caviapolitie. Een verkorting van Werelddierendag is dierendag. Een voorbeeld van diëresis is 're-integreren'. De rust van een kerkhof is die Ruhe eines Kirchhofs. Zijn de middeleeuwen bij uitstek jenseitig, de renaissance is diesseitig (G. Gossaert). Wou je me dat echt diets [wijs] maken? De verdomde plicht, die verdammte Pflicht, roept. Uit het Duits: die Wacht am Rhein (zoek op – Duits nationalistisch gedicht en lied) en die Waffen nieder, de wapens neer! Een differentiaaltakel is een westontakel. We schrijven dillewater en dillezaad [geen mv.].

9. Geloof de digerati [propagandisten digitale revolutie] niet (altijd). Pas op met je digitale identiteiten, je DigiD's. Een dcc is een digitale compact cassette. De dii minores zijn de lagere goden. Hij is dikbetaald en heeft dus een dikbelegde (goedbelegde) boterham. Die dikgebuikte (rondgebuikte) pastoor drinkt duidelijk te veel. Er gaan tien dimes [dahjm - dubbeltje] in een US-dollar [USD]. Wat maakt hij weer een dikkendensie [kouwe drukte, ophef]. Een golfbal heeft dimples [deukje]. Die dimsum [Chinese hapjes voor lichte maaltijd] kun je eten. Een dinch [diner + lunch] [mv. en/es] nuttig je aan het einde van de namiddag. Een dinghy is (ook) een rubberbootje. Mijn vader speelt nog met dinky toys. Diofantische vergelijkingen betreffen gehele getallen. De dioscuren [onafscheidelijke vrienden] worden zo genoemd naar de oorspronkelijke Dioscuren Castor en Pollux. Quadriplegie [armen + benen] is dubbele diplegie [dubbelzijdige verlamming]. Een dipswitch is een dual in-line package-switch [zekere schakelaar]. De dirco [directeur-coördinator] was tegen. Wat moet een dirigator [dirigent met weinig ervaring] nou met een baton [dirigeerstokje]? Hij leert nog wel wat handigheidjes, tours de batôn ...

10. Je bent een brave dirk, als je van mijn dirkje [directoire] afblijft. Toppunt van decadentie: je in een dirndlkleid [Zuid-Duits] met een dirty mind [gespitst op het seksuele] begeven in dirty dancing [sensueel dansen zoals bij de mambo] met een dirty harry [rouwdouw = rouwdanus]. Discalsen zijn ongeschoeide karmelieten. Een discountzaak is een cash-and-carrybedrijf. Hij heeft echt een
disco-uiterlijk. Het DPS is het disfunctioneleperceptiesyndroom. Een diseuse à voix is een liedjeszangeres. Bij dislokeren of disloque treedt dislocatie [bv. van botten] op. Een dp [die-pie] is een displaced person [vluchteling, ontheemde]. Bij het rappen [èh] kun je beter niet de diss (slachtoffer van diss; bashing is net zo erg) zijn. De Orde van de Distel is een Schotse ridderorde. Eerder bedoelde ik dus de dissrap. Ik vond je shocking [ergerlijk, aanstootgevend], je hebt het publiek behoorlijk gechoqueerd (geshockeerd). hij keerde re infecta [onverrichter zake] terug.

 

2167 Dictee dinsdag 06-04-2021 (1) dictee Dictee van de dag (170) √

Dictee – dictees [2167]

Oefendictee 687 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (170)

1. Cyaniet is distheen [blauwe verfstof]. In een distichomythie zegt men beurtelings een distichon [tweeregelig vers, volledige zin, hexameter + pentameter]. Een dodeman(sknop) is geen dode man. Die vervloekte kerel is een dit-en-datse vent. Het xanthogeenzuur is een dithiokoolzure ester. Een divette is een operette- of
café-chantantzangeres. Zij krijgen een heel- of halfjaarlijkse uitkering. Een divo is een mannelijke diva, met name een exuberante homo. Divots zijn stukjes graszode die door de club losgeslagen zijn bij golfen. Dixi: don't shoot the pianist! De dixiecraten komen geografisch uit Dixieland. De djamboe bidji is de guave [boom, ook groengele vrucht ervan], maar wat is de djamboe monjet? Maar natuurlijk: de Anacardium occidentale. Bestaan djaksa's [in Indië: inheemse officier van justitie op Java en Madoera in het voormalige Nederlands-Indië] nog? Nee, dus. We moeten de jeep djakken [opkrikken] vanwege een lekke band. De reclamecodecommissie (RCC) is in Vlaanderen: de JEP, Jury voor Ethische Praktijken. De djenna is het islamitische paradijs. DNS staat voor: domain name server [internet – d.n.s. – did not start].

2. Van dittum heb ik geen verstand, van dattum wel. Zij droegen djilbabs (djalabib – vrouwensluier die het lichaam van hoofd tot voeten bedekt). Arabieren roepen soms djinns [geesten] aan. Djizja is het protectiegeld dat dhimmi's [niet-moslims] moeten betalen [voor hun 'bescherming']. De DNA-letters [genetische code] zijn A (adenine), T (thymine), C (cytosine) en G (guanine). De DNB is De Nederlandsche Bank. Op een scorebord zie je soms d.n.s. (did not start) en d.n.f. (did not finish, beide: VD). Het ozongehalte druk je in dobson uit [DU, Dobson Unit, VD]. De officiële naam van dodendag en dodenfeest is Allerzielen [allerzielendag]. De nationale dodenherdenking wordt in Nederland jaarlijks op 4 mei gehouden. 5 mei is het Bevrijdingsdag [NL, BE: 8 mei] De dodenmars is de marche funèbre, de marcia funebre. Wat mag een tarwehalmdoder [zekere schimmel] wel niet zijn? Een doejoeng/doejong/dugong is een vorkstaartige zeekoe. Ervandaan: doelaanwijzend bijwoord. De doelisten vergaderden in de Kloveniersdoelen te Amsterdam.

3. De teleologie is de doelmatigheidsleer. De entelechie is de doeloorzaak. Een doelpuntloos gelijkspel eindigt in nul-nul (0-0). Wie zaten er toen in de Doema [Russisch parlement]? Doemetoch [bastaardvloek: jammer, verdorie], wat een ellende. Zij zullen er ook wel mee van doen hebben. Een doerian is een stinkvrucht, de doerra is het kaffer- of negerkoren (sorghum). Met miliaria wordt gierstuitslag bedoeld. Een doesoen is een desa of dorp. Dat proces verloopt d'office [vanzelf, automatisch]. Wat, hebben jullie een Ulmer dog [stad Ulm – oe]? Ik vind dat dogepaleis niet mooi. Een dogkar is een dogcart (gewestelijk ook: dokkaar – 1 paard, je zit rug aan rug). Dojinshi's zijn zekere verhalen [gebaseerd op een film]. Morgen komt onze dogo argentino [Argentijnse (vecht)dog]. Doksen zijn Surinaamse muskuseenden. Wat was dokter [dr. B.] Beffies specialisme [geslachtsziekten]? Een nieuwe dieetrage is het dokterfranken (niet in wdb.). Wat houdt de dokterbibberregel [schaatsers mogen met hun schaats niet over de middenstreep op het rechte eind gaan] in? Een dokterse [doktersvrouw] is zelden dokteres [vrouwelijke dokter].

4. Hoe kan zo'n Doktor Eisenbart als kwakzalver nu zo'n succes hebben [door onzin te verkopen]? Op Dolle Dinsdag ging hij als een dolle dries tekeer. Het dolby is een ruisonderdrukkingssysteem [bij cassetterecorders]. Hoe klinkt dolengeluid [dole = kauw, torenkraai] rond de kerktoren? Dat is een farcicaal [met veel scherts, klucht = farce + n/s is ook gehakt] toneelstuk. Zijn er nog landen waar dollarisering [dollarisatie = vervanging eigen munt door dollar] plaatsvindt? Hoe zien dollekervel en bilzekruid eruit [planten]? Nou gaan we toch geen dollepraat of gekkenpraat uitslaan? Een dolmspiese is een slaapstee. Dolus praemeditatus is voorbedachte raad [iets doen met voorbedachten rade]. Hij is zo dom als 't kalfke Mozes. Aan het 'habemus Papam' [wij hebben een paus] gaat sede vacante [pauselijke zetel vacant] vooraf, los van eventuele sede-vacantisten [die een paus niet erkennen]. In de wielersport is een domestique een knecht. We hebben gisteren gedomineed [domineeën = dominoën]. Een cisterciënzerklooster en een dominicaner klooster: is dat uit te leggen? Ja: let op bijvoeglijke en zelfstandige naamwoorden!

5. De dominica dies is de zondag, de dag des Heren. Wat is een dominomus (let op! – doodgeschoten mus die de domino-opstelling verstoorde.)? Ik koester mijn domus et placens uxor: het huis en de dierbare echtgenote. Voor een donatio mortis causa [juridisch: schenking onder de opschortende voorwaarde dat de begiftigde de schenker overleeft] moet je wel blijven leven. De Zwarte Donderdag is de Black Thursday [24 oktober 1929, de dag waarop in New York de beurskoersen instortten – vgl. Black Friday = Zwarte Vrijdag [bv. 9 mei 1873], VD 2020 hoofdletters]. Een nieuw typetje (typeje, tiepje) op de vrouwenverleidingsmarkt: een dongiovanni [dzjo]. In 'Beek en Donk' is donk een moeras. Zijn dat nou zwart-Afrikaanse bewoners? Een donna komt uit Italië, een doña uit Spanje (en doño – Papiaments/o – is eigenaar). Wat doet een Samaritaanse donor [bij leven orgaan afstaan aan een onbekende]? Die donquichot heeft donovanosis [een soa]. Het donum exitiale Minervae is het paard van Troje. Zij leek uit den dode te zijn opgestaan. Doodgoed is door en door goed (door- en doorgoed). Thanatofobie: angst voor de dood. Concha: doopschelp.

6. De doom en gloom is een onheilsdreiging [GB:
doom-and-gloomverhaal]. Hij is weg van doom(metal) [popmuziek]. Een doopgeschenk is een pillegift. Is een broes [douchekop] een soort douche? Testen maar: vlokkentest [erfelijke afwijkingen ongeboren kind], vlekkentest (rorschachtest), survival of the fittest(!), stresstest [banken], roadtest [rijgedrag nieuw soort auto], predictortest [zwangerschap], multiplechoicetest [meerkeuzetoets – keuze + n/s], mantouxtest [krasjestest, tbc], magtest [hond – maatschappelijk aangepast gedrag], seksetest [atletiek, etc.], kafkatest [onderzoek naar bureaucratie], hiv-test (hivtest – uitspraak), epotest [doping], elandtest [auto: snel uitwijken voor elanden], DNA-test, crashtest [nabootsen voor onderzoek], coopertest [conditie], BSE-test, beilsteintest (met gloeiende koperdraad halogenen in een organische verbinding aantonen), beautycontest(!) en aidstest. Een Rhodesian ridgeback is een leeuwhond of pronkrug. Deze bron stamt uit het Middelhoogduits, die andere uit het middeleeuws Hoogduits. Sommigen wilden met mate verdergaan op de ingeslagen weg, anderen wilden nog verder gaan. Enkele rampwoorden bij dictees waren ooit: bhv'er (kleine letters), klaarstaan (aaneen), mechatronica (niet: mega-!), erlenmeyer (y) en half open (bijwoord, bnw. = halfopen).

7. Ontbreekt hier geen door-bepaling? Wat wilden de doorbraakchristenen? De doorluchtige of doorluchte school was het vroegere Athenaeum Illustre te Amsterdam. De doorbitch [vrouwelijke portier horeca] weigerde hem. Een titel van prelaten is Doorluchtige Hoogwaardigheid (Zijne, Hare Doorluchtigheid, Hunne Doorluchtigheden). Naast 'doornenkroon' zou toch ook 'doornen kroon' moeten kunnen? Met Doornroosje bedoelen de gebroeders Grimm de Schone Slaapster (die van die doornroosjesslaap). Dit is als wit doorschoten boek [met witte bladzijden voor aantekeningen] uitgegeven. Ga je van een inslaapmiddel echt dood? Dit tenue is met gouddraad doorstikt. Doorstoven is door en door stoven. Het bloed dat mijn lichaam doorstroomt … Hij hield een goed doortimmerd betoog. Weldoorvoede, goed gevoede, mensen weten niet wat honger is. Dat woord is doorge-x't [doorhalen met de letter x op de schrijfmachine].

8. Wij zijn de Straat van Gibraltar doorgezeild (na de Golf van Biskaje!). We zagen ergens een Neurenberger doos [met speelgoedpoppetje, etc.] en een doos van Pandora [bron van ellende]. We kennen hokverdelende en schotverdelende doosvruchten. De DOP is de Dominicaanse peso (munteenheid van de Dominicaanse Republiek). Johannes de Doper was de wegbereider van de Heer. Zijn dat allemaal dopinggeduide middelen? Hij ging doppen: gebruikmaken van de dopregeling (doorstroming onderwijspersoneel: een eenmalige
VUT-regeling voor leraren vanaf 55 jaar). Wat moet die Dordtenaar, een dorknoper [saaie maar rechtvaardige ambtenaar – met hoofdletter 'D' in Bommel!], in Rotjeknor [Rotterdam]? Dorpers moeten weinig hebben van statters. In België is de Dorpsstraat [lokale politiek!] de tegenhanger [pendant] van de Wetstraat. Het was een karwei om de karwij [plant] te oogsten. Dorstlessend is de dorst stillend. Kabeljauw vang je met een dory [open roeiboot, Newfoundland]. Een dos passé is een vlakke, vierkante rug [van boek].

9. De aanduiding disk operating system wordt afgekort tot DOS. Een douairière is een weduwe van adellijken of aanzienlijken huize. Afzeliahout wordt ook doussié genoemd. De dota is de documentatie van tijdschriftartikelen. Een douar is een cirkelvormig tentenkamp. Double bagels [tennis: 6-0, 6-0] komen niet erg vaak voor, een double eagle [golf: drie slagen onder par] ook niet. Douteus [oe] is twijfelachtig. Wat valt je op aan 'double-breasted' [borst – bedekkende voorpanden en twee rijen knopen]? 'Ambacht' en 'ambt' vormen taalkundig een doublet. Een douglasspar is een veel gekweekte naaldboom. Een Noord-Afrikaanse douria [oe] is een aanbouw bij een groter gebouw. Een Griekse doula [oe] is een soort kraamverzorgster. Dougalls sterns [vogels] worden wel als dwaalgast waargenomen. Die wijn is heerlijk doux [uitspraak: doe – zoet, niet droog]. Hier moet je downhill [van de berg af, omlaag] skaten. Wat is trisomie 21 en waarom heet dat zo [downsyndroom, drie chromosomen i.p.v. twee]? Down the drain is door het putje, helemaal foetsie.

10. Doza's [donderdagavond, zaterdag] zijn oproepkrachten, die ook wel doyennés du comice [handpeer] in de vakken leggen. Wat is erger: dozig [dom, onbenullig] of mutsig [zelfde, ook: dozerig, mutserig]? Het DPS is het disfunctioneleperceptiesyndroom. Wie kent niet de draad van Ariadne [om ingewikkeld probleem op te lossen, oorspr.: Labyrint, Kreta]? Bij filariasis (draadwormziekte) treedt besmetting met guineawormen, een draadwormensoort, op. De draadmannekes [tropische zangvogel] zaten op het steenmannetje [stapel stenen, markering wandelroute in de bergen]. Een jetfoil is een draagvleugelboot. De draagwijdte is de portee van iets. Daar wordt nog draconisch [zeer streng] gestraft. Willen jullie daarvoor zorg dragen? De baardragers(!) torsten een overleden baarddrager. En die laatste was beslist geen ex-collega van hen. Kijk, daar staat weer zo'n
tinus-aan-de-rekstok [schertsend: kruisbeeld, jan-an-de-lat].

 

2166 Dictee maandag 05-04-2021 (2) dictee Tien Dictees VRT √

Dictee - dictees [2166]

Tien Dictees VRT

 

1. Dolly (auteur: Ruud Hendrickx)

A. Op het binnenplein van de middeleeuwse burcht bevond zich de retrobibliotheek, een replica uit tweeduizend twintig. ‘Meld u aan bij het loket’, galmde uit de boxen. Nadat de Derde Wereldoorlog twee derde van de steden tot stof had herleid, werd de burcht een assessmentcenter dat de beste AI-ingenieurs van heel de wereld tewerkstelde. Dolly, de bibliothecaresse, was hier door hen ontworpen. Ze zag eruit als iemand die hield van funshoppen, maar deze vrouw zat vol met elektronica. Het boek dat de man voor mij wilde lenen, gleed in haar enorme decolleté en ze slaakte daarbij een zucht, een grapje van haar creator.

B. ‘Waarom niet?’ schreeuwde de man. Dolly replyde dat hij het boek helaas niet kon ontlenen door de ongepaste product-marktcombinatie. ‘Maar ik heb het verdomme zelf geschreven!’ riep hij. Ik probeerde hem te kalmeren, want ik wist dat de kans dat hij gelyncht zou worden, met elke seconde vergrootte. ‘Je kunt daarover niet zomaar beslissen!’ bleef de anders zo stille schrijver maar roepen. Dolly nam het schrijvershoofd tussen haar bleke handen met de robijnrode nagels en drukte zijn hoofd tegen haar voluptueuze boezem.

C. ‘Een speldenprik, meer zal hij niet voelen naar het schijnt’, fluisterde ik in het gepiercete oor van het meisje achter me, dat eruitzag alsof ze elk moment zou beginnen te gillen. Een ontzagwekkende lange naald groeide uit Dolly’s wijsvinger en boorde zich in de rechterslaap van de schrijver, alsof zijn hoofd bestond uit zachte roomboter. De gesmoorde jammerkreten van de man stopten plotseling en de vinger van Dolly trok zich terug uit zijn brein. Aan het puntje van de naald schitterde een stukje hersenweefsel in de zon. En elegant wiegde ze terug achter het loket.

D. De schrijver draaide zich om naar de rij wachtenden, keek me schouderophalend aan en zei: ‘Tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren.’ Een straaltje bloed vloeide langzaam uit zijn rechterneusgat. ‘Het schip is geënterd’, zei de man nog met een pathetisch armgebaar en hij wandelde de woestijn in achter de burcht, met zijn handen op de rug. ‘Afspraak gecanceld’, zei Dolly. ‘Volgende!’

E. ‘Ik kom de burcht weer innemen’, zei ik op de nasale, klerikale toon die ik zo vaak geoefend had. De toonhoogte was een belangrijk onderdeel van de code die ik ingebouwd had in de robots. Haar crèmekleurige huid was even glad als vroeger en de sproetjes rond haar neus waren nog perfect rond. De stilte die volgde, leek wel een eeuwigheid te duren. De wind waaide over de woestijnvlaktes naast de burcht. Uit elk oog verscheen plots een laserbeam die me van top tot teen monsterde. Terwijl in razende snelheid data door het scherm in haar borstkas joegen, neuriede ze een medleytje. Ik herinnerde me niet dat ik dat geprogrammeerd had.

F. ‘John Snail’, zei de bot. ‘Yep’, zei ik. ‘Uw creator groet u.’ ‘Toegang tot de burcht geweigerd’, zuchtte Dolly. ‘Wat? Waarom?’ riep ik harder dan ik wou. ‘Identiteit 10% bevestigd’, zei Dolly. ‘Hoe bedoel je? Ik ben 100% John Snail’, piepte ik. ‘Overeenkomst met de oorspronkelijke John Snail uit 2020 slechts 10%’, herhaalde ze. De gruwelijke waarheid begon me ineens te dagen. Ze herkende me niet omdat ik 30 jaar ouder was en er te veel celvernieuwing had plaatsgevonden. ‘Maar ik ben dezelfde, ik ben het, je maker!’ riep ik vertwijfeld uit, terwijl ze mijn gezicht in haar boezem begroef. Het meisje dat naast me had gestaan, begon te gillen.

 

2. Digitale media (auteur: Tom de Cock)

Heden ten dage lijken die vermaledijde jongeren niets te hebben beleefd als ze niet hun wedervaren op hun socialemediapagina’s geshared hebben. Of dat van anderen geliket. Languit op hun bed in een onesie reduceren ze hun leven tot een paar emoticons of godbetert emoji’s. Zo klinkt de gemiddelde oudemannenpraat vandaag.

3. Muziek (Thomas Vanderveken)

De Koningin Elisabethzaal is een hoogstandje qua akoestiek, met een nagenoeg perfecte klank. In onze contreien en ver daarbuiten vind je nergens een concerthal van hoger niveau, stelt de Vlaamse
minister-president. Muzikanten van het Antwerpse symfonieorkest mochten de zaal maandenlang voor de officiële ingebruikname testen.

4. Kunst (Sofie Lemaire)

Duizenden diepbedroefde en gedesillusioneerde Amerikanen haalden na 8 november de verkiezingsborden uit hun voortuin. Maar niet Nina, een kunstenares die borden van niet-gekozen kandidaat-presidenten verzamelt. Haar tuin is een monument voor de onverkozenen, een kerkhof met kleurrijke grafzerken voor ter ziele gegane politieke carrières.

5. Wetenschap (auteur: Sofie Vandendriessche)

Hebt u er al eens bij stilgestaan hoeveel ongewone dier- en plantennamen het woordenboek vermeldt? De galapagosvink, de zonnebaars, de quokka, de klarinetvogel, de dennensnuitkever, kent u ze? Of het kooltje-vuur, de muskaathyacint, de sint-jakobslelie, de tiengebodenplant en de winterakoniet? Ik vermoed van niet.

6. Geschiedenis (auteur: Koen Filet)

De vroegmiddeleeuwse vorsten kregen het in de ijzeren eeuw zwaar te verduren. Lokale gouwgraven vulden het machtsvacuüm en usurpeerden het gezag. Analfabetisme was wijdverspreid en de bevolking werd gedecimeerd door terugkerende pestepidemieën. Met de Karolingische renaissance bloeide de kunst weer op.

7. Politiek (auteur: Jan Balliauw)

Nu het Siberisch koud geworden is, zitten de Russische apparatsjiks gezellig in hun datsja te genieten van hun wodka en zakoeski, hun variant van toastjes en chique canapés. De Doema, de oligarchen en de smeltende permafrost met zijn dreigende antraxbacteriën zijn nu even een ver-van-mijn-bedshow. 

PS ‘vodka’ is ook correct.

8. Eten (auteur: Danira Boukhriss Terkessidis)

Ook salades maken je dik als je er te veel mayonaise of vinaigrette op doet. Soms zitten er evenveel calorieën in een caesarsalade als in een hamburger. De saus camoufleert ook de authentieke smaak van de rauwkost. Pas ook op met de suiker in muesli's en met het vet in groenteburgers!

9. Sport (auteur:Catherine Van Eylen)

Van schwalbe tot tackle, van catenaccio tot tikkietakkie, van futsal tot beachsoccer, voetbaltaal is internationaal. Rugbyers spreken over scrums en touchdowns, wielrenners demarreren en remonteren. Rare woorden allemaal. Dan is elfmetertrap toch simpeler dan penalty of penantie. Om uit te spreken tenminste.

10. Politiek (Annelies Beck)

Vormen van politiek zijn er à volonté en naar hartenlust: blokkadepolitiek, emopolitiek, façadepolitiek, illusiepolitiek, realpolitik, warmwaterpolitiek en zonneschijnpolitiek. Sommige streven naar consensus na uren debatteren en filibusteren, andere naar polarisering, maar alle zijn overgemediatiseerd en gebaseerd op gememoriseerde oneliners.