2078 Dictee donderdag 28-01-2021 (1) dictee Dictee van de dag (102) √

Dictee – dictees [2078]

Oefendictee 755 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (102)

1. De pgd is de pre-implantatie genetische diagnostiek of
pre-implantatiediagnostiek. Onze Prins Carnaval draagt een prinsenmuts. Het sacro-iliacale gewricht (SI-gewricht) betreft het heiligbeen en het darmbeen. Sapperdeflap, dat is nog eens sterk, zeg. Wat houdt showrooming [in een fysieke winkel uitleg, maar online bestellen] in? Op pinksterzondag 1872 overleed Jan Hendrik van Dale (ja, die van de Dikke Van Dale). Hij bleef een echte Sluisenaar, al kreeg hij de kans om voor de woordenboeken naar Leiden te verkassen. Werkwoorden met 'gelijk': gelijkbreien (letterlijk, figuurlijk), gelijkgaan (klokken), gelijkknippen, gelijkkomen (figuurlijk, ook sport), gelijkliggen (tegels), gelijklopen (klok, schoeisel), gelijkmaken (van pad, ook: bij sport), gelijkrichten en -schakelen, gelijkscheren en -snijden, gelijkspelen (sport), gelijkstaan (sport, etc.) en -steken, gelijkstellen, gelijkstemmen en -stoten, gelijktrekken en -zetten.

2. GB voegt daar niets aan toe. De koning hield vroeger rexkonijnen. Die Reykjaviker? Die woont in die rez-de-chaussee [benedenwoning] daar. Het IPA is het International Phonetic Alphabet, een veelgebruikt internationaal fonetisch alfabet. Deze kat is cypers gestreept. 'Zoogdier' is een hyperoniem van 'kat' [overkoepelend begrip], en dus is 'kat' een hyponiem van 'zoogdier' [deelbegrip]. De denotatie van 'studentikoos' is 'passend bij studenten', de connotatie kan zijn 'passend bij brallerige corpsballen'. Bij 'drinken' kan de betekenis zich vernauwen van de neutrale betekenis naar 'sterkedrank’ (GB ook: sterke drank) drinken [‘sterkwater’ altijd aaneen!]. Wat wij spreken is afkomstig van de
Indo-Europese taalfamilie. Zou die samen met de Oeraalse taalfamilie afstammen van een oertaal? In andere verbanden dan taal zeggen we liever 'Oerals'. Onze taal tussen 600 en 1200 (n.C(hr).) noemen we doorgaans Oudnederlands.

3. Daaraan voorafgaand waren in de vijfde eeuw de Angelen en Saksen de Noordzee overgestoken om zich te vestigen in
Groot-Brittannië. Hun Germaanse dialecten worden daar sterk beïnvloed door het Oudnoors van de Vikingen. In de Oudhoogduitse dialecten treedt ondertussen een flinke klankverschuiving op. En vanaf 1200 spreken we van het Middelnederlands. Overigens: het Oudnederlands was niet algemeen. In Groningen, Friesland en Holland spraken de mensen Oudfriese dialecten en in Overijssel en Drenthe Oudsaksische dialecten. In die tijd was schrijven een zaak van kerk en wereldlijke overheid. De schrijftaal was Latijn. Als kanttekening in de marge verscheen weleens [GB ook wel los!] een aantekening in de 'eigen' taal. Dat noemt men een glos(se), mv.: glossen. Die waren vaak in het Nederfrankisch gesteld.

4. Zo is het interessant uit te zoeken, hoe een korfbalclub als Vada uit Wageningen aan haar naam komt (doorwaadbare plaats!). Dat wij Latijn schreven, daarbij speelde het Romeinse Rijk, niet te verwarren met het Heilige Roomse Rijk, een belangrijke rol. Het begin van het oudste 'lit(t)eraire' Nederlandse zinnetje is 'Hebban olla uogala …'. Zoek maar eens uit hoe dat op de achterkant van de laatste bladzijde van een elfde-eeuwse bundel met Oudengelse preken in de abdij van Rochester terechtkwam. Besef wel: er is meer dat niet dan dat wel vaststaat. Als je internetbelt met software van Skype, ben je aan het skypen: ik skype, zij skypete, wij hebben geskypet. Willekeurige leenwoorden zijn 'roaming' (gebruikmaken van andere telecomaanbieders dan de eigen) en 'smartphone' (mobieltje met internet en navigatie).

5. Een bekend Middelnederlands verhaal is 'Karel ende Elegast'. De huidige jongvolwassenen kennen dat niet. Een (zit)bank en een (spaar)bank tonen aan dat 'bank' een homoniem is, net als 'weer' en 'vorst'. Mogen we 'kast', 'ordner', 'pen' en 'koffie' wel oer-Hollandse woorden noemen? Het woord 'ananas' komt uit de Zuid-Amerikaanse taal Guarani, 'cacao' en 'tomaat' komen uit het Nahuatl, een taal van de Azteken, 'boerka' en 'fakir' komen uit het klassiek Arabisch, 'bonsai' en 'geisha' uit het Japans en 'toendra' uit het Russisch. Kun je ook woorden aangeven, die vanuit de Indo-Europese taal niet via de Noord-, maar de West-Germaanse tak daarvan en vervolgens via het Oud- en Middelnederlands nu nog in onze taal voorkomen?

6. Het is duidelijk dat ook het Jiddisch (Jiddisj) het nodige heeft bijgedragen aan onze huidige taal. Een nieuwsgierig aagje zou het ver moeten kunnen schoppen in de wetenschap. Als je zegt: "Anna had de bokkenpruik op en wilde op de valreep nog het gelag betalen", zal niet iedereen dat begrijpen. NB Veel in dit dictee is gebaseerd op: Heidi Aalbrecht, Taal voor in bed, op het toilet of in bad, Amersfoort, 2013, BBNC uitgevers. 'Opnoteren' als foutieve samentrekking van 'opschrijven' en 'noteren' heet een contaminatie of malapropisme. Soms pakken onze hersenen een verkeerd woord uit het geheugen: een 'gifzwarte' (gitzwarte) dag of een 'Groningse' (chronische) ontsteking. Je kunt ook 'hypercorrect' zijn: er waren veel 'toeschouders' (toeschouwers, uitspraak van Leontien van Moorsel). Dt-fouten? Ik niet! Mij niet gezien. Je [= jou] wordt(!) weleens gevraagd of je echt foutloos kunt schrijven.

7. Bij uitdrukkingen is er vaak verschil tussen Vlaanderen (zo klaar als pompwater) en Nederland (zo klaar als een klontje). Denk ook aan 'vast en zeker' (Nederland) en 'zeker en vast' (Vlaanderen). Een voorbeeld van een standaardtaal is het Standaardnederlands (voorheen ook wel ABN, Algemeen Beschaafd Nederlands). De eerste pogingen tot een standaardtaal te komen stammen uit de Zuidelijke Nederlanden (onder Spaanse invloed). Omdat de Noordelijke Nederlanden onafhankelijk waren (zich althans daartoe verklaarden), lukte gezamenlijk optrekken niet. In 1588 werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden opgericht (Friesland, Gelre, Holland, Overijssel, Stad en Lande (Groningen), Utrecht en Zeeland). Toen ontstond behoefte aan een standaardtaal: Standaardnederlands, geënt op het machtige Holland.

8. In 1618 besluit de Synode van Dordrecht dat er een Statenvertaling moet komen. Die heeft tot op heden een enorme rol gespeeld bij de popularisering van (een) standaardtaal. Overigens heeft ook het zuidelijke Nederlands [Belgisch-Nederlands t.o.
Nederlands-Nederlands] een importante rol gespeeld, omdat
Vlaams-Brabant een enorme schrijftraditie had. [Wijst het gebruik van 'hun hebben' per definitie op een laag IQ?] We moeten zeker ook noemen de Tachtigers, aanhangers van een vernieuwende beweging binnen de Nederlandse literatuur (GB ook: tt). Vanwege de Franse elite in Vlaanderen was er weinig ruimte om aan een standaardtaal te werken in Vlaanderen. Die ruimte kwam er wel tijdens het korte bestaan van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1813-1831). Na de Belgische onafhankelijkheid ontstaat bij de Vlamingen heel sterk de behoefte aan een eigen identiteit.

9. Zo is het Verkavelingsvlaams ontstaan. De dialectologen tellen voor Nederland en Vlaanderen ongeveer 24 dialecten. Het Fries is onder het Europees Handvest voor Regionale Talen of Talen van Minderheden erkend als minderheidstaal en heeft als enige in Nederland de hoogste status gekregen die een minderheidstaal volgens dit handvest kan krijgen. Dat houdt in dat Nederland de Friese taal niet alleen moet beschermen, maar ook bevorderen met maatregelen. Er is onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van het alfabet in de Lage Landen. Hoeveel talen denk je, dat er wereldwijd ongeveer zijn? Antwoord: meer dan 6000! Van 1813-1831 volgden de Zuidelijke Nederlanden wel met tegenzin de spelling-Siegenbeek, maar na de onafhankelijkheid werd die onvervaard als 'Hollands' en 'protestants' verketterd.

10. In België werd in 1844 de spelling-Willems verplicht gesteld. De spelling-De Vries en Te Winkel (vanaf 1864 in België en vanaf 1883 in Nederland) was een bijproduct van het WNT, het Woordenboek der Nederlandsche Taal, waaraan door generaties vanaf die tijd tot 1998(!) is gewerkt. In 1954 kwam het eerste Groene Boekje uit (Woordenlijst van de Nederlandse taal; die met de voorkeurspelling). In 1995 verscheen pas weer een nieuwe versie onder auspiciën van de Taaladviescommissie [eigennaam] van de Nederlandse Taalunie (NTU). In 2005 was dat ook weer het geval en in 2015 is [2019: was] de volgende herziening gepland. Zal het Witte Boekje dan het loodje hebben gelegd? Wat de dicteefanaten betreft: graag!

 

2077 Dictee woensdag 27-01-2021 (1) dictee Dictee van de dag (101) √

Dictee – dictees [2077]

Oefendictee 756 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (101)

1. Kunnen verbuitenlandste woorden ook weer terugleenwoorden worden? Onmenselijk eigenlijk, zo'n mensenlijk! De orthostasie, het rechtop staan, onderscheidt mensen van dieren. De uitdrukking 'homo homini lupus' betekent: de ene mens is voor de andere een wolf, dat is zijn grootste vijand. De homo erectus is de rechtop gaande mens. Na de Mattheuspassie werd er niet geapplaudisseerd, men ging rechtstaan. Het Fries: zoals al eerder gezegd: een echte taal (volgens het Europees handvest …). Zelf noemen ze hun provincie Fryslân en hun taal Frysk (zie lemma 'FO' = Frysk Orkest). De Friese vrijheidsstrijder Pier Gerlofs Donia had als bijnaam Grutte Pier (Grote Pier). Hij vocht rond 1500 tegen Saksen en Bourgondiërs, die Friesland hadden veroverd. Als je het Friese zinnetje dat hierna vermeld wordt, niet goed kon uitspreken, was zijn zwaard je deel.

2. Dat twee meter lange zwaard kon je dus de kop kosten. De zin luidde: Bûter [boe-tuhr], brea [bree, vergelijk 'beer'] en griene [met
ie-uh, neusklank] tsiis [de 'ii' iets langer dan de 'ie' in 'kies'], wa't dat net sizze kin, is gjin oprjuchte Fries. Vertaling: Boter, roggebrood en groene kaas, wie dat niet zeggen kan, is geen echte Fries. Zoek ook nog maar eens op (internet), waarom men 16 november 1951, de dag waarop Fedde Schurer werd veroordeeld, kneppelfreed (knuppelvrijdag – beide niet in wdb.) noemt. De Friese taalfamilie heeft drie takken: Noordfries (in Duitsland erkende taal met Eilandnoordfries en Vastewalnoordfries), Saterfries (in Duitsland erkende taal) en Westlauwers Fries (waaronder Standaardfries, Kleifries, Woudfries, Zuidwesthoeks, Terschellings, Schiermonnikoogs, Hindeloopens, Stadsfries en Bildts). Veel hiervan staat niet in de (gangbare) woordenboeken.

3. In de zeventiende eeuw heeft men ook nog Middelfries gesproken en in het noorden van Noord-Holland sprak men West-Fries (GB). Ik zoek naar werkwoorden die met 'plaats' beginnen: (VD) plaatsen, plaatsgrijpen, plaatshebben, plaatsmaken, plaatsnemen, plaatsnijden [met 'plaat'] (graveren) en plaatsvinden. GB voegt hier niets aan toe. Ik ben 20'er (twintiger) (overjarige tiener of teenager) en heb een
F1-verslaafde vader. Ons zwart-witblaadje met een advertentie van een fastfoodketen is nu een fullcolourblad met grote oplage geworden. Hij is goedgeïnformeerd. Smartphone en smart-tv zijn smart devices [slimme apparaten]. Hier hebben we een inhuistraining (inhousetraining) voor. Zij wil letselschadeadvocaat worden. Hij is tweedejaarsstudent [ook: tweedejaars student]. Zij zijn ex-echtelieden. Ik wil nu snel mijn bachelor recht(en) [VD] halen.

4. Hier heerst een no-nonsensecultuur [no-nonsense] Ik refereer aan de artikelen 138b en 161 sexies [punt 6] (W v) Strafrecht [WvS, Sr, W.v.Str.]. Zij rijdt in een P.C. Hoofttractor, een asobak. Is daar Angelsaksische literatuur (GB ook: tt) over? Wat heb je nou aan
one-issuepartijen [one issue]? Geen twijfel aan: ddos-aanvallen (distributed denial of service) zijn crimineel. Ga jij ook naar die sushiworkshop? Jules Deelder was een ras-Rotterdammer [overleden: 2019]. Hoeveel hr-medewerkers [human resources] hebben jullie? En is er een hr-installatie [hoog rendement, hoogrendementinstallatie]? Hij is daar junior medewerker. Wij zijn 24/7 [24 op 7] bereikbaar. Het OM, het Openbaar Ministerie is nu gesloten. Ik bedoel het Ministerie van Justitie als instelling, niet als gebouw. Ik kwam een SP-stemmer [Socialistische Partij] tegen in de cd-winkel [compact disc]. De Raad van State (RvS) heeft een uitspraak gedaan. Die wethouder van Financiën en Economische Zaken heeft behoorlijk wat steken laten vallen.

5. Als niet-rechtenstudent weet je zoiets niet, als jurist in spe natuurlijk wel. Wat heb je zoal op je cv [curriculum vitae] staan? Heb je genoeg aan de stufi [studiefinanciering]? Moet je het vak strafrecht echt overdoen? Ze is jurist in de fashionsector [mode]. Het STEP-bestuur (niet in wdb.: Stichting Student en Praktijk) zal je ontvangen. Worden er nog step-ins [elastische jarretellengordel of smal korset zonder sluiting, dat je aandoet door erin te stappen] gedragen (en wat is een e-step – elektrisch)? Wij bieden een allroundopleiding (allround opleiding). Ons kantoor zit niet bij de Zuidas, maar bij het Vondelpark [Amsterdam]. Eisen ze daar een IQ-test [intelligentiequotiënt]? Een advocaat-stagiair is natuurlijk al verder dan een student-stagiair. Waaruit bestaat jullie clientèle, de gezamenlijke cliënten of klanten? We werken voor goededoelenorganisaties [goede doelen], maar ook voor multinationals. Kennis van de rechtsstaat is een pre. Wij zoeken enkele fiscalisten en kandidaat-notarissen.

6. Een rechtbank moet vonnissen, vonnis wijzen. Als er geen appel [èh] komt of partijen berusten, dan komt het vonnis in staat van gewijsde [is onherroepelijk]. Ons kantoor treedt op als rijksadviseur voor het Ministerie van Financiën [instelling] en de Belastingdienst. Er moeten training-on-the-jobafspraken [training on the job] gemaakt worden. Minimaal vereist is een hbo- of wo-(denk)niveau. We zoeken dus geen vwo'ers of havoërs. Ook zoeken we geen carrièrejagers. Heeft die knul wel voldoende skills [vaardigheid]? Het televisieprogramma DWDD (niet in wdb.) heet voluit De Wereld Draait Door. Hoe doen ze het qua carrière, die bètawetenschappers? Piet is studieadviseur voor het vak farmacie. Er zijn veel slimme ICT'ers (GB ook wel: ict). De überhedonist in mij haalt elke zondag patat met frikandel. Ik verwacht dat ze één front vormen, die medebestuursgenoten van mij. Ze hebben daar drie flexwerkplekken.

7. Daar is weer zo'n whizzkid met LinkedIn(-)profiel en USB-stick op zak en 2D-visitekaartjes. Hoeveel kWh (kilowattuur) verbruikt dat apparaat per dag? Rampen als WO II en de verafschuwde
tuberculose-epidemie wil je in de toekomst liefst voorkomen. Maar weinig van mijn mede-mbo'ers van toen hebben nu een gemengde sociaal-economische achtergrond. Wat is jullie corebusiness [kernactiviteit]? Een universiteit heeft een College van Bestuur [CvB]. Hij volgt nu een master in het vak filosofie. Is ze cum laude afgestudeerd? De zaal heeft een witgekalkt systeemplafond. Onze docent rijdt in een Toyotaatje. Dat restaurant heeft een Michelinsterrenkok aangetrokken. Rotterdam is de hotspot, de place to be. Zijn er veel Roparun-deelnemers (Rotterdam-Parijs, mogelijk als eigennaam geen koppelteken)? Dit is nu eenmaal een gezelschap met weinig discours [conversatie]. Er waren meer dan zestig eerstejaars bestuurskunde.

8. Een universiteit heeft veel faculteiten, zoals de faculteit der wijsbegeerte. Wanneer is het WK voetbal? Na de mulo, de havo, de kweekschool en het gymnasium heeft hij de studie (der) filosofie gedaan. Wil je goed functioneren, dan moet je werk-levenbalans op orde zijn. IKEA heeft twee nieuwe buitenmeubelseries uitgebracht. De ESL is de Erasmus School of Law van de EUR, de Erasmus Universiteit Rotterdam. Op het Erasmus MC [medisch centrum] kunnen ze de meest ingewikkelde operaties uitvoeren. Ze hebben daar ledverlichting (light emitting diode). Zou Neelie Smit-Kroes ook een oud-ESL-studente zijn? Ja. We zoeken junior onderzoekers (junioronderzoekers). Er zijn EUR-studenten die xtc (voluit: ecstasy) gebruiken. Komt er een Neelie Kroesleerstoel? De dalai lama is de boeddhistisch leider van de Tibetanen. Het MDMA- [methyleendioxymethylamfetamine] en GHB-gebruik [gammahydroxybutyraat, gammahydroxyboterzuur – ook GBH – Engels: grievous bodily harm] neemt toe.

9. Ook de consumptie van heroïne, cannabis en ritalin [BE: rilatine] loopt de spuigaten uit. Aan mij is een vrij- of vrimibo [vrijdagmiddagborrel] niet besteed. Bij de studie (der) bedrijfskunde leer je veel over bv's [besloten vennootschap]. Ze hebben daar een old boy(s) network [informeel circuit van mannen in leidinggevende functies]. Het kledingvoorschrift was jasje-dasje. 'Mevrouw de preses', dat bekt toch niet? Je weet toch dat VOC de afkorting is van Vereenigde Oost-Indische Compagnie? Leontien was een echte
jack-of-all-trades, een uitgekiend manusje-van-alles. Dit boek moet maandag terug naar de ub [universiteitsbibliotheek]. Hebben we in Nederland een dichter des vaderlands, op campus Woudestein (vlak bij het complex van Excelsior) hebben ze een dichter(es) der campus. In een tijd van onzekerheid en klimaatverandering zouden Rotterdammers zich meer en meer moeten afvragen waarom de Oostzeedijk in Kralingen toch mogelijk niet Oostzeedijk heet.

10. Deze student sociologie en bestuurskunde kickt op cybergothicfeesten: hij krijgt er een kick van. Zij geniet van de elektronische muziek zoals industrial, hardcore, noise en powernoise, die daar gedraaid wordt. De dominee hield een rechttoe-rechtaanpreek (beter: 3 losse woorden). Is het project X-feest in Haren nu juridisch afgeprocedeerd? Wie won de Nobelprijs voor de Vrede? Voor dit recept heb je nodig een zak tortillachips, crème fraîche, chilisaus en verse koriander, voor dat andere recept rucola en Coburger ham. Hij is
ex-CEO [chief executive officer, president-directeur, bestuursvoorzitter] van Porsche. De cockneys spreken Cockney. Het cockaynesyndroom is een soort van (versnelde)verouderingsziekte.

 

2076 Dictee dinsdag 26-01-2021 (1) dictee Dictee van de dag (100) √

Dictee – dictees [2076]

Oefendictee 757 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (100)

1. Wat restte het niet-calvinistische, maar bourgondische Sluis? De afkorting 'hrm' staat voor humanresourcesmanagement. Was de bestorming van de Bastille het begin van de Franse Revolutie? Ja. Sint Anna ter Muiden en Sint-Kruis liggen in westelijk Zeeuws-Vlaanderen (West-Zeeuws-Vlaanderen) en Sint-Margriete in Oost-Vlaanderen (deelgemeente van Sint-Laureins – plaatsnamen niet in wdb.). De Van Dales woonden in het stadje Sluis. In staatsrechtelijke zin is 's Konings zoon [de vermoedelijke troonopvolger] de Prins van Oranje [en de Prinses van Oranje zijn gemalin, althans vóór het Koninkrijk der Nederlanden]. Staat dat echt in de Dikke Van Dale? Ja. Hij is
adjudant-instructeur. Een orangist is de tegenpool van een staatsgezinde. Vroeger had je een bargedienst [met trekschuit of beurtschip – ook: bargie] tussen Sluis en Brugge. Zo'n palissadeomheining [n/s] is wel wat. De staatse oorlogsmachine draaide op volle toeren. Een pro-Deoadvocaat werkt pro Deo [P.D.] voor een pro-Deaan (‘cliënt’). Gaan jullie naar het Heilige Land [Israël]?

2. Die bètaprofessor is een rechts geleerde, geen rechtsgeleerde. Déjeuners à la fourchette zijn lunches waarbij vlees of vis gebruikt wordt. Sommige woorden kun je beter letter voor letter spellen: zo'n letter-voor-letterspelling maakt veel duidelijk. Een initiaalwoord als 'PvdA' [Partij van de Arbeid] of 'CEO' [chief executive officer] moet je overigens wel op die manier uitspreken, een letterwoord als 'vip' [very important person] of 'havo' [hoger algemeen voortgezet onderwijs – haa-voo, niet: ha-aa-vee-oo!] dus duidelijk niet. Dezen spreken Luiker-, genen koeterwaals. Geldt zulks vooral voor mensen in Afrika die hongerlijden? Leg uit het verband tussen (een) xtc-koffieshop en 't kofschip. Geen! Om au bain-marie te verwarmen heb je een
bain-mariepan nodig (ook: roner – niet in wdb. – 2021 wel! – of slowcooker). Een voorbeeld is jan-in-de-zak [meelgerecht in doek], dat au bain-marie bereid wordt. Mijn gewrichten beginnen artrose en artritische verschijnselen te vertonen. Heb jij nog een a-al-tolletje [zeskantig: A (al – alles), B (bij), D (dubbel), N (niet), S (zet in) en T (trek)]? Raar, maar zo schrijf je dat volgens het a-b-boek.

3. Is er een woord voor 'anglicaan' in de Angelsaksische of Oudengelse taal? Het ebolavirus is nog erg bedreigend. Heeft elke nixer – is die van de generatie nix, of X? – een hoge nixfactor? De titel van de vorst van Haiderabad is nizam. Een nikser nikst soms in zijn niksie: hij kan zelfs een nikserig niksisme aanhangen. Kijkers zijn geen kopers: niet-kopers dus [dát niet verkorten tot niko!]. Maar ook een nikokabel en -leiding behoren tot het niet-koper. Een baco is een colaatje met een scheut rum. De term is een samentrekking van [merknaam] 'Bacardi' en 'cola'. Het spelen van zo'n bagatelle [geen 'luh' uitspreken – muziekstuk] is geen bagatel [niemendalletje]. Moet een reliefcommissie [steun] verstand hebben van bas-, demi- en haut-reliëf? Nee, dus. Bij dat cabaret kreeg je de Kamper uien als op een kabaret [presenteerblad] gepresenteerd, opgediend. Dat past alleen maar op minimaal zeven blu-rays [optische schijf, blauw laserlicht]. Het beëlzebubsfeest [schoonmaaktijd] verwijst naar de god Beëlzebub [demon, duivel, drekgod].

4. Albedillen zijn bedilallen. In Qatar komt catarre [ontsteking slijmvlies – neus, maag-darm] veel voor. De cadansenvertolking was magnifiek. Cursusje meervoud: chefs, chef-artsen, chefs d'équipes [of],
chefs-d'oeuvres [of], chefs de cuisines [of], chef-dirigenten, chef-koks, chef-redacteurs/en (GB), chefs-redactie (GB), chefs-sport (GB) en chefs-staf (of chefs van staven; GB ook: chef-stafs – ook nog: stafchefs – GB, VD). Schrijf je 'cedille' met een cedille? Nee. Er was consensus over wat een censor [volkstelling, censuur] doet. Nog twee meervouden: croque-madames en croque-monsieurs. Ik acht hem tot een crime(s) passionnels in staat. Bij de acht brieven zaten maar drie nette curricula vitae. En weer wat meervouden: cordon(s) bleus (vleesgerecht of ook – VD – topkok), cordon(s) rouges (VD – ridder in de orde van Saint-Louis of ridder van het Legioen van Eer – of mindere kok dan cordon bleu), cordon(s) sanitaires, crêpe de Chine [GB, VD] en crêpe georgette (alleen VD – die hebben net als alle 'crème'-variaties geen mv.) en crêpes suzettes [of].

5. Wist je, dat hij dienstdoet als stadsmarinier? Er staan ditjes en datjes in VD en GB. Sommigen zien liever een doorsnee-Vlaming [doorsnee Vlaming] dan een volbloed Nederlander. Op Driekoningen herdenken we de Drie Koningen – de Wijzen uit het Oosten – en eten we driekoningenbrood. Te duivekater: weer allemaal duivendrek! Hebben [geen n uitspreken] dingetjes(!) altijd nut? Nee, en ook voor gadgets, hebbedingetjes geldt dat maar in beperkte mate. We aten in een eersteklas restaurant [eersteklasrestaurant in de trein]. We kregen een eersteklas treinreis in een eersteklas(sen)coupé. U moet 'ecstasy' [xtc] nu voluit schrijven, zoals u afkortingen ook beter kunt uitschrijven. Waar gebruik je een erlenmeyer [laboratorium, vlakke bodem] voor? Een eolusharp [windharp] is genoemd naar de Romeinse god Aeolus.

6. Zijn ex-temporeredes [ex tempore: onvoorbereid] zijn opmerkelijk te noemen. Dat ewigweibliche leverde Miss Holland bij de Miss Europaverkiezing een ex-aequoklassering op. De eskimohonden bewaken de eskimohut, de iglo. Waar zit het nulpunt op de Fahrenheitschaal? Die schaatsster en die skiester [ie, uh – anders: skister, ster, èh] hebben een latrelatie. De flierefluiter maakte van het fluitenkruid een fluitedingetje om mee te fluiten. We eten vooraf een ganzenleverpasteitje: pâté de foie gras, of zeg maar gewoon 'paté'. Een franciscaner pater hoort thuis in een franciscanenklooster (fransisanerklooster, franciscaner klooster). De francofonie omvat de gezamenlijke Franssprekenden. Met een frietje (een portie frieten) wordt patates frites bedoeld. Met een fulltimebetrekking heb je een fulltime baan. De flapuit schreef vrijuit op de flap-over. Als tussengerecht kregen we gnocchi [njoh-kie/gnoh-kie]. Met bamis of de baafmis wordt de Sint-Bavomis bedoeld.

7. Daar word ik nou gallisch van. De kringetjesspuger leefde zich uit bij de gargouille, de waterspuwer. Iemand gedag zeggen is iemand goedendag zeggen of wensen. Die stier is bovenmatig gehorend [= gehoornd]. In die chiropraxie raak je goedgeïnformeerd. Goed beschouwd en welbeschouwd, blijkt hij wel degelijk gelijk te hebben. Hij drijft een goedlopende winkel. Is een (goud)reinette gewoon een goudrenet? Ja. Hij heeft al meerdere grands prixs [of] gewonnen. Dat had ik half en half al wel gedacht. Wat is een broodje halfom? Met het half-om-half wordt gehakt half om half bedoeld. De misère (miserie) nam hand over hand toe. Zijn hautaine lach deed het gezelschap verstillen en verkillen. Ze wist er heg noch steg. Heel vervelend, dat jarretelleneczeem. Krijg nou het heen-en-weer. Gebrek aan hybris [ie (over)moed – VD ook: hubris – uu] kon je hem niet ontzeggen.

8. Een favicon, pagina-icoon of urlicon wordt op de URL-balk [uniform resource locator, internetadres] weergegeven. Hij wordt in vrijheid gesteld: zijn invrijheidstelling is nakende. De jackets zijn de poten van een booreiland. Dat noem ik nou eens je van het. De Kaninefaten of Cananefaten woonden in het huidige Zuid-Holland. Zij zijn dol op döner en shish kebab. Wat is een nko-arts [neus, keel, oor]? Mag ik dat voetbal-dvd'tje van je lenen? Zij vormen een stel maffioze (maffieuze) maffiosi. Er was mayonaise en dijonnaise te over. Na de verloren judopartij met diverse malen 'mate' [ee, tw., partij onderbreken] stortte hij zich op de maté, de paraguaythee. Van te veel mecalo's [megacalorie] wordt je obees. Dat wil je toch: mens zijn, omdat het mens-zijn zo belangrijk is. Een gewone menage, zo'n huishoudinkje, is nog geen ménage à trois [samenleving van drie personen]. Heb jij mijn morning-afterpillen [morning after] gezien? Morieljes zijn zakjeszwammen, morilles ook? Nee, kersen.

9. Wat kan die hond mooizitten, zeg. Waar gaat de reis heen: naar het Nabije, Midden- of Verre Oosten? Hij houdt van nordic walking: hij is een echte nordicwalkingfanaat. Is het noordpoolgebied exact hetzelfde als 'de Noordpool'? Ja. Hij zal dat nooit ofte nimmer, nooit en te nimmer, toegeven. Je kunt die activiteit beter niet in het hemelvaartsweekend houden. Je moet op je qui-vive zijn. Hoe zou de Oernevel eruit hebben gezien? De Odyssee vond plaats na de Trojaanse Oorlog. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) bevond de ok [oo-kaa] oké (OK). Het is te hopen dat ons oir [oor – nageslacht] niet zulke onoorbare [onbehoorlijk] strapatsen [bokkensprongen] uithaalt. Hij zou later voor pampus liggen [in zwijm door eten of drinken]. Een pasja [hoge ambtenaar Ottomaanse Rijk] kan moeilijk een Falasha [Jood van Ethiopische afkomst] zijn. Eerst paella [Spaans rijstgerecht] nuttigen en dan siësta [middagslaap] houden. Hij droeg een pardessustje [overjas]. Een pdf-bestand voldoet geheel aan de PDF-standaard [portable document format].

10. Is die PET-scan (positron emission tomography of positronemissietomografie) echt nodig? Het bestuderen van een postille [korte uitleg van wetenschappelijke of morele aard op de Bijbel] kan samengaan met het nuttigen van Drostes pastilles [VD]. De peking- en javamens leren ons veel over het verleden. De schrijfwijze van 'pluk-ze-wet' heb ik nooit begrepen. De piripiri is een Portugees en Mozambikaans gerecht. Wie kan mij het mogelijk subtiele verschil tussen een bul- en een pitbullterriër uitleggen? En tussen een poëem en een poëma? Zijn alle pre's meegewogen? Hij voerde zijn plan met precieuze precisie uit. Zijn promiscue [e uitspreken] promiscuïteit mag je echt promiscue [geen e uitspreken] noemen. Daar is een putschje gepleegd.

 

2075 Dictee maandag 25-01-2021 (1) dictee Dictee van de dag (99) √

Dictee – dictees [2075]

Oefendictee 758 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (99)

1. In de rapte zijn we dat vergeten. Wil je mij remplaceren [vervangen], mijn remplaçant zijn? Ze wil een Afrikaanseritestudie [n/s] beginnen. Hoe lang duurt het siderale [sterrenjaar] jaar voor een sidderaal? Eén talib [VD ook: taleb], twee taliban. Als je in een tapasbar bent, vergeet je vanzelf wel het enkelvoud [tapa, mv. tapas of tapa's – uitspraak]. Kijk die pitbull dat teckeltje nu eens tackelen. Hoeveel tattoos heeft deze getatoeëerde spierbundel wel niet? Bij een terdoodveroordeling levert ter dood veroordelen een terdoodveroordeelde op. Eén tifoso [fanatieke supporter Italië, enk. = tifoso = tyfuspatiënt, tifo = tyfus, mv. tifosi NL alleen tifosi] snijdt geen hout, een berg tifosi wel. Zou onze woordvoerster toehoorster mogen zijn? Deze getruukte goochelact had die goocheme goochemerd bij elkaar gegoogeld [googelen via Google]. In die tuktuk [oe] [driewielig gemotoriseerd voertuigje] in Tsjetsjenië stikte het van de Tsjetsjeense tseetseevliegen. Moet ik die uitgiftelijst [n/s] in mijn aangiftebiljet [n/s] opnemen? Tot de umwelt [oe] [alles wat een mens omgeeft] behoort ontegenzeg(ge)lijk het economische umfeld [oe] [kring, milieu].

2. De umer [uu] is een melkproduct tussen yoghurt en kwark in. Welke valentijn stuurde mij op Valentijnsdag een valentijnskaart? Het ve-tsin (glutamaat) is een smaakversterkend fijn wit poeder. Toen ze vis-à-vis met me zat, stortte ze eindelijk haar hart bij me uit. Zo'n aanwensel kan toch geen voorwendsel zijn voor zulk gedrag? Houden jaks [knoros] van yamswortels? Geen idee! Met de VUT [vervroegde uittreding uit dienstverband (wettelijke regeling voor vervroegde pensionering)] ben je vutter en dus VUT-gerechtigd. Hoe gaat dat nou het beste, waarachtig vrouw zijn? Is het waar dat vluggerdjes [persoon] beter zijn in vluggertjes [schaken, in bed]? Het verwerd tot een spelletje van welles en nietes (een zogenaamd welles-nietesspelletje). Een zinnebeeld kan best zinnenprikkelend zijn of overkomen. Alleen meteorologen [en milieuers ...] zullen een zuid- of noordpoolexpeditie naar die twee minieme plekjes op aarde geweldig vinden. Welke van die inboorlingen kunnen er zorg dragen voor het water dragen? Je kent de term 'wysiwyg': what you see is what you get [zoals op het scherm wordt het gedrukt].

3. Mosterdgas is een blaartrekkend gifgas (ook: yperiet, ypriet). Ter bestrijding wordt oxim gebruikt. In een KZ (Konzentrationslager, concentratiekamp) kon je gemakkelijk KZ [krankzinnigheid] oplopen [het KZ-syndroom]. In de kampen werd zyklon B op ruime schaal gebruikt. Ook het type zenuwgas VX is vrij bekend. Het tabun [oe] is een dodelijk, zenuwblokkerend strijdgas. Sarin of sarine is een zenuwgas, een derivaat van fosfonzuur (een van fosfor afgeleid zuur met de samenstelling HP(O)(OH)₂). In Belgische makelaarsadvertenties kom je egw tegen: elektriciteit, gas en water (alg. ook: eengezinswoning). Cyanogeen of cyaan is een giftig, brandbaar gas. Blauwzuurgas is waterstofcyanide (HCN – ook wel: hydrocyanide), een zeer giftig gas, onder andere door de nazi's in de gaskamers gebruikt. Stachanovisme is beloning van buitensporige prestaties bij het werk (Stachanov).

4. Een fibula (fibula's, fibulae) is een sierspeld, doorgaans van brons, waarmee een mantel of omslagdoek werd vastgespeld, maar ook het kuitbeen heet fibula. Dragen ze in de Aida van Verdi ook aïdaweefsel? Daar heb je die Lord Wanhoop weer. Als dagblad lezen wij De Telegraaf. Gezocht op '*tis': aanstelleritis, abactis (secretaris), absentia mentis (verstrooidheid), adenitis (lymf(e)klierontsteking), antarctis (zuidpoolgebied: land en zee), Artis [zoo], Atlantis (denkbeeldig land), appendicitis (blindedarmontsteking), aqua fortis (sterkwater – niet los!), a remotis (apart, terzijde – leggen, stellen), ars gratia artis (l'art pour l'art: de kunst omwille van de kunst), artritis (gewrichtsontsteking), atrium mortis (voorportaal, voorbode van de dood), balanitis (eikelontsteking), balanopostitis (zelfde, maar plus voorhuid) en blefaritis (ooglidontsteking).

5. Ook nog: bronchitis (ontsteking slijmvlies bronchiën), bursitis (slijmbeursontsteking), canonitis (zucht tot het maken van canons), carditis (hartontsteking), cellulitis (ontsteking van onderhuids bindweefsel, ook: sinaasappelhuid), cervicitis (baarmoederhalsontsteking), cholecystitis (galblaasontsteking), chondritis (kraakbeenontsteking), clafoutis (flan met kersen), clematis (klimplant), colitis (ontsteking van het slijmvlies van de dikke darm of endeldarm; vergelijk: colitis ulcerosa), (non) compos mentis ((niet (goed)) bij zijn verstand), conjunctivitis (bindvliesontsteking), coxitis (ontsteking heupgewricht), crimen laesae majestatis (majesteitsschennis), cristallitis (ontsteking van de ooglens), cuncta supercilio moventis (bijwoord: van Jupiter) en difteritis (difterie).

6. Verder: curtis (versterkte middeleeuwse boerderij), cystitis (blaasontsteking), dermatitis (huidontsteking), dicta docta pro datis (wijze woorden in plaats van gaven), diverticulitis (ontsteking van een divertikel – uitstulping van blaas-, darm- of slokdarmwand als afwijking), dominus litis (degene die het te voeren beleid in een proces bepaalt), dulce bellum inexpertis (de oorlog schijnt plezierig aan wie er geen ervaring mee heeft), encefalitis (hersenontsteking, ook met de nabepalingen postvaccinalis en lethargica), encefalomyelitis (ontsteking van de hersenen en het ruggenmerg – de myalgische, ME, is het chronischevermoeidheidssyndroom cvs, VD: CVS), endocarditis (ontsteking van de hartkleppen) en enteritis (ontsteking van het slijmvlies van de dunne darm – met nabepaling regionalis: ziekte van Crohn, kort gezegd: crohn).

7. Dan: enterocolitis (ontsteking van het slijmvlies van zowel de dunne als de dikke darm), epidermitis (ontsteking van de opperhuid), epiglottis (strotklepje), erectis digitis (met opgeheven vingers – voor een eed), esofagitis (slokdarmontsteking – aan de oesophagus dus), evaluïtis (zucht tot evalueren), exceptio artis (juridisch: kunstuitzondering), ex plenitudine potestatis (uit de volheid van zijn gezag), factis (gevulkaniseerde olie die als vulstof voor rubber dient), famam extendere factis (zijn naam door daden groot maken), faryngitis (keelontsteking), fasciitis (bindweefselvliesontsteking), felix meritis (zekere zinspreuk: gelukkig door verdiensten), fibrositis (chronische ontsteking van bindweefsel), fitis (kleine gele hofzanger), flebitis (aderontsteking), flos juventutis (flos juvenum: de bloem der jeugd) en fortis (p, k, t en s – antoniem: lenis).

8. Vervolgens: folliculitis (ontsteking van een of meer haarfollikels in de huid), gastritis (maagontsteking), gastro-enteritis (buikgriep), gingivitis (tandvleesontsteking), glossitis (tongontsteking), glottis (stemspleet), gratis [koefnoen, voor niets, P.D. = pro Deo – om godswil], hepatitis A, B en C (geelzucht), hidradenitis (zweetklierontsteking), holarctis (het noordelijk halfrond boven de tropengordel), hollanditis (Hollandse ziekte, atoompacifisme), hora locoque consuetis (op de gewone tijd en plaats), in abrupto necessitatis (in de uiterste noodzaak), in angustis (in moeilijke omstandigheden), in antis (bepaalde zuilen die tussen de anten staan), in articulo mortis (in het stervensuur), in limine litis (juridisch: bij de aanvang van het geschil vóór elk ander verweer), in loco parentis (juridisch: in de plaats van de vader), in mandatis (juridisch: in last, als bevel) en in procinctu mortis (bereid om te sterven).

9. Daarna nog: iritis (regenboogvliesontsteking), junctis (verbonden met, voorbeeld: art. 3 junctis art. 4 en 5), jus primae noctis (recht, vroeger door onderhorigen aan hun heer te betalen voor het voltrekken van hun huwelijk, ook: droit de cuissage, droit du seigneur – recht van de heer op de eerste nacht, d.w.z. het recht van de heer om een bruid te ontmaagden), keratitis (hoornvliesontsteking), laryngitis (strottenhoofdontsteking), lege artis (volgens de regelen der kunst, l.a., ook: secundum artem), liber veritatis (boek waarin een schilder zijn eigen schilderijen aftekent en registreert – als waarmerk tegen vervalsingen), ludibria ventis (speelbal van de winden), lumina civitatis (beroemde mannen), lymfangitis (ontsteking van lymf(e)vaten), mantis (bidsprinkhaan), mastitis (borstontsteking) en mesties (VD ook: metis; mv. mestiezen en metissen).

10. Ten slotte: mastoïditis (ontsteking van het tepelvormig been achter het oor), mefitis (stiklucht), meningitis (hersenvliesontsteking), metritis (ontsteking van de baarmoeder), myelitis (ontsteking van het ruggenmerg), myocarditis (ontsteking van het spierweefsel van het hart), myositis (spierontsteking), myosotis (vergeet-mij-niet) (ook: me), myringitis (trommelvliesontsteking), nefritis (nierontsteking), neuritis (zenuwontsteking), odontitis (ontsteking van de tanden), omatitis (bemoeizucht van grootmoeders – die nu weten hoe het gemoeten zou hebben …), omfalitis (navelontsteking) en otitis (oorontsteking).

 

2074 Dictee zondag 24-01-2021 (2) - dictee Wekelijkse dicteetest 138 RL √

Dictee - dictees [2074]

Wekelijkse dicteetest 138 RL [elke zondag]

Welk van de 3 antwoorden is juist?

Oplossingen: hieronder!

 

Bron: Oefendictee (oud) 638

1. ………... zijn ……………. met een capuchon.

a. Hoody's                             sweaters

b. Hoodies                             sweaters

c. Hoodies                             swaeters

2. Hij droeg .........….. en studeerde …………..

a. bantuknots                       bantouïstiek

b. bantuknots                       bantoeïstiek

c. bantoeknots                      bantuïstiek

3. De ………… wilde met …………….. betalen.

a. gerechtsschrijver                        mechelaars

b. gerechtschrijver                         mechelaars

c. gerechtsschrijver                        Mechelaars

4. Met ……… bedoelen we middelbare eb, met ……….. 

middeleeuws.

a. ME                            m.e.

b. me                             me

c. ME                            me.

5. We hebben de papierformaten ………. en ……….… in voorraad.

a. grootmediaanpost                          dubbelkleinmediaan

b. grootmediaan post                         dubbel kleinmediaan

c. groot mediaanpost                         dubbelklein mediaan

6. Toon Hermans schrijft (VD) ………………..

a. Mediterranée

b. Méditerranée

c. Mediterranee

7. Een ………. heeft een ………… karakter.

a. mephisto                       mephistofelisch

b. Mefisto                         mefistofelisch

c. mefisto                          mefistofelisch

8. Na de ……….. pakte hij een …………..

a. macjob                           dubbel gebeide

b. mcjob                             dubbelgebeide

c. mc-job                            dubbel gebeide

9. Een kanteloep (I) is een cantaloupe (II). Lettend op GB en VD 

is/zijn:

a. alleen (I) goed

b. alleen (II) goed

c. (I) en (II) beide goed

10. De meniste kerk (I) is de menistenkerk (II). Lettend op GB en 

VD is/zijn:

a. alleen (I) goed

b. alleen (II) goed

c. (I) en (II) beide goed

Oplossingen [138]: zie hieronder.

 

--------------------------------------------------------------------

Oplossingen [138]

1a 2b 3a 4c 5b 6a 7c 8b 9c 10c

8. NB GB: Een dubbelgebeide [bnw.] jenever.

VD schrijft dit los (dubbel gebeide). In de betekenis 'door de wol geverfd' schrijft VD het bnw. wel aaneen: dubbelgebeide. Ook in dit geval als znw. (een dubbelgebeide)!

9. NB Ook kantaloep is goed!

Contact: leentfaarrein@gmail.com